Skip to main content

Full text of "The use of Sarum : the original texts edited from the MSS"

See other formats


LIBRARY 


TORONTO 


Shelf  No.  -x 
Register  No 


THE    USE    OF    SARUM 

I.      THE    SARUM    CUSTOMS 

AS  SET  FORTH   IN   THE 

CONSUETUDINARY  AND  CUSTOMARY 


ttonfcon:    C.    J.    CLAY   AND   SONS, 

CAMBRIDGE   UNIVERSITY    PRESS   WAREHOUSE, 

AVE   MARIA  LANE. 

(Slasgoto:    263,   ARGYLE  STREET. 


fLetpjtjj:    F.   A.    BROCKHAUS. 
(firb)  ?|orh:   THE  MACMILLAN  COMPANY. 


THE    USE    OF    SARUM 


I.     THE    SARUM    CUSTOMS 


AS   SET   FORTH   IN   THE 


CONSUETUDINARY   AND    CUSTOMARY 


THE   ORIGINAL   TEXTS   EDITED   FROM   THE   MSS. 
WITH    AN    INTRODUCTION    AND    INDEX 

BY 

WALTER    HOWARD    FRERE,     M.A. 

PRIEST   OF   THE   COMMUNITY   OF   THE   RESURRECTION. 


CAMBRIDGE: 

AT    THE    UNIVERSITY    PRESS. 
1898 

[All  Rights  reserved.'] 


(JTambrtogc : 

PRINTED   BY  J.   AND   C.   F.    CLAY, 
AT   THE    UNIVERSITY    PRESS. 


ALMAE    UNIVERSITATI 

ALUMNISQUE    EIUS 
ET    PRAESERTIM    BIBLIOTHECARIIS    DUOBUS 

HENRICO    BRADSHAW 

POST    LABORES    IN    CHRISTO    QUIESCENTI 

FRANCISCO    JENKINSON 

SUCCESSORI    HAUD    INDIGNO 

HUIC    AMICITIA    ILLI    REVERENTIA    DEVINCTUS 
D.    D. 

W.    H.    F. 


PREFACE. 

OOME  eight  or  nine  years  ago  when  I  first  began  to  study 
^  these  documents  it  was  with  no  intention  of  editing  them : 
I  was  only  able  to  work  at  them  in  a  desultory  fashion  and 
at  irregular  intervals.  But  in  corresponding  with  my  cousin 
Mr  Wordsworth  on  the  subject  of  the  contents  of  his  edition  of 
the  Lincoln  Cathedral  Statutes  he  was  generous  enough  to  suggest 
that  he  would  be  willing  to  hand  over  to  me  the  notes  and 
paragraphs  which  he  had  prepared  on  the  subject  of  the  Sarum 
Consuetudinary  if  I  would  undertake  a  new  edition.  This  was 
only  the  beginning  of  my  obligations  to  my  cousin  :  he  sent  me  at 
once  several  pages  of  the  introduction  as  a  first  instalment,  and 
besides  them  I  am  indebted  to  him  for  other  notes,  and  for  the 
plan  of  Salisbury  Cathedral,  as  well  as  for  constant  help  as  to 
sources  of  information  and  as  to  disputed  points  on  which  his 
intimate  knowledge  of  English  Medieval  services  was  invaluable. 
In  fact  this  volume  both  in  its  origin  and  in  its  completed  form 
may  be  fittingly  regarded  as  an  appendix  to  Mr  Wordsworth's 
Lincoln  Cathedral  Statutes-,  without  this  I  should  have  delayed 
perhaps  indefinitely  the  publication  of  these  texts  and  to  write 
the  Introduction  would  have  been  impossible. 

My  best  thanks  are  due  to  the  Lord  Bishop  of  Sarum  for  his 
kindness  in  lending  me  the  Osmund  Register :  also  to  the  Dean 
and  Chapter  for  the  loan  of  the  MS.  from  their  Library :  to  the 
Reverend  Mother  and  Community  of  S.  Mary  the  Virgin  at 
Wantage  for  their  cooperation  in  printing  the  musical  appendix. 

WALTER  HOWARD  FRERE. 

HOUSE  OF  THE  RESURRECTION,  MIRFIELD. 
August,  \\ 


CONTENTS. 

PAGE 

INTRODUCTION xi 

THREE  TABLES  OF  HEADINGS         ...         .         .  :    ' .         lix 
TEXT  OF  CONSUETUDINARY  AND  CUSTOMARY          .         .  i 

APPENDIX  I    .         .         .         .  * 257 

II  ...  .259 

III 262 

IV .265 

INDEX  .        •  .         •         •       277 


F. 


ANALYSIS   OF   THE    INTRODUCTION. 


§  i.  THE  NATURE  OF  THE  DOCUMENTS.  Gradual  recovery  of  medieval 
rites  (p.  xi) :  the  Consuetudinary  and  Customary  are  important  con 
tributions  to  this  (p.  xii) :  their  relation  to  one  another  and  to  the 
Ordinal  briefly  described  and  the  Evolution  of  the  Directorium  from 
the  three  (p.  xii). 

§  2.  THE  EARLY  DAYS  OF  SARUM.  Origin  of  the  diocese :  work  of  Bp 
Herman  and  S.  Osmund  (p.  xiii) :  the  capitular  system  introduced 
by  the  Normans  (p.  xiv) :  three  foundations  of  the  xith  century  : 
sketch  of  some  main  features  in  the  subsequent  evolution  (p.  xvi). 

§  3.  THE  ORIGIN  OF  THE  CONSUETUDINARY  AND  THE  CUSTOMARY.  The 
Consuetudinary  how  far  the  work  of  S.  Osmund  (p.  xvii):  the  date 
of  it  in  its  earlier  and  later  recension  (p.  xix) :  the  Customary  derived 
from  it :  its  date  (p.  xx). 

§  4.  THE  USE  OF  SARUM  AND  ITS  INFLUENCE  ON  THE  CONSTITUTION  OF 
OTHER  CATHEDRAL  BODIES.  Primary  and  secondary  authorities  for 
Sarum  Use  from  1090  to  1324  (p.  xxi) :  influence  at  York  (p.  xxii):  at 
Hereford  (p.  xxiii) :  at  Lincoln  (p.  xxiii) :  a  conjecture  as  to  Sarum 
legislation  about  Vicars  Choral  which  is  no  longer  extant  (p.  xxv) : 
influence  at  Moray  (pp.  xxiv  and  xxv) :  at  Elgin  (p.  xxviii) :  at  Glasgow 
(p.  xxviii) :  at  Chichester  (p.  xxix) :  at  Wells  (p.  xxx) :  at  Exeter 
(p.  xxxii) :  at  Lichfield  (p.  xxxiii) :  at  London  (p.  xxxvi) :  at  Dublin 
(p.  xxxvi):  Summary  (p.  xxxvii). 

§  5.  THE  INNER  RELATION  OF  THE  DOCUMENTS.  Relation  of  the  first  to 
the  second  recension  (p.  xxxviii) :  of  both  to  the  Service  books  (p.  xl) : 
of  the  Customary  to  the  Consuetudinary  (p.  xl). 

§  6.      A   GENERAL    DESCRIPTION    OF    THE    SOURCES.      Four    MSS.    of    the    Con- 

suetudinary  (p.  xlii) :  six  of  the  Customary  (p.  xliii) :  method  adopted 
in  printing  the  texts  (p.  xliii). 

§  7.  THE  MSS.  IN  DETAIL.  CONSUETUDINARY.  The  Sarum  MS.  (p.  xliv) : 
subsequent  history  of  this  text  (p.  xlviii) :  the  Dublin  MS.  (p.  xlix) :  the 
Bodleian  MS.  (p.  Hi) :  the  Harleian  MS.  (p.  Hi) :  note  upon  two  printed 
editions  of  the  Sarum  MS.  (p.  liii).  CUSTOMARY.  The  Corpus  MS. 
(p.  Ivi):  the  Sarum  MS.  (p.  Ivi) :  the  Harleian  MS.  (p.  Ivii):  the  Arundel 
MS.  (p.  Ivii) :  the  Rawlinson  MS.  (p.  Iviii) :  the  Jones  MS.  (p.  Iviii). 


INTRODUCTION. 


§i.  THE  NATURE  OF  THE  DOCUMENTS. 

A  GREAT  advance  has  been  made  of  late  years  in  our  knowledge  of 
English  medieval  services:  the  progress  has  been  slow  for  it  involved 
the  digging  up  of  books  and  documents  which  were  almost  as  completely 
buried  as  Egyptian  papyri ;  and  it  is  no  wonder  that  ardent  ceremonialists 
have  often  found  the  progress  too  slow,  and  have  been  driven  in  desperate 
impatience  to  have  recourse  to  their  own  imaginations  and  produce 
therefrom  as  'correct  Sarum  ceremonial'  much  of  which  that  illustrious 
church  was  entirely  innocent.  Still  the  growth  of  sound  knowledge  has 
gone  on,  as  gradually  the  Sarum  service  books  became  accessible  in 
modern  editions  together  with  a  large  mass  of  illustrative  documents  and 
service  books  from  other  quarters. 

This  volume  contains  some  contributions  to  the  subject  partly  new 
and  partly  old.  The  Consuetudinary  has  been  printed  several  times  in 
its  earlier  recension,  but  it  is  not  very  accessible  even  so :  the  later 
recension  has  not  hitherto  been  printed,  so  this  edition  may  claim  both 
to  exhibit  throughout  a  better  text  and  to  show  the  additions  which  were 
incorporated  into  the  original  document  in  the  second  recension.  The 
Customary  has  not  hitherto  been  printed. 

A  few  preliminary  words  must  be  said  to  explain  the  nature  of  the 
documents  and  the  mutual  relationship  of  Consuetudinary,  Customary  and 
Ordinal,  leaving  a  detailed  enquiry  till  later. 

The  Consuetudinary  as  its  name  implies  contains  a  code  of  customs 
of  the  Church  of  Salisbury  and  is,  with  the  various  service  books,  the 
principal  authority  for  The  Use  of  Sarum. 

The  Customary  seems  to  be  based  entirely  on  the  Consuetudinary ;  it 
consists  of  a  practically  verbatim  copy  of  such  parts  of  the  latter  as  were 
of  most  general  importance  and  which  therefore  it  was  considered  desirable 
to  combine  as  a  sort  of  appendix  with  the  Ordinal;  to  this  there  are  joined 


Xli  SARUM   CUSTOMS 

some  further  additions  not  drawn  from  the  Consuetudinary,  which  may  be 
taken  either  as  "general  rubrics"  and  therefore  supplementary  to  the 
Ordinal,  or  as  additional  liturgical  customs  and  therefore  supplementary 
to  the  Consuetudinary.  The  Customary  is  thus  a  link  between  the  two. 

With  regard  to  the  relation  of  the  Consuetudinary  to  the  Ordinal,  the 
most  plain  point  of  contrast  between  them  lies  in  their  origin.  The 
Consuetudinary  is  a  book  for  the  Chapter  House ;  it  is  a  part  of  the 
common  regulations  of  the  body  politic.  The  Ordinal  is  essentially  a 
Service  Book  for  choir  use.  From  one  point  of  view  it  may  be  said  to 
contain  the  application  in  detail  of  the  general  liturgical  and  ceremonial 
principles  laid  down  in  the  Consuetudinary.  From  another  point  of  view 
it  may  be  called  a  guide  book  to  the  rest  of  the  Service  Books.  In  early 
days,  the  various  parts  of  any  service  were  contained  in  various  books — 
e.g.  Sacramentary,  Epistle  Book,  Gospel  Book,  Gradual,  Troper  etc.  for 
Mass :  or  Collectar,  Legend,  Hymnal,  Antiphonal  etc.  for  Hours :  and 
these  contained  little  or  no  rubric ;  it  was  therefore  very  necessary  to  have 
a  guide  (i)  to  show  how  the  different  parts  were  to  be  pieced  together, 
and  (ii)  to  prescribe  the  manner  of  conducting  the  service. 

Hence  arose  first  the  Ordines  such  as  those  published  by  Mabillon  and 
then,  as  their  successors,  the  Ordinals.  Nothing  could  be  done  properly 
without  an  Ordinal  and  if  the  Ordinal  was  wrong  the  whole  service  went  to 
pieces  :  hence  the  constant  cry  of  medieval  ritualists  for  correct  Ordinals. 

When  looked  at  from  these  two  points  of  view  it  is  clear  that  while 
the  Consuetudinary  is  mainly  concerned  with  defining  the  duty  of  persons 
in  connexion  with  services,  the  Ordinal  consists  of  (i)  a  list  of  the  cues 
of  each  part  of  the  services  themselves,  together  with  (ii)  the  rubrics 
directing  the  method  of  performance.  As  time  went  on,  single  compre 
hensive  books,  such  as  breviaries  and  missals,  took  the  place  of  the 
manifold  individual  books  of  earlier  times  and  also  incorporated  the 
rubrics  with  the  text;  Ordinals  then  ceased  to  serve  the  same  purpose. 
The  only  thing  which  then  still  remained  necessary  by  way  of  a  guide  to 
the  Service  Books  was  a  systematic  adaptation  of  the  services  to  all  the 
various  alternatives  of  calendar  which  are  occasioned  by  the  yearly  variation 
in  the  date  of  Easter  and  in  the  day  on  which  Christinas  falls.  This  is 
what  the  Pie  undertook  to  provide.  So  the  Ordinal  was  fused  with  the 
Pie  and  became  officially  known  as  the  Directorium. 

Now  it  is  clear  that  the  Consuetudinary,  though  it  differs  widely  in  its 
origin  and  its  locale  from  the  Ordinal,  still  is  from  the  first  and  continues 
to  be  very  closely  related  to  it. 

In  practice  the  distinction  between  the  two  tended  to  become 
obliterated.  At  Sarum  the  distinction  was  kept  clearer  than  elsewhere, 
for  the  Sarum  Consuetudinary  was  throughout  mainly  occupied  with  the 


INTRODUCTION  Xlll 

duties  of  persons  and  with  assigning  the  various  parts  of  services  to  the 
right  people :  while  the  Ordinal  was  engaged  in  prescribing  the  method  in 
which  things  were  to  be  done.  But  in  other  places  this  distinction  did 
not  hold  good  to  at  all  the  same  extent1.  And  even  at  Sarum  the  dividing 
wall  between  the  two  was  broken  down.  The  Ordinals  came  to  incor 
porate  large  portions  of  the  Consuetudinary,  partly,  as  we  have  seen,  in  the 
definite  form  of  a  Customary  and  partly  in  smaller  sections  distributed  at 
intervals  throughout  its  normal  course :  and  ultimately,  as  if  to  emphasize 
how  complete  the  fusion  was,  both  elements  passed  welded  together  into 
the  rubrics  of  the  later  service  books. 

It  is  hoped  that  hereafter  a  second  volume  may  be  issued  containing 
the  Ordinal :  when  that  is  accessible  and  its  successor  the  Directorium  as 
well,  it  will  be  possible  to  trace  out  the  history  and  mutual  relationship  of 
all  the  Service  Books  of  this  class  more  exactly,  and  to  see  more  in  detail 
how  they  differ  from  others  in  being  handbooks  to  Service  rather  than 
Books  of  Service. 


§  2.     THE   EARLY    DAYS   OF   SARUM. 

In  the  beginning  of  the  xth  century  there  were  five  English  dioceses 
which  had  grown  out  of  the  original  Bishopric  of  Wessex :  these  were 
Winchester,  Wells,  Crediton,  Ramsbury  and  Sherborne.  Winchester  and 
Wells  are  still  with  us :  Crediton  is  now  represented  by  Exeter  and  Truro, 
while  Ramsbury  and  Sherborne  were  united  under  Bishop  Herman  in 
1058  and  the  see  transferred  to  Old  Sarum  in  1075*. 

Herman  was  a  foreigner  and  a  nominee  of  King  Edward  the  Confessor, 
and  nothing  very  definite  can  be  stated  of  the  Cathedral  body  of  his  day  at 
Sarum  beyond  the  fact  that  it  was  not  monastic  but  secular :  it  is  probable 
that  hitherto  cathedral  clergy,  whether  they  were  regulars  or  seculars  had 
been  everywhere  very  largely  dependent  upon  the  Bishop,  and  the  seculars 
at  least  were  supported  out  of  the  revenues  of  the  bishopric  :  consequently 
the  fusion  of  sees  and  the  transference  of  a  cathedra  or  *  bishop-stool '  would 
naturally  have  caused  little  or  no  difficulty. 

In  this  particular  instance  the  case  stood  as  follows.  At  Sherborne  in 
999  monks  had  been  put  into  possession  of  the  Cathedral  church  :  this  was 
part  of  that  great  recovery  of  monasticism  which  was  inaugurated  under 
S.  Dunstan  and  S.  Ethelwold  :  they  seem  to  have  remained  in  possession 
after  the  transference  of  the  see,  with  nine  of  the  Bishop's  manors  assigned 


1  See  for  instance  the  Peterborough  Consuetudinary  or  Ordinal.     Lambeth  MS.  198. 

2  Wilk.  Concilia  I.  363. 


XIV  SARUM   CUSTOMS 

them  for  their  support,  but  to  have  still  been  more  or  less  dependent  on 
the  Bishop,  till  the  house  became  an  abbey  (c.  1122)  and  so  acquired  an 
independent  position. 

At  Ramsbury  there  seems  to  have  been  no  Cathedral  body  or  special 
organization:  for  three  years  before  its  fusion  with  Sherborne  Bishop 
Herman  had  deserted  it  and  left  others  to  administer  the  diocese  for 
him. 

It  seems  probable  therefore,  that  when  the  bishop-stool  of  the  united 
sees  was  transferred  by  Herman  to  Old  Sarum  in  1075  the  new  Cathedral 
was  placed  in  charge  of  clergy  dependent  simply  upon  the  bishop  without 
special  constitution  or  independent  endowments.  There  are  no  traces 
extant  of  any  definite  provision ;  indeed  it  is  likely  enough  that  for  the 
three  years  that  remained  of  Herman's  life  some  temporary  arrangement 
was  sufficient. 

On  Herman's  death  in  the  year  1078  Osmund  was  appointed  to  succeed 
him  and  a  new  era  for  Salisbury  began  :  the  building  of  the  Cathedral  was 
continued  and  in  1091  it  was  nearly  ready  for  consecration.  This  naturally 
brought  into  greater  prominence  the  question,  Who  were  to  be  in  charge 
of  the  new  Cathedral? 

Now  among  the  innovations  introduced  into  England  by  the  Norman 
ecclesiastics  not  the  least  important  was  a  new  conception  of  a  Cathedral 
Chapter1,  which  till  then  had  not  been  grasped  in  England.  The  roots  of 
this  organization  lie  somewhat  deep  in  the  history  of  the  Church,  and  the 
probable  history  of  the  word  Capitulum  seems  to  illustrate  the  process  of 
gradual  growth  which  took  place. 

Originally  the  Bishop  sat,  surrounded  by  his  clergy,  in  the  apsidal 
ending  east  of  the  high  altar — in  capitulo,  i.e.  the  head  of  the  upper  end  of 
the  Church  (presbyteriuni).  This  was  the  natural  meeting  place  of  the 
clergy  whenever  matters  of  business,  discipline,  &c.,  had  to  be  dealt  with, 
and  it  came  also  to  be  the  name  of  the  assembly  as  well  as  of  the  place. 
But  the  growing  absence  of  the  Bishop  and  the  growing  importance  of  the 
Cathedral  clergy  made  some  changes  necessary  in  the  simple  relation 
between  him  and  them :  by  degrees  the  Bishop  was  obliged  to  grant  away 
his  own  rights  to  the  body  of  clergy  or  capitulum  as  they  came  to  be 
called :  his  rights  as  president  of  the  body  were  granted  to  an  elected  head 
of  the  Chapter — a  decanns  (dean)  w  prcepositus  (provost) :  other  officers  also 
came  to  have  an  independent  position  :  meanwhile  better  financial  arrange 
ments  were  demanded — the  Chapter  must  have  its  own  endowments  and 
liberty  to  administer  them. 

In  this  way  the  Chapter,  instead  of  being  the  Bishop's  consessus  round 

1  For  the  early  Constitution  of  French       in  Transactions  of  Si  Paul's  Ecclesiological 
Chapters,  see  the  Bishop  of  Bristol's  paper       Soc.  III.  225. 


INTRODUCTION  XV 

his  throne  in  capitulo  ecclesie1,  had  become  a  separate  body  called  capitulum 
or  chapter,  and  ultimately  even  came  to  have  a  separate  chapter-house 
(capitulum)  as  its  place  of  meeting ;  where  the  Bishop  was  admitted  merely 
like  any  other  canon  even  though  he  sometimes  sat  in  his  old  position  as 
president2. 

At  the  Conquest  the  Norman  clergy  began  to  introduce  many  changes 
into  England,  and  this  development  of  the  Cathedral  Chapter,  which  had 
already  taken  place  abroad,  was  rapidly  making  its  way  in  England.  In 
1090,  Thomas  of  Bayeux  had  established  a  Chapter  in  his  Cathedral  at 
York  after  the  foreign  model  in  place  of  the  more  rudimentary  English 
Cathedral  system  which  was  in  vogue  there. 

In  the  same  year  in  the  month  of  September  the  seal  of  royal  approval 
was  set  on  the  work  which  Remigius  of  Fecamp  had  been  doing  at 
Lincoln :  the  see  had  been  transferred  there  from  Dorchester ;  the 
Cathedral  had  been  in  building;  and  further  it  is  clear  that  a  definite 
Cathedral  Chapter  had  been  formed  consisting  of  secular  Canons  under 
a  Dean ;  and  independent  provision  had  been  made  for  the  endowment 
of  the  Cathedral  body3. 

Within  a  few  months  Osmund,  Bishop  of  Salisbury,  was  following  on  in 
the  same  direction,  and  instituting  under  royal  sanction  a  Cathedral 
Chapter  in  view  of  the  completion  of  his  Cathedral  Church  at  Old  Sarum. 
Copies  of  the  two  principal  instruments  still  exist  and  from  them  the 
Chapter  as  constituted  by  Osmund  can  be  clearly  outlined4. 

The  new  Cathedral  is  to  be  occupied  by  a  body  of  secular  canons  : 
they  are  to  be  governed  by  four  '  principal  persons '  or  '  dignities ' — Dean, 
Precentor,  Chancellor  and  Treasurer :  the  Archdeacons  as  the  Bishop's 
officials  are  to  be  part  of  the  Chapter  and  to  rank  next  to  the  four 
'  principal  persons' :  the  duties  of  the  canons  and  their  officers  are  carefully 
denned,  and  independent  provision  is  made  for  the  endowment  of  the 
Chapter  by  the  assignment  to  it  of  large  slices  of  the  property  of  the 
bishopric  to  serve  both  as  prebends  for  individual  canons  and  as  a  common 
fund  (communa)  for  the  body  corporate. 

This  act  was  all  of  a  piece  with  the  developments  at  York  and  Lincoln, 
and  as  an  outward  sign  of  the  uniformity  of  this  movement  we  notice 
that  S.  Osmund's  charters  were  witnessed  amongst  others  by  the  king,  by 
Thomas,  Archbishop  of  York,  and  Remigius,  Bishop  of  Lincoln.  Thus  of 

1  The    old    meaning    survives    in   the  3  See  The  Lincoln  Charter  of  William 
phrase   Missa   in  capitulo,   but  somewhat  Rufus  in  Line.  Cath.  Stat.  n.  i. 
altered.  4  Both  are  printed  below  pp.  257-261. 

2  Not  at  York,  for  there  the  Dean  in  The  Carta  Osmundi  deals  mainly  with 
chapter  had  precedence  of  the  Archbishop,  the  financial  side  and  the  Institucio  with 
see  York  Statutes  printed  in  Line.  Cath.  the  constitutional  side  of  the  foundation. 
Stat.  II.  93. 


XVI 


SARUM   CUSTOMS 


the  nine  great  secular  cathedral  bodies  of  the  old  foundation  three  were 
reconstituted  on  similar  lines  within  some  twelve  months. 

Here  was  the  germ  from  which  the  future  evolution  of  the  English 
secular  cathedrals  was  to  grow.  The  two  great  constitutional  questions 
which  from  the  first  confronted  the  newly  formed  Chapter  were  those 
concerning  residence  and  concerning  finance. 

At  the  outset  residence  was  on  the  whole  expected  of  all  Canons,  but 
circumstances  set  strongly  against  it.  The  Chapter  had  newly  acquired 
both  liberties  and  property.  The  grant  of  liberties  exempted  the  Canons 
from  episcopal  control.  The  grants  of  property  secured  to  them  two 
distinct  sources  of  income,  first  the  communa  or  common  fund  to  be 
shared  by  all  in  residence,  second  the  prebenda  or  separate  estate  of  the 
individual  canon  who  by  virtue  of  holding  such  a  prebend  became  Pre 
bendary  as  well  as  Canon. 

Now  while  the  communa  encouraged  residence,  fat  prebenda  encouraged 
absenteeism,  partly  because  the  Prebendary  might,  and  in  early  days  did, 
reside  on  his  estate  and  serve  his  prebendal  church1,  and  partly  because 


1  In  all  the  early  legislation  a  close 
connexion  is  implied  between  the  Preben 
dary  and  his  prebendal  Estate  and  Church. 
See  e.g.  ch.  ix.  This  however  grew  less 
and  less,  and  as  time  went  on  the  rectories 
became  sinecures  and  the  vicarages  inde 
pendent.  See  e.g.  Bp  Poore's  Constitution 
De  vicariis  faciendis  (Wilk.  i.  601). 

Mr  Wordsworth  has  kindly  sent  me  the 
following  additional  note  : 

When  messengers  sought  S.  Edmund, 
then  Canon  and  Treasurer  of  Sarum,  to 
announce  to  him  his  election  to  the  Arch 
bishopric  of  Canterbury,  in  1233,  tneY 
found  him  '  ruling  his  flock  '  at  his  prebend 
of  Calne  (see  Thesaur.  Nov.  Anecdot.  iii. 
1803).  How  far  prebendaries  in  early 
times  were  taught  or  required  to  recognise 
any  spiritual  or  moral  obligations  toward 
the  ecclesiae  which  in  a  good  many  cases 
were  part  and  parcel  of  the  endowment  of 
their  prebends,  and  which  are  mentioned 
in  original  grants  of  estates  as  well  as  in 
titles  of  certain  stalls,  is  a  question  which 
needs  investigation.  On  the  one  hand 
Mr  Edmund  Bishop  has  recently  pointed 
out  (in  the  Dublin  Review,  no.  246,  July 
1898,  vol.  123,  pp.  52,  53),  that  in  the  time 
of  King  Henry  VIII.  there  was  scarcely  in 


one  single  case  (that  of  Scamlesby  with 
Melton  Ross)  any  vestige  found  of  one 
prebendary  of  Lincoln  holding  a  benefice 
connected  with  his  prebend.  On  the  other 
hand  E.  A.  Freeman  has  told  us  that  in  an 
earlier  age  of  our  Old  Foundations  the 
case  had  been  different  (Essays  on  Cathe 
drals,  edited  by  Dean  Howson,  8vo.  1872, 
p.  147).  My  account  of  the  relation  of 
the  prebendaries  towards  their  prebendal 
churches  (Line.  Cath.  Stat.  p.  cxlix)  re 
quires  at  the  least  some  such  qualification, 
or  distinctio  temporum  as  Freeman  gives. 
Moreover  such  an  arrangement  as  is  in 
dicated  in  Bp.  R.  Poore's  arbitration 
between  the  chapter  and  the  patron  of 
Blewbury  (Osmund  Reg.  i.  327)  suggests 
to  my  mind  that  the  then  bishop  was 
moved  not  by  a  mere  spirit  of  compromise 
but  by  the  sense  of  spiritual  obligation 
which  in  later  times  has  been  noticeable  in 
such  of  his  successors  as  Hamilton  and 
Moberly.  In  the  fourteenth  century  canons 
of  Lincoln  exercised  spiritual  jurisdiction 
(as  well  as  certain  other  rights)  over  their 
"parishioners  or  tenants,  and  over  thei 
vicars  (if  such  they  had),  and  the  clerks  of 
the  churches  annexed  to  their  prebends" 
and  others.  Statutes,  p.  170. 


INTRODUCTION  xvii 

whether  resident  or  non-resident  he  was  sure  of  his  prebendal  income. 
Add  to  this  the  fact  that  the  Canon  might  be  occupied  elsewhere  on 
public  business,  or  in  serving  some  other  cure,  or  might  be  simply  lazy,  and 
it  will  not  be  a  surprise  to  find  that  non-residence  tended  to  become  a 
recognized  custom,  and  to  develop  into  a  full-blown  system  of  sinecure. 

This  led  to  a  definite  distinction  being  drawn  between  the  residentiary 
and  the  non-residentiary  canons  or  prebendaries.  At  times  residence  was 
encouraged  in  order  to  bring  as  many  as  possible  to  their  place  in  the 
Cathedral  choir:  but  at  times  residence  was  discouraged  because  the 
residentiaries  wished  that  there  might  be  as  few  as  possible  to  share  the 
communa. 

This  led  also  to  the  creation  of  a  new  body  of  Cathedral  clergy  in  the 
shape  of  Vicars  Choral,  when  the  absentee  engaged  a  deputy  at  a  fixed 
salary  to  supply  his  place  in  choir  just  as  he  might  engage  a  parochial 
vicar  at  a  small  salary  to  supply  his  place  in  the  prebendal  church. 

This  new  body  of  Vicars  further  tended  itself  to  become  a  corporation 
with  a  distinct  position,  organization,  revenue  and  history  of  its  own. 

Thus  the  new  model  on  which  English  Cathedral  life  was  reconstructed 
at  the  end  of  the  xith  century  was  full  of  great  possibilities  of  development 
in  the  future.  But  we  must  return  after  this  short  forecast  of  constitutional 
history  to  the  early  days  and  documents. 


§  3.     THE   ORIGIN    OF   THE   CONSUETUDINARY,    AND 
THE   CUSTOMARY. 

The  name  Consuetudinary  is  a  convenient  short  title  for  the  Sarum 
tractate  whose  full  title  stands  on  p.  i,  from  MS.  H,  as  Liber  et  ordo  de 
personis  et  dignitatibus  consuetudinibus  et  officiis  singularum  personarum  in 
ecclesia  Sarum.  This  name  has  been  popularly  attached  to  the  tractate 
from  at  least  the  time  of  Ralph  Higden,  the  chronicler  of  the  early  part  of 
the  xivth  century1.  An  old  and  persistent  tradition  connects  it  with  the 
name  of  S.  Osmund  (f  1099),  whose  work  we  have  traced  in  the  second 
founding  of  Salisbury  :  the  value  of  the  tradition  has  been  elaborately 
investigated  by  Mr  Wordsworth  and  it  is  unnecessary  to  do  more  than 
summarize  the  results  of  his  investigation2. 

First,  it  is  clear  that  the  Consuetudinary,  as  it  stands,  is  not  the  work 
of  S.  Osmund.  The  short  preface  makes  it  plain  at  the  outset  that  the 
tractate  is  a  later  *  explanation '  of  S.  Osmund's  Institucio ;  and  the  body 
of  the  work  amply  confirms  this. 

1  Line.  Cath.  Stat.  n.  861.  2  Line.  Cath.  Stat.  n.  860-888  ;  cp.  xli.  xlii. 

F.  C 


xvill  SARUM   CUSTOMS 

On  the  other  hand,  it  is  clear  that  it  enshrines  some  of  the  undoubted 
handiwork  of  S.  Osmund. 

"Out  of  two  documents"  (the  Institucio  Osmundi  and  the  Charta 
Osmundi  printed  below,  p.  257)  "which  alone  survive  to  our  day  with  the 
name  of  S.  Osmund  attached  to  them,"  the  author  of  the  tractate  "has 
from  both  used  up  almost  every  scrap  which  could  by  any  means  be 
worked  into  the  contents  of  his  treatise  on  Divine  Service,  the  Sarum 
Consuetudinary1." 

This  conclusion  of  Mr  Wordsworth's  may  be  verified  by  anyone  who 
will  compare  the  two  documents  of  S.  Osmund  printed  below  with  the 
earlier  chapters  of  the  Consuetudinary,  where  the  borrowed  words  are 
printed  in  special  type  in  order  to  facilitate  the  comparison. 

It  is  possible  that,  if  more  documents  of  S.  Qsmund's  time  were  extant, 
we  might  find  more  of  his  work  embedded  in  the  Consuetudinary.  These 
passages  are  all  in  the  early  chapters  which  deal  with  the  Constitution 
of  the  Chapter  and  there  are  none  in  the  later  part  which  deals  with  the 
liturgical  customs.  Now  there  must  have  been  liturgical  customs  (possibly 
written  ones)  before  the  tractate  was  drawn  up,  and  it  is  possible  that 
some  of  these  may  have  reached  back  to  some  pronouncements  of 
S.  Osmund  upon  the  subject.  But  there  is  no  evidence  for  this  and 
no  sign  that  S.  Osmund  left  behind  him  any  written  liturgical  prescriptions 
at  all. 

It  is  quite  conceivable  that  some  book  such  as  an  Ordinal  or  Con- 
suetudines  chori  of  S.  Osmund  has  perished  while  the  two  Charters  chanced 
to  survive  :  service  books  of  necessity  become  obsolete  and  perish  more 
easily  than  charters  :  but  it  would  be  risky  to  assert  or  even  to  conjecture 
that  this  was  the  case. 

It  is  true  that  subsequent  tradition  connected  S.  Osmund's  name  more 
markedly  with  the  services  than  with  the  cathedral  Constitution  :  but  this 
tradition  seems  simply  to  have  grown  out  of  the  association  of  his  name  with 
the  Consuetudinary;  it  is  not  probable  that  it  can  rest  upon  some  indepen 
dent  evidence  which  is  no  longer  extant.  And  if  this  is  all  the  basis  upon 
which  rests  the  tradition  from  the  xivth  century  onwards2,  we  nowadays  are 
more  capable  of  judging  what  it  is  worth  than  the  men  of  that  time  were. 

1  Line.  Cath.  Stat.  n.  869.    I  have  also  definitely  liturgical  statutes  does  not  seem 
adopted  Mr  Wordsworth's  very  convenient  to  begin  till  the  beginning  of  the  Xivth 
subdivisions  and  enumeration  in  printing  century,  when  the  tractate  was  already  a 
the  Institution  Charter.  century   old.      All   the   references    of   the 

2  There  are  plenty  of  allusions  to   S.  previous  century  seem  to  be  to  the   two 
Osmund's  work  in  documents  of  the  xinth  existing  charters.    It  is  not  so  in  the  Sarum 
century  (Line.  Cath.  Stat.  II.  873-4,  884)  Statutes  of   1319,  which  are  prepared  to 
but  always  from  the  constitutional,  not  the  ascribe  anything  old  to  S.  Osmund, 
liturgical  side.     The  ascription  to  him  of 


INTRODUCTION  XIX 

If  then  the  Consuetudinary  is  a  treatise  subsequent  to  S.  Osmund  but 
enshrining  his  work,  we  have  to  enquire  more  closely  into  its  date.  The 
earliest  existing  MS.  is  not  later  than  the  first  half  of  the  xmth  century1 : 
it  must  lie  therefore  between  1099  and  c.  1250.  Various  pieces  of 
evidence  all  seem  to  point  to  one  era  in  that  century  and  a  half  as 
eminently  the  one  to  which  to  ascribe  the  origin  of  the  tractate,  that  is  to 
the  time  of  Richard  Poore,  who  was  Dean  from  1197  to  1215,  and  Bishop 
from  1217  to  1228.  In  his  time  the  See  was  moved  from  Old  Sarum  to 
New  Sarum,  the  new  cathedral  was  begun  and  partly  finished  and  conse 
crated,  and  the  bodies  of  S.  Osmund  and  other  bishops  translated  to  it. 

It  is  known  that  in  other  respects  both  as  Dean  and  Bishop  Richard 
Poore  was  an  active  legislator  and  codifier2;  and  he  is  credited  with  the 
earliest  occurrence  of  the  term  "Sarum  Use"3:  his  name  stands  pro 
minent  throughout  the  whole  history  of  the  new  start  at  New  Sarum4,  and 
there  can  be  little  doubt  that  the  Consuetudinary,  if  not  by  his  own  hand, 
owes  its  existence  to  his  origination  and  comes  from  his  surroundings. 
He  is  stated  by  Bp  Roger  in  1319  to  have  amplified  and  systematized 
S.  Osmund's  liturgical  provisions  and  this  notice  seems  to  give  a  fairly 
exact  description  of  the  compilation  of  the  Consuetudinary5. 

Internal  evidence  will  enable  us  to  fix  the  date  more  precisely  as 
subsequent  to  1173  but  anterior  to  1220,  for  the  Consuetudinary  in  its 
original  form  has  the  Martyrdom  but  no  mention  of  the  Translation  of 
S.  Thomas  of  Canterbury,  though  that  event  made  such  an  impression 
at  Salisbury,  at  any  rate  on  the  chronicler  of  the  Sarum  doings  of  the  day, 
that  he  goes  out  of  his  way  to  mention  it6.  The  silence  of  the  Consue 
tudinary  (in  its  original  form)  on  the  subject  is  all  the  more  significant 
as  the  festival  became  a  very  prominent  one  at  Salisbury  and  is  among 


1  See   below  p.  xliv  and  Line.    Cath.  4  Osm.  Reg.  u.  1-17,  37-44;  or  Wilk. 

Stat.  II.  866  n.  Concilia  I.  551. 

'2  See  his  Nova  constitiicio  as  Dean  in  5  Circa   habitum   gestum    et    incessum 

1214  drawn  up  in  view  of  the  impending  tarn  in   choro   et   ecclesia  quam  extra  ac 

change  of  See  (Dayman  and  Jones,  Sartim  modum  psalmodizandi,  cantandi  et  legendi 

Statutes^  p.  7) ;  and  as  Bishop  his  Consti-  que  in  statutis  beati  Osmundi  super  hiis 

tucio  de  residencia  of  1222   (with  a  slight  plenius    continentur    et    que    etiam    aliud 

reference  to  S.  Osmund's  Institution  §  36,  Statutum   Ricardi   Decani   et   Capituli   in 

in  the  paragraph  about  the  Vicar's  oath)  supradicta  congregatione  sua  in  serie  plenius 

for  the  government  of  the  Cathedral  body  comprehendit,    ordinamus    firmiter    obser- 

(Dayman  and  Jones,  p.  13),  and  his  Consti-  vanda,   cuius  statuti  tenor  dinoscitur  esse 

tutions  for  the  diocese  issued  in  1223  (Sarum  tale. 

Charters^  Rolls  Series,  p.  1 47),  and  reissued  Constitutions    of    Roger    de    Mortival 

after  his   translation  to  Durham   for  that  §    xxix.    (Dayman    and  Jones,    Stattttes, 

diocese  (Wilk.  i.  572).  p.  59). 

3  Line.  Cath.  Stat.  II.  833  «.  6  Osm.  Reg.  II.  14 ;  Wilkins  I.  554. 


XX  SARUM   CUSTOMS 

those  which  the  later  recension  H  inserts  as  to  be  observed  ex  novo\  It 
was  probably  also  anterior  to  1214  since  the  Nova  constitucio  was  made 
then  and  clearly  represents  a  subsequent  stage  of  legislation. 

Another  point  may  be  quoted  to  confirm  this  impression  since  evidence 
from  negatives  is  always  precarious. 

In  the  list  of  festivals  given  in  ch.  cxn  (66)  there  occur  (i)  in  June 
the  day  of  S.  Primus  and  S.  Felician,  which  disappeared  to  make  way  for 
the  Translation  of  S.  Edmund  of  Canterbury2;  and  (ii)  in  November  the 
day  of  S.  Anianus,  which  made  way  for  S.  Hugh  after  his  canonization  in 
I2523.  We  are  thus  again  brought  to  the  same  point  approximately  by 
more  positive  evidence4. 

The  Consuetudinary  therefore  as  a  whole  in  its  original  form  seems 
to  date  from  c.  1210  and  to  be  the  closing  work  of  Richard  Poore  as  Dean 
rather  than  his  early  work  as  Bishop.  But  we  shall  see  reasons  hereafter 
for  believing  that  the  early  part  at  any  rate  probably  existed  in  a  slightly 
different  recension  before  Poore's  date5.  The  later  recension  may  be 
dated  c.  1246  since  it  contains  the  deposition  of  S.  Edmund  of  Canterbury 
(1246)  but  not  his  translation  (1247)  nor  S.  Hugh  (1252)  nor  S.  Richard 
(1260)  nor  Corpus  Christi  (1264). 

It  is  a  matter  of  much  less  interest  to  fix  the  date  of  the  Customary, 
since  it  is  not  a  primary  authority  but  rests  upon  the  Consuetudinary. 
Moreover  it  is  a  matter  of  much  greater  difficulty  since  the  MSS.  differ 
widely  in  date,  both  in  general  contents  and  in  detail. 

All  contain  Corpus  Christi  (ch.  19)  and  are  therefore  subsequent  to 
1264:  only  the  Arundel  MS.  mentions  (p.  115)  the  tombs  of  Simon  of 
Ghent  (1297—1315)  and  Roger  de  Mortival  (1315-1330)  :  some  do  and 
some  do  not  contain  S.  Anne  (1383),  so  the  composition  of  the  Customary 
may  be  said  to  belong  to  the  first  half  of  the  xivth  century.  Beyond 
this  it  seems  hardly  necessary  at  present  to  enquire,  especially  as  for  this 
period  there  are  no  clear  guide-posts  available,  such  as  we  have  been 
following  hitherto  in  dating  the  documents  by  the  festivals  contemplated 
in  them. 

1  See  chapters   xxi.   LIV.    (56).     The       to  Graduate  Sarum,  pp.  xxvi-xxix. 

new  additions  are  anterior  to   1264  since  4  On  the  other  hand  the  mention  of  the 

they  do  not  include  Corpus  Christi.  Sunday  in  the  Octave  of  the  Nativity  of  the 

2  The  deposition  of  S.  Edmund  (1246)  B.V.M.in  chaptercx.  (46)  is  puzzling,  since 
is  one  of  the  ex  novo  festivals  also.  the  Octave  proper  was  not  instituted  by 

3  For  the  chief  dates  in  the  development  Papal  authority  till  1252. 

of  the  Sarum  Calendar  see  my  Introduction  5  See  pp.  xxv,  xxxi,  xxxiv,  xxxvii. 


INTRODUCTION  xxi 


§  4.     THE    USE   OF   SARUM   AND   ITS  INFLUENCE  ON  THE 
CONSTITUTION    OF    OTHER   CATHEDRAL   BODIES. 

The  general  lines  of  development  which  we  sketched  out  by  antici 
pation  (in  §  2)  are  common  to  most  secular  foundations.  They  must  be 
borne  in  mind  as  we  set  ourselves  to  trace  out  briefly  the  influence  which 
'The  Use  of  Sarum'  had  on  other  Cathedral  churches.  We  have  two 
contemporary  documents  to  speak  for  the  state  of  things  at  Salisbury  at  the 
end  of  the  xith  century  and  we  have  the  more  fully  developed  Consue 
tudinary  for  the  beginning  of  the  xmth.  These  are  our  earliest  and  best 
authorities  for  'The  Use  of  Sarum.' 

This  term  is  a  comprehensive  one  :  cathedral  life  had  many  sides  and 
each  side  had  its  regulations.  The  Use  of  Sarum  therefore  includes  : — 

(a)  Regulations  as  to  the  Constitution — to  define  the  mutual  relation 
ship  of  the  Bishop,  Dean,  Officers,  Canons,  Vicars,  &c. 

(b)  Ritual  regulations,  as  to  the  text  of  the  services. 

(c)  Ceremonial  regulations,  as  to  the  method  of  performance  of  the 
services. 

The  Charters  of  S.  Osmund  deal  almost  exclusively  with  the  first,  the 
constitution.  The  Consuetudinary  on  the  other  hand  deals  with  all  three 
sides  :  the  first  part  of  it  (chapters  i.-xi.)  with  the  constitution,  the  second 
part  of  it  with  general  ceremonial  regulations  (chapters  xn.-xxiv.),  the  third 
part  with  detailed  liturgical  regulations  both  as  to  rites  and  ceremonies 
(xxv.-end). 

Besides  the  primary  authorities  there  are  some  things  of  secondary 
authority  to  be  taken  into  account.  The  Consuetudinary  represents  the 
codifying  of  a  number  of  customs  to  some  extent  resting  upon  formal 
documents  and  decisions,  but  more  largely  consisting  of  usages  of  gradual 
growth ;  these  generally  rested  at  first  on  no  definite  legislative  decisions 
but  they  came  in  course  of  time  to  win  an  increasing  amount  of  authority, 
till  at  last  they  were  codified  and  so  acquired  a  documentary  as  well  as  a 
customary  force. 

Contrasted  with  'Customs'  such  as  these,  there  are  also  'Statutes,'  that 
is  formal  decisions  arrived  at  by  competent  authority  at  a  definite  date1. 
These,  like  the  customs,  may  be  either  constitutional,  ritual  or  ceremonial. 

The  Sarum  Statutes  have  been  printed  by  Dayman  and  Jones2.  For 
our  present  purpose  the  most  important  ones  are  the  following : — 

(i)  The  Nova  constitucio  of  121^  which  is  mainly  constitutional, 
though  not  exclusively  so. 

1  See  Henry  Bradshaw's  fuller  definition,  2  Privately  at  Bath  1883. 

Line.  Cath.  Stat.  I.  38. 


xxii  SARUM  CUSTOMS 

(ii)  The  Constitudo  de  residencies  of  1222  which  deals  with  the  Vicars 
and  the  rights  of  a  deceased  Canon  as  well  as  with  the  question  of  residence. 

(iii)  The  Ordinado  of  Boniface,  Archbishop  of  Canterbury,  as  to  the 
position  of  the  Chapter  sede  vacante  (1262). 

(iv)  Bishop  Giles'  Revocation  (1262)  of  his  claim  to  visit  the 
Cathedral. 

(v)  A  delimitation  of  the  respective  jurisdictions  of  the  Chancellor 
and  the  Subdean  (1278). 

Then  follows  (vi)  the  code  of  48  Statutes  drawn  up  and  promulgated 
by  Bishop  Roger  de  Mortival  (1319,  1324).  In  process  of  time  a  good 
deal  of  the  earlier  legislation  had  become  obsolete :  even  the  Charters 
of  S.  Osmund  were  not  binding  any  longer  in  all  respects l :  so  this  body 
of  Statutes  brought  the  legislation  up  to  date  and  codified  it2. 

Beyond  this  it  is  unnecessary  for  the  present  purpose  to  go,  since  it 
was  the  earlier  rather  than  the  later  Sarum  methods  which  influenced  other 
Cathedral  bodies,  so  far  as  the  constitutional  side  is  concerned ;  and  it  is 
that  side  to  which  we  must  at  present  confine  ourselves.  The  liturgical 
influence  of  Sarum  is  no  doubt  as  marked  as  the  constitutional ;  but  it  is 
necessary  to  defer  tracing  the  history  of  the  former  till  more  evidence  is 
available  than  can  at  present  be  obtained. 

We  confine  ourselves  then  to  the  constitutional  side  of  the  question. 
Our  main  concern  is  with  S.  Osmund's  Charters,  with  the  first  eleven 
chapters  of  the  Consuetudinary  which  are  based  upon  the  Charters,  and 
with  the  constitutional  provisions  of  the  Statutes :  we  are  only  concerned 
with  the  liturgical  influence  so  far  as  it  is  inextricably  mixed  up  with 
the  other. 

We  naturally  turn  first  of  all  to  the  sister  foundation  of  York  to  see  if 
there  are  signs  there  of  Sarum  influence.  It  seems  clear  at  once  that  the  de 
velopment  there  went  on  along  an  independent  line.  The  traditional  Statutes 
of  York3  shew  naturally  enough  many  points  of  agreement  with  the  Sarum 
Use,  but  in  other  respects  they  shew  a  marked  contrast :  and  in  no  case 
do  they  shew  verbal  agreement  with  Sarum  documents  or  any  signs  of 
having  borrowed  from  them.  The  early  Statutes  though  they  represent 
traditional  and  ancient  customs,  in  their  present  form  are  not  earlier  than 


1  Bishop  Roger  expressly  lays  this  down  Jones,  Statutes',  but  there  are  others  which 
in  §  i :  in  particular  the  laws  of  Residence  apparently  are  not  extant,    such    as    the 
had  been  several  times  altered.  Statutes  of  Deans   Robert  of  Wykehamp- 

2  The  code  rests  on  the  earlier  Statutes  ton   (1268)    and    Peter    of   Savoy    (1297- 
enumerated  above  and  others  as  well.     Of  1309):    see  Dayman  and  Jones,   Statutes, 
these    the    constitutions    of    Bp   Giles    of  pp.  53,  55  nn. 

Bridport    (1256)   are  printed  in   Wilkins,  3  Printed  in  Line.  Cath.  Stat.  II.  90- 

Concilia,  I.  714,  but  not  in  Dayman  and  104.     For  other  Statutes,  see  pp.  105-135. 


INTRODUCTION  XX111 

1255.  The  other  Statutes  enacted  at  various  dates  ranging  from  1221- 
1325  deal  with  subjects  which  afford  less  opportunity  for  Sarum  influence, 
and  in  fact  they  do  not  shew  traces  of  any1. 

Hereford  is  another  secular  Chapter  which  shews  few  if  any  traces  of 
Sarum  influence  operating  on  its  constitution.  Its  extant  Statutes2  are  not 
earlier  than  1246  and  probably  are  not  much  later,  since  there  is  no 
mention  of  Corpus  Christi  (1264)  among  the  greater  festivals. 

It  is  true  the  Consuetudines  cJwri  define  in  turn  the  duties  of  the 
Bishop,  Dean,  Precentor,  Treasurer  (and  his  deputy)  and  Chancellor,  and 
those  duties  are  much  the  same  as  at  Salisbury :  but  there  is  scarcely  a 
trace  of  verbal  coincidences  with  Sarum  documents3  and  without  verbal 
similarity  it  would  be  unsafe  to  argue  that  one  Chapter  borrowed  its 
customs  from  another. 

Thus  the  two  Cathedrals  which  most  markedly  maintained  their 
independent  'Uses'  down  to  the  xvith  century  are  those  which  from  the 
beginning  seem  to  have  been  those  most  independent  of  Sarum  influence. 

Lincoln  is  in  direct  contrast  to  York  :  it  was  the  third  in  the  group 
of  new  foundations  at  the  end  of  the  xith  century  and  the  connexion  with 
Sarum,  which  began  then,  long  remained  good  :  and  though  in  some  sense 
it  had  an  indigenous  use,  it  must  be  placed  here  at  the  head  of  the  list  of 
Cathedral  Churches  which  came  under  the  influence  of  Sarum  Use  on  the 
constitutional  side. 

The  first  point  to  notice  is  that  Bp  Robert  de  Chesney  (1147—1173) 
granted  by  two  Charters4  to  the  Canons  of  his  Cathedral  of  Lincoln  the 
same  liberties  and  immunities  within  their  prebends  as  the  Canons  of 
Salisbury  enjoy.  These  had  been  clearly  defined  by  S.  Osmund  in  §§  7- 
1 2  of  his  Institution  Charter :  here  then  we  have  the  first  sign  of  the 
influence  of  S.  Osmund's  system.  It  involved  a  distinct  gain  of  independ 
ence  to  the  Canons,  for  they  thereby  became  supreme  in  their  prebends 
and  exempt  from  archidiaconal  or  even  episcopal  supervision. 

The  next  piece  of  information  about  Lincoln  customs  is  due  to  an 
answer  which  the  Dean  and  Chapter  made  (c.  1214)  to  the  Dean  and 
Chancellor  of  the  newly  established  Chapter  of  Spyny  in  the  diocese  of 

1  For  a  conjecture  as  to  Sarum  influence  choro  et  locum  in  capitulo,  which  phrase  is 
on  the  York  Statute  about  Vicars  of  1250,  probably  not  distinctive.     See  also  the  duty 
see  below,  p.  xxvii.  of  the  Chancellor  (p.  71),  described  with  a 

2  See  Line.  Cath.  Stat.  II.  pp.  44-78.  faint  echo  of  Sarum  wording :  but  on  p.  83, 
The  next  part  (pp.  78-85)  is  a  separate  docu-  line    12,   in    the    later    Decanal    Statutes 
ment  issued  on  the  authority  of  the  Bishop  grauiori  subiaceant  ulcioni  is  very   close 
or  Dean  and  written  in  the  first  person.  to  Osmund's  Institucio,  §  39. 

3  See  p.   45,  line  7,   p.  59,  four  lines  4  See  Line.  Cath.  Stat.  i.  309. 
from  the  bottom,  assignaret^^r  ei  stallum  in 


XXIV  SARUM   CUSTOMS 

Moray  in  Scotland ;  they  had  sent  to  enquire  as  to  the  Lincoln  customs 
since  Bishop  Brice  of  Moray  had  adopted  these  to  be  the  models  of  his 
new  foundation. 

The  Lincoln  Reply  was  taken  to  Moray  in  the  form  of  a  letter  and 
entered  there  in  the  register  of  the  Dean,  which  is  still  extant1.  It  was 
also  entered  at  Lincoln  in  *  The  Old  Martiloge'  which  has  since  dis 
appeared  :  but  two  copies  of  the  Reply  exist  in  Lincoln  MSS.  of  the  early 
part  of  the  xivth  century. 

This  Reply  includes  the  privileges  of  Bp  Robert  de  Chesney,  which, 
as  we  have  already  seen,  followed  Sarum  lines,  and  a  copy  of  the  bishop's 
charter  itself  was  sent  to  Moray  with  other  charters  of  S.  Hugh  and 
Bishop  William,  and  also  a  bull  of  Alexander  III.  confirming  it2. 

But  the  most  interesting  point  in  this  transaction  is  yet  to  come. 
There  is  a  notable  discrepancy  between  the  Reply  as  entered  in  the  Moray 
Register  and  the  same  statement  as  recorded  at  Lincoln  and  cited  later 
under  the  title  of  the  Registrum  vetus.  The  Lincoln  copies  include  two 
chapters  which  are  not  in  the  Moray  copy,  and  these  two  chapters  are 
drawn  almost  word  for  word  from  the  Institution  Charter  of  S.  Osmund3 
in  its  original  form  and  not  as  worked  up  in  the  Consuetudinary.  Clearly 
this  is  a  further  proof  of  the  influence  of  the  Sarum  constitution  upon 
Lincoln.  It  is  more  difficult  to  decide  whether  this  influence  extended 
directly  to  Moray  also.  The  two  chapters  in  question  are  not  recorded  at 
Moray.  Were  they  then  not  in  the  Lincoln  Reply  ?  It  is  possible  that 
they  were  not,  but  were  subsequently  incorporated  with  it  when  that 
document  was  recorded  at  Lincoln  :  on  the  other  hand  it  seems  quite 
possible  that  they  were  in  the  Reply,  but  the  Chapter  of  Moray  already 
knew  the  Institucio  Osmundi  and  therefore  had  no  need  to  take  note  at 
second-hand  of  the  Lincoln  extracts  from  it.  What  the  Scotch  chapter 
wanted  was  the  distinctively  Lincoln  customs  and  these  they  recorded  :  but 
it  is  noticeable  that  these  seem  to  require  the  Sarum  system  as  their  basis 
and  to  assume  things  about  the  quatuor  persons  which  the  Institucio 
alone  lays  down.  It  seems  therefore  more  likely  than  not  that  even  as 
early  as  1214  Moray  is  to  be  reckoned  among  the  Chapters  which  came 
directly  under  Sarum  influence.  We  shall  return  to  this  later  on. 

Returning  to  Lincoln  we  are  confronted  with  a  new  document.  It  is  a 
collection  of  customs  obviously  later  than  the  First  Reply  to  Moray  and  it 
marks  a  further  stage  of  borrowing  from  Sarum.  This  set  of  customs 


1  Bannatyne    Club     (410.    Edinburgh,  3  Line.  Cath.  Stat.  II.  141,  142,  chapters 
1837),  see  especially  nos.  42-49.     See  also  vi.  and  IX. ;  they  are  made  up  from  Sarum 
Wilk.  i.  534.  Institution  Charter  §§  i,  14-16,  19,  20,  29, 

2  Jarre  Regesta  Pontijicum  8772,  p.  789.  21,  30-35  and  §§  38,  39. 


INTRODUCTION  XXV 

contains  (i)  Regulations  as  to  Vicars,  (2)  Consuetudines  chori,  (3)  Consue- 
tudines  de  quatnor  personis :  it  is  often  called  from  its  opening  section 
Statuta  Vicariorum.  Here  both  the  second  and  third  sections  shew  strong 
Sarum  influence :  the  second  borrows  largely  from  the  second  part  of  the 
Sarum  Consuetudinary,  the  Consuetudines  chori  (XIL-XXIV.),  especially  from 
chapters  xm.  xv.-xvu.  The  third  section  has  many  points  of  verbal 
contact  with  the  first  part  of  the  Consuetudinary  and  S.  Osmund's  Institu 
tion1,  but  it  is  noticeable  that  unlike  the  earlier  Statutes  it  quotes  S.  Osmund 
not  in  the  original  form  but  as  worked  up  in  the  Consuetudinary. 

The  greater  part  of  these  Constitutions  were  sent  to  Moray  as  the 
earlier  ones  had  been,  probably  about  1236,  and  they  were  recorded  both 
at  Moray  and  at  Lincoln  with  some  considerable  differences  especially  in 
the  first  section.  These  differences,  however,  do  not  bear  on  our  present 
purpose,  as  they  do  not  touch  the  question  of  Sarum  influence,  and  we 
need  not  trouble  ourselves  with  them.  But  from  this  it  is  clear  that  at  some 
date  between  c.  1210  and  c.  1236  the  first  and  second  parts  at  least  of  the 
Sarum  Consuetudinary  became  known  at  Lincoln  and  spread  from  there 
to  Moray. 

A  third  and  fuller  set  of  Lincoln  customs  stands  at  the  head  of  the 
Lincoln  Liber  Niger" ':  this  is  earlier  than  1267  and  probably  later  than 
the  second  set  of  Statutes  as  it  was  not  sent  to  Moray.  It  is  more  fully 
detailed  than  the  set  of  Customs  which  was  sent.  It  includes  the  greater 
part  but  not  quite  the  whole  of  the  other  document.  In  particular  it 
contains  three  passages  borrowed  from  Sarum  which  were  not  in  the  earlier 
set  of  Customs :  one  of  these  is  merely  the  incorporation  of  the  liberties 
and  immunities  of  Canons  in  their  prebends  which  we  know  to  have  been 
granted  on  Sarum  lines  by  Bp  Robert  de  Chesney  (p.  xxiii) :  it  therefore 
introduces  no  new  point  of  interest.  The  other  passages,  however,  seem 
to  be  new  at  Lincoln.  One  is  a  provision  inserted  from  the  Sarum 
Consuetudinary,  chapter  n.  about  the  Dean's  authority  over  Vicars3:  now 
this  was  not  in  the  earlier  Lincoln  form  of  this  chapter  nor  in  the  Lichfield 
form 4 :  it  was  probably,  therefore,  a  later  addition  at  Sarum  and  only 
reached  Lincoln  after  the  earlier  statutes  had  been  issued.  The  other 
has  regard  to  the  Treasurer's  duty :  Lincoln  already  had  its  own  clauses 
on  the  subject,  but  it  seems  to  have  been  recognized  by  the  compilers 
of  the  later  statutes  that  the  Sarum  rules  would  be  a  valuable  addition 
to  them. 

The  next  Lincoln  document  of  importance  is  the  Consuetudines  Divini 

1  The  Lincoln  Chapters  enshrined  the  the  greater  part  of  Chapters  in.  iv.  and  V. 
following  bits  of  the  Sarum  Consuetudinary  2  Line.  Cath.  Stat.  i.  273  and  ff. 

(first  part) :  Ch.  II.  a  large  part  of  §  i  and  3  See  n.  §  2  Verum  si  to  conferre. 

the  last  sentence  of  §  2 ;  with  ix.  §  i  and  4  For  Lichfield  see  below  p.  xxxiv. 

F.  d 


XXVI  SARUM   CUSTOMS 

Offirii  of  c.  1279,  which  is  purely  liturgical;  it,  therefore,  does  not  come 
into  the  present  enquiry ;  but  before  leaving  Lincoln  we  are  bound  to  take 
note  of  an  interesting  instance  of  the  influence  of  Sarum  there  at  a 
considerably  later  date. 

The  first  part  of  the  xvth  century  was  a  troublous  time  at  Lincoln,  for 
there  was  a  continuous  dispute  going  on  between  Dean  Macworth  and  the 
Chapter  about  their  customs,  which  three  successive  Bishops  tried  in  vain 
to  settle1.  In  the  midst  of  this  quarrel  notice  was  given  in  June  that  the 
Bishop  (Alnwick)  would  hold  a  visitation  of  the  Cathedral  at  Michaelmas. 
This  seems  to  have  reconciled  the  Dean  and  the  Chapter  in  making  common 
cause  against  the  Bishop  and  united  them  in  looking  up  for  their  joint 
protection  the  grounds  of  their  common  privileges.  It  would  seem  that 
they  applied  to  Salisbury  for  further  information  as  to  the  immunities 
enjoyed  by  the  Canons  there,  which  had  been  granted  also  to  the  Lincoln 
Canons  by  Bp  Robert  de  Chesney  (c.  1156).  A  reply  was  sent  on 
Aug.  25,  1440,  enclosing  authenticated  copies  of  the  three  chief  bits  of 
Sarum  evidence — viz.  (i)  the  paragraph  from  S.  Osmund's  Institution 
which  was  the  basis  of  the  grant ;  and  (ii)  further  a  Statute  of  Bp  Giles 
of  Bridport  dated  Oct.  4,  1262,  dealing  with  the  subject  at  greater  length, 
and  lastly  (iii)  a  confirmatory  bull,  which  is  undated  and  is  otherwise 
unknown.  This  question  was,  however,  soon  merged  in  a  larger  question2. 

Before  the  Reply  came  from  Salisbury  another  circumstance  occurred 
which  raises  though  in  a  much  more  obscure  way  the  question  of  Sarum 
influence.  Bishop  Alnwick  proposed  to  the  Chapter  an  entirely  new  set 
of  Statutes  to  take  the  place  of  the  existing  legislation.  This  code 
followed  very  closely  the  London  Registrum  drawn  up  by  Dean  Baldock 
(1294 — 1304)  in  its  arrangement  and  its  contents,  and  thus  marked  very 
completely  the  breach  with  the  old  Lincoln  ways.  The  code  (called  Novum 
Registrum}  was  discussed  and  criticised  for  two  years  at  some  forty  meetings 
of  the  Chapter  but  was  never  adopted,  and  in  1442  the  proposal  dropped3. 

The  code  included  some  of  the  Old  Lincoln  Consuetudines  and  among 
them  some  of  the  Sarum  paragraphs  which  Lincoln  had  borrowed4 :  but 
the  point  of  chief  interest  is  Particula  V,  which  concerns  the  Vicars. 
The  early  part  of  this  is  a  composite  document.  The  first  chapter  follows 
very  closely  the  corresponding  chapter  of  the  London  Registrum :  but  this 
enshrines  in  §§  i,  and  9,  10  two  bits  of  a  Sarum  Statute  made  when  Robert 
of  Wykehampton  was  Dean  in  1268  :  the  Statute  is  not  extant,  but  these 

1  Line.  Cath.  Stat.  I.  ch.  in.  esp.  pp.  largely  in  the  terms  of  Sarum  Cons.  ch.  II. 
165,  6.  as  remodelled  in  the  Lincoln  Liber  Niger 

2  Ib.  ii.  438  and  ff.  (Line.  Cath.  Stat.  n.  282,  cp.  i.  280).    The 

3  Line.  Cath.  Stat.  I.  155-157.  same  is  the  case  elsewhere  in  the  code. 

4  The  Office  of  the  Dean  is  described 


INTRODUCTION  xxvii 

two  bits  are  known  through  being  incorporated  in  Bp  Roger  de  Mortival's 
Statute  (I3I9)1.  It  is  quite  possible  that  there  are  other  bits  also  enshrined 
here  which  we  have  no  power  at  present  to  identify. 

Another  early  Sarum  Statute  only  known  to  us  through  a  passage  of  it 
being  incorporated  into  Bp  Roger's  code  is  a  Statute  made  when  Richard 
Poore  was  Dean  on  the  behaviour  of  Vicars  in  choir.  Here  again,  the 
passage  so  preserved  is  found  enshrined  in  this  same  chapter  of  the  Novum 
Registrum  at  §  82. 

Here  then  are  three  Sarum  provisions  which  came  to  Lincoln  in  a 
round-about  way  through  London. 

May  we  not  go  a  step  further  still  and  hazard  a  conjecture  with  regard 
to  the  whole  of  this  legislation  about  Vicars  ?  On  comparing  the  various 
sections  of  this  first  chapter  of  the  Novum  Registrum  with  provisions  made 
elsewhere  about  the  Vicars  it  emerges,  that  the  Statute  about  Vicars  made 
at  York  in  i25o3  is  enshrined  almost  verbatim  in  §§  i,  3,  4,  5  and  12  of  this 
chapter.  Now  some  of  these  York  provisions  are  found  also  in  a  slightly 
different  form  in  the  Lincoln  Statutes  about  Vicars4,  and  on  turning  to 
them  it  appears  further  that  other  sections  of  the  Lincoln  Statutes  besides 
those  common  to  York  are  also  enshrined  in  §§  3  and  6  of  this  chapter 
of  the  Novum  Registrum,  Moreover  they  have  clearly  come  into  it  not 
from  the  earlier  Lincoln  source  but  from  the  London  source  from  which 
the  Novum  Registrum  draws  so  much5. 

What  lies  behind  this  legislation  for  Vicars  ?  How  is  it  that  it  crops 
up  in  these  slightly  different  forms  at  York,  London,  and  Lincoln?  It 
does  not  seem  hazardous  to  conjecture  that  there  is  some  archetype  from 
which  they  all  derive;  and  that  emanating  from  Sarum.  In  short  it  is 
more  than  probable  that  if  instead  of  two  extracts  we  had  the  full  text  of 
Dean  Richard  Poore's  Statute  and  Dean  Robert's  of  1268  we  should 
recognize  in  them  the  original  provisions  from  which  was  derived  all  this 
other  legislation  at  York  and  Lincoln  and  London  and  Lincoln  again. 

And  if  this  is  so,  then  Sarum  took  in  the  matter  of  Vicars  the  same 
lead  in  legislation  as  it  had  taken  in  the  case  of  the  Chapters.  We  have 
detected  at  any  rate  three  pieces  of  Sarum  influence,  and  we  may  suspect 
much  more  which  we  cannot  at  present  prove. 

There  still  remains  one  final  evidence  of  Sarum  influence  at  Lincoln  in 

1  See  Sarum  Statutes,  pp.  55,  62,  and  3  Line.  Cath.  Stat.  II.  108. 
compare  §§  i,  9  of  Novttm  Reg.  in  Line.  4  Ib.  146. 

Cath.  Stat.  n.  346,  351.  5  This  is  seen  most  clearly  in  the  case 

2  See  Sarum  Statutes,  p.  59,  and  Line.  of  the  Vicar's  Oath  in  the  Nov.  Reg.  which 
Cath.    Stat.    II.    350.     The    clause   which  is  not  the  older  Lincoln  one  but  that  which 
introduces  the  quotation  is  printed  above,  came  from  London  and  was  in  use  also  at 
p.  xix,  note  5.  York. 


xxviii  SARUM  CUSTOMS 

the  Novum  Registrum.  In  the  later  chapters  of  this  same  Particula  V, 
more  local  matters  are  treated  and  the  connexion  with  the  London 
Registrum  is  much  less  close :  but  in  chapter  v.  there  is  incorporated  a 
large  section  from  Bp  Roger  de  Mortival's  Sarum  Statutes  of  1319  with 
regard  to  indulgences  published  for  the  Fabric1. 

With  this  we  may  close  the  long  and  intricate  history  of  the  influence 
of  Sarum  on  Lincoln  and  pass  on  to  other  places  where  our  task  will 
happily  be  lighter.  It  will  be  best,  as  we  have  already  had  Scotch  matters 
under  consideration,  to  finish  our  enquiry  there  and  then  come  back  to 
other  English  sees. 

We  have  seen  how  the  Chapter  which  Brice,  Bishop  of  Moray,  esta 
blished  at  Spyny  was  founded  on  Lincoln  lines  and  so  came  at  second 
hand  under  Sarum  influence2:  at  Bp  Brice's  death  in  1222  the  see  was 
moved  to  Elgin ;  and  there  twenty  years  later  we  have  again  a  proof  of  the 
continued  influence  of  English  Cathedrals.  In  a  Statute3  made  by  the 
Bishop  and  Chapter  of  Elgin  in  July,  1242,  the  old  Lincoln  custom  which 
regulated  the  relation  of  the  Bishop  to  the  Dean  and  Prebendaries  was 
confirmed  ;  while  with  regard  to  the  services  it  is  ordered  thus  :  "  seruetur 
ordo  qui  in  ecclesia  Salisbyryensi  esse  noscitur  institutus"  In  other  respects  it 
is  clear  that  the  Elgin  Chapter  was  developing  along  lines  of  its  own. 

Shortly  after  this  date  the  affairs  of  the  Bishopric  of  Glasgow  were 
undergoing  a  change  :  Bp  Willliam  de  Bondington  had  lately  finished  the 
Cathedral;  the  Chapter  had  also,  recently  as  it  seems,  been  constituted4, 
and  the  Bishop  in  the  last  year  of  his  life  (1258)  gave  to  the  Chapter  the  right 
of  electing  a  dean,  augmented  the  endowment  of  the  communa  and  finally 
conceded  to  the  Chapter  the  liberties  and  customs  of  the  Church  of 
Salisbury5. 

Four  days  later  the  Bishop  died  (Nov.  10),  and  during  the  vacancy 
which  followed,  the  Dean  and  Chapter  headed  by  Robert,  one  of  the 
canons  and  bishop  elect  of  Dunblane,  confirmed  the  adoption  of  Sarum 
liberties  and  customs  and  swore  allegiance  to  them,  only  reserving  the 
right  to  alter  them  if  the  majority  so  desired  and  undertaking  to  abide  by 
such  alterations,  unless  they  were  found  harmful. 

When  Bishop  John  de  Cheyam  was  appointed  by  the  Pope  to  the  see 

1  It  is  ch.  xxii.,  see  Sarum  Statutes,  Lincoln    privileges.      Regist.    Morav.   81, 
p.  49.  p.  93. 

2  Possibly   at  first-hand   too   if,    as    is  4  See  Registrum  Episcopates  Glasguensis 
possible,  S.  Osmund's  Institution  was  al-  (Maitland   Club,    1843).      The   chapter   is 
ready  known  there.     See  above  p.  xxiv.  mentioned  in  nos.  189,   196. 

3  Regist.  Morav.  93,  p.    107,   and  see  5  Reg.    Glasg.   205-207.     Of  Salisbury 
Line.  Cath.  Stat.  n.  xlvi.     Bishop  Andrew  the    Carta   libertatum   ecclesie  Glasguensis 
had  already  confirmed  and  amplified  the  says    "inter    ceteras    ecclesias    Cathedrales 
work  of  Bishop  Brice  and  recognised  these  libertatibus  et  consuetudinibus  ornatam" 


INTRODUCTION  xxix 

in  defiance  of  the  wish  of  the  Chapter,  a  general  confirmation  of  all  rights 
and  customs  was  granted  to  him  by  the  Pope  Alexander  IV. l,  and  a  more 
explicit  approval  of  the  adoption  of  Sarum  customs  was  granted  by 
Gregory  X.  in  I2742. 

Meanwhile  the  Dean  and  Chapter  had  been  careful  to  obtain  first-hand 
evidence  of  what  these  liberties  and  customs  were ;  a  letter  from  the  Dean 
and  Chapter  of  Salisbury  dated  Ascension  Day,  1259,  stands  in  their 
register  which  gives  a  summary  of  the  Sarum  model.  It  is  in  fact  the 
greater  part  of  the  first  ten  chapters  of  the  Consuetudinary3  with  certain 
omissions  and  additions. 

Later  on,  in  1266,  the  Bishop  issued  Statutes  dealing  with  the  Vicars 
and  with  Residence :  two  years  later  the  Chapter  repeated  the  approba 
tion  and  oath  to  observe  the  Sarum  liberties  and  customs  which  had  been 
originally  given  in  125!.  With  this  step  the  process  of  adoption  of  a  Sarum 
constitution  was  completed  and  the  Chapter  was  established  on  a  solid 
basis. 

We  must  now  return  to  England  and  estimate  the  influence  of  Salisbury 
on  secular  Cathedrals  in  the  more  immediate  neighbourhood. 

We  turn  first  to  Chichester4  and  find  that  on  July  23,  1247,  the  Dean 
and  Chapter  resolved  to  collect  and  put  on  record  "all  their  ancient  and 
approved  constitutions."  This  resolution  is  followed  in  the  record  by  a 
section  headed  Constituriones  antique  de  officiis  variis ;  and  then  other 
Statutes  are  cited  ranging  in  date  from  the  time  of  Bp  Hilary  (1148-1169) 
to  1226:  this  was,  no  doubt,  a  codifying  of  all  the  early  Statutes  and 
customs  of  importance  previous  to  the  Constitutions  of  1232  which  had 
only  recently  been  enacted,  and  so  were  well  in  the  minds  of  the  Chapter 
in  1247. 

Our  interest  centres  on  the  Constitiiciones  antique  which  prove  to  be 
derived  directly  from  S.  Osmund's  Institution  and  not  through  the  medium 
of  the  Sarum  Consuetudinary.  They  contain  §§  14-21,  §§  31-34,  §§  3-8, 
and  §§  24,  25,  with  some  slight  additions,  and  it  is  further  noticeable  that 

1  Potthast,  Regesta  Pontificiim,  17690.  incorporated  into  IX.  §  3,  Si  quis  to  habebit 

2  Ib.  20892.  and  Si  dominus  to  prebenda:  then  the  last 

3  See  Reg.  Glasg.  no.  211,  p.  170.    The  paragraph  of  x.  §  2,  Quando  vero  to  obser- 
first  four  chapters  are  given  in  full  with  vaturum ;    and    lastly   IX.    §    2   with   the 
slight  variations:  chapter  v.  is  represented  addition  following. 

by  the  opening  words  as  far  as  Iwninaria  4  The  Statutes  were  printed  by  Mac- 

ecclesie    administrare :     followed    by    the  kenzie  Walcott  in  Archaologia,  vol.  XLV. 

words  Magnum  item  cereum  paschale  and  pp.    143    (London,    1880).      There   is   an 

then  §  2  as  far  as  comparare:  chapter  vi.  account  of  them  in  Stephens'  Memorials, 

is  omitted,  vn.  and  vin.  are  given  in  full;  p.  316  and  ff. 
then  come  the  quotations  from  S.  Osmund 


XXX  SARUM   CUSTOMS 

the  functions,  which  in  the  original  Institution  of  S.  Osmund  (§§  31-34)  are 
assigned  to  the  archischola  and  the  later  Sarum  custom  transferred  bodily 
to  the  Chancellor,  are  here  differently  assigned;  since  the  Precentor  is 
given  the  duty  of  entering  on  the  Tabula  not  only  the  singers  but  the 
readers  as  well. 

It  is  evident  from  this  that  at  Chichester  S.  Osmund's  constitution  for 
the  Chapter  had  been  adopted  in  the  xnth  century.  It  is  even  possible 
that  this  step  was  taken  under  Bp  Ralph  de  Luffa  at  the  very  beginning  of  the 
century  (1091-1125);  for  he  is  said  to  have  instituted  the  four  principal 
dignities  in  his  Cathedral1 — Dean,  Precentor,  Chancellor  and  Treasurer. 

For  this  and  for  other  reasons  it  seems  clear  that  the  Constitudones 
antique  were  firmly  established  long  before  Richard  Poore  was  promoted 
from  the  Deanery  of  Salisbury  to  hold  the  bishopric  of  Chichester  for  two 
years  before  being  translated  back  to  Salisbury  (1217).  Further,  he  does 
not  seem  to  have  distinguished  himself  at  Chichester,  as  he  did  at 
Salisbury,  by  codifying  the  customs  of  the  Church.  That  was  left  to  be 
done,  as  we  have  seen,  in  1247  under  his  disciple  S.  Richard. 

Chichester,  therefore,  seems  to  have  undergone  Sarum  influence  in  the 
early  days  but  escaped  it  in  the  time  of  the  Sarum  revival  in  the  beginning 
of  the  xmth  century. 

The  Church  of  Wells2  is  a  near  neighbour  of  Salisbury  and  we  turn 
there  next  to  look  for  signs  of  Sarum  influence.  As  early  as  c.  1065  an 
attempt  had  been  made  to  put  the  constitution  of  Wells  upon  a  sound 
basis ;  Bp  Giso  had  centralized  the  canons  in  a  common  life  under  the 
supervision  of  a  provost  chosen  from  their  own  number.  But  when  Giso 
died  in  1088,  the  see  was  transferred  to  Bath  in  accordance  with  the  decree 
of  the  council  of  London  in  1075,  which  laid  down  that  the  seats  of 
Bishops  should  no  longer  be  in  small  places  but  in  towns :  by  this  means 
the  establishment  at  Wells  for  a  time  passed  under  a  cloud. 

Fifty  years  later  under  Bp  Robert  of  Lewes  came  the  second  founding 
of  the  Cathedral  of  Wells  :  the  church  was  rebuilt,  the  chapter  recon 
stituted  and  the  town  itself  enfranchised.  In  his  first  year  by  his  Charter 
De  ordinadone  prebendarum  et  institudone  commune  he  gave  a  new  consti 
tution  to  the  Chapter  with  endowment  for  prebends  and  for  the  communa 
or  common  fund3.  A  Dean  was  appointed  instead  of  the  former  Provost 

1  Stephens'   Memorials  of  the    See   of  of  Wells. 

Chichester   (London,    1876),    pp.   49,    319.  3  The  communa  seems  to  be  spoken  of 

Notice  also  that  the  heading  given  in  some  at  the  end  of  the  charter  (Church,  p.  354) 

copies  of  the  codified  Statutes  is  "1114-  where  an  endowment  is  granted  to  provide 

1270."    Archaologia  XLV.  159.  a  solatium  for  those  who  are  at  mattins. 

'2  For  the  history  of  Wells  see  Church's  Compare  the  similar  provision  elsewhere. 

Early  History  of  the  Church  of  Wells  and  Canon  Church  takes  a  different  view  (p. 

Freeman's  History  of  the  Cathedral  Church  17). 


INTRODUCTION  XXXI 

and  we  notice  also  a  special  endowment  of  the  precentorship.  Other 
evidence  points  to  the  existence  of  Treasurer,  Subdean  and  two  Arch 
deacons  in  Bp  Robert's  time :  in  fact  the  constitution  was  the  same  in  its 
main  features  as  we  have  seen  the  Normans  introduce  elsewhere ;  but  so 
far  there  is  no  evidence  of  direct  Sarum  influence.  Later  documents, 
however,  reflect  back  light  on  these  earlier  times.  The  Wells  Statutes1 
contain  twice  over  a  record  of  the  duties  of  the  chief  'persons'  of  the 
Church;  this  was  evidently  written  down  some  time  before  the  middle 
of  the  xmth  century2  to  perpetuate  already  existing  customs.  This  record 
is  in  one  place  headed  Antiqua  Statuta  de  offitiis  cuiuslibet  persone  Ecclesie 
Cathedralis  Wellrt. 

This  document  is  entirely  drawn  from  Sarum  sources  :  it  enshrines 
verbatim  the  greater  part  of  S.  Osmund's  Institution,  but  it  also  contains 
large  parts  of  the  Sarum  customs  which  subsequently  grew  up  and  were 
eventually  fused  with  the  Institution  in  the  first  part  of  the  Sarum  Con 
suetudinary  :  curiously  enough  the  Wells  document  does  not  follow  Sarum 
in  the  way  in  which  the  two  are  fused  but  keeps  much  closer  to  the 
original  Institution  than  the  Sarum  Consuetudinary  does. 

It  seems  impossible  to  say  how  much  this  document  represents  old 
traditions  and  how  much  was  a  new  incorporation  of  Sarum  ways  :  but  it  is 
probably  safe  to  conclude  that  already  before  the  xmth  century  the  Wells 
Chapter  was  constituted  on  S.  Osmund's  lines ;  and  though  we  have  no 
direct  contemporary  evidence  of  the  fact  we  may  fairly  argue  backwards 
that  Bp  Robert  of  Lewes  in  re-establishing  the  Chapter  in  1136  took  Sarum 
as  his  model. 

Some  parts  of  this  document  probably  represented  a  new  development, 
inasmuch  as  it  incorporates  the  Sarum  constitution  in  a  more  developed 
stage  than  that  of  S.  Osmund's  Institution.  On  the  other  hand  it  is 
probable  that  the  Wells  Chapter  had  not  before  them  the  first  part  of  the 
Sarum  Consuetudinary  in  its  present  form ;  what  they  had  was  probably 
some  set  of  Customs  at  an  intermediate  stage  between  the  Institution  and 
the  Consuetudinary,  some  set  presumably  which  existed  at  Sarum  in  the 
xnth  century  but  was  superseded  there  by  the  Consuetudinary  of  the 
xmth  century  and  perished.  On  the  other  hand  it  is  possible  that  Wells 
Chapter  had  two  distinct  documents,  the  Institution  and  a  supplementary 
set  of  Sarum  customs,  and  that  they  did  the  fusing  of  the  two  themselves. 

There  seems  no  doubt  that  these  Statuta  antiqua  belong  to  the  time 
of  Bp  Jocelin  (1206-1242).  Not  only  was  such  constitution-making  in 
the  air  at  his  date,  but  he  is  known  to  have  taken  his  share  in  it.  He 

1  See  Reynolds,  Wells  Cathedral,  especi-       diocesis  which  was  given  up  in  favour  of  the 
ally  pp.  44,  55.  double  title  in   1245-6.     Church,  pp.  143, 

2  There  occurs  in  it  the  title  Bathon"1       255  and  ff. 


XXX11  SARUM   CUSTOMS 

began  it  before  his  exile  (1208-1213)  and  carried  it  on  from  abroad  and 
again  after  his  return1.  Later  on  Wells  borrowed  more  extensively  still 
from  Sarum  and  practically  adopted  the  whole  Sarum  Consuetudinary,  i.e. 
the  two  later  parts  (chap,  xn.-end);  but,  as  this  has  to  do  with  the  liturgical 
side  not  the  constitutional  side,  the  account  of  it  must  be  deferred. 

Passing  on  westward  we  find  another  kindred  see  set  up  at  Exeter  since 
the  day  when  Edward  the  Confessor  inthroned  Bp  Leofric  there  in  1050. 
We  enter  here  on  an  obscurer  part  of  history:  few  of  the  available 
documents  are  printed  and  it  is  difficult  to  know  what  is  extant  and 
what  is  not. 

It  would  be  very  interesting  to  know  what  was  contained  in  the 
Testimonium  Capituli  ExoJiiensis  de  elecdone  primi  Decani  Exoniensis  et  de 
Ecclesiis  et  Dignitatibus  ab  Episcopo  sibi  concessis  which  was  preserved  in 
the  Treasury  in  Bp  Walter  Bronescombe's  time,  125  7-1 280*.  Apparently 
the  organization  of  the  Chapter  here  lagged  behind  other  Cathedrals,  and 
even  in  Henry  Marshall's  episcopate  (1194-1214)  there  was  no  Dean  but 
the  Bishop  and  Chapter  acted  together  as  the  governing  body3.  Their 
Statute  concerning  the  Prebend  of  a  Canon  deceased  shews  some  sign 
of  Sarum  influence  but  evidently  the  Chapter  was  not  constituted  on  the 
Sarum  model.  The  Deanery  was  not  established  till  1224  or  1225  when, 
under  Bp  William  Brewer,  Serlo  was  appointed  first  Dean4.  The  Testimo 
nium  above-mentioned  was  possibly  prepared  for  Bishop  Bronescombe  who 
in  1268  began  a  series  of  three  important  constitutional  Statutes.  These 
were  followed  by  two  more  from  his  successor  Bp  Peter  Quivil  (1280- 
1292),  one  from  Bp  Thomas  Bytton  (1292-1308),  and  three  from  Bp  Walter 
Stapledon  (1308-1327).  Then,  after  an  interval  during  the  episcopate 
of  Bp  James  Berkeley,  came  the  great  reforms  of  Bp  John  Grandisson 
(i328-i37o)5. 

Several  of  these  earlier  Statutes  contain  echoes  of  Sarum  phraseology6 
but  until  they  are  accessible  in  print  it  is  difficult  to  deal  with  them 
satisfactorily.  At  best  they  are  only  Statutes  and  would  probably  only 

1  Church,  pp.  139,  182.  least  are  in  Exeter  Cath.  MS.   3625.     See 


2  Exeter  Episcopal  Registers,  ed.  Ran-       Randolph,  1.  c.  pp.  76  and 


Xlll. 


dolph,  vol.  i.  (Bronescombe)  p.  290.  6  Bp  Bronescombe's  First  Statute  and 

3  See  the  Statute  in   Harl.   MS.    1027,  Bp  Quivil's  First   Statute  especially:    the 
f.  4-  first  with  regard  to  the  reverence  due  to 

4  See     Bishop    Brewer's     endowment  the  Dean  (see   Sarum   Cons.   ix.  i.),  the 
Charter  of  the  Deanery,  Randolph,    1.  c.  second  with  regard  to  the  ordinado  chart 
P«  78-  (Sar.  Cons,  xil.),  which  is  to  be  arranged 

5  Statutes  ranging  from   1158   to   1387  ad  instar  ceterarum  ecclesiarttm  cathedra- 
(with  one  of  1451  added  later)  are  in  Brit.  Hum  Anglie.     See  Harl.  MS.  1027  ff.  rov 
Mus.  Harl.  MS.  1027.     Some  of  these  at  and  24. 


INTRODUCTION  XXX111 

contain  incidental  signs  of  Sarum  influence.  The  Exeter  Consuetudinary 
which  Bp  Quivil's  second  Statute  mentions1  (with  the  Ordinal)  as  needing 
correction  is  apparently  not  extant ;  and  if  so  our  best  hope  of  tracing 
Sarum  influences  here  at  this  period  is  gone. 

In  1327  Bp  Grandisson  came  upon  the  scene  and  set  to  work  at  much 
needed  reforms  in  the  Cathedral  Church2.  From  the  first  he  had  the 
Sarum  model  before  him  :  he  took  pains  to  send  to  Salisbury  for  a  correct 
Pontifical  at  the  very  opening  of  his  episcopate3.  In  his  second  year  he 
visited  the  Cathedral  and  though  he  evidently  did  not  now  displace  the 
Old  Consuetudinary  and  Ordinal,  they  seem  from  his  description  of  them 
to  have  varied  only  in  places  from  those  of  Sarum4. 

In  November  1357  there  was  another  visitation5  in  which  he  enquired 
whether  the  Ordinal  and  Consuetudinary  were  all  that  could  be  desired. 
The  query  does  not  come  up  again  in  the  Visitation  records,  but  in  that 
same  year  the  Bishop  issued  a  new  Ordinal  which  he  himself  published 
with  the  approval  of  the  Dean  and  Chapter6. 

Prefixed  to  the  Ordinal  proper  were  31  chapters  on  the  general  Customs 
of  the  Church  of  Exeter  which,  as  we  are  told  in  the  preface,  had  not  until 
then  been  fully  recorded.  A  considerable  part  of  these  is  derived  from  the 
first  and  second  parts  of  the  Sarum  Consuetudinary.  The  duties  of  the 
Dean  and  Precentor  are  described  in  Sarum  language,  but  the  Exeter 
precentor  fulfilled  some  functions  which  at  Salisbury  were  assigned  to  the 
Chancellor  and  the  description  of  both  Chancellor's  and  Treasurer's  office 
is  non-Sarum.  Echoes  of  chaps.  VIL,  vm.  appear  in  the  Exeter  chapters 
vin. -x.,  but  in  the  main  the  Sarum  influence  which  was  very  strong  in  the 
opening  part  of  the  Exeter  constitution  tends  to  diminish  as  we  proceed, 
and  the  whole  has  a  marked  individuality  of  its  own.  On  the  liturgical 
side  Sarum  influence  is  larger  still,  but  this  subject  must  be  postponed  at 
present. 

The  position  of  affairs  at  Lichfield  can  be  gathered  from  a  series  of 
documents  beginning  with  the  Statutes  of  Bp  Hugh  de  Nonant  (1188- 
1198).  They  have  been  printed  three  times  from  three  different  sources 
(i)  by  Wilkins7  from  the  British  Museum  MS.,  Vitellius  A.  x.,  (ii)  by 

1  Harl.  1027  f.  29V.     On  the  following       was  that  hitherto  S.  John  Baptist's  Day 
page  it  is  ordered  that  the  almuces  are  to       had  only  been  a  simple  feast,  ib.  697. 

be  like  those  of  Sarum.  5  In  full  ib.  855-863. 

2  The  state  of  things  as  to  behaviour  in  6  See  the  preface  of  the  Ordinale  Exon. 
choir  is  almost  incredible.    See  Grandisson's  printed  by  H.  E.  Reynolds  but  still  un- 
Registrum  (ed.  Randolph),  586,  1150.  finished  (printer,  M°Corquodale,  Leeds). 

3  Ib.  p.  214.  7  See  wilk<  Conc>  L  496. 

4  Ib.   435-7.     One  curious   peculiarity 

F.  e 


XXXIV 


SARUM  CUSTOMS 


Mr  Wordsworth1  from  a  Lincoln  MS.,  and  (iii)  in  Dugdale  from  a 
much  later  MS.  sent  to  Cardinal  Wolsey  representing  a  codification  of  the 
Customs,  &c.  of  Lichfield2. 

Nonant's  Statutes  are  mainly  concerned  with  giving  an  outline  of  the 
services  of  the  day  :  for  details  he  refers  to  '  the  Ordinal  and  Consue 
tudinary.' 

There  follows  after  these  Statutes3  a  treatise  De  personis  \dignitatibus  et 
consuetudinibus~\  in  Ecclesia  Lick1  constitutis. 

This  is  probably  the  Consuetudinary  to  which  Bp  Nonant  refers.  But 
it  is  almost  verbatim  the  same  as  the  earlier  part  of  the  Sarum  Consue 
tudinary4,  except  in  certain  details  such  as  the  provision  of  lights  and 
ringing  of  the  bells  where  Lichfield  followed  its  own  line5.  This  close 
similarity  is  kept  up  throughout  the  first  nine  chapters6  and  then  ceases: 
the  xth  and  xith  chapters  of  Sarum  are  not  adopted,  but  on  the  contrary 
there  follow  at  Lichfield  some  few  supplementary  sections  about  the 
Dean's  office  which  are  evidently  a  later  addition  and  are  at  variance  in  a 
few  points  with  Sarum  Use7.  Then  follow  the  Statutes  of  Bp  Hugh  de 
Patshull  (1239-1241). 


1  See  Line.  Cath.  Stat.  n.  n  and  ff. 

2  Monasticon^  vi.  1255  and  ff. 

3  In  the  earlier  MSS.  there  stands   an 
editorial  note  interpolated  evidently  either 
in  the  time  of  Bp  Hugh  de  Patshull  1239- 
1241 ;  or  after  his  death,  if  the  interpolated 
mention  of  Patshull's  death  in  the  chapter 
on  the  Dean  is  by  the  same  hand.     See 
Line.    Cath.   Stat.    II.    p.    15   and   p.    24. 
Neither  of  these  interpolations  is  in  the 
later  MS.  sent  to  Wolsey. 

4  There  are  some  small  interesting  addi 
tions  (especially  in  n.  §§  i  and  3,  ill.  viu. 
XI.)  and  modifications,  enough  to  shew  that 
the  Sarum  use  was  adapted  not  taken  over 
bodily.     See  especially  the  Offices  of  Pre 
centor  and   Succentor   besides   the  points 
mentioned  in  the  text. 

6  It  is  noticeable  also  that  here,  as  at 
Hereford,  the  Treasurer  seems  to  have 
ranked  above  the  Chancellor. 

6  The  Lichfield  document  gives  the 
heading  and  introduction  abbreviated  from 
the  Sarum  form  (see  p.  i),  the  first  half  of 
chapter  i.,  the  whole  of  chapters  n.  ill.  iv. 
except  one  passage  in  chapter  n.  already 
mentioned  (p.  xxv).  In  chapter  v.  it  has 
only  the  general  provisions  given  at  the 


beginning  of  §§  i  and  2  and  omits  the 
details  which  follow  later  in  the  §,  sub 
stituting  the  local  custom  of  the  Lichfield 
Treasurer.  It  has  the  whole  of  vi.  and 
the  first  half  of  vn.  [the  second  half  is 
lower  down  attached  to  the  Dean],  the 
whole  of  vin.  with  considerable  additions 
and  the  greater  part  of  IX.,  viz.  the  second 
part  of  §  i  with  §§  2  and  4.  It  has  other 
provisions,  which  are  not  in  the  Sarum 
Consuetudinary,  notably  a  long  description 
of  how  the  bells  are  to  be  rung. 

7  The  section  beginning  Item  in  pre- 
sencia  [ob  honorem  domini]  episcopi  nullus 
presumet  is  a  later  appendage  because  (i)  It 
is  not  in  the  Lincoln  MS.  (ii)  It  is  litur 
gical  not  constitutional,  (iii)  It  ends  up 
with  another  editorial  interpolation  (in 
Vitellius  MS.  only)  by  the  editor  who 
codified  after  Bp  Patshull's  death.  It  is 
markedly  at  variance  with  Sarum  for  (i)  It 
includes  the  second  half  of  chapter  viu.  of 
Sarum,  omitted  above,  only  giving  the 
Dean  the  functions  which  Sarum  gave  to 
the  Sub-dean,  (ii)  It  (Vitellius  MS.  only) 
uses  up  and  modifies  the  first  half  of 
Sarum  ix.  §  i,  also  omitted  above,  see 
note  6,  and  p.  xxxv,  n.  2. 


INTRODUCTION  XXXV 

It  is  important  to  decide  the  date  of  this  borrowing  from  Sarum.  We 
took  for  granted  at  once  that  this  document  is  *  the  Consuetudinary '  to 
which  Bp  Nonant  refers ;  the  borrowing  must  then  have  been  accomplished 
by  his  time ;  but  if  so,  then  the  date  of  the  constitutional  part  of  the 
Sarum  Consuetudinary  (i.-xi.)  must  be  put  back  to  the  last  quarter  of  the 
xnth  century.  This  is  not  in  itself  unreasonable  intrinsically,  especially 
when  we  bear  in  mind  that  both  at  Lincoln  and  here  at  Lichfield  there 
is  evidence  that  the  Sarum  document  which  they  followed  represented  an 
earlier  recension  at  any  rate  of  chapter  n.  than  the  actual  existing  Sarum 
Consuetudinary. 

And  if  we  enquire  with  regard  to  Lichfield  which  episcopate  is  the  more 
likely  to  be  the  time  of  the  borrowing,  Nonant's  or  Patshull's,  everything 
is  in  favour  of  the  former.  Nonant  was  the  bishop  who  made  such  a 
great  fight  in  the  attempt  to  establish  secular  Canons  instead  of  monks  in 
his  Cathedral  Church  of  Coventry :  this  marks  him  as  a  likely  man  to  be 
introducing  similar  customs  at  Lichfield.  But  if  this  is  only  conjectural, 
the  state  of  circumstances  postulated  by  Patshull's  Statutes  is  decisive 
on  the  point :  we  find  him,  it  is  true,  borrowing  Sarum  phraseology, 
but  borrowing  it  not  to  describe  the  Dean,  Canons  or  Chapter  but  to 
describe  the  Vicars1.  The  later  sections  appended  to  the  Lichfield 
Consuetudinary,  which  as  we  have  seen  belong  to  his  time  or  the  time  of 
his  successor,  do  the  same  thing2.  Now  clearly,  if  it  was  the  constitution 
of  the  Vicars  that  was  then  in  question,  the  constitution  of  the  Chapter 
must  have  been  settled  long  before. 

This  argument  is  further  clenched  by  the  fact  that  in  Patshull's  time 
there  was  extensive  borrowing  from  Sarum  on  the  liturgical  side :  his 
Statutes  contain  a  large  part  of  the  second  part  of  the  Sarum  Consue 
tudinary  (xn.-xxiv.),  &c.3;  and  this  fact  enhances  the  probability  that  the 
first  part  had  already  been  borrowed  and  was  already  current  at  Lichfield. 

Everything  points  then  to  a  great  borrowing  from  Sarum  at  the  end 
of  the  xnth  century  at  the  formation  of  the  constitution  of  the  Chapter, 
and  a  lesser  borrowing  in  the  second  quarter  of  the  xmth  century  in  the 
interest  of  the  constitution  of  the  Vicars  and  the  liturgical  arrangements. 

1  See  the  closing  passage  on  p.  30  of  MS.  (or  Line.  Cath.  Stat.  n.  27),  in  which 
Line.  Cath.  Stat.\v\.  II.  where  the  opening  Sarum  Cons.  IX.  i.  (the  part  omitted  in  the 
part  of  Sarum  Cons.  xi.  is  adapted  to  the  main  body  of  the  Lichfield  Consuetudinary) 
Vicars.      The    chapter    had    not    hitherto  is  used  up  and  modified  not  only  in  the 
found   its  way   into   Lichfield   documents,  interest    of    the    Canons    as   stated   above 
though  it  is  drawn  direct  from  the  Institu-  (p.  xxxiv,  n.  7)  but  also  of  the  Vicars, 
tion  Charter:  it  was  therefore  available  for  3  See   Vitellius   MS.    and   Dugdale:    a 
the  Vicars.  summary   only   is  given   by  Wordsworth, 

2  In  Vitellius  MS.   (and  Wilkins  Cone.  Line.   Cath.  Stat.  II.  30,   31. 
p.  500)  there  is  a  section,  not  given  in  Wolsey 


xxxvi  SARUM   CUSTOMS 

The  course  of  development  of  the  Chapter  of  S.  Paul's  Cathedral  in 
London  is  not  very  clear.  It  differed  from  the  Sarum  model  in  the 
prominence  which  was  assigned  to  the  archdeacons,  and  this  seems  to 
argue  that  at  the  beginning  it  followed  some  other  model. 

But  in  spite  of  this  somewhat  deep-seated  difference  the  Chapter 
of  S.  Paul's  did  not  altogether  escape  Sarum  influence.  The  Statutes1 
were  codified  when  Ralph  de  Baldock  was  Dean  (1294-1304),  and  later  on 
under  Dean  Lisieux  further  additions  to  the  code  were  made  so  as  to  bring 
it  up  to  date :  and  other  ancient  documents  supplementary  to  this  are 
known  and  accessible.  On  scrutinizing  these  documents  in  the  earlier 
part  of  Dean  Baldock's  work  there  are  several  traces  of  borrowing  from 
Sarum,  especially  in  the  definition  of  the  duties  of  the  Dean,  Precentor 
and  Chancellor  :  later  on  in  the  same  collection  there  are  also  large 
passages  on  ceremonial  borrowed  from  the  first  half  of  the  second  part 
of  the  Sarum  Consuetudinary2.  This  seems  to  imply  a  knowledge  of  the 
Consuetudinary  in  its  present  form  but  it  is  not  very  considerable  and,  so 
far  as  the  Constitution  of  the  Chapter  goes,  London  in  comparison  with 
other  secular  foundations  felt  only  very  slightly  the  Sarum  influence. 

We  have  already  dealt  with  the  Fifth  Division  of  Baldock's  Code  which 
concerns  Vicars  in  discussing  the  Lincoln  Novum  Registrum  which  was 
based  upon  it,  and  it  will  be  remembered  that  we  found  proof  of  a  certain 
amount  of  Sarum  influence  there  and  reason  for  suspecting  a  good  deal 
more3. 

We  have  had  to  make  several  excursions  to  Scotland  in  this  search  and 
before  we  have  done  we  must  also  travel  to  Ireland.  Here  we  find  that 
when  Abp.  Henry  of  London  (1213 — 1228)  reconstituted  S.  Patrick's 
Church,  Dublin,  as  a  Collegiate  Church  and  a  second  Cathedral  for  the 
see  (c.  1220),  he  adopted  for  the  Chapter  the  Sarum  model4. 

The  extent  to  which  Sarum  Use  was  in  vogue  there  is  best  shewn  by 
the  fact  that  one  of  our  best  MSS.  of  the  Consuetudinary  hails  from  this 
very  Church.  The  total  amount  of  adaptation  that  it  has  gone  through  is 
represented  by  the  words  et  eadem  in  ecdesia  Dublin.,  on.  p.  29. 

The  same  MS.  contains  also  the  Statute,  Super  conditione  vicariorum, 
made  at  Sarum,  Sept.  15,  1214,  and  incorporated  with  the  Nova  Constitudo 

1  See    Sparrow    Simpson's    Registrum  Chancellor;  and  see  also  Baldock,  Bk  in. 
Stalutoruni  &c.  Ecclesice  S.  Pauli  London.  §  38.    For  the  ceremonial  part  see  Baldock, 

2  See  especially  Baldock,  Bk   i.  §  19,  Bk   ill.  §§  52-55  ;  compare  Sarum  xm.- 
compare  Sarum,  ch.  I.  about  the  Persons;  xvni. 

§§  31  and  36,  compare  ch.  u.  and  ill.  about  3  Above  p.  xxxvii. 

the  Dean;   §  54,   compare  in.   about  the  4  Stokes'     Ireland    and    the     Anglo- 

Precentor;  §§  56,  57,  compare  IV.  about  the       Norman  Church,  p.  270. 


INTRODUCTION  XXXV11 

of  the  following  January1:  from  which  we  conclude  that  the  Sarum 
influence  was  not  confined  to  the  Consuetudinary. 

We  can  now  sum  up  this  history  of  Sarum  influence. 

I.  S.   Osmund's  Institution   Charter  marks  the  first  stage  of  it. 

The  provisions  of  this  were  known  at  Lincoln,  c.  1160,  and  possibly 
spread  from  there  to  Moray  in  1214.  They  were  also  adopted  at  Chichester 
in  the  xnth  century. 

II.  The  Institution  formed  the  basis  oj  an  early  set  of  Constitutional 
Customs. 

This  was  adopted  at  Wells  in  one  form  early  in  the  xinth  century,  and 
in  another  form  at  the  same  date  at  Lincoln  and  rather  earlier  at  Lichfield, 
neither  form  being  exactly  equivalent  to  the  first  part  of  the  Consue 
tudinary. 

III.  Dean  Richard  Poore  took  this  set  of  Constitutional  Customs  and 
made  it  the  first  part  of  the  Consuetudinary ',  adding  two  other  parts  of  a 
liturgical  character. 

The  first  part  was  adopted  in  this  form  at  Lincoln  (with  Moray)  and 
Glasgow. 

The  second  part  was  also  adopted  at  Lincoln  (with  Moray)  and 
Lichfield  in  the  second  quarter  of  the  xnth  century. 

Lichfield  also  took  some  of  the  third  part. 

London  borrowed  slightly  from  the  first  two  parts. 

Dublin  adopted  the  whole  Consuetudinary  without  modification  and 
Wells  with  considerable  modification  and  addition. 

IV.  Of  the  influence  of  later  Sarum  legislation  there  is  not  so  much  trace. 
The  Statute  about  Vicars  of  1214  reached  Dublin   and  the  Statute 

of  Giles  at  Bridport  in  1262  came  in  useful  at  Lincoln.  Another  Statute 
of  Richard  Poore  left  its  mark  on  the  London  legislation  about  Vicars  and 
the  Lincoln  Novum  Registrum^  and  a  later  Statute  of  1268  did  the  like. 
Possibly  also  in  the  matter  of  Vicars  there  was  more  Sarum  influence 
abroad  than  we  have  materials  for  judging.  Finally  Bp  Roger's  Statutes 
of  1319  influenced  the  Novum  Registrum  at  Lincoln  in  1440. 

On  the  whole  the  constitutional  influence  was  at  its  strongest  at  the 
beginning  and  tended  to  diminish :  if  it  is  possible  hereafter  to  carry  out 
the  other  half  of  the  enquiry,  and  trace  the  liturgical  influence  of  Sarum,  we 
shall  probably  find  that  the  opposite  was  the  case  and  that  it  was  small  to 
begin  with,  and  grew  steadily  till  the  point  was  reached  at  which  the 
Canterbury  convocation  adopted  the  use  of  Sarum  throughout  the  whole 
province  (1542). 

1  See  below,  p.  li. 


XXXV111  SARUM   CUSTOMS 


§  5.     THE   INNER   RELATION   OF   THE    DOCUMENTS. 

The  two  recensions  of  the  Consuetudinary  and  the  various  texts  of  the 
Customary,  here  printed,  though  intimately  connected  yet  shew  some 
interesting  differences.  It  is  well,  therefore,  to  enquire  into  their  mutual 
relationship. 

We  have  already  seen  that  the  second  recension  is  less  than  half 
a  century  later  than  the  original  form.  In  that  time  considerable 
additions  had  been  made,  and  it  was  thought  worth  while  to  recast  the 
form  of  the  Consuetudinary. 

In  its  original  shape  it  consisted  of  three  divisions :  (a)  Eleven 
chapters  dealing  with  the  constitution,  (b)  Thirteen  chapters  dealing 
with  general  liturgical  customs,  (c)  Eighty  chapters  dealing  with  the  course 
of  services  in  detail  throughout  the  year.  In  the  later  recension  the  first 
two  divisions  remain  undisturbed,  but  the  contents  of  the  third  division 
are  entirely  rearranged.  Instead  of  grouping  the  directions  under  four 
heads  and  collecting  together  the  chapters  dealing  with  (i)  The  Tabula, 
(2)  The  Hour  Services,  (3)  The  Processions,  (4)  The  Mass,  the  second 
recension  is  entirely  chronological  in  its  main  outline :  chapters  xxv.  to 
XLVI.  deal  with  the  various  services  of  Advent :  XLVII-LX.  with  Christmas, 
and  so  on. 

This  involves  radical  changes;  not  merely  is  the  renumbering  of  the 
old  chapters  necessary,  but  some  are  subdivided  and  dovetailed  into  one 
another,  while  some  are  entirely  new. 

It  is  easy  to  see  the  amount  of  reconstruction  that  has  taken  place 
from  the  two  lists  of  headings  given  above  at  pp.  lix  and  Ixiv,  one  in  the 
order  of  the  second  recension  as  here  printed,  the  other  in  the  order  of 
the  original  recension  as  printed  by  Rock  and  Rich  Jones,  with  cross- 
references  in  each  case  from  one  to  the  other. 

The  additional  matter  contributed  by  the  second  recension  is  con 
siderable  as  will  be  seen  at  once  from  the  number  of  square  brackets 
throughout  the  printed  text.  A  large  number  of  the  additions  are  small 
and  insignificant  and  only  aim  at  making  the  directions  more  lucid  and 
explicit :  but  besides  these  constant  minute  alterations  there  are  others 
which  introduce  new  and  substantial  material. 

(i)  Three  new  festivals  are  brought  in  and  specially  marked  as  ex  novo : 
they  are,  the  Translation  of  S.  Thomas  of  Canterbury,  and  the  Depositions 
of  S.  Edward  the  Confessor  and  S.  Edmund  of  Canterbury,  himself  a  great 
figure  at  Salisbury  in  the  time  of  the  earlier  recension.  (See  pp.  30,  125.) 

Besides  this  it  is  noted  as  a  further  innovation  (p.  181)  that  the 
principal  feasts  of  all  Apostles,  Evangelists,  and  of  the  four  Doctors  are  to 


INTRODUCTION  XXXIX 

rank  as  doubles.  The  note  was  inserted  here,  but  the  corrections  which 
it  involved  were  not  made  throughout  the  body  of  the  Consuetudinary. 
The  lists  on  pp.  29,  30,  and  on  pp.  124-127,  do  not  contain  the  new 
names  though  they  are  inserted  among  the  inferior  doubles  in  the 
Customary.  Further,  it  is  to  be  noted  that  the  feasts  of  S.  Olave  and 
S.  Gereon  with  the  Octave  of  S.  John  Baptist  now  appear  for  the  first  time 
in  the  list  offcasts  with  double  invitatory  (pp.  199,  zoo)1. 

(2)  The  only  substantial  addition  to  the  first  division  of  the  Con 
suetudinary  (chaps,   i.-xi.)  dealing  with   the  constitution   is   the  list  of 
double  feasts  which  have  a  procession  (p.  5). 

(3)  In  the  second  division   (chaps,  xn.-xxiv.  dealing  with  general 
liturgical  customs)  there  are   four  chief  additions,     (a]  A  paragraph  on 
behaviour  in  choir,  p.  16.     (b)  A  section  (p.  31)  dealing  with  those  double 
feasts  on  which  the  antiphon  to  Magnificat  is  doubled,  &c.2     (c)  A  section 
on  the  method  of  chanting  (p.  36).     (d)  A  sentence  on  the  singing  of  the 
Invitatory  (pp.  37,  38). 

(4)  In  the  third  division  the  additions  are  very  considerable.     The 
principal  are  the  following:  (a)  On  Holy  Water  (pp.  52,  3).     (b)  On  the 
Offerenda  (p.  75).     (c)  On  the  Tract  (p.  103)  and  on  the  relation  of  the 
Tract  to  the  Sequence  (pp.  132,  133).     (d)  A  long  passage  on  octaves 
(pp.  134-136).     (e)  On  the  Lent  veil  (pp.  139,  140).     (/)  A  long  series 
of  additions   about   the   Easter   services   (pp.   144-172),  forming  a  very 
important  accession,     (g)  A  passage  on  Saturday  processions  (p.   178). 
(h)  Two  chapters  on  Feasts  of  three  lessons  (pp.  195-7).     (/)  At  the  end 
five  new  chapters  are  added  dealing  with  Trentals,  Memorials,  Blessings  for 
the  lessons  and  Music  (CXVIII.-CXXIIL). 

Besides  these  there  are  many  smaller  passages  which  are  of  interest 
and  importance:  they  may  be  seen  on  the  following  pages,  46,  48,  50, 
105-108,  115,  131,  173,  190-192,  200,  201,  208. 

Considerable  pieces  of  the  Consuetudinary  have  been  incorporated 
into  the  later  Sarum  service  books.  Thus  the  Rubrica  de  officio  mortuorum 
in  the  Breviary3  contains  quotations  from  chapters  x.  and  cxvu.  (104). 
Again,  the  whole  of  chapter  LI.  (53)  is  quoted  in  the  rubrics  of  first 
Evensong  of  Christmas,  and  the  greater  part  of  the  first  two  sections 
of  chapter  LII.  (54)  with  some  of  the  additional  matter  given  in  the 
Customary.  The  succeeding  rubrics  also  contain  large  bits  of  chapter 
XLVII.  with  regard  to  the  Tabula  as  well  as  of  LII.  Many  other  instances 


1  Another  alteration  has  come  in  as  to  feasts  which  have  a  procession  (p.  5),  but 
the  use  of  Surplices;  see  p.  25,  and  com-  (perhaps    by   accident)    Easter    and    Low 
pare  the  Customary.  Sunday  are  omitted  here. 

2  The  list  is  the  same  as  that  of  double  3  Cambridge  edition,  I.   45-7. 


xl  SARUM  CUSTOMS 

might  be  quoted  :  some  are  noted  in  the  Cambridge  edition  of  the 
Breviary. 

Even  the  general  provisions  have  made  their  way  into  the  text  of  the 
service  books  in  odd  places.  Thus  we  find  the  provisions  about  standing 
in  choir,  chap.  xvi.  in  Brev.  i.  170,  under  the  Compline  of  Christmas  Eve, 
and  some  of  them  in  the  Ordinary  of  the  Mass  in  Missal,  p.  586. 

The  same  is  true  with  regard  to  the  Gradual  and  Missal  though  to 
a  less  extent.  At  the  first  Sunday  in  Advent  the  rubrics  draw  much  more 
from  the  Customary  than  the  Consuetudinary1,  but  there  the  rubrical 
directions  cease  after  the  Credo.  At  the  Ordinarium  Misse  many  of  the 
directions  are  given  more  fully,  but  elsewhere  reference  is  given  for  them 
to  the  first  Sunday  in  Advent  up  to  the  end  of  the  Credo.  From  that 
point  forward  nearly  the  whole  of  the  rubric  is  taken  from  the  Customary. 

The  Processional  also  draws  its  rubrics  largely  from  the  Consuetu 
dinary,  and  from  the  additions  made  in  the  second  recension  as  well  as 
from  the  provisions  common  to  all  the  texts. 

But  in  spite  of  all  this  borrowing  there  remains  enough  of  individuality 
both  in  the  Custom  books  and  in  the  rubrics  of  the  Service  books  to  make 
each  of  them  worth  study. 

We  turn  now  to  consider  the  relation  of  the  Consuetudinary  to  the 
Customary.  In  the  first  place  it  is  observable  that  the  triple  division  which 
is  clear  in  the  former  is  set  aside  in  the  latter :  instead  of  beginning  with 
the  chapters  dealing  with  the  constitution,  the  document  opens  with  three2 
liturgical  chapters  modelled  on  the  corresponding  chapters  in  the  second 
division  of  the  Consuetudinary.  The  nature  of  the  chief  offices  is  then 
defined  in  terms  -drawn  from  the  opening  chapters  of  the  Consuetudinary, 
and  then  at  Chapter  n.  we  come  to  the  explanation  of  this,  and  in  fact  to  a 
chapter  which  explains  the  true  nature  of  the  Customary.  It  is  shewn  to 
be  an  adaptation  of  the  Consuetudinary  for  parish  churches ;  and  this  is  the 
reason  why  so  little  is  made  of  the  chapters  dealing  with  the  constitution 
of  the  Cathedral,  and  the  reason  also  why  a  special  chapter  is  added  "  On 
the  arrangement  of  the  quire  in  conventual  or  parochial  churches, "adapted 
from  the  corresponding  chapter  about  the  Cathedral  church  (pp.  13,  14). 

From  this  point  onward  the  succeeding  chapters  up  to  chapter  xxi. 
deal  with  general  liturgical  questions  more  or  less  corresponding  with  the 
second  division  of  the  Consuetudinary :  they  are  in  a  different  order,  and 
moreover  one  chapter  is  given  here3  which  the  Consuetudinary  puts  in  the 
third  division  (p.  107),  while  on  the  other  hand  the  provisions  as  to  dress 


1  Compare  ch.  xxxix.  (92)  =  Cust.   66       given  in  MS.  C. 

(p.  6 1  and  ff.)  with  Missal,  p.  7  and  ff.  3  But  only  in  MS.  C. 

2  But  two  of  these  chapters  are  only 


INTRODUCTION  xli 

which  the  Consuetudinary  puts  here  are  found  at  the  end  of  the  Customary 
(pp.  24-7). 

Besides  these  variations  in  arrangement  the  Customary  gives  in  these 
general  liturgical  chapters  a  considerable  amount  of  additional  information. 
See  especially  pp.  17-19,  22-30,  and  37. 

After  these  general  opening  chapters  i-xxi.,  which  roughly  corre 
spond  to  the  first  two  divisions  of  the  Consuetudinary,  the  Customary 
also  begins  to  give  detailed  directions :  it  does  not,  however,  follow  a 
chronological  line  as  the  Consuetudinary,  but  it  deals  first  with  double 
feasts,  chaps,  xxn.-xxvi.  (pp.  111-128),  then  with  Eastertide,  chaps. 
xxvii.-xxxv.  (pp.  1 5 5-1 78) \  then  with  simple  feasts  and  Sundays,  octaves 
and  ferias,  chaps.  XXXVI.-XLV.  (pp.  180-190,  and  42-57,  and  193,  194, 
93-99,  and  197-200).  This  is  the  main  section  of  the  Customary  and  the 
arrangement  which  it  follows  is  a  very  methodical  one,  though  it  agrees 
very  little  with  the  order  of  the  Consuetudinary  and  consequently  a  good 
deal  of  rearrangement  was  necessary  in  printing  the  two  documents  in 
parallel  columns. 

Where  the  two  documents  run  parallel  the  Customary  seems  to  be 
based  upon  the  Consuetudinary2  but  it  is  considerably  fuller  and  longer. 
On  the  other  hand  it  has  very  little  about  Mass  or  Procession,  but  is 
almost  exclusively  concerned  with  Divine  Service.  There  are  a  few  cases 
in  which  the  Sarum  Use  clearly  changed,  and  there  is  a  distinct  contra 
diction  between  the  Consuetudinary  representing  the  early  use  and  the 
Customary,  the  later  use,  and  that  not  merely,  as  in  the  instances  quoted 
above,  by  way  of  addition  but  by  a  distinct  alteration  of  ceremonial :  but 
such  changes  do  not  seem  to  be  many  or  important3. 

The  third  section  of  the  Customary  consists  of  a  number  of  miscel 
laneous  chapters  thrown  together  as  it  were  in  an  appendix  which  varies  as 
to  its  contents  in  the  different  MSS.  Some  of  these  chapters  have  their 
counterpart  in  the  Consuetudinary  : — for  example,  chapters  XLVI.  and  XLVII. 
we  have  already  dealt  with  in  connexion  with  the  question  of  dress  :  again 
chapter  LIV.  has  to  do  with  Easter  week,  chapter  LV.  with  Lent  processions, 
chapter  LX.  with  the  Lent  array,  chapter  LXI.  with  the  Paschal  candle  :  but 
except  for  these  four  the  whole  collection  of  chapters  XLVIII.-LXIV.  (pp.  212- 
221)  is  independent  of  the  Consuetudinary,  though  some  chapters  add 
little  to  what  has  been  already  laid  down  there. 

Of  the  remainder,  chapter  LXVI.  is  by  far  the  most  important  as  it 
contains  a  long  Ordo  missce.  much  fuller  than  the  directions  given  in  the 

1  Chapter  54  (p.    166).  §  32  and  see  p.  85,  line  3,  where  the  Missal 

2  It  generally  agrees  with  SBD  against  reads  ipse  diaconus  and  agrees  with  the 
II,  the  old  recension  rather  than  the  new.  Customary  against  the  Consuetudinary. 

3  See  for  examples  ch.  xxxix.  §  22  and 


xlii  SARUM   CUSTOMS 

Consuetudinary  (pp.  61—91,  100-105),  and  is,  as  we  have  seen,  the  direct 
source  of  the  rubrics  incorporated  into  the  Ordinary  and  Canon  in  the 
later  Sarum  Missals. 

By  a  similar  process  other  parts  of  the  Customary  have  been  incor 
porated  into  the  Breviary :  this  is  simply  a  carrying  on  of  what  we  have 
already  seen  (p.  xxxix)  to  be  the  case  with  the  Consuetudinary  and  the 
parallel  parts  of  the  Customary.  Thus  chapters  L.  LI.  LIII.  XLIX.  LXIV. 
form  the  Rubricse  Generales  in  the  Great  Breviary  of  1531 l.  The  second 
section  and  sometimes  more  of  chapter  LVII.  is  found  in  Martiloges.  The 
Lxvth  chapter  corresponds  with  the  Benedicciones  prefixed  to  the  Breviary 
above-mentioned. 

To  sum  up,  the  relation  of  the  Customary  may  be  defined  as  follows  : — 
the  later  document  is  based  upon  the  earlier  one :  it  is  not  so  compre 
hensive  in  plan,  for  it  deals  almost  exclusively  with  Divine  Service  only, 
but  it  is  generally  fuller  in  detail :  it  proceeds  upon  a  different  arrange 
ment  and  seems  to  have  been  drawn  up  for  parish  churches. 


§6.     A   GENERAL   DESCRIPTION    OF   THE   SOURCES. 

The  sources  from  which  the  following  documents  are  drawn  are  these. 

The  Consuetudinary,  which  is  printed  in  the  left  hand  column, 
represents  the  text  of  four  different  MSS.  :  two  of  these  have  already 
received  considerable  attention  and  two  have,  so  far  as  I  know,  received 
none. 

The  Consuetudinary  was  printed  first  by  Dr  Todd  in  the  British 
Magazine  in  1846-7,  from  the  MS.  here  called  D.  Almost  simultaneously 
Dr  Rock  was  at  work  upon  a  transcript  of  the  MS.  here  called  S,  in 
connexion  with  his  book  The  Church  of  our  Fathers :  the  first  volume  of 
this  appeared  in  1849  and  the  third  volume  part  2,  containing  a  text  of 
the  Consuetudinary,  in  1853,  but  this  had  apparently  been  in  print  since 
1846.  These  two  MSS.  again  formed  the  basis  of  the  edition  of  the 
Consuetudinary  which  forms  the  first  185  pp.  of  Rich  Jones'  Register  of 
S.  Osmund.  (Rolls  Series,  vol.  i.  i883.)2 

The  present  text  of  the  Consuetudinary  is  based  on  a  MS.  here  called 
H  :  this  is  of  later  date  than  S  or  D  and  has  considerable  later  additions 
incorporated  into  it.  Further  its  contents  are  rearranged  on  a  different 
principle  :  for  both  these  reasons  therefore  it  seemed  desirable  to  take  this 
MS.  as  the  basis  of  the  present  text  and  to  collate  other  MSS.  with  it. 

1  Reprinted  1882,  Cambridge.  2  For  fuller  details  see  below,  p.  Iv. 


INTRODUCTION  xliii 

The  fourth  MS.  employed  is  that  called  B,  which  is  closely  allied  to 
S  and  D  and  in  most  cases  sides  with  them  against  H. 

The  MSS.  from  which  the  text  of  the  Customary  has  been  taken  are  six 
in  number:  none  of  them  have  so  far  as  I  know  received  attention 
hitherto,  and  this  important  document  is  now  printed  for  the  first  time. 

The  basis  of  the  text  is  the  MS.  called  C  which  is  the  fullest  and  one 
of  the  earliest.  The  MSS.  represented  by  the  signs  J,  H,  R,  S,  have  been 
collated  fully  with  it  and  another  MS.  called  A  has  also  been  compared, 
though  only  in  a  more  cursory  way,  since  the  text  which  it  exhibits  is  so 
full  of  illiterate  and  unintelligent  blunders,  that  to  have  given  a  full 
collation  of  it  would  only  have  caused  confusion.  The  MSS.  vary 
considerably  in  what  they  contain  or  omit,  so  the  text  as  printed 
represents  more  the  resultant  of  the  whole  than  the  text  of  any  one  MS.  : 
but  care  has  been  taken  to  distinguish  what  is  common  to  all  the  MSS.  and 
what  is  peculiar  to  each,  in  all  cases  of  any  magnitude  or  importance. 

From  this  brief  abstract  of  the  MS.  material  it  will  be  seen  that  the 
relation  of  the  print  to  the  MSS.  is  not  the  same  in  the  two  parallel 
columns.  In  the  case  of  the  Consuetudinary  the  fullest  text  is  printed  : 
passages  which  are  not  found  in  the  other  MSS.  are  bracketed  off:  the  top 
corner  of  the  bracket  represents  S,  the  bottom  corner  represents  D,  the 
middle  part  represents  B  :  thus  the  whole  bracket  shews  that  a  passage 
is  peculiar  to  H  and  is  not  in  S,B,D,  while  parts  of  the  bracket  shew 
individual  omissions  in  one  or  other  MS.  Other  variations  of  text  are 
all  indicated  in  the  footnotes. 

In  the  case  of  the  Customary  the  meaning  of  the  bracketing  is  less 
self-evident  and  needs  continual  explanation. 

The  text  is  printed  from  C.  Additions  to  it  from  other  MSS.  are 
enclosed  in  square  brackets1  while  passages  which  other  MSS.  omit  are 
enclosed  in  round  brackets  and  explanatory  notes  are  added.  Further 
it  is  to  be  noted  (i)  that  transposition  of  words  is  merely  indicated  by 
an  x  following  the  words,  and  (ii)  that  slight  and  unimportant  omissions  in 
one  or  more  MSS.  are  indicated  by  an  °  following  the  word. 

The  chapters  of  the  Customary  have  been  arranged  so  as  to  correspond 
with  the  parallel  passages  in  the  Consuetudinary.  Minor  parallelisms  are 
indicated  by  marginal  cross-references.  The  proper  order  is  given  p.  Ixviii 
and  in  the  text  whenever  the  chapters  do  not  follow  continuously.  A 
reference  is  given  at  the  end  of  a  chapter  to  the  page  on  which  the 
ensuing  chapter  will  be  found. 

1  It  will  be  noticed  therefore  that  the  square  brackets  represent  two  different 
things  in  the  two  columns. 


xliv  SARUM   CUSTOMS 


§  7.     THE    MSS.    IN    DETAIL. 

The  following  is  a  fuller  description  of  the  MS.  materials :  first  for  the 
Consuetudinary. 

[S.]     THE   BISHOP   OF   SALISBURY'S   MS.  l 

The  Old  Register  of  Sarum,  commonly  known  as  '  St  Osmund's 
Register,'  was  written  for  the  most  part  in  the  former  half  of  the  thirteenth 
century.  It  is  the  property  of  the  See  of  Salisbury,  and  is  kept  at  the 
Diocesan  Registrary  Office.  It  consists  of  thirteen  quires  of  vellum  of 
which  the  following  is  a  collation 

ab«c*;  def*g*-}-  h*  / ;  £12+1  /8  m2*1  n«~\ 

The  quires  a  b  c  (f.  i — 20)  make  a  little  book  by  themselves  containing 
the  Consuetudinary.  This  ends  on  the  last  leaf  but  one  of  the  third  quire. 
It  is  written  in  single  columns  in  a  neat  charter  hand  (cir.  A.D.  1220). 

The  scribe  had  his  pages  ruled  somewhat  irregularly  for  32,  34,  or 
more  often  33  lines.  The  pages  measure  10^  in.  x  yj  in.  the  writing 
covering,  on  an  average,  7  in.  x  4^  in.  (exclusive  of  any  subsequent  filling 
of  the  broad  margins  by  insertions).  The  titles  of  the  chapters  are 
rubricated,  and  initials  left  vacant  for  illumination.  The  blank  space  at 
the  end  was  soon  filled  with  six  or  seven  letters  or  charters,  three  of  which 
have  an  old  numbering  (j-iij)  in  the  margin. 

The  quires  d  e  (f.  21-36)  form  a  cartulary  commencing  with  St 
Osmund's  foundation  Charter;  one  scribe  fills  one  quire  and  the  first 
page  of  the  next  gathering,  after  which  several  others  continue  his  work. 
There  is  no  rubrication  here. 

The  quire  /  (f.  37-44)  contains  Inventories  of  Dean  W.  de  Wanda's 
visitations  of  the  prebends  of  Sunning  and  Heytesbury,  &c.  The  majority 
of  these  are  rubricated. 

The  quire  g  (f.  45-47)  has  lost  its  third  leaf:  the  first  two  are 
covered  with  entries  in  double  columns  in  small  handwriting  (pp.  317 — 332 
in  the  '  Rolls '  edition).  The  fourth  leaf  (f.  44)  has  five  documents 
relating  to  '  Brykelesworth '  in  long  lines  of  minute  writing,  together  with 
the  lists  of  early  bishops,  &c.,  '  in  cronicis  que  sunt  apud  Cirencestriam.' 

The  quire  h  (f.  48-55)  contains  Transcripta  Cartarum.  Though  the  same 
scribe  writes  (part)  on  both  of  the  leaves  on  the  open  page  of  the  centre  of 
this  gathering,  it  is  I  think  remarkable  that  only  the  later  leaves,  or  some 
of  them,  If  //6,  have  rubricated  titles  added  in  the  margin.  The  scribe  just 
mentioned  left  #'b-^8b  vacant,  and  various  hands  have  helped  to  fill  them. 

1  This  description  of  the  MS.  is  due  to  the  Rev.  Christopher  Wordsworth. 


INTRODUCTION  xlv 

Those  on  h~b  /i8a  /i"b  take  up  the  plan  of  double  columns  (pp.  108 — no 
=  Rolls  S.  i.  pp.  365-374,  li-  3)- 

The  quire/  (f.  56-59),  now  a  4-leaf  gathering,  opens  with  'Statutum  de 
custodia  sigillorum '  A.D.  1214  (Rolls  S.  i.  p.  374),  and  ends  with  two 
documents  relating  to  the  'Ordinatio'  of  the  Chantry  of  Dean  Rob. 
Hertford  at  the  altar  of  St  Andrew  in  1256. 

The  quire/  evidently  has  lost  one  or  more  leaves  from  its  centre.  A  leaf 
which  at  an  early  date  was  removed  hence  and  misplaced1  between  k*  and 
k?  was  unmistakably  written  to  follow  on  here  before  /3.  I  notice  further 
that  an  early  memorandum  at  the  foot  of  the  first  page  in  the  volume  (not 
noticed  by  Rich  Jones)  informs  the  reader  that,  "  Inuenies  cowposiciones 
vicariarum  de  ble[buri,  aultjon  britfo[rd]  et  ydemeston  in  medio  -ix- 
q«0tem[ionis  istius]  libri."  Hence  I  infer  that  probably  two  other 
leaves,  say/4,/5,  and  at  all  events  the  other  half  of/3  (say/6)  containing 
documents  relating  to  the  said  vicarages,  have  been  removed2,  and  that 
consequently/,  the  ninth  'quaternion/  was  originally  an  8-leaf  gathering. 

The  quires  k,  /,  m  (f.  60-83)  together  contain  the  history  of  the  removal 
of  the  church  from  Old  Sarum  to  Salisbury,  and  other  matters  concerning 
the  diocese  from  1225  to  1230.  Four  of  the  documents  are  in  the  form  of 
slips  or  original  letters  attached  in  their  chronological  context.  Two  of 
these  relate  to  the  canonization  of  St  Osmund  (Rolls  S.  ii.  pp.  84 — 86, 
li.  n);  and  the  others  to  the  King's  claim  to  appoint  Ranulph  Briton  to 
a  prebend  in  Dec.  1228  (Rolls  S.  ii.  p.  97  and  96). 

The  quire  n  (f.  84-89)  now  consists  of  six  leaves,  but  it  is  evident  that  at 
least  two  from  the  centre  have  been  lost.  The  former  half  of  the  gathering 
contains  inventories  of  vestments  and  ornaments  A.D.  1214 — 1222  at  Old 
Sarum,  and  in  store  for  the  altars  in  the  new  Lady  Chapel  at  Salisbury 
(All  Saints  or  *  Salve,'  St  Peter's  and  St  Stephen's),  and  in  the  south  aisle 
(St  Nicholas'  and  St  Mary  Magdalene's).  The  other  mentioned  in  the 
register  is  the  altar  of  B.  Thomas  the  Martyr,  who  had  been  canonized  in 
1173.  This  was,  I  believe,  in  the  furthest  end  of  the  great  N.W.  transept, 
and  here  the  manuscript  has  lost  two  (or  more)  leaves.  The  other  altars 
in  the  last-named  transept  at  a  somewhat  later  date  were  S.  Edmundi 
Confessoris,  and  the  *  Altare  Reliquiarum '  dedicated  in  honour  of  St  John 

1  It  may  be  asked,  Why  has  not  this  2  I  find  that  as  a  matter  of  fact  the  leaf 

been  replaced  in  quire/ (the  ninth  'gather-  which  contains  the  documents  relating  to 

ing')  in  re-binding  the  MS.?     The  answer  Blewbury,   Aulton    Pancras,    Britford   and 

must    be,    Because    it   was    placed   in   its  Idmeston,  appears  on  what  long  since  has 

present  position  at  an  early  period  of  the  been  numbered  as  pp.  131-2  (Rolls  ii.  pp. 

history  of  the  register,  and  by  cancelling  at  31-34),  and,   until  the  Cambridge  binder 

p.  115,  and  marginal  addition  at  the  head  recently  re-sewed  the  book,  made  an  abnor- 

of  p.   127,  this  position  was  in  a  manner  mally  thick  (i2-leaf)  gathering  of  quire  k. 
justified  and  perpetuated. 


xlvi  SARUM    CUSTOMS 

Baptist.  Though  Abp  Edmund  (of  Abingdon,  Salisbury,  and  Canterbury) 
was  canonized  immediately  upon  his  decease  in  1246,  that  did  not  occur 
till  more  than  twenty  or  thirty  years  after  the  manuscript  was  written. 
Nor  in  all  probability  was  there  any  altar  of  St  Osmund  even  at 
Salisbury  in  1222,  for  his  canonization  was  deferred  till  1456.  But 
it  seems  to  me  highly  probable  that  the  altars  in  the  N.E.  transept 
(St  Martin's  and  St  Katharine's)  had  some  record  of  their  ornaments 
in  the  lost  pages.  For  St  Martin's  is  mentioned  incidentally  in  another 
inventory  of  the  same  year,  1222,  a  few  pages  earlier  in  the  register 
(f.  85b  =  Rolls  S.  ii.  p.  134),  as  well  as  in  the  Consuetudinary  itself 
(ibid.  i.  pp.  12,  128,  134)'.  And  the  altars  in  the  great  S.W.  transept 
may  have  been  of  early  dedication  (St  Michael's,  St  Laurence's,  and 
St  Margaret's).  The  remaining  half  at  the  end  of  quire  n  contains 
supplementary  letters  belonging  to  the  Chapter,  17  Dec.  1228 — 18 
Sept.  1229,  the  last  being  received  at  Salisbury  from  Canterbury  on  the 
2yth.  The  last  page  of  the  book  has  a  later  transcript  from  an  early 
1 5th  cent.  Chapter  Register.  The  little  memorandum  which  precedes 
this  (Rolls  Series  ii.  p.  157)  has  its  true  intention  concealed  through  the 
fact  that  Canon  Jones,  or  his  archetype,  has  not  noticed  its  three 
concluding  words :  It  says  that  "  the  Statute  '  De  custodia  sigilloruui ' 
(A.D.  1214)  is  entered  on  the  first  leaf  of  the  ninth  quire  of  this  volume" 
(our  sig.y),  which  is  quite  true  of  the  book  as  it  is  now  rebound;  "and 
likewise  on  the  first  leaf  of  the  third  quire  "  (not  of  this  same  register,  as 
Rich  Jones  would  lead  us  to  infer,  but)  "  libri  veteris  putrefacti." 

It  will  be  remembered  that  the  preservation  of  the  Institutio  of 
St  Osmund  is  due  to  its  having  been  transcribed  early  in  the  i4th  century 
into  the  space  left  on  If.  24  =  p.  47  at  bottom,  and  48  at  top,  of  the  Old 
Register  « from  a  trumpery  little  old  Gospel  book.'  "  Hoc  inuenies  scriptuw 
in  quodam  textu  panio  &  uetm  •  paupms  p^tii "  is  the  note  at  the  foot 
of  f.  24a.2 

The  old  parchment  binding  when  spread  out  thus  proved  to  be  too 
large  to  be  bound  up  with  the  register.  It  should  therefore  be  bound 
separately;  and  with  it  an  old  list  of  documents  which  was  used  as  a 
padding  for  the  old  limp  binding3. 

1  In  this  edition,  pp.  6,  141,  153.  list  is  the  index  or  table  of  contents  to  what 

2  Rich  Jones   prints   this    note   (Rolls  is  known  as  a  "formulary."    If  the  Registrar 
Series,  'Register  of  St  Osmund,'  i.  215)  as  at  Salisbury  in  the  thirteenth  or  any  sub- 
if  it  came  a  page  later,  24b.  sequent  century,  required,  e.g.,  to  warn  a 

3  I  understand  from  Mr  F.  Jenkinson,  dignitary  who  was  neglecting  his  duty  of 
who  has  taken  some  pains  to  decipher  the  residence,  or  to  write  a  form  of  collation  to 
writing  on  the  padding  of  the  old  cover,  a  benefice,  or  a  licence  to  hear  confessions, 
and  who  will,  I  hope,  ere  long,  print  an  or  any  such  formal  instrument  or  letter,  he 
account  of  what  he  has  discovered,  that  the  needed  only  to)  refer  to  this  index,  which 


INTRODUCTION  xlv 

The  contents  of  the  Salisbury  "  Osmund  "  or  Old  Register  may  be 
thus  briefly  indicated  : 

Pages  of  Rolls  Series 

the  MS.  edition,  1883-4 

1-37         The  "  Consuetudinarium"  of  Ri.  Poore,  cir.  1210.       i.  pp.  1-184 
38-40       Charters    relating    to    Okeburn,    Wantage,    Hunger- 
ford,  Odiham,  Brickelesworth,  Shipton,  Horton  and 
Pottern,  A.D.   1130,   1208,   1254.  i.   189-92;  196-7 

39  The  Holy  War,  A.D.   1226.  i.  192 

41  "  Carta  Osmundi"  de  Fundatione,  A.D.   1091.  i.  198 

42-46       Charters   given   or  confirmed   by   Royal   Personages 

(K.   Hen.  I. — K.  John).  i.  200-212 

47-48       " Institutio  Osmundi" :  l  ffee  sunt  dignitates?  i.  212-215 

48  Tithes  of  Childewik,  in  Mere,  A.D.  1098.  i.  216 

48-53       Charters    &c.    by   Bishops    of    Sarum    and   Winton, 

A.D.   1140-1216.  i.  216-224 

53-59       Charters  &c.  by  Abbats,  Deans,  Priors  and  others, 

A.D.   1150-1225.  i.  225-237 

60-72  Charters  by  Kings  (to  Hen.  III.)  and  Bishops  &c. 
(additional).  Prebends. 

The  Communa  &c.  1115-1250.  i.  238-271 

73-88  Visitation  of  Prebends  by  Dean  W.  de  Wanda 
(Sunning,  Mere,  Heytesbury,  Hull,  Swallowcleve, 
Godalming)  A.D.  1220-6,  with  Inventories,  and 
charters  cir.  1185  &c.,  inspected  there  in  the  autumn 
of  1220,  1222,  1224,  1226.  i.  275-314 

89-93       Grants  &c.  confirmed  by  Dean  and  Chapter,  double 

columns  1223,  1226—8,  1295.  i.  317-334 

94  Early  chronology  of  Wessex  Episcopate.  i.  335-336 

95-102  Transcript  of  20  charters  relating  to  Heytesbury  £c. 
1125-1222.  Mainly  confirmed  by  Pope  Alexander, 
cir.  1165-70  i.  337-352 

102  Bp  Giles  de  Bridport  on  Visitation,  1262.  i.  353-354 

./ 103-105   Mere  and  Wokingham,  1190-1219.  i.  354-359 

106  Innocent  III.  and  K.  John  on  Free  Election,  1214.      i.  360 

107—110  Privileges  of  Abingdon  &c.  Popes,  Legates  and 
Abbats.  Teynton,  &c.  1219-25;  these  are  written 
partly  in  double  columns.  i.  362-374 

enabled  him  to  turn  with  ease  to  the  proper  Assistant,  culled  and  compiled  from  pre- 

page  and  find  what  he  required  among  the  cedents  transcribed  into  Episcopal  Registers 

forms  registered  in  his  Complete  Ecclesias-  or  docketed  among  the  slips  of  parchment 

tical  Business  Letter  Writer  and  Secretary's  filed  somewhere  in  his  office. 


xlviii  SARUM   CUSTOMS 

i  1 1-113  Nova  Constitutio  de  Custodia  Sigillorum,  de  Resi- 
dentia,  de  Habitu  et  Honestate  Clericorum,  Super 
Conditione  Vicariorum,  et  de  Visitatione  Preben- 
darum,  1214.  i.  374-380 

113-117  Charters  of  Teynton  and  other  prebends,  1108-1227. 

Letters,  1219-31  i.  381-390 

118  Chantry  of  dean  Ro.  de  Hertford,  at  St  Andrew's 

altar,  1256.  i.  390-393 

119-124  Narrative  of  removal  from  Old  Sarum,  and  other 

matters  concerning  the  Chapter,  1218-1220.  ii.  2-17 

125-127  De  residentia.  De  Prebend,  exempt.  De  pota- 

tionibus,  1222-1224.  An  incontinent  vicar,  1231.  ii.  18-24 

129-132  Endowments,  property,  St  Nicholas'  Hospital,  &c. 

(double  cols.)  1218,  1223-7,  1260,  1282.  ii.  24-36 

133-166  Narrative  concerning  the  new  cathedral  church  at 
Salisbury,  from  Michaelmas  1225  to  1230.  Letters. 
Taxation.  Application  for  Osmund's  canonization, 
1228.  Election  of  Bp  Robert  Bingham.  ii.  37-120 

164  Boundaries  of  Savernak  Forest,  1277.  11.121-123 

167-172  Inventory  of  Ornaments  provided  for  Altars  at  Salis 
bury,  1214—22.  ii.  127-141 

(173-176  Two  leaves  lost.) 

177-182  Fourteen  letters,  relating  to  the  Chapter,  mostly 
written  by  the  Pope  and  his  Chaplains,  17  Dec.  1228 
to  18  Sept.  1229.  ii.  143-156 

182  Certificate  from  Dean  and  Chapter  to  Bp  Hallam, 

cir.  1410  (citing  cap.  x.  of  the  Consuetudinary).  11.157-158 

(At  the  end  is  bound  a  membrane  relating  to  inquisition  held  at  Sunning 
as  to  land  in  Woktngham  claimed  by  Radulphus  Ruff'  s,  cir.  1220.) 

The  subsequent  history  of  this  text  is  as  follows'!; 

1.  In  1 8 1 6  Mr  Hatcher  drew  Bp  J.  Fisher's  attention  to  this  MS. 
of  the  Consuetudinary,  and  his  successor  Bp  T.  Burgess  (1825-37)  had 
a  transcript  made  at  his  own   expense  (£120).     It  was  written  in  three 
months  by  W.  T.  Alchin,  of  Southampton,  and  after  the  bishop's  death  in 
1837  was  presented  by  his  widow  to  the  Dean  and  Chapter  of  Salisbury. 
Dr  Rock  says  that  it  is  in  the  'library'  (which  is  above  the  cloisters);  but 
it  is,   now  at  least,  preserved  in   the  Muniment-Room   of  the   Chapter 
(above  the  Canons'  vestry)  at  Salisbury. 

2.  When  the  foundations  of  Old  Sarum  were  discovered,  about  1834, 
Bp  Burgess  requested  H.  Hatcher,  the  topographer  (who  already  had  made 
extracts  from  it),  to  collate  Alchin's  MS.,  no.  i,  with  the  original  register. 


INTRODUCTION  xlix 

Mr  Hatcher  took  the  opportunity  to  make  a  complete  transcript  for 
himself.  I  do  not  know  what  became  of  this  after  his  death  in 
1846. 

3.  In  answer  to  an  enquiry  from  Dr  Daniel  Rock,  '  Canon  .of  the 
English  Chapter,'  Mr  Hatcher  employed  his  son,  W.  H.  Hatcher,  to  make 
a  fresh   transcript   from   no.    2.      This  was   borrowed  and   returned   by 
Dr  Rock  about  1845. 

4.  Dr   Rock  himself  made  a  transcript  from   Mr  W.   H.   Hatcher's 
copy,  no.  3.     This,  no  doubt,  he  sent  to  Mr  C.  Dolman,  the  printer  of 
his   Church  of  our  Fathers,  about  1845*.     Unfortunately  Rock  corrupted 
the  text  so  as  to  bring  it  into  harmony  with  the  Lichfield  readings  of  the 
1 6th  century. 

5.  In    1853    the    Consuetudinarium    of    Bp   Poore    (as   altered   by 
Dr    Rock)    was    printed    under    the    title    of    De    Officiis    Ecclesiasticis 
Tractatus  as  a  supplement  to  the  fourth  tome  of  Rock's  Church  of  our^ 
Fathers,  vol.  in.  part  ii.  pp.   1-74,  second  notation. 

6.  In  1883  the  Rev.  W.  H.  Rich  Jones  edited  the  first  part  of  Vetus 
Registrum  Sarisberiense,  alias  dictum  Registrum  S.  Osmundi  Episcopi,  under 
the  direction  of  the  Master  of  the  Rolls.     Pages  2-184  (even  numbers) 
are  occupied  with  a  text  of  the  Consuetudinary.     This  was  based  upon 
no.  5  (Dr  Rock's  interpolated  edition),  with  only  occasional  reference  to 
the  Burgess  transcript,  no.   2,  and  very  little  regard  to  the  original. 


[D.]     THE   DUBLIN   MS. 

The  second  important  MS.  of  the  Consuetudinary  is  Add.  MS.  710  of 
the  University  of  Cambridge,  commonly  known  as  the  Dublin  Troper, 
and  here  denoted  by  the  letter  D. 

It  was  among  the  books  bought  by  the  University  from  the  library  of 
Dr  J.  H.  Todd,  Fellow  of  Trinity  College,  Dublin,  who  died  in  1869. 
Some  five-and-twenty  years  earlier  it  was  bought  in  London  for  a  trifling 
sum  by  Dr  Mant,  Bishop  of  Down,  Connor  and  Dromore,  and  by  him 
lent,  and  afterwards  presented,  to  Dr  Todd,  who  made  it  known  and 
published  considerable  portions  of  it,  including  the  Consuetudinary,  in 

1  The  text  of  the  'Consuetudinarium'  out    (1849),  ancl   Dr   R°ck   says  ;that   Mr 

did  not  appear  until  the  last  portion  of  the  Hatcher  saw  the  text  in  print.     His  death 

Church  of  our  Fathers  came  out  in  1853.  took  place  17  Dec.  1846. 
It  was  however  in  print  when  vol.  I.  came 

F.  g 


1  SARUM    CUSTOMS 

The  British  Magazine  between  1845  and  I8471.  Apparently  these  pub 
lications  and  even  the  very  existence  of  the  Dublin  MS.  were  unknown  to 
Dr  Rock  in  1849-53  when  he  printed  the  Consuetudinary  from  the  Sarum 
source. 

Dr  Todd  supposed,  from  the  coat  of  arms  stamped  on  the  binding, 
that  at  a  previous  period  the  MS.  was  in  the  possession  of  the  Dowdall 
family,  possibly  of  Abp.  Dowdall  of  Armagh,  c.  1543-1552.  Of  its  earlier 
history  nothing  is  known,  but  it  clearly  was  written  for  S.  Patrick's, 
Dublin,  which  was  remodelled  on  Sarum  lines  under  Abp.  Henry  de 
London  c.  1220. 

The  contents  may  be  thus  described  : 

University  Library  Cambridge  Add.  MS.  710  DUBLIN  TROPER. 

A  volume  of  146  ff.  of  vellum  mainly  of  the  end  of  the  xmth  century 
or  beginning  of  the  xivth. 

Collation,     ii  |  ii  a12  /31C  |  i  a-h12     A*B*CD*  i. 

Four  leaves  are  missing,  viz.  f.  33  (a  2)  and  ff.  97,  98  (f.  6,  7),  and 
f.  138  (D  i.) 

Three  hands  may  be  distinguished  in  the  body  of  the  book. 

1.  A  hand  of  the  early  years  of  the  xivth  century  wrote  quires  a  and 
ft  containing  the  Consuetudinary  in  double  columns  of  32  lines. 

2.  A  slightly  earlier  hand  wrote  quire  a  and  the  work  was  carried 
on  by 

3.  A  hand  of  the  xivth  century  which  wrote  quires  b-h. 
The  rest  of  the  book  is  in  various  later  hands. 

I.  f.  i.  A  mutilated  fly-leaf  contains  the  greater  part  of  three  Glorias 
in  a  hand  of  the  xivth  century :  the  first  two  have  musical  notes  and  the 
first  has  a  farsing  which  begins  Pater  ingenite. 

f.  2.  Or  do  ad  faciendum  fratres  et  sorores  secundum  ordinem  sane  ft 
Augustini  in  a  small  xivth  century  hand  :  and  a  form  certifying  admission 
into  fraternity. 

f.  2V.  A  letter  of  J.  de  S.  Paul,  Abp.  of  Dublin,  to  the  Prior  and 
Canons  of  Christ  Church  as  to  the  order  to  be  observed  in  processions 
(T352)- 

1  Dr  Todd's  contributions  to  the  British  and  Ordo  Recipiendi  Archiepiscoptim  &c.  in 

Magazine  in    1846-47    will    be   found   in  vol.    xxvn.    155-8;    257-8.     He   at  first 

vol.    xxx.    pp.  509-518;   652-9  (the  text  named  the  MS.  "  The  Ancient  Antiphonary 

of  the  Consuetudinary  begins  at  p.    513).  of  St  Patrick's  Cathedral,   Dublin";   but 

Vol.  XXXI.  22-33;  161-7;  260-7;  404-411.  he  subsequently  told  his  readers  that  this 

Vol.   xxxii.    48-54.      Previously   he   had  title  was  unsatisfactory.     Brit.  Mag. 

printed  the  Ordo  ad  faciendum  Decanum  &c.  p.  48. 


INTRODUCTION  H 

For  the  two  latter  documents  see  British  Magazine,  xxx.  511:  for  the 
former  see  xxvii.  155. 

II.  f.  3.     THE  SARUM  CONSUETUDINARY.     At  the  end  is  written  on 
f.   29  in  Irish  characters  'fferoldus  Bertenath.' 

f.  2  9V.  Or  do  ad  faciendum  Decanum  in  aliqua  matrice  ecclesia,  cum 
fuerit  a  fratribus  suis  canonice  electus,  in  an  early  xivth  century  hand  : 
followed  by  Forma  iuramenti  cuiuslibet  canonici,  written  for  Dublin. 
(Brit.  Mag.  xxvii.  154.) 

The  form  by  which  Lionel  Duke  of  Clarence  and  Lord  Lieutenant 
1361-7  was  admitted  to  fraternity  has  been  added  on  the  lower  margin 
of  f.  29V  in  a  contemporary  hand.  (Brit.  Mag.  xxxn.  48.) 

f.  3ov.  The  Sarum  Statute  Super  condicione  vicariorum  (1214),  see 
Reg.  Osm.  i.  378.  (Brit.  Mag.  xxxn.  49.) 

f.  31.  Directions  for  hearing  confessions.  Confessio  debet  esseprevisa... 
written  on  a  loose  single  leaf. 

III.  THE  DUBLIN  TROPER1,  containing:— 

(a)  f.  32.     The  Ordinary  of  the  Mass  (Kyrie  and  Gloria  only,  some 

farsed). 

(b)  f.  41.     The  Sequences;   Temporale  and  Sanctorale  united,  and 

followed  by  Commune  Sanctorum. 
With  the  full  Mass  Music  of  Corpus  Christi  inserted  at  f.  71, 

and   a   Sequence   of    S.    Patrick   appended   (Letabundus) 

f.  ioiv. 
(f)   f.  102.    The    Ordinary  of  the   Mass   (Sanctus   and  Agnus],  with 

Table  indicating  the  proper  occasions  on  which  to  use  the 

farsed  Kyries. 
(d)  f.  io5v.   A  Collection  of  Sequences   of  the  B.V.M.     See  Misset 

and  Weale,  Analecta  Liturgica,  H.  79  and  ff. 

IV.  Later  additions : — 

(a)  f.  128.  Four  farsed  Kyries. 

(b)  f.  130.  Angelus  ad  virginem,  set  for  three  voices. 

See  Early  English  Harmony,  ed.  Wooldridge.     pll.  XLVI, 
XLVII. 

(f)     f.  132.  Dublin  oaths  with  copies  of  the  offices  on  f.  2,  and  ff.  29, 
30,  together  with  Processiones  veneracionis  causa  &c. 
See  Brit.  Mag.  xxvii.  257. 

1  See   my  edition  of   The    Winchester      mentioned  above  was  too  indecipherable 
Troper  (Henry   Bradshaw   Society,  vin.)       to  be  given  there  with  the  rest. 
PP-    ^fie  Statuf  14'-     Tne   tr°pe  on  f.    i 


Hi  SARUM   CUSTOMS 


[B.]     THE    BODLEIAN    MS. 

Bodl.  443  (2384)  is  a  composite  MS.  of  154  ff.  of  vellum  (263  x  172  mm.), 
written  in  various  hands  and  containing  various  theological  treatises,  in 
cluding  a  Liber  penitenrialis,  Sdntille  Scripturarum^  Gemma  anime,  a 
number  of  Homilies  of  S.  Gregory  and  others,  and  finally: — 

f.  138.  The  Sarum  Consuetudinary,  beginning  at  Chapter  xn,  in  a 
hand  of  the  early  part  of  the  xivth  century.  Appended  to  it  are  some 
additional  chapters  : 

1.  Hec  sunt  festa  duplida  in  Ecdesia  Sarum. 

This  is  Chapter  xxi.  of  the  Consuetudinary  almost  verbatim. 

2.  Hec  sunt  festa  in  quibus  invitatorium  a  tribus  cantatur. 

Compare -Customary,  Chapter  xxi. 

3.  Quando  chorus  regi  debet. 

Compare  Consuetudinary,  Chapter  xx; 
and  after  these  follow  some  miscellaneous  additions. 


[H.]     THE   HARLEIAN   MS. 

British  Museum  MS.  Harl.  1001  is  a  Sarum  Ordinal  of  the  early  part 
of  the  xivth  century,  consisting  of  164  ff.  vellum  (217x146  mm.):  it 
seems  to  have  been  in  use  at  Risby,  near  Bury  S.  Edmunds,  in  Suffolk. 

f.  162.  Iste  liber  constat  ecclesie  de  Rysbey  in  comitatu  de  Suffolke. 
Ordinele.  Also  the  name  Thomas  Storgan. 

f.   i62v.     Johannes  Hatche  de  Rysby. 

The  component  parts  are  as  follows  : 

I.  Breviary    Ordinal.       f.    i.    Temporale.       f.    55    (h.  i)   Sanctorale. 
f.   78V  Commune  Sanctorum  and  Services  of  the  Dead. 

II.  Missal  Ordinal,      f.    84V    Holy   Water   Service   and    Temporale. 
f.   ioiv  Sanctorale.     f.   ii2v  Commune  Sanctorum  and  Votive  Masses. 

III.  Consuetudinary,  f.  117  (q.  i),  followed  by  supplementary  additions 
to  the  Ordinal  at  f.  156. 

Appended  to  the  Ordinal  on  f.  115  are  some  additional  chapters 
analogous  to  the  supplementary  chapters  in  B  :  and  in  the  original  hand. 

1.  Chapter  xx.  of  the  Consuetudinary. 

2.  An  Ordo  for  the  Breviary  Services  on  festivals  with  triple  invitatory. 

3.  List  of  Festivals  with  triple  invitatory. 

Compare.  Chapter  cv. 


INTRODUCTION  liil 

4.  List  of  Festivals  with  double  invitatory. 

Compare  Chapter  en. 

5.  Chapter  xvm.  of  the  Consuetudinary. 

6.  Chapter  64  of  the  Customary. 

The  text  is  an  early  text  of  the  Ordinal  and  the  margins  are  often 
covered  with  later  additions. 

The  collation  is  i.  a-f  g6  |  h-o8  p6  |  q-x8. 

The  two  last  blank  ff.  (x  7  and  8)  are  gone  and  replaced  by  fly-leaves. 

NOTE  UPON  TWO   PRINTED   EDITIONS   OF   THE   SARUM   MANUSCRIPT 
OF  THE  THIRTEENTH  CENTURY  CONSUETUDINARY1. 

In  1849  Dr  Daniel  Rock  issued  two  volumes  of  his  highly  interesting 
Church  of  our  Fathers.  In  the  first  of  these  he  spoke  with  enthusiasm  of 
the  Consuetudinary  of  Sarum,  the  existence  of  which  had  but  recently 
been  brought  to  his  notice;  and  of  which  a  transcript  was  lent  him  by 
Mr  H.  Hatcher,  the  historian  of  Salisbury2.  This  copy  was  made  (for 
Dr  Rock's  convenience)  by  Mr  W.  H.  Hatcher  from  the  transcript  which 
his  father  himself  had  made  some  years  before,  in  1833,  from  the  'Osmund 
Register '  itself,  as  a  commission  from  Bp  T.  Burgess. 

Dr  Rock  promised  his  readers  a  printed  text  of  the  Consuetudinary 
from  the  Sarum  MS.  (which  he  rightly  divined  to  belong  to  the  thirteenth 
century)  as  the  crowning  feature  of  his  work,  which  ultimately  reached  four 
tomes. 

Knowing  that  the  series  of  Lichfield  Statutes  in  Dugdale's  Monasticon 
contains  several  sections  bearing  a  close  affinity  to  parallel  chapters  of  the 
Sarum  Consuetudinary,  and  that  among  them  the  Lichfield  Statutes  of 
Hugh  de  Nonant  (A.D.  1188-98  ;  in  Dugd.  Monast.  vi.  pp.  1255-7),  which 
contain  matter  corresponding  with  nine  of  the  earliest  chapters  of  the 
Sarum  collection,  were  intermediate  in  point  of  date  between  the  time 
of  St  Osmund  himself  and  the  period  of  the  Sarum  MS.  of  Bp  Ric.  Poore's 
time,  and  perceiving  moreover  that  other  Lichfield  Statutes,  viz.  those  of 
Hugh  Patshull  (A.D.  1239-41;  Dugd.  Mon.  vi.  pp.  1257-60),  which  recite 
portions  of  twelve  other  Sarum  chapters,  were  not  much  later  than  the 
time  when  the  church  at  Salisbury  was  built  and  the  Sarum  register 
compiled,  Rock  conceived  the  idea  that  wherever  the  Lichfield  text 
(which,  by  the  way,  Dugdale  or  his  editors  printed  from  a  MS.  of  Cardinal 
Wolsey's  time)3  differed  in  a  few  words  from  the  Salisbury  MS.,  the  Lichfield 

1  This  Note  is  due  to  the  Rev.  Chris-  by   Wilkins   (Cone.    I.   496,   &c.)   from  a 

topher  Wordsworth.  Xivth  century  MS.  at  the  British  Museum, 

'2  See  above,  p.  xlix.  Vitellius  A.  x. 
3  The  Statutes  had  also  been  printed 


liv  SARUM    CUSTOMS 

text  in  those  passages  represented  St  Osmund's  own  composition,  and  that 
the  xmth  century  MS.  at  Salisbury  only  gave  the  same  after  it  had  been 
modified  by  a  xmth  century  successor  of  the  Saint. 

Under  this  impression  Dr  Rock  decided,  somewhat  rashly,  to  incor 
porate  what  he  supposed  to  be  the  earlier  readings  from  the  Monasticon 
into  Mr  W.  H.  Hatcher's  Salisbury  transcript,  and  he  promised  (Church 
of  our  Fathers,  i.  p.  8)  to  mark  such  variations  for  the  reader  when  he 
should  come  to  print  the  text. 

If  he  had  done  what  he  intended  to  do,  no  great  harm  would  have 
resulted.  Dr  Rock's  volumes  are  an  ecclesiological  treat :  but  the 
concluding  portions  of  his  work,  the  index,  which  is  altogether  inadequate, 
and  in  some  respects  also  the  text  of  the  Consuetudinary,  show  some  signs 
of  hurried  execution.  Unfortunately  Dr  Rock  omitted  to  redeem  his 
promise  :  and  when  the  last  portion  of  the  Church  of  our  Fathers  came 
out,  with  a  preface  dated  from  Buckland  (in  the  Vale  of  White  Horse, 
Berkshire)  21  April,  1852,  and  with  a  text  of  the  Consuetudinary,  a 
considerable  number  of  Lichfield  readings,  and  some  among  them  late 
readings,  had  been  adopted  and  inserted  as  if  they  formed  part  of  the 
Sarum  text,  without  any  bracket,  obelus,  or  other  note  to  warn  the  reader 
that  he  has  anything  before  him  but  the  exact  reading  of  the  '  Osmund ; 
or  'Old  Register'  at  Salisbury1. 

That  Dr  Rock's  assumption  as  to  the  value  of  Dugdale's  Lichfield 
text,  as  a  representative  of  early  readings,  was  not  entirely  a  sound  one, 

1  I  find  that  Dr  Rock  included  several  the  concluding  line  'et  inobedientes...coer- 

words  and  phrases  derived  only  from  a  late  cere 'hails  from  Staffordshire.  In  cap.  xvi. 

copy  of  Hugh  de  Nonant's  recension  of  'Tractus'  is  the  Sarum  word,  not  'Respon- 

chapters  l.-lli.  v.  iv.  (sic),  Vi.-ix.  of  the  soria'  (also  'offerenda,'  not  'offertorium'). 

Consuetudinary  besides  a  few  other  Lich-  In  cap.  xvn.  an  omission  in  'semper  (hie 

field  readings  from  Hugh  PatshulPs  Statute  uel)  hii'j  while  'stare  debent'  is  foisted  in, 

of  A.D.  1240,  adopted  in  the  text  of  out  of  regard  to  Lichfield.  In  cap.  xx. 

chapters  xm.-xv.,  cf.  xvi.,  xvn.-xxn.,  Rock  has  once  unnecessarily  inserted  'apo- 

xxiv.,  xxxi.  (29),  xxxii.  (30)  of  the  stolorum '  before  <  Petri  et  Pauli'  on  the  like 

Consuetudinary,  with  which  some  pages  authority.  The  true  readings 'administrare,' 

of  the  Lichfield  Statutes,  in  a  general  way,  <in  superaltari,'  'obseruatur,'and'ad minus,' 

correspond.  where  he  (and  usually  his  followers)  has 

Hence  we  find  in  printed  texts  of  the  printed  'subministrare,'  'insuper  altari,' 

Consuetudinary  as  edited  by  Rock  (and  « obseruetur, '  and  '  administrare '  in  cap.  v. 

Rich  Jones)  these  interpolations,  or  corrupt  And  'obsequendi...servitio'  for  'obsecrandi 

readings  (quoad  Sarum}', — In  cap.  n.  . . . sacrificio '  in  cap.  xi.  'Antiphonam 

'Decani  ofncium  est  quod... quod  debeat...  super  memorias'  for  'Magnificat'1,  'in- 

cum  consensu  capituli.''  In  cap.  in.  'vel  tonare'  for  'intimare'  twice,  'deinde'  for 

per  se...iniungere  cantores  lectores,'  three  ' dictum, 'and  some  other  slips  in  cap. xxiii., 

lines  where  the  Sarum  MS.  has  the  single  'nisi'  for  'pueri'  in  cap.  xxiv.,  &c.,  &c., 

word  '  cantores.'  Monasticon,  by  the  way,  were  due  perhaps  to  the  transcripi  sent  by 

prints  'lictores,'  which  Rock  corrects.  And  Mr  Hatcher,  which  I  have  not  seen. 


INTRODUCTION  lv 

the  publication  of  an  earlier  text  of  the  Lichfield  Statutes  of  Hugh  de 
Nonant  \  discovered  at  Lincoln  since  the  Church  of  our  Fathers  was 
published,  will  convince  the  reader.  He  will  find  that  in  certain  instances 
the  Lichfield  text  of  the  xivth  century  comes  nearer  to  the  Sarum  text 
of  the  xmth  than  it  does  to  the  only  Lichfield  text  which  Dr  Rock 
had  chanced  to  know. 

He  took  some  care  to  revise  his  printed  text,  and  having  received 
some  corrections  from  Mr  H.  Hatcher,  who  made  a  fresh  revision  of  his 
own  transcript  by  the  original  MS.  at  Salisbury,  he  printed  these  as 
corrigenda  on  p.  in  (latest  numeration)  in  the  fourth  part  or  volume  of 
his  work. 

It  was  an  unfortunate  thing  that  although  the  issue  of  Dr  Rock's 
volumes  extended  over  the  years  1849-52,  he  had  no  knowledge  of  what 
Dr  J.  H.  Todd  had  already  done  in  Dublin  in  1845-7.  Indeed  he  did 
not  know  even  of  the  existence  of  such  a  thing  as  a  second  complete 
medieval  copy  of  the  Sarum  Consuetudinarium,  though  the  text  had  been 
for  a  year  or  two  in  print  in  an  Anglican  magazine. 

When  Canon  Rich  Jones  undertook  to  re-edit  the  Sarum  MS.  for  the 
Master  of  the  Rolls,  in  the  former  of  the  two  volumes  of  the  '  Osmund 
Register'  which  appeared  in  1883-4,  he  did  his  work  in  an  unsatisfactory 
way.  Though  he  had  access  to  the  early  xmth  century  manuscript  at 
Salisbury,  he  contented  himself  with  casual  references  to  it.  He  made 
free  use  of  Mr  H.  Hatcher's  copy  made  for  Bp  Burgess  in  1833,  and  of 
Dr  Rock's  interpolated  text  derived  therefrom,  and  he  corrected  only  a 
small  percentage  of  its  inaccuracies.  He  knew  of  the  existence  of 
Dr  Todd's  early  thirteenth  century  Dublin  manuscript,  and  was  aware 
that  it  was  in  the  University  Library  at  Cambridge,  but  neither  he,  nor 
anyone  on  his  behalf,  ever  applied  to  Henry  Bradshaw  for  the  key  which 
unlocked  the  press  where  it  was  kept.  Yet  Canon  Jones  professed  to 
give  various  readings  from  it,  and  he  asserted  that  it  had  been  carefully 
collated,  though  he  does  not  inform  us  by  whom  (Rolls  S.,  i.  p.  xix.). 
I  am  inclined  to  think  that  Canon  Jones  obtained  such  knowledge  as  he 
had  of  the  Dublin  MS.  from  Dr  Todd's  articles  in  the  British  Magazine, 
vols.  xxx.  xxxi.  (he  says  nothing  of  any  notice  of  the  MS.  in  vols.  XXVIL, 
xxxii.).  It  is  certainly  evident  that  he  transferred  many  of  Dr  Todd's 
notes  to  his  own  pages  without  acknowledgement,  sometimes  adopting 
them  verbatim,  sometimes  paraphrasing  them  sentence  by  sentence. 

It  is  a  more  serious  matter  to  those  who  wish  to  make  use  of  his  work, 
that  Mr  Jones  has  now  and  then  observed  that  Dr  Rock's  text  does  not 

1  The   Lichfield    Statutes  of  Hugh  de       dral  Statutes,  ed.  Camb.  1897,  n.  pp.  n- 
Nonant   from  John   de   Schalby's  MS.    at       25. 
Lincoln  are  printed  among  Lincoln  Cathe- 


Ivi  SARUM   CUSTOMS 

tally  exactly  with  Dr  Todd's.  Instead  of  looking  to  Rock's  own  preface 
to  ascertain  the  reason  for  this  discrepancy,  and  without  even  referring  to 
the  manuscript  which  he  professed  to  edit  at  Salisbury,  to  see  whether  its 
text  was  truly  represented  in  the  Church  of  our  Fathers,  the  editor  of 
the  *  Osmund  Register '  rushed  blindly  at  the  conclusion  that  the  differing 
phrases  must  be  the  specific  readings  of  his  archetype  in  the  registry  at 
Salisbury,  and  that  only  the  Dublin  MS.  had  any  different  text ;  whereas, 
as  a  matter  of  fact,  in  nine  cases  out  of  ten  the  readings  in  question  are 
Lichfield  readings  which  Dugdale  found  in  a  manuscript  written  only  a 
century  before  his  time,  and  these,  as  we  have  seen,  Rock  interpolated 
in  the  Hatcher-Burgess  transcript  on  an  undue  opinion  of  their  antiquity. 

Some  of  these  variants  can  now  be  proved  to  be  later  than  1400;  and 
not  one  of  the  others  would  have  any  right  to  a  place  in  a  text  of  the 
Old  Register  of  Salisbury  as  it  stood  in  the  thirteenth  century,  even  on 
the  assumption  that  in  any  instance  Dr  Rock's  conjecture  that  they 
belonged  to  an  eleventh  century  text  could  be  established. 

In  any  case,  Mr  Jones's  oft-recurring  note  "  D.  omits  the  words 
within  brackets"  is  entirely  misleading,  even  where  it  is  true:  for  it 
implies,  not  only  that  he  had  verified  the  reading  of  the  Dublin  manuscript 
(which  he  had  not  done),  but  also  that  the  '  Osmund  Register'  contains 
the  words  so  distinguished,  when  in  the  majority  of  instances  it.  has 
nothing  of  the  kind. 

The  MSS.  which  contain  the  Customary  are  the  following,  four  Ordinals, 
one  Martiloge  and  one  separate  MS. 

[C.]     THE   CORPUS   MS. 

The  Corpus  Christi  College  Oxford  MS.  44  is  a  Sarum  Ordinal  of  the 
end  of  the  xivth  century,  consisting  of  ff.   212  vellum  (286  x  199  mm.). 
f.  i.         Ordinal  of  Breviary  Services, 
f.  i24v.         do.  Holy  Water  Service  and  Mass, 

f.  1 6  6.          do.  Manual  Offices, 

f.  172.     Customary, 
f.  194.     Tonal. 

Collation  a-k12  I8  m-t12; 

but  f.  7  (a  7)  and  f.  137  (m  9)  are  almost  completely  torn  out. 

[S.]     THE   SARUM    MS. 

The  Sarum  Cathedral  MS.  175  is  a  Sarum  Ordinal  of  the  end  of  the 
xivth  century,  consisting  of  216  ff.  vellum  (184  x  140  mm.). 


INTRODUCTION  Ivtl 

It  comes  from  the  Cathedral  itself.     The  obit  of  Bp  Mitford  May  3, 
1407,  is  inserted  in  a  later  hand. 

f.  2.         Calendar.     July  and  August  are  wanting. 

f.  7.         Breviary  Ordinal,  Temporale. 

f.  74V.      Customary. 

f.  92V.      Breviary  Ordinal,  Sanctorale.     f.   i26v.  Commune. 

f.   i3iv.    Services  of  the  Dead  and  Directory  of  music  to  the  hymns 
of  the  Little  Hours  and  Benedicamus. 

f.  136.     Missal  Ordinal,  Holy  Water  Service  and  Temporale. 

f.  162.     Ordo   misse. 

f.   i73v.    Sanctorale.      f.   i86v.      Commune  and  Votive  Masses. 

f.  189.     Ordinal  of  the  Manual  and  some  Processions. 

f.  i95v.    Directory  of  music  with  Tonal. 

Collation  a8  |  a-z8  A8  B12  C8  D'°. 

The  following  are  missing,  a  2,  6 ;  a  4,  5  ;  o  8,  and  p  i ;  q  7,  8  and 
r  i;  X2,  3;  B  i;  C8;  D  7,  8,  9. 


[H.]     THE  HARLEIAN   MS. 

British  Museum  MS.  Harl.  2911  is  a  Sarum  Ordinal  of  the  xvth  century, 
consisting  of  174  ff.  vellum  (290  x  189  mm.). 

f.  i.          Breviary  Ordinal,  Temporale.      f.  66V.      Sanctorale. 

f.  g6v.      Commune,  and  Services  of  the  Dead. 

f.  io4v.     Directory  of  music  to  Benedicamus  and  hymns. 

f.  107.      Missal  Ordinal,  Temporale.     f.   135.     Sanctorale. 

f.  147.      Commune,     f.  148.     Ordo  misse. 

f.  157.      Votive  Masses. 

f.  1 60.      Ordinal  of  the  Manual  and  some  Processions. 

f.  169.      Customary,  incomplete. 

Collation  a-n8  o14  p-x8. 

f.  133  should  follow  f.  104,  and  f.  134  should  follow  f.  116  :  they  are 
the  outside  leaves  of  quire  o. 


[A.]    THE  ARUNDEL  MS. 

British  Museum  MS.  Arundel  130  is  a  Sarum  Ordinal  of  the  xvth  century, 
consisting  of  118  ff.  vellum  (300  x  195  mm.). 

f.  i.         Breviary  Ordinal,  Temporale.     f.  42 v.     Sanctorale. 

f.  56.       Commune  and  Services  of  the  Dead. 

f.  59V.      Customary. 

f.  65V.      Missal  Ordinal,  Holy  Water  Service  and  Temporale. 

F.  h 


Iviii  SARUM  CUSTOMS 

f.  80.        Sanctorale.     f.  86V.     Commune  and  Votive  Masses. 

f.  89.        Ordinal  of  the  Manual  and  some  Processions. 

f.  93.        Directory  of  music  of  the  Ordinary  and  Ordo  Misse. 

f.  100.      Metrologus  liber  de  plana  musica. 

f.  103.      Tonal. 

f.  nov.    Musical  directory  of  Benedicamus^  hymns,  &c. 
Collation,     a-o8  p4  q4. 

The  following  leaves  are  missing :  j6  after  f.  6,  q  and  q  3  after  f.  117. 

The  MS.  is  very  incorrectly  written  though  with  more  of  style  and 
ornament  than  is  usual  in  Ordinals.  It  has  at  the  beginning  a  coat  of  arms 
ascribed  to  Henry  Percy,  Earl  of  Northumberland,  c.  1460. 


[R.]     THE  RAWLINSON  MS. 

Bodleian  MS.  Rawlinson  A.  371  (15450)  is  a  Sarum  Martiloge  of  the 
xvth  century,  followed  at  f.  80  by  an  incomplete  copy  of  the  Customary, 
beginning  at  chapter  12  and  ending  in  the  middle  of  chapter  59.  It 
consists  of  94  if.  vellum. 

Collation  ii.  a-h8  |  A8  B8. 

c3,  H  8,  and  B  8  are  missing. 

[J.]     THE  JONES  MS. 

Bodleian  MS.  Jones  59  (8967)  of  the  xvth  century  consists  of  63  ff. 
vellum  (115  x  87  mm.),  and  contains  an  incomplete  text  of  the  Customary. 

Collation  iii.  a8b8c10d-gs.  ii. 
Two  leaves  are  inserted  after  c6  as  part  of  the  original  quire. 


[LIBER   ET   ORDO    DE    PERSONIS    ETC    IN 
ECCLESIA  SARUM.]1 


PAGE 

Prefacio 

I.  (i)    De  Personis  in  Ecclesia  Sarum  constitutes  I 

II.  (2)    De  officiis  singularum  personarum  Sarum  ecclesie   .         .  2 

III.  (3)    De  officio  cantoris        .                          3 

IV.  (4)    De  officio  cancellarii .  3 

V.           (5)    De  officio  thesaurarii 4 

VI.  (6)    De  officiis  archidiaconorum         ......  7 

VII.  (7)    De  officio  subdecani 7 

VIII.        (8)    De  officio  succentoris .  8 

IX.  (9)    De    dignitate    personarum    et    canonicorum    in    ecclesia 

Saresberiensi 8 

X.  (10)    De  residencia  personarum  et  canonicorum  et  aliis  consue- 

tudinibus  Ecclesie  Sarum 10 

XI.  (11)    De  pena  delinquencium 12 

XII.  (12)    De  stallis  personarum  in  choro  ecclesie  Sarum        .        .  13 

XIII.  (13)    De  ingressu  et  egressu  clericorum 14 

XIV.  (14)    Quando  chorum  intrare  licet  ad  singulas  horas         .         .  15 

XV.  (15)    De  transitu  clericorum  ab  una  parte  chori  in  oppositatn  16 

XVI.  (16)    De  stacione  in  choro  facienda  in  singulis  horis        .         .  16 

XVII.  (17)    De  conuersione  chori  ad  altare  facienda   ....  19 

XVIII.  (18)    De  prostracione  in  choro  facienda 22 

XIX.       (19)    De  habitu  chori  per  totum  annum 24 

XX.  (20)    Quando  chorus  regitur 27 

XXI.  (21)    Que  sunt  festa  duplicia  et  que  simplicia  ....  29 

XXII.  (22)    De  alternacione  chori 33 

XXIII.  (23)    De  officio  rectorum  chori  ecclesie  Sarum           ...  35 

XXIV.  (24)    Quod  quilibet  clericus  sub  capa  utatur  superpelliceo        .  40 

XXV.  (31)    De  tabule  disposicione  dominicalis 41 

XXVI.  (32)    De  tabula  in  dominica  palmarum       .         .         .         .         .41 

1  This  is  the  order  of  H,  the  text  which  is  here  printed,  with  cross-references  to  the 
arrangement  in  SBD. 


Ix 


TABLE   OF    HEADINGS.      I 


PAGE 


XXVII.  (25)    De  modo  exequendi  officium  in  primis  uesperis  prime 

dominice  aduentus  domini 42 

XXVIII.  (26)    De  chori  thurificacione -44 

XXIX.  (27)    De  modo  exequendi  officium  completorii     ...       46 

XXX.  (28)    De  modo  exequendi  officium  matutinarum  prime  domi 

nice  aduentus    ........      47 

XXXI.  (29)    Episcopus  statim  dicat  Confiteor  in  choro  ...       50 

XXXII.  (30)    De  ordinacione  clericorum  in  capitulo.         .         .  51 

XXXIII.  (67)    De  modo  benedicendi  salem  et  aquam  dominica  prima 

aduentus  domini  et  aliis  dominicis  per  annum      .       52 

XXXIV.  (68)    De  aspersione  aque  benedicte 53 

XXXV.  (49)    De  modo  exequendi  officium  tercie  hore  prime  dominice 

aduentus  domini 54 

XXXVI.  (50)    Adaptacio  seruicii  prime  dominice  aduentus  et  aliarum 

dominicarum  per  annum 55 

XXXVII.  (69)    De  ordine  processionis  dominica  prima  in  aduentu    .       58 

XXXVIII.  (70)    Adaptacio   processionis   huius  dominice   et   in  ceteris 

dominicis  cum  earum  excepcionibus  59 

XXXIX.      (92)    De  modo  exequendi  officium  dominica  prima  in  aduentu 

ad  missam  et  de  officiis  singulorum  mmistrorum      .       61 
XL.          (93)    Adaptacio  seruicii  dominice  prime  aduentus  et  aliarum 

dominicarum  ;  cum  suis  excepcionibus     ...       91 

XLI.         (33)    De  tabula  feriali 93 

XLII.         (34)    Adaptacio  ad  tabulam  ferialem  de  collacione       .         .       95 
XLI  1 1.        (51)    De  modo  exequendi  officium  matutinum  secunde  ferie 

aduentus  domini 95 

XLIV.        (52)    Adaptacio  eiusdem  ferie  et  in  aliis  feriis  per  annum  .       98 
XLV.         (94)    De  modo  exequendi  officium  misse  in  secunda  feria 

aduentus  domini        .         .         .         .         .         .         .100 

XLVI.        (95)    Adaptacio  huius  ferie  de  officio  misse  et  in  aliis  feriis 

per  annum 103 

XLVI  I.        (35)    De  tabula  domini  nostri  lesu  Christi  .         .         .         .105 

XLVI  1 1.      (36)    De  tabula  communi 107 

XLIX.        (37)    Adaptacio  natalis  domini  et  aliorum  festorum  duplicium     1 10 
L.  (38)    De  tabula  in  die  omnium  sanctorum   .         .         .         .no 

LI.  (53)    Modus  seruicii  in  die  natalis  domini    .        .         .        .in 

LI  I.  (54)  De  chori  thurificacione  et  altarium  ecclesie  ad  primas 
uesperas  diei  natalis  domini,  et  aliis  festis  duplici- 
bus,  quibus  ad  primas  uesperas  antiphona  super 
Magnificat  tota  cantetur  antequam  psalmus  into- 

netur 113 

LI  1 1.          (55)    Adaptacio  eiusdem   festi  et   in   aliis  festis   duplicibus 

nouem  leccionum 124 

LIV.          (56)    De  minoribus  festis  duplicibus 125 

LV.  (96)    De  modo  exequendi  officium  prime  misse  in  die  natalis 

domini  128 


TABLE   OF   HEADINGS.      I 


Ixi 


PAGE 

LVI.  (97)    De  modo  exequendi  officium  secunde  misse  eadem  die     130 

LVI  I.          (71)    Modus  processionis  in  die  natalis  domini  ante  magnam 

missam       .         .         .         .         .         .         •         •         .131 

LVI  1 1.         (72)    Adaptacio  eiusdem  processionis  et  in  aliis  festis  duplici- 

bus  nouem  leccionum 131 

LIX.  (98)    Modo  exequendi  officium  tercie  misse  in  die  natalis 

domini .132 

LX.      ,      (99)    Adaptacio  seruicii  diei  natalis  domini  et  in  aliis  festis 

duplicibus  per  annum       .         .         .         .         .  133 

LXI.  (48)    De  tabula  festorum  simplicium  nouem  leccionum     .     136 

LXII.          (65)    De  modo  exequendi  officium  matutinarum  in  simplici- 

bus  festis  nouem  leccionum       .         .         .         .         .136 
LXI  1 1.         (76)    De   modo   processionis   in   capita   ieiunii   ad   ianuas 

ecclesie      .        . 138 

LXIV.        (101)    Quando  cooperiende  sunt  ymagines  per  ecclesiam  in 

quadragesima    .         , 138 

LXV.  (77)    De  processione  in  feriis  per  quadragesimam     .         .     141 

LXVI.          (47)    De  tabula  trium  noctium  ante  pascha       .         .         .142 
LXVII.       (102)    De  accensione  candelarum  in  die  cene  ad  matutinas  .     142 

LXVI  1 1.        (78)    De  processione  in  cena  domini 143 

LXIX.  De  ornamento  ecclesie  et  altarium  in  vigilia  pasche     144 

LXX.        (80  &  58)    Eodem  die  processio  ad  fontes     .         .        .       ..     149 

LXX1.          (81)    De  processione  ante  matutinas  in  die  pasche  .         .     153 

LXXII.         (39)    De  tabula  commune  diei  pasche        .         .         .         .154 

LXX  1 1 1.        (40  A)  ;  Adaptacio  eiusdem  tabule 155 

LXXIV.        (58  A)    De    modo    exequendi    officium    matutinarum    diei 

pasche        .        .     , 155 

LXXV.         (73)    Ordinacio  processionis  in  die  pasche  ante  missam  .     156 
LXXVI.        (58B)    De  modo  exequendi  officium  uesperarum  in  eadem 

die  pasche          .         .         .         .         .         .         .         .156 

LXXVI  I.        (82)    De  processione  diei  pasche  ad  fontes  ad  uesperas  .     157 
LXXVI  1 1.      (58  C,  83  &  58  D)    De  modo  exequendi  officium  matutinarum 

in  secunda  feria  ebdomade  pasche    .         .         .         .159 

LXXIX.        (59)    De   modo   exequendi   officium   seruicii    in    tercia    et 

quarta  feria  ebdomade  pasche          .         .         .         .161 

LXXX.  De  modo  exequendi  seruicium  alicuius  sancti  infra 

ebdomadam  pasche  ......     162 

LXXXI.  De  communione  et  oblacione  laicorum  in  die  pasche     162 

LXXX1I.       (40  B)    De  tabula  octabarum  pasche 162 

LXXXI  1 1.      (60  A)    De  modo  exequendi  officium  uesperarum  in  primis 

uesperis  octauarum  pasche       .         .         .         .         .163 

LXXXIV.       (84&6oB)    De  processione  eadem  die  ad  crucem    .         .     163 
LXXXV.       (60  c)    De  modo  exequendi  officium  matutinarum  dominica 

in  albis      .        .         .         .         .         .         .         .         .     164 

LXXXVI.       (6 1  A)     Adaptacio   aliorum   festorum    duplicium    paschalis 

temporis 165 


Ixii 


TABLE   OF    HEADINGS.      I 


PAGE 

LXXXVII.      (6 1  B)    De  modo  exequendi  officium  uesperarum  et  matuti- 
narum   quinta    sexta    feria   et   sabbato   ebdomade 

pasche  et  pentecostes 166 

LXXXVIII.     (41)    De  tabula  dominicali  a  pascha  usque  ad  pentecosten       167 
LXXXIX.  De  modo  exequendi  officium  misse  in  dominicis  diebus 

paschalis  temporis  usque  ad  ascensionem  domini     .     168 
XC.  De  modo  exequendi  officium  misse  in  festis  simplicibus 

quando  chorus  regitur  paschalis  temporis          .         .     169 
XCI.  (43)    De  tabula  feriali  post  octauas  pasche        .        .        .170 

XCII.  De  modo  exequendi  officium  uesperarum  et  matuti- 

narum   et    misse    in    festis   trium   leccionum    sine 
regimine  chori  paschalis  temporis   .        .        .        .     17 1 
XCIII.         (85)    De  processione  in  letania  maiore       .        .        .        .172 
XCIV.         (42  A)    De  tabule  disposicione  in  inuencione  sancte  crucis        173 
XCV.          (86  A)    De  processione  in  secunda  feria  rogacionum          .     173 
XCVI.         (86  B)    De  processione  in  tercia  feria  rogacionum      .        .     174 
XCVII.         (87)    De  processione  in  uigilia  ascensionis          .         .         .     174 
XCVIII.        (62  A)    De  modo  exequendi  officium  seruicii  ad  uesperas  et 

ad  matutinas  in  die  ascensionis         .         .         .         .     174 
XCIX.         (74)    De  processione  in  die  ascensionis  domini          .        .     175 
C.  (88)    De  processione  in  uigilia  pentecostes  ad  fontes        .     176 

CI.  (62  B)    De  modo  exequendi  officium  seruicii  ad  uesperas  et 

ad  matutinas  in  die  pentecostes        .        .        .        .176 
CII.  (75  &  62  c)    De  processione  eodem  die  ante  missam  circa 

ecclesiam 176 

CII  I.  (42  B)    De   tabula  singularum  feriarum   ebdomade  pente- 

chostes 177 

CIV.  (89)    De  processione  sabbatis  ad  uesperas  per  estatem    .     178 

CV.  (44  A)    De  tabula  festorum,  in  quibus  inuitatorium  a  tribus 

canitur        .         .         .         .         .         .         .         •         .180 

CVI.  (44  B)    Quando  inuitatorium  a  tribus  canitur      .         .         .180 

CVII.          (63)    De  rnodo  exequendi  officium  seruicii  ad  uesperas  et 

ad  matutinas  quando  inuitatorium  a  tribus  canitur     182 
CVI  1 1.          (64)    Adaptacio  huius  diei  et  in  aliis  festis  quando  inuitato 
rium  est  triplex 189 

CIX.  (45)    De  tabula  in  die  Marcii  t  et  aliorum  festorum  paschalis 

temporis     ..." 191 

CX.  (46)    De   tabula  infra    octauas,    et    in    dominicis    diebus 

infra    octauas,    et   in   ipsis   octabis  qui   scribuntur 

in  tabula  propalabo  t 192 

CXI.  (65  B)  De  modo  exequendi  officium  seruicii  ad  primas  uesperas 
et  ad  matutinas  in  festis  trium  leccionum  sine  regimine 
chori  et  in  quibusdam  locis  in  commemoracionibus 

beate  Marie  uirginis 195 

CXI  I.    (66)    De  festis  trium  leccionum  sine  regimine  chori  in  quibus 

inuitatorium  a  duobus  cantetur  per  annum  .         .         -197 


TABLE   OF    HEADINGS.      I 


Ixiii 


CXIII.     (100)    De  modo  exequendi  officium  misse  in  festis  trium  leccio- 
num  sine  regimine  chori 

CXIV.     (103)    De  modo  conficiendi  crisma  in  cena  domini  . 
CXV.       (90)    De  modo  et  causa  ueneracionis  et  processionis 

CXVI.       (91)    De  processione  ad  hominem  mortuum  suscipiendum     . 

CXVII.    (104)    De  modo  exequendi  officium  in  exequiis  mortuorum     . 

CXVI  1 1.  De  modo  exequendi  officium  misse  in  ecclesia  Sarum  pro 

corpore  presenti  uel  in  trigintalibus  uel  in  anniuer- 

sariis 

CXIX.  De    ordine    antiphonarum    qui   dicuntur    ad    memorias 

sanctorum   a   secundis   uesperis   diei  natalis   domini 

usque  ad  uigiliam  epiphanie        ..... 

CXX.  De  uersiculis  dicendis  ad  predictas  memorias   tarn   ad 

uesperas  quam  ad  matutinas 

CXXI.  De  uersiculis  dicendis  per  estatem  ad   uesperas   et   ad 

matutinas  a  Dens  omnium  usque  ad  aduentum  domini 
ad  memorias  de  cruce  et  de  sancta  Maria  et  de 
omnibus  sanctis  in  festis  trium  leccionum  et  in  octauis 
sine  regimine  chori  et  in  profestis  diebus 

CXXII.  [De  benediccionibus] 

CXXI  1 1.  [Cantus  communes] 


PAGE 

200 
201 
205 
206 
207 

212 


223 
229 


23I 
232 
251 


[CAPITA     CONSUETUDINARII     ECCLESIE 
CATHEDRALIS    SARUM.]1 

[DE  PERSONIS.] 

PAGE 

I  i  De  personis  in  ecclesia  Sarum  constitutis  .....  i 

II  2  De  officio  singularum  personarum 2 

III  3  [De  officio  Cantoris] 3 

IV  4  [De  officio  Cancellarij] 3 

V  5  [De  officio  Thesaurarij]        .         .         .         .  .         .         .4 

VI  6  [De  officiis  Archidiaconorum] 7 

vn  7  [De  officio  Subdecani] 7 

vm  8  [De  officio  Succentoris] 8 

IX  9     De  dignitatibus  personarum  et  canonicorum  ecclesie  Saresbiri- 

ensis 8 

X  10     De   residencia  personarum  et   canonicorum  et  alijs   consuetu- 

dinibus  ecclesie  Sarum    '  .         .         .         .         .         .10 

XI  ii     De  pena  delinquencium 12 

[DE  CONSVETVDINE  CHORI :] 

xii     12     De  chori  ordinacione 13 

xm    13  De  ingressu  clericorum  in  chorum  et  egressu   .        .        .         .14 

XIV     14  Quando  chorum  intrare  licet  ad  singulas  horas         .         .         .15 

xv     15  De  transitu  clericorum  ab  una  parte  chori  in  oppositam          .     16 

xvi     1 6  De  stacione  in  choro  facienda  in  singulis  horis        .        .        .16 

xvn    17     De  conuersione  chori  ad  altare  facienda 19 

xvni  1 8     De  prostracione  in  choro  facienda 22 

xix    19     De  habitu  chori  per  totum  annum 24 

xx    20    Quando  chorus  regi  debet 27 

xxi    21  Que  festa  sunt  duplicia  et  que  simplicia    .        .        .        .         .29 

XXII   22     De  alternacione  chori 33 

xxni  23     De  officio  rectorum  chori 35 

xxiv  24  Quod  quilibet  clericus  sub  cappa  utatur  superpelliceo      .         .     40 

1  This  is  the  order  of  SBD  with  cross-references  to  H  :  it  is  the  arrangement  in  the 
editions  of  Rock  and  Rich  Jones,  but  not  that  which  is  followed  here.  The  headings  are 
from  S. 


TABLE   OF   HEADINGS.      II 


Ixv 


[DE  OFFICIO  DIUINO   IN    HORIS   CANONICIS :] 

^25     De  modo   exequendi   officium  in  primis  ues- 
peris  in  prima  dominica  aduentus 

26  De  chori  thurificacione    . 

27  De  completorio  sequente 

28  De  matutinis  eiusdem  dominice 

29  Que  persona  dicit  Confiteor    . 

^30     De  ordinacione  clericorum  in  capitulo 

P3i     De  tabule  dominicalis  disposicione 

32  De  tabula  in  Dominica  Palmarum 

33  De  tabula  feriali  ,        , 

34  Adieccio  ad  tabulam  ferialem  de  collacione 

r35     De  tabula  Natalis  Domini 

36  De  tabula  communi          .        .        . 

37  Adaptacio   tabule   Natalis  in  alijs  festis 

plicibus     .        .... 
De  tabula  in  die  Omnium  Sanctorum   . 

39  De  tabula  diei  Pasche     .... 

40  De  aptacione  eiusdem  tabule          .        . 

41  De   tabula   dominicali    a    Pascha    usque 

Pentecosten 

42  De  tabule  disposicione  in  Inuencione  Sancte 

Crucis 

43  De  feriali  tabula  post  Octavas  Pasche 

44  De  tabula  sancti  Thome  Apostoli  et  aliorum 

festorum  in  quibus  Inuitatorium  a  trih 
cantatur    .        °.        .         .        . 

45  De  tabula  sancti   Marci  et  parium  festori 

in  Paschali  tempore 

46  De    tabula    infra    octavas,    et    in    domini 

infra  octavas,  et  in  ipsis  octavis      . 

47  De  tabula  in  tribus  noctibus  ante  Pascha 

48  De  tabula   simplicium  festorum   nouem   lec- 

cionum \ 

49  De   modo    exequendi    horas    diei    in    pr 

dominica  Aduentus  Domini    . 

50  Adaptacio    seruicij    diei    Dominice  prime 

Aduentu  in  alijs  dominicis  per  annum 

151     De  modo   exequendi    officium   feriale   in 
cunda  feria  Aduentus 
52     Adaptacio  eiusdem  in  alijs  ferijs  per  annum 

53  Modus    exequendi    officium    in    die    Na 

Domini      ...... 

54  De  modo  thurificandi  altare   . 

55  Adaptacio    eiusdem   festi    in    alijs    festis 

plicibus     ...... 

'     De  minoribus  festis  duplicibus 

1  42B  in  ED  has  heading. 
F. 


PAGE 


. 

(XXVII) 

.     42 

(XXVIII) 

.      44 

(xxix) 

.      46 

. 

(xxx) 

.      47 

. 

(xxxi) 

.       50 

. 

(XXXII) 

•       5i 

. 

(xxv) 

.      41 

. 

(xxvi) 

.      4i 

. 

(XLI) 

•      93 

ic  . 

(XLII) 

•      95 

. 

(XLVIl) 

.     105 

rln 

(XLVIIl) 

.     107 

Li  14." 

(XLIX) 

.     no 

.  t. 

(L) 

.     no 

(LXXII) 

.     154 

(LXXIII  &  LXXXII) 

155,  162 

ad 

pfp 

(LXXXVIII) 

.     167 

ULC 

(xciv,  cm)1 

173,  177 

um 

(xci) 

.     170 

bus 

(cv,  cvi) 

.     1  80 

urn 
icis 

(CIX) 

.     191 

.     192 

(LXVI) 

.     142 

.CC- 

fnn 

(LXI) 

.     136 

Illd 

(xxxv) 

•      54 

in 

m  . 

(xxxvi) 

-       55 

se- 

. 

(XLIIl) 

•      95 

um 

allQ 

(XLIV) 

.      98 

Ills 

(LI) 

.     in 

. 

(Lii) 

•     H3 

du- 

. 

(Lin) 

.     124 

. 

(LIV) 

.     125 

Ixvi 


TABLE   OF    HEADINGS.      II 


PAGE 

57  De   modo  exequendi   ad   uesperas  in  uigilia 

Pasche (LXXIII)  .     152 

58  De  die  Pasche         .  (LXXIV,  LXXVI,  LXXVIII,  i,  ii,  v)1  155,  156,  159 

59  De  tercia  et  quarta  feria  Pasche    .        .        .  (LXXIX)  .     161 

60  De  octavis  Pasche  .        .        .     (LXXXIII,  LXXXIV,  iii,  LXXXV)    163,  164 

6 1  Adaptacio  in  alijs  festis  duplicibus  in  paschali 

tempore (LXXXVI,  LXXXVII)  .     165 

62  De  modo  exequendi   officium  in  Ascensione 

Domini (xcvin,  Ci,  Cii,  ii)    174,  176,  177 

(63     De  modo  exequendi  officium  in  festo  sancti 

Thome  Apostoli 

1 64    Adaptacio    eiusdem    in    alijs    festis    quando 

Inuitatorium  est  duplex  f 

65  De   modo  exequendi   officium  in  simplicibus 

festis  nouem  leccionum    .... 

66  In  quibus  festis  trium  leccionum  Inuitatorium 

a  duobus  cantatur    ..... 


(cvn)  .    182 

(cvin)  .    189 

(LXII  &  CXI)  136,  195 

(cxii)  .    197 


[DE  PROCESSIONIBVS  :] 

167     De   modo    benedicendi    aquam   dominica   in 
Aduentu  et  in  alijs  dominicis 
68     De  aspersione  aque          ..... 

69  De  ordine  processionis  eadem  Dominica 

70  Adaptatio    processionis    huius    Dominice    in 

ceteris  dominicis,  cum  earum  excep- 
cionibus 

(71     Modus  processionis  in  die  Natalis  Domini    . 

•<72  Adaptacio  eiusdem  in  alijs  festis  duplicibus 
nouem  leccionum 

73  Ordinacio  processionis  diei  Pasche 

74  Die  Ascensionis        ...... 

75  In  die  Pentecostes 

76  In  capite  Jeiunii 

77  De  processionibus  ferialibus  per  Quadragesi- 

mam 

(78     De  processione  in  Cena  Domini     . 

•<79     Processio  in  vigilia   Pasche  ad  ignem  bene- 

dicendum 

[80    Eadem  die  processio  ad  fontes 

{8 1     Processio  ante  matutinas  die  Pasche 

82  Processio  que  eadem  die  ad  vesperas  fit  ad 

fontes 

83  De    processionibus    per  ebdomadam   pasche 

faciendis   ad   matutinas   et   ad  vesperas 

84  Processio  que  fit  in  Sabbato,  quod  dicitur  in 

albis,  ante  crucem    . 


(xxxvi) 
(xxxiv) 
(xxxvii) 


52 

53 
58 


(xxxvni) 

(LVII)2 

-  59 
•  131 

(LVIII) 
(LXXIII) 

(xcix) 

(CII,  i) 

(LXIII) 

•  131 

.  156 

•  J75 
.  176 

.  138 

(LXV) 

(LXVIII) 

.  141 

•  M3 

(LXIX) 

(LXX,  i,  ii) 

(LXXI) 

.  M5 
.  149 
•  J53 

(LXXVII) 

•  iS7 

(LXXVIII,  iii,  iv) 

.  1  60 

(LXXXIV,  i,  ii) 

.  163 

has  heading  in  BD. 


B  omits  71  all  except  title,  and  the  title  of  72. 


TABLE   OF   HEADINGS.      II 


Ixvii 


PAGE 

85     Processio  que  fit  in  letania  maiore         .         .  (xcni)  .  172 

i86     Processiones   que   fiunt    Rogacionibus   et    in 

vigilia  Ascensionis   .        .        ...  (xcv,  xcvi)  .  173 

87     In  vigilia  ascensionis (xcvil)  .  174 

88  In  vigilia  Pentecostes      .        .        .        ...  -  (c)  .176 

89  In     sabbatis    in     estate     ad    vesperas    ante 

crucem (Civ)  .  178 

(90     Processiones  que  fiunt  ueneracionis  causa     .  (cxv)  .  205 
91     Processio   ad  hominem    mortuum   suscipien- 

dum .        .  (CXVl)  .  206 

[DE  MlSSA:] 

92  De  modo  exequendi  officium  Dominica  prima 

in    Adventu    ad    missam    et    de   officiis 

singulorum  ministrorum  ....  (xxxix)  .       61 

93  Adaptacio   servicii   Dominice   prime   in   Ad- 

uentu     in     aliis     Dominicis,    cum     suis 

excepcionibus (XL)  .      91 

94  De  modo  exequendi  officium  feria  secunda  in 

Adventu (XLV)  .     100 

95  Adaptacio    officij    misse   huius    ferie   in   aliis 

feriis  per  annum (XLVI)  .     103 

96  De  modo  exequendi  officium  prime  misse  in 

die  Natalis  Domini          ....  (LV)  .     128 

97  Modus    exequendi     officium    secunde    misse 

eadem  die (LVI)  .  130 

198     De  officio  tercie  misse  eadem  die .        .        .              (LIX)  .  132 
99    Adaptacio   servicii  huius   diei   in   aliis   festis 

omnibus  cum  regimine  chori           .         .                (LX)  •  !33 

100  De   modo  exequendi  officium  misse  in  festis 

trium  leccionum (cxin)  .  200 

[DE  QVIBVSDAM  CERIMONIIS:] 

101  Quando    cooperiende    sunt    imagines    in    ec- 

clesiis (LXIV)  .     138 

102  De   accensione   candelarum  in  Cena  Domini 

ad  matutinas (LXVII)  .     142 

103  De  modo  conficiendi  crisma  eodem  die      _  .  (cxiv)  .     201 

[DE  OFFICIO  MORTVORVM  :] 

104  De    modo     [exequendi]    officium    in    uigiliis 

mortuorum (CXVll)  .     207 


CUSTUMARIUM    SECUNDUM    USUM   SARUM1. 


PAGE 

I 

De  ordinacione  chori  Sarum  .... 

XII  (12) 

•         13 

2 

De   ingressu   clericorum   in   choro   et   eorum 

egressu2    

XIII  (13) 

.         14 

3 

De   transitu    clericorum   ab   una  parte   chori 

in  oppositam2   

xv  (15) 

.       16 

/  4 

De  officiis  personarum  :   in  primis  de  officio 

decani       

11(2) 

2 

5 

De  officio  cantoris   

HI  (3) 

3 

!   6 

IV  (4) 

3 

W 

,   7 

De  officio  thesaurarii       

v(5) 

4 

8 

De  officio  archidiaconi    .  • 

vi  (6) 

7 

9 

De  officio  subdecani        

vn  (7) 

7 

10 

De  officio  succentoris       

vin  (8) 

8 

ii 

De   ordinacione  chori  in  ecclesiis  conuentu- 

alibus  uel  parochialibus  .... 

•       H 

1  2 

De   stacione  facienda  in  choro  per  singulas 

horas  secundum  usum  Sarum  ecclesie  . 

xvi  (16) 

.       16 

13 

De  conuersione  chori  ad  altare  per  singulas 

horas         

xvn  (17) 

.       19 

14 

De  prostracione   facienda  in  choro   per   sin 

, 

gulas  horas       ...... 

xvni  (18) 

22 

15 

De  alternacione  chori  per  septimanas    . 

XXII  (22) 

•      33 

16 

Tabula  communis  de  missis2  .... 

XLVIII  (36) 

.     107 

17 

De  officio  rectorum  chori  ad  uesperas  et  ad' 

matutinas   et  ad   omnes   alias  horas   et 

ad  missam  in  festis  simplicibus 

>.       xxiii  (23) 

•      35 

18 

Item    de    officiis    rectorum    chori    in    festis 

dupplicibus        

19 

Diuisio  festorum  duplicium'in  ecclesia  Sarum 

XXI  (21) 

.      29 

20 

Hec  sunt  festa  cum  regimine  chori  secundum 

usum  Sarum  ecclesie       .... 

XX  (20) 

.      27 

21 

Hec   sunt   festa  et  octaue  in  quibus   inuita- 

torium  a  tribus  cantatur  . 

28 

1  This  is  the  order  of  chapters  in  the  Customary  (but  see  p.  Ixxi)  with  cross-references 
to  the  Consuetudinary.     It  is  not  the  order  followed  in  printing  the  text. 

2  In  C  only. 


TABLE   OF    HEADINGS.      Ill 


Ixix 


^22     De   modo   exequendi   officium   in   festis   ma- 
ioribus  duplicibus  nouem  leccionum 

23  De  modo  turificandi   altare) 

24  De  chori  thurificacione         J 

25  De    modo    exequendi  officium   in   festis  mi- 

noribus  duplicibus  nouem  leccionum 

26  De  modo  exequendi  officium  in  festis  inferi- 

oribus  duplicibus  nouem  leccionum 

27  De  modo  exequendi   officium  in  die  pasche 

ad  matutinas  et  ad  alias  horas  et  ad 
secundas  uesperas 

28  De  modo  exequendi  officium  in  feria  secunda 

ebdomade  pasche 

29  De  tercia  et  quarta  feria  ebdomade  pasche  . 

30  De    modo    exequendi     officium     in    octauis 

pasche 

31  Adaptacio    eiusdem    seruicii    in    aliis    festis 

dupplicibus  in  paschali  tempore     . 

32  De  modo  exequendi   officium  in   ascensione 

domini       ....... 

33  De  modo  exequendi  officium  in   die  pente- 

costes         .        .        .        .        . 

34  De  modo  exequendi   officium  in  secunda  et 

tercia  et  quarta  feria  ebdomade  pasche . 

35  De    modo    exequendi    officium   in  quinta  et 

sexta  feria  et  sabbato  ebdomade  pasche 
et  pentecostes1 

36  De    modo    exequendi    officium    in    festis    et 

octauis  nouem  leccionum  quando  inuita- 
torium  a  tribus  cantatur 

37  De    modo    thurificandi    altare    in    omnibus 

simplicibus  festis  et  in  dominicis  et  in 
octauis  et  infra,  in  quibus  chorus  regitur, 
et  in  commemoracionibus  beate  marie 
per  totum  annum 

38  De  chori  thurificacione 

39  Adaptacio   eiusdem   seruicii  in  aliis  festis  et 

octauis  trium  leccionum  quando  inuita- 
torium  est  triplex,  scilicet  in  paschali 
tempore 

40  De    modo   exequendi   officium   in   festis  sim 

plicibus  nouem  leccionum  et  in  diebus 
dominicis 

41  De  dominicis  paschalis  temporis    . 

1  In  S  only. 


LI  (S3) 
LII  (54) 

LIV  (56) 
LXXIV  (58A) 

LXXVIII  (58,  83) 
LXXIX  (59) 

LXXXIII  (60A) 

LXXXVI  (6 1  A) 

XCVIII  (62A) 

CI  (62B) 

en  (75,  620) 
cm  (428) 


cvn  (63) 


cvm  (64) 

xxvn  (25) 

to 

XXX  (28) 

xxxv  (49) 
xxxvi  (5o); 


PAGE 
III 
"3 

125 

155 

159 

161 
163 

165 
174 
176 
177 

177 


CVI,  CVII  (448,  63)    .      1 80 


183 

184 


.  189 

42-57 


Ixx 


TABLE  OF   HEADINGS.      Ill 


42  De    modo   exequendi    officium  infra  octauas 

cum  regimine  chori  et  in  singulis  com- 
memoracionibus  beate  marie  extra  tempus 
pasche  .  .*.".'. 

43  De  modo   exequendi   officium  in   festis  sim- 

plicibus  cum  regimine  chori  in  tempore 
paschali  et  in  singulis  commemoracio- 
nibus  beate  marie  eiusdem  temporis 

44  De    modo    exequendi    officium   in    ferialibus) 

diebus  et  in  festis  trium  leccionum  sine  I 
regimine  chori  .         .         .         .         .j 

45  Hec  sunt  festa  et  octaue  in  quibus  inuitatorium 

duplex  habetur          .         .         .         .         . 

46  De   habitu    clericorum   in   choro   Sarum  pe 

totum  annum    ..... 

47  De  diuersis  coloribus  indumentorum 

48  De  inuitatoriis  incipiendis  ' 

49  De  leccionibus  legendis  in  capis  sericis 

50  In    quibus    dominicis    ultimum  responsorium 

duplex  a  duobus  ad  matutinas  cantabitur 

51  In    quibus    festis    ultimum    responsorium    a 

duobus  cantabitur  ad  matutinas 
521   Ordo  ad  collacionem  faciendam 

53  In    quibus    festis     simplicibus     et    dominicis 

responsorium  ad  primas  uesperas  a 
duobus  de  superiore  gradu  cantabitur  . 

54  De  modo  exequendi  officium  in  quinta  sexta 

feria  et  sabbato  ebdomade  pasche  et 
pentecostes 

55  In   qua   hora   procedat   processio   in   letaniis 

dicendis     ....... 

56  Regula  de  termino  quattuor  temporum 

57  De  modo  legendi  leccionem  de  martilogio  in 

anno  bisextili  scilicet  in  festo  sancti 
mathie  apostoli  et  in  precedente  die 

58  De  cruce  lignea  quadragesime  - 

59  Quando  amoueri  debent  sepulcrum  et  magnus 

cereus  paschalis 

60  Quando   cooperiende   sunt   ymagines  per  ec- 

clesias  et  de  uelo  quadragesimali  . 

6 1  De  pulsacione  campanarum  ad  completorium 

et  ad  nonain  et  ad  collacionem  per 
totum  annum  ...... 

62  De  accensione  cerei  paschalis         .  ,     .  .     . 


LXXXVII  (6lB) 

LXV  (77) 


LXIV  (lOl) 


LXIX  (79) 


PAGE 


193 


XLI  (33)  \ 
XLIII(5I)L 
XLIV  (52)  ) 

.     194 
93-99 

cxii  (66) 

.     197 

xix  (19) 

.      24 

212 
213 

213 

214 
214 


216 


1 66 

142 
216 


217 
219 

220 
138 


220 
147 


1  Only  in  H  and  partly  in  S. 


TABLE   OF   HEADINGS.      Ill 


Ixxi 


63  In     quibus     festis    matutine     dicuntur    hora 

uesperarum       ...... 

64  In  quibus  festis  nouem  leccionum  non  legetur 

exposicio  euangelii  ad  matutinas    . 

65  De     benediccionibus     dicendis     per     totum 

annum 

66  [Ordo  misse] 

67  [Memorie  sanctorum]1      .         .         . 

68  De    modo    terminandi    oraciones    generaliter 

per  totum  annum  quandocunque  dicende 
sunt1.         . 

69  Gracie  dicende  diuersis  temporibus  anni  se- 

cundum  antiquum  usum  ecclesie  et  episco- 
porum  Sarum2  ...... 

70  [De  duplici  festo]3 

71  Hec   sunt   festa  in  quibus  ad  secundas   ues- 

peras  nulla  fiet  memoria  de  festis  trium 
leccionum  in  crastino  contingentibus3    . 


PAGE 
.     221 

.      221 

cxxn  .    232 

xxxix  (92)       61,  loo 

cxix  .    223 

.    240 


.   242 
.    248 


251 


The   MSS.   vary   considerably   as    to   the   order  in   which    they   place  the 
final  chapters  :   the  order  given  above  is  that  of  0. 
S  has  51,  53,  55-61,  64,  65,  67,  69,  62,  63,  68. 
R  has  51,  50,  53-56,  58-61,  64,  62,  63,  70,  71,  65. 
A  has  51,  53-61,  64,  65,  67,  62,  63,  68. 
The  other  two  MSS.  J,  H  do  not  contain  the  closing  chapters. 


1  In  SA  only. 


2  In  CS  only. 


3  In  R  only. 


CORRIGENDA. 

p.  31,  col.  i,l.  19,  for  quandocunque  read  quacunque. 
p.  47,  col.  2,  1.  6,  for  oppositio  read  opposite, 
p.  78,  col.  2,  1.  25,  for  suspice  read  suscipe. 
p.  89,  col.  2,  1.  27,  for  43  read  42. 

pp.  89-91.  The  §  44  was  printed  to  follow  §  35  and  precede  §  43  under  the 
false  impression  that  C  (the  primary  basis  of  the  text)  did  not  contain  §§  36-43. 
Subsequently  the  missing  §§  (except  §  42)  were  found  to  be  there,  but  placed,  as 
in  A,  as  an  appendix  after  §  44 :  but  by  this  time  sheet  12  had  been  printed  off. 

Consequently  it  is  to  be  noted  (i)  that  note  d  on  p.  89  is  to  be  corrected  by 
note  a  on  p.  100.  (2)  That  the  text  of  §  43  is  that  of  S  and  A,  and  that  C  varies  in 
some  points  from  it :  only  two  are  worth  notice,  namely  (a)  that  it  reads  in  line  31 
of  p.  90  statim  incipiantur  preces  cum  prostracione  ex  parte  chori,  and  omits  the 
bracketed  words  following ;  (6)  that  it  adds  at  the  end  of  the  §  Post  hec  incipiat 
sacerdos  Pax  doniini:  cetera  ut  supra. 

p.  93  at  bottom,  read  de  festo  trium  leccionum. 

p.  100,  col.  i,  heading,  for  92  read  94. 

p.  179,  1.  12  from  bottom,  for  Descende  read  Descendi. 


a  Tomb  of  Bp.  Simon  of  Ghent  ((March  31,  1315). 

/3  Tomb  of  Bp.  Roger  cle  Mortival  (I  March  14,  i3 

y  Pulpitum. 

8  Gradus  chori. 

e  Gradus  presbyterii. 

£  Sedes  episcopi. 

y  Ostium  presbyterii  australe. 

0          ,,  ,,          boreale. 

K  Crux. 

A  Cimiterium  canonicorum. 

w  Gradus  inter  formulas  ? 


.    fB 

'd(c 


A     Bp.  Edmund  Audley's  Chapel  of  the  Assumption,  founded  in  1520. 
Robert  lord  Hungerford's  Chantry  of  our  Lord  and  B.  Mary,  1471. 


in  1784.     j  C      Bp.  Ric.  Beauchamp's  Chantry,  1481. 


Sir  J.  Cheyney's  Chapel. 

D  Site  of  Bp.  Blith's  tomb  t  1499. 

E  The  Porch  of  S.  Stephen. 

F  The  Sacristy  (Vestibuhnn). 

G  Porch,  Ostium  australe. 

H  The  Chapter  House. 

I  Claustrum. 


Plan    of   Sails 


c       Altare  autenticum,  magnum,  principale. 
(II)    .[S.  Osmundi  (1456).]  3     S.Martini. 

4       S.  Katerine.  5    Apostolorum  (S.  Petri). 

6       Salue,  Omnium  Sanctorum  (Trinitatis). 
(VII)     [Omnium  Sanctorum,  c.  1460.] 

8       S.  Stephani.  9     S.  Marie  Magdalene, 

ii       [S.  Margarete.  12     S.  Laurencii. 

(XIV)    [S.  Andree.  (XV)    S.  Dionysii.] 

16       Parochiale  ?  (S.  Crucis).  17     S.  Thome  Cantuar. 

S.  Edmundi  Conf.  19     S.  Joannis  B.  (Reliquiarum). 


10    S.  Nicolai. 
13     S.  Michaelis. 


Is 


J  Porta  Canonicorum. 

K  Ostium  Occidentale.     The  Blue  Porch. 

M  The  Beautiful  Gate.    (Speciosa.)    (1443.) 

N  Ostium  parvum  boreale.     (1473.)     S.  Thomas'  Porch. 

P  Walter  lord  Hungerford's  Chantry  'grates,'  Chapel  of  the  Annunciation,  1449. 

Q  Modern  site  of  "  P"  removed  in  1778. 

R  The  Font. 

S  The  Cross. 

T  The  Belfry,  taken  down  in  1751 — 92. 

V  S.  Thomas  of  Canterbury  Crosse  (1474). 


.ry    Cathedral. 


SARUM    CUSTOMS 


[RIG  INCIPIT  LIBER  ET  ORDO  DE 
PERSONIS  ET  DE  DIGNITATIBUS 
CONSUETUDINIBUS  ET  OFFICIIS 
SINGULARUM  PERSONARUM  IN 
ECCLESIA  SARUM.]1 

Personas  et  earum  officia2,  Dig- 
nitates  et  consuetudines,  quibus 
ecclesia  Saresbiriensis  ordinatur  et 
regitur,  iuxta  institucionem  felicis 
memorie  Osmundi,  eiusdem  reccle- 
sie"1  fundatoris  episcopfque"13,  presens 
tractatus  explanat. 


INCIPIT      CUSTUMARIUM      SECUNDUM 
USUM    SARUM a. 


I.      (l)    DE   PERSONIS    IN    ECCLESIA          1-3.      SC6  p.   13. 
SARUM    CONSTITUTE. 

Quatuor  itaque  sunt  persone 
principales  in  ecclesia  Sarum  [con 
stitute,  uidelicet],  Decanus,  Cantor, 
Cancellarius,  Thesaurarius.  Et 
quatuor  archidiaconi,  uidelicet  archi- 
diaconus  Dorcestrie4  et  Berchisyrie5 
et  duo  Wilcestrie6:  preterea  subde- 
canus  retn  succentor. 


1  S  has  no  heading,  D  is  illegible,  B  does  not 
begin  till  chap.  12. 

2  D  adds  et.  3  D  has  et  episcopi. 
4  S  Dorsete,  D  Dorset'. 

r>  S  Berchesirie,  D  Berkes". 
6  S  Wiltesirie,  D  Wiltesir'. 

F. 


a  from  S  only. 


SARUM   CUSTOMS 


[II.4 


Decani  officium  est  cum1  omni- 


II.       (2)    DE    OFFICIIS   ^INGULARUMj        4.       DE    OFFICIISa   PERSONARUM  :    IN 

PRIMIS    DE    OFFICIO    DECANI. 

Decani  officium  est°  in  omnibus 
canonicis  et  uicariis  in  animarum 
regimineb  et  morum  correccione 
premunire. 


bus  canonicis  et  uicariis  in2 
anime3  regimine  et  morum 
correccione4  premineat. 

Causas5  ad  capitulum  spectantes 
audire  et  iudicio  capituli  terminare. 
Excessus  clericorum  corrigere  et 
delinquencium  personas  iuxta  delicti 
quantitatem  et  personarum  qualita- 
tem  digna  animaduersione  punire. 

Preterea  canonici  ab  episcopo6 
institucionem,  a  decano  uero  pos- 
sessionem  de  prebendis  accipiunt. 

2.  Decani  est  eciam  canonicis7 
institutis  communam  ecclesie  suo 
hire  conferre,  et  eis  stallum  in  choro 
et  locum  in  capitulo  assignare : 
uicarias  uacantes  ad  presentacionem 
canonicorum  presencium,  uel  iusta 
uel8  probabili  causa  jielj  de  licencia 
decani  et  capituli  ob  quamcumque 
causam  absencium,  de  clericis 
ydoneis  ordinare.  Uerum  si,  ultra 
mare  absente  canonico  quacunque 
de  causa,  uicaria  aliqua  uacauerit, 
decanus  earn  sua  auctoritate  citra 
assensum  illius9  canonici,  cui  uolu- 
erit  clerico  ydoneo  potest  conferre. 
Preterea  nullus  clericorum  de 
superiore  gradu  uel  de  secunda 
forma  in  choro  admittitur  nisi  auc 
toritate  decani. 


1  D  ut. 

2  S  omits,  having  a  hole  in  the  vellum. 

3  SD  animarum. 

4  The  substance  of  this  passage  is  taken  from 
the  Institution  charter  of  S.  Osmund.     Other  pas 
sages  in  this  type  in  subsequent  chapters  are  quota 
tions  more  or  less  word  for  word   from  the  same 
document.     See  Register,  p.  212  (Rolls  Series). 

5  SD  add  omnes.  c  D  transposes. 
7  SD  add  iam.                         8  S  et. 

9  SD  ipsius. 


a  S  officio  personarum  :  primo. 
b  J  regere. 


iv.  6] 


DE   OFFICIO   CANCELLARII 


3.  Preterea  omni  duplici  festo, 
absente  episcopo,  et  in  prima  do- 
minica  aduentus  [domini]  et  in 
capita  ieiunii1  et  in  dominica  palm- 
arum  et  in  tribus  diebus  ante  pascha 
et  in  uigilia  pentechostes  et  in 
anniuersariis  episcoporum  et  decan- 
orum  [Sarum]  ecclesie  diuinum  exe- 
qui1  tenetur  officium  [et  celebrare]. 


III.  (3)     PDE    OFFICIO    CANTORIS."1 

1.  Cantoris  officium  est  cho- 
rum  in  cantuum  eleuacione  et 
depressione  regere.    Cantores 
et     ministros     altaris     in     tabula 
ordinare.     Ad  ilium  eciam  perti- 
net  puerorum  instruccio  et  disciplina 
et  eorundem  in  choro  admissio  et 
ordinacio. 

2.  Preterea  in  maioribus  festis 
duplicibus  tenetur  interesse  regimini 
chori    [tantum]    ad    missam     cum 
ceteris   rectoribus    chori.      Preterea 
in  omni  duplici   festo  rectoribus 2f 
chori   de   cantibus    iniungendis    et 
incipiendis  instruere3  tenetur.     Pre 
terea   omnes    cantus    ab    episcopo 
incipiendos  ipsi  episcopo  in  propria 
persona  tenetur  iniungere. 

IV.  (4)     rDE  OFFICIO  CANCELLARII.n 

Cancellarii  officium  est  scho- 
lis  regendis  et  libris  corrigen- 
dis  curam  impendere4:  Lecciones 
auscultare  et  terminare  :  Si- 
gillum  ecclesie  custodire  :  Lit- 
teras  et  cartas  componere  et 


Preterea  [in]  omni  duplici  festo 
[per  annum]  absente  episcopo  et  in 
prima0  dominica  aduentus  domini 
et°  in0  dominica0  palmarum  et  in 
quarta  feria  in  capite  ieiunii  et  in 
tribus  proximis  diebus  ante  pascha 
et  in  uigilia  pentecostes  et  in  anni 
uersariis  episcoporum  et  decanorum 
eiusdem  ecclesie,  diuinum0  tenetur 
exequi  officium. 

5.  DE    OFFICIO    CANTORIS. 

1.  Cantoris  officium  est  chorum 
in   cantuum  eleuacione    et   depres 
sione  regere  :   cantores  et  ministros 
altaris  aet  etiam  tabulama  ordinare  : 
ad  ilium  eciam  pertinent b  puerorum 
instruccio0  et  disciplina  [et  eorum 
admissiox  in  choro  et  ordinacio] d. 

2.  Preterea  in  festis*  maioribus 
duplicibus    tenetur   interesse    regi 
mini  chori  ad  missam  tantum  cum 
ceteris  rectoribus  chori.     e  Preterea 
in  omni  duplici  festo  rectores  chori6 
de  cantibus f  iniungendis  et°  incipi 
endis    tenetur   instruere.       Preterea 
omnes  cantus  ab  episcopo  incipien 
dos  [ipsi  episcopo  in  propria  persona 
tenetur  iniungere] g. 

6.  DE    OFFICIO    CANCELLARII. 

Cancellarii  officium  esth  scolis 
regendis  et  libris  corrigendis  curam 
impendere :  lecciones  ascultare  et 
terminare :  sigillum  ecclesie  custo 
dire  :  litteras  et  cartas  componere, 
literas0  in  capitulo  legendas  legere : 


1  SD  transpose. 

2  SD  rectores.  3  SD  transpose. 

4  These  latter  functions  are  in  the  Institution 
Charter  assigned  to  the  Archiscola. 


a— »  HJAS  in  tabula.  b  HS  pertinet. 

c  H  instructionem.  d  from  HJAS. 

• — *  A  ornits.  f  C  cantantibus. 

g  from  HJAS.  »»  JS  add  in. 


SARUM  CUSTOMS 


[v.-7 


litteras  in  capitulo  legendas  legere  : 
Rectoresf1  in  tabula  notare  : 
Omnes  eciam  lecciones  ad  missam 
que  in  tabula  non  scribantur2  tene- 
tur  iniungere. 

V.       (5)     rDE    OFFICIO    THESAURARII.^ 

i.  Thesaurarii  officium  est 
ornamenta  et  thesauros  ecclesie 
obseruare3.  Luminaria  [ecclesie] 
administrare  uidelicet4,  dominica5 
prima  in  aduentu  [domini]  quatuor 
cereos  ad  utrasque  uesperas  et  ad 
matutinas,  ref  ad  missam,  duos6 
scilicet  in  superaltari  et  alios  duos 
in  gradu  coram  altari :  Et  ita  obser- 
uetur7  in  dominica  palmarum.  In 
aliis  autem  dominicis  omnibus  per 
annum  et  quandocunque  regitur6 
chorus  et  Inuitatorium  a  duobus 
dicitur,  tantum  duos  debet  [cereos] 
ad  minus,  [ad  utrasque  uesperas  et 
ad  matutinas  et  ad  missam].  In 
dominicis  tamen  diebus8  ad  mis 
sam  quatuor  [cereos].  In  die 
natalis  domini  ad  utrasque  ues 
peras  et  ad  missam  octo  debet6 
cereos  administrare  unumquemque 
[cereum]  unius  libre  ad  minus,  circa 
altare,  et  duos  [cereos]  coram 
ymagine  beate  [uirginis]  marie  :  ad 
matutinas  totidem.  Et  preterea 
sex  raliosn  in  eminencia  coram 
reliquiis  et  crucifixo  et  ymaginibus 
ibi  constitutis.  Et  in  corona  ante 
altare9  sex10,  unumquemque  dimidie 
libre  ad  minus,  et  sex10  super  murum 
post  pulpitum  leccionum. 


lectores  in  tabula  notare :  omnes 
eciam  lecciones  ad  missam  que  in 
tabula  non  scribuntur  tenetur  iniun 
gere. 


7.       DE    OFFICIO    THESAURARII. 

Thesaurarii  officium  est  orna 
menta  et  thesauros a  ecclesie  conser- 
uare,  luminaria  administrare. 


SD  lectores.  2  SD  scribuntur. 

SD  conseruare.  4  S  scilicet. 

D  subministrare  scilicet  in  dominica. 

SD  transpose. 

SD  simile  obseruatur.  8  D  omnibus. 

SD  gradum  chori.  i"  SD  quinque. 


a  H  thesaurum,  A  ornamenta  ecclesie  et  the- 
saur'. 


V.  7]  DE   OFFICIO   THESAURARII 

Simile  seruetur1  in  omnibus  festis 
duplicibus  que  habent  processionem, 
[uidelicet —  (p.  24) 

Die  natalis  domini, 

Die  epiphanie, 

Purificacio  beate  Marie  uirginis, 

Die  pasche, 

Dominica  in  albis, 

Die  ascensionis  domini, 

Die  penthecostes, 

Festo  sancte  trinitatis, 

Assumpcione  et 

Natiuitate  beate  uirginis  Marie, 

Festo  reliquiarum 

et  omnium  sanctorum, 
Dedicacio  ecclesie, 
Et  festo  cuiuslibet  ecclesie  uel  ca- 

pelle  ; 

Et  in  festo  sancti  Stephani 
et  sancti  Johannis 
et  sanctorum  Innocencium 
et    sancti     Thome    martyris     in 

natali  tempore  ; 
Die  circumcisionis, 
Natiuitate  sancti  Johannis  baptiste, 
Passione  apostolorum  petri  et  pauli, 
Translacione  sancti  thome  martyris, 
Festo  sancti  michaelis, 
Inuencione  sancte  crucis  ; 

quandocunque  festa  eorum  in  do- 
minica  euenerint,  processionem 
habeant]. 

[Thesaurarii  item  officium  est]  a 
pentecoste2  usque  ad  natiuitatem 
beate  Marie  et  in  ipso  festo  natiui- 
tatis,  septem  cereos3  candelabro 
eneo4  administrare5.  In  aliis  uero 
duplicibus  festis  minoribus,  quatuor 


1  SD  obseruatur. 

2  SD  adds  tamen.  »  SD  cerei. 

4  S  erueo,  D  aureo.  5  SD  imponuntur. 


SARUM    CUSTOMS  [V.  7 


circa  altare  et  duos  coram  ymagine 
beate  uirginis  ad  utrasque  uesperas 
et  ad  missam  :  [Preterea]  ad  matu- 
tinas  tres  in  corona  et  tres  post 
pulpitum. 

Quandocunque  dicitur1  Inuitato- 
rium  a  tribus,  et  quinta  et  sexta  feria 
et  sabbato  ebdomade  pasche  et  pen- 
tecostes,  idem  exigitur  officium2  in 
luminaribus  quod  in  prima3  domini- 
ca  aduentus.  In  cena  domini  sicut 
in  diebus  dominicis  ad  missam.  In 
die  parasceues  ad  missam  duos 
cereos  debet  [ponere  et  in  omni 
festo  trium  leccionum  quando  Inui- 
tatorium  est  duplex].  Omni  feria 
per  annum  unum4  tantum  ad  matu- 
tinas  scilicet  ad  gradum  chori ;  Ad 
missam  uero  duos5.  In  uigilia6 
pasche  et  pentecostes,  [tot]  ad 
missam,  quot7  in  maioribus1  festis 
duplicibus. 

Preterea  in  die  parasceues  post 
repositum  corpus  domini8  in  sepul- 
cro,  duo  cerei  dimidie  libre  ad 
minus  in9  thesauraria  tota  die  ante 
sepulchrum  ardebunt.  In  nocte 
sequente  et  exinde  usque  ad  proces- 
sionem,  que  fit  in  die  pasche  ante 
matutinas,  unus  illorum  tantum, 
magnum  eciam  cereum  paschalem. 

Preterea  unum  mortarium  tene- 
tur  thesaurarius  administrare  singulis 
noctibus  per  annum  coram  altari 
sancti  martini.  Et  alium10  ante 
ianuas  ostii  chori  occidentalis  dum 
matutinarum  completur11  officium. 


i  SD  transpose.  2  SD  seruicium. 

3  S  adds  die. 

4  D  puts  unum  after  chori.  5  SD  add  cereos. 
6  D  adds  uero.  7  S  quod. 

8  SD  dominicum.  9  SD  de 

10  SD  aliud.  n  SD  expletur. 


vii.  9] 


DE   OFFICIO   SUBDECANI 


2.  Sacristis1  quoque  suis  ex- 
pensas2  tenetur  thesaurarius3  exhi- 
bere,  Campanas  regere4,  suspensas 
in  statu  congruo  conseruare,  et 
earum  usibus  necessaria  prouidere : 
Ornamenta5  ecclesie  suis  expensis 
reficere :  Panem  uinum  aquam  et 
candelas  singulis  altaribus  ecclesie, 
excepto  parochiali,  administrare : 
Incensum,  carbones6,  stramen,  iun- 
cum  et  nattas  per  totum  annum7 
comparare  ;  uidelicet8  in  ascensione 
domini  et  pentecoste,  In  natiuitate9 
sancti  Johannis  baptiste,  In  As- 
sumpcione  et  Natiuitate  beate  Marie 
[uirginis,  Juncum]  :  10In  festo  om 
nium  sanctorum  [et]  in  natale 
domini  [et]  in  purificacione  beate 
uirginis11  [et]  in  pascha  [stramen] ; 
In  festo  omnium  sanctorum  nattas12. 


2.  aSacristas  quoque  suis  ex- 
pensisa  tenetur  [thesaurarius]  exhi- 
bere ;  campanas  ecclesie  congrue 
suspensas  in  statu  congruo  obser- 
uare,  et  earum  usibus  necessaria 
prouidere  :  ornamentab  ecclesie  suis 
expensis  reficere  :  panem  uinum 
aquam  et  candelas  singulis  altaribus 
ecclesie  administrare,  excepto  paro 
chiali  :  incensum,  carbonesc,  iuncum, 
mattasd  et  stramen  [prouidere]  : 
iuncum  videlicet0  in  hiise  festis  [vide 
licet]  in  ascensione  domini  et  pen 
tecoste  et  in  festo  natiuitatis  sancti 
iohannis  baptiste  :  et  in  assumpcione 
et  natiuitate  beate  marie :  stramen 
in  hisf  festiss,  in  festo  omnium 
sanctorum  et  in0  natali  domini,  eth 
purificacione  beate  marie  et  in 
pascha:  mattasdf  in  festo  omnium 
sanctorum. 


vi.13     (6)    [DE    OFFICIIS   ARCHIDIA- 
CONORUM.] 

Archidiaconi    officiales    sunt 


DE    OFFICIO    ARCHIDIACONI1. 


Archidiaconi  officiales  sunt  do- 


domini   episcopi,    quorum   officium      mini  episcopi,  quorum  officium  in 


in    exterioribus    administracionibus 
consistit. 


VII. 


(7)     [DE    OFFICIO    SUBDECANI.] 


Subdecani  officium  est  si  de- 
canus  defuerit  ecclesie    uices 


exterioribus  administracionibus  con 
sistit. 

9.       DE    OFFICIO    SUBDIACONlfJ. 

Subdiaconij  officium  est  si  de- 
canus  ecclesie   defuerit,  uices  eius 


1  SD  Sacristas.  2  SD  expensis. 

a  SD  transpose. 

4  SD  (uero)  ecclesie  congrue. 

s  SD  add  eciam.  6  SD  carbonem. 

7  D  adds  ecclesie. 

8  SD  iuncum  uidelicet  (S  uero)  in  his  festis. 

9  SD  festo. 

w  SD  stramen  in  (his)  festis  (scilicet), 
u  SD  marie. 
!2  SD  transpose. 

13  In  S  these  chapters  following  are  only  slightly 
divided  off,  and  in  D  not  at  all. 


a— a  H    Sacristis,  J    Sacriste   quoque  suas   ex- 
pensas,  so  S. 

b  HJ  et  ornamenta  eciam. 

c  S  carbonem.  d  HJS  nattas. 

e  H  istis.  f  JS  istis  [videlicet 

*  H  adds  scilicet.  h  S  in. 

'   H  ARCHIDIACONORUM. 

]   HS,  J  not  in  title  but  below,  SUBDECANI. 


8 


SARUM    CUSTOMS 


[IX. 


eius  supplere  :  curam  archidia- 
conatus  in  urbe  et  suburbe1 
gerere. 

viu.    (8)  [DE  OFFICIO  SUCCENTORIS.] 

Succentoris  officium  est  uices 
cantoris  absentis  supplere, 
scholam  cantus  per  officialem  suum 
regere. 

IX.  (9)  DE  DIGNITATE  PERSONARUM 
ET  CANONICORUM  IN  ECCLESIA 
SARESBERIENSI2. 

1.  Dignitas  decani  est,  ut  nullus 
canonicorum  uel  aliorum  clericorum 
ecclesie   preter   eius   licenciam   se3 
minuat,  uel  a  ciuitate   recedat  per 
unam  noctem  foris4  moram  ex  certa 
sciencia5  facturus.    Preterea  decano 
chorum   uel  capitulum  intranti  uel 
transitum  ibi  facienti  omnes6  clerici 
tenentur   assurgere,    et   chorum    ex 
parte   occidental!   intrantes  et7  ex- 
euntes  eidem  inclinare. 

2.  Dignitas  item  decani  est 
et    omnium    canonicorum    ut 
episcopo  in  nullo  respondeant 
nisi    in     capitulo,    et    iudicio 
tantum  capituli  pareant.    Ha- 
bent  ^cianij  curiam  suam  in 
omnibus    prebendis    suis,    et 
dignitatem  archidiaconi,  ubi- 
cunque     prebende     assignate 
fuerint     in     diocesi     episcopatus 
Saresburiensis,  siue  in  ecclesiis, 


1  SD  suburbio. 

2  SD    DE    DIGNITATIBUS    PERSONARUM    ET    CA 
NONICORUM,   S  ECCLESIE  SARE'Bien8:   D   IN   ECCLE 
SIA  SARE'B'IENS. 

3  S  sibi.  i  D  foras. 

5  D  consciencia.  G  SD  transpose. 

7  SD  uel. 


supplere ;  curam  archidiaconatus  in 
urbe  et  suburbio  gerere. 


10.       DE   OFFICIO    SUCCENTORIS. 

Succentoris  officium  est  uices 
cantons  absentis  supplere,  scolasa 
cantus  per  officialem  suum  gerere b. 

P.  i4. 


(P-  43) 


a  S  scholam. 


HJAS  regere. 


IX.]  DE   DIGNITATE   PERSONARUM   ET   CANONICORUM 

siue  in '  decimis  aut2  |_in]  terris  : 
ita  quidem  ut  exigencia3  nulla 
omnino  in  domo4  uel  in  asisa 
uel  aliqua5  consuetudine  ab 
episcopo  uel  aliquo6  alio  fiat  in 
prebendis  eorum.  Sed  omnes 
libertates  et7  dignitates  ple- 
narie  ac8  pacifice  habent  quas 
predictus  Osmundus  episcopus 
[ecclesie  Sarum]  in  eisdem  pre 
bendis  habuit  cum  eas  in  suo 
haberet  dominio. 

3.  Preterea  quicunque  canoni- 
cus    prebendam    aliquam    obtinet, 
unciam   auri   decano,    et   canonicis 
quadraginta  solidos  uel  unius  diei 
procuracionem  caritatis  gracia  sol- 
uere  tenetur.    %  Si  quis  autem  canoni- 
corum   siue  ad   dedicacionem   ecclesi- 
arum  sine  alias  cum  episcopo  eiusdem 
ecclesie  fuerit,  partem  oblacionis  sicut 
capellanus  habebit.      Ad  hoc  eciam 
duas  paries  canonici  defuncti  in  usum 
concessi\.  episcopus  Osmundus  cetero- 
rum  canonicorum   et  terciam  partem 
in   usum  pauperum  per  unius  anni 
spacium9.     Sepulturam   insuper   to- 
tam  cum  oblacionibus,  que  episcopo 
missam  celebranti  in  ecclesia  Sarum 
offeruntur,  preter  auri  medietatem. 
Si  dominus  episcopus  eccle- 
sias  uel  capellas  prebendarum 
dedicauerit,  nihil  ibi  percipi- 
unt    capellani     episcopi,    nee 
alii,  nisi  solus  canonicus  cuius 
fuerit  prebenda. 

4.  Preterea    si    decanus    siue 
quicunque   canonicus    per   aliquam 

i  SD  uel.  2  D  ue]  3  SD  transpose. 

4  SD  dono.    5  SD  add  alia.    6  SDaquolibet. 

7  SD  add  omnes.  8  D  et. 

9 — 9  This  is  a  quotation  from  S.  Osmund's 
Foundation  Charter.  The  first  sentence  also  ap 
pears  in  an  altered  form  in  his  Institution  Charter. 

F. 


10 


SARUM   CUSTOMS  [X. 


prebendarum  transitum  fecerit,  de 
iure  et  dignitate  sua  debet  ei  hospi- 
cium  a  canonico,  cuius  fuerit  pre- 
benda,  per  unam  noctem  honorifice 
exhiberi,  siue  fuerit  canonicus  pre- 
sens  siue  non1.  Et  si  culpa  ipsius 
canonici  uel  seruientis  sui  in  hos- 
pitem2,  sicut  decet,  non  fuerit3 
admissus,  illius  noctis  expense  ca 
nonico,  super  hoc  conquerenti,  de 
prebenda  ipsa  iudicio  capituli  in 
integrum  restituentur.  Per  ali- 
quamf4  quoque  noctem  siue  alias, 
si  racionabilis  causa  exigent,  in 
fratrem  et  canonicum  hospitalitatis 
graciam  tenebitur  exercere5;  et,  si 
necessitas  euidens  appareat,  equos 
eidem  usque  Sarum  administrabit. 


X.  (lo)  DE  RESIDENCIA  PERSONARUM 
ET  CANON  ICORUM  ET  ALIIS 
CONSUETUDINIBUS  LECCLESIE 
SARUMj. 

i.  Decanus,  Cantor,  Can- 
cellarius,  Thesaurarius  resi- 
dentes  sint  in  ecclesia  Sarum 
assidue6,  remota  omni  excusa- 
cionis  specie.  Archidiaconi 
cum  tali  moderamine  officium 
archidiaconatus  implent7  ut 
duo  ^empeFj  ex  eis  residen- 
ciam  faciant  in  ecclesia  LSa- 
runij,  nisi  necessaria  et 
euidens  causa  possit  eos 
excusare. 


1  D  absens.  2  SD  hospitio. 

3  D  fuit.  *  SD  aliam. 

5  D  exegerit,  et  canonico  hospitalitatis  graciam 
tenebitur  prebenda  impendere. 

6  SD  transpose.  "  SD  impleant. 


X.]  DE   RESIDENCIA    PERSONARUM   ET   CANONICORUM  II 


2.  Canonicos  jierOj  nichil 
potest  excusare,  quin  et  ipsi 
residentes     sint1    in    ecclesia 
[Sarum],  nisi  causa  scholarum 
et   seruicii2  domini   regis  ;    qui 
unum  habere  potest  in  capella 
sua   et   archiepiscopus   unum 
et    episcopus     tres.       Uerum 
tamen,    si    necesse    habuerit3 
canonicus  pro  communi  utili- 
tate  ecclesie  et4  prebende  sue, 
et    hoc    fuerit    in    manifesto, 
poterit  per  anni  terciam  par- 
tem  abesse. 

Quando  uero  aliquis  con- 
stituitur  canonicus,  debet 
coram  fratribus  iurare,  pre- 
sente  euangelio,  se  dignitates 
et5  consuetudines  Sarum 
ecclesie  inuiolabiliter  obser- 
uaturum. 

3.  Defuncto    autem   canonico, 
omnes  exitus  et   obuenciones  pre 
bende  sue  tocius  termini  infra  quern 
decedit  ei6  debentur  :  Reditus  quo 
que  termini   proxtmi7  sequentis   et 
obuenciones   prime   diei   illius    ter 
mini. 

Sunt  autem  quatuor  termini, 
scilicet  festum  saricti  michaelis, 
natale  domini,  pascha,  [et]  natiuitas 
sancti  iohannis  baptiste. 

Preterea,  elapso  termino  infra 
quern  decedit,  terciam  partem  tocius 
prebende  per  annum  sequentem 
percipit.  Ex  ilia  tamen  tercia  parte 
uicario  prebende  tocius  anni  sequen 
tis  debentur  stipendia.  Residuum 


1  D  transposes. 

2  SD  seruicium  and  so  too  the  text  originally. 

3  D  fuerit.  *  SD  uel. 

5  D  adds  approbatas.  b  D  eidem. 

7  D  proximo. 


12  SARUM   CUSTOMS  [XII. 

uero  in  usum1  pauperum  uel  alias 
pro  disposicione2  defuncti  eroga- 
tur. 

Preterea,  canonico3  defuncto, 
statutum  est  triginta  dierum  in 
conuentu  obsequium4  fieri,  et5  tri- 
gintale  separatim  unumquemque 
celebrare  presbiterorum.  Reliquos 
uero,  cuiuscunque  ordinis  sint,  se 
paratim  psalteria  cantare  uiginti4, 
et  ab  unoquoque  in  ebdomada  sua 
priuatim  anniuersarium  celebrari6. 


XI.    (ll)    DE  PENA7  DELINQUENCIUM. 

Seniores  obsecrandi  sunt 
ut  fratres  ;  uerum  tamen  si 
cotidiano  sacrificio  uel  horis 
canonicis,  si  non8  racionabili 
causa,  sepius  defuerint,  et  a 
decano  correpti  hoc  non  e- 
mendauerint,  in  capitulo 
coram  decano  et  fratribus 
prostrati  debent3  ueniam  reci- 
pere.  Si  uero  de  inobediencia 
et  rebellione  uel  alio  notorio 
deprehensi  fuerint,  debent  de 
stallo  degradari  et  ad  ostium9 
post  decanum  uel  in  choro 
ultimi  puerorum  secundum 
quantitatem  delicti  peniten- 
ciam  agere.  Quod  si  hanc 
disciplinam  neglexerint  et  in- 
corrigibiles  apparuerint,  seue- 
riori10  subiaceant  ulcioni. 


1  S  usus. 
3  SD  transpose. 
4  D  transposes. 

2  D  dispensione. 
5  D  adds  in. 

6  D  celebrare. 

7    D  PENITENCIA. 

8  SD  sine. 

"  D  adds  chori. 

10  S  seruiori. 

XII.  I 


DE   STALLIS    PERSONARUM   IN    CHORO 


XII.    (l2)     DE  STALLIS   PERSONARUM        I.      DE  ORDINACIONE  CHORI  SARUM°. 


IN    CHORO   ECCLESIE   SARUM*. 

1.  Quatuor    principalium    per- 
sonarum  stalla  chori  [ecclesie]  Sarum 
sunt   terminalia.     In  introitu   chori 
a   parte    occidentali   a   dextris    est 
stallum2  decani,  a  sinistris  Cantoris  : 
A   parte    orientali    in    dextra   parte 
chori   est   stallum2  Cancellarii,    Ex 
opposite  Thesaurarii,  Proximus  de 
cani  stallo3  in  choro  archidiaconus 
Dorcestrie4,     deinde     subdecanus : 
proximus  cancellario  archidiaconus 
Wildesyrie5.     In  medio  autem  stant 
canonici  dignitatibus   proximiores6'; 
deinde  vicarii,   presbyteri,   et  pauci 
Diaconi  admodum7  qui  etate  et  mo- 
ribus  exigentibus  in  superiore  gradu 
tollerantur  ex  dispensacione. 

Canton  proximus  stat  in  choro 
archidiaconus  Berkesyre8.  Deinde 
succentor :  proximus  Thesaurario9 
archidiaconus  Wiltesyrie10,  deinde 
ceteri  canonici  et  clerici  modo 
predicto  ordinantur. 
\ 

2.  In   secunda  forma   priores 
nhabeantur  iuniores11  canonici:  de 
inde  diaconi:  postea  ceteri  pueri12. 

In  prima  forma  priores  habentur 
canonici  pueri :  deinde  ceteri  pueri 
secundum  etatis  exigenciam. 


1.  Ina  superiore  gradu  quatuor0 
principalium  personarum  stalla  chori 
suntx  Sarum0  terminalia  ;  scilicet b  in 
introitu  chori  ex  parte  occidentali  a 
dextris   est  stallum   decani,    [et]    a 
sinistris  cantoris  :  ex  parte  orientali 
in  dextra  parte  chori  est  c  stallum 
cancellarii;  ex  opposite  thesaurariic. 
Proximus    decano    stat     in     choro 
archidiaconus     dorcetied :      deinde 
subdiaconusf6:  proximus f  cancella- 
rios  archidiaconus  Wiltonensish:  in 
medio  autem0  stant  canonesi  digni 
tatibus   proximiores,  deinde   vicarii 
presbyteri  et  pauci  admodum  diaconi 
qui  etate  et  moribus  exigentibus  in 
superiori      [gradu]     tollerantur     ex 
dispensacione.     Cantorik  proximus 
in  choro  statx  archidiaconus  Berkis- 
shyre1  deinde  succentor;  proximus 
thesaurario     aliusm     archidiaconus 
Wiltonensis11:  deinde  ceteri0  canon 
ici  et  clerici  modo  predicto  ordinan 
tur. 

2.  In   secunda    forma    priores 
habentur  iuniores  P  canonici :  deinde 
diaconi :  postea  ceteri  clerici. 

In  prima  forma  priores  habentur 
puerix  canonici :  deinde  ceteri  pueri 
secundum  etatis  exigenciam. 


P.  14. 


1  D  DE  CHORO,  SB  DE  CHORI  ORDINACIONE. 

2  SD  transpose. 

3  SB  decano  stat,  D  Proximo  decano  stat  (over 
erasure). 

*  S  Dorsete,  BD  Dorsetie. 

5  SDB  Wiltesirie.  6  D  proimiores. 

7  SDB  transpose. 

8  S  Berchesir',  BD  Berkesirie. 

9  SDB  add  alius. 

1°  SD  Wiltescire,  B  Wiltesire. 

11 — u  B  habentur  minores.  12  B  clerici. 


a  S  begins  Imprimis. 

b  HA  uidelicet. 

c— c  cancellarius...thesaurarius . 

<i  J  Dorchestur.  «  HS  subdecanus. 

f  J  proxima.  g  J  cancellarii. 

i'  H  Wiltschyre,  S  Wiltechirie,  J  Wyltyschyre. 

'  HSJ  canonici. 

k  JA  Cantoris,  then  new  sentence. 

1  HJ  Barkschyre,  S  Berkchirie. 

m  S  alter. 

n  H  Wiltschyre,  J  Wylteschyre,  S  Wiltechyre. 

0  HJ  alii  canonici  Deinde  ceteri  canonici. 

P  SJ  minores,  A  pueri. 


SARUM   CUSTOMS 


[XIII.  2 


XIII.    (13)   DE  INGRESSU  ET  EGRESSU 
CLERICORUM1. 

Chorum  intrantes  clerici  ita 
ordinate  se  habeant2,  ut  si  ex  parte 
oriental!  intrauerint,  ad  gradum 
[chori]  se  ad  altare  inclinent ;  postea 
ad  episcopum,  si  presens  fuerit.  Si 
uero  ex  parte  occidental!  ingressi 
fuerint,  primo  ad  altare  se  inclinent3, 
deinde  ad  decanum.  Eodem  mo- 
deramine  chorum  exeant. 


[lla.  DE  ORDINACIONE  CHORI 
IN  ECCLESIIS  CONUENTUALIBUS 
UELb  PAROCHIALIBUSC. 

dln  superiori  gradu  duoe  princi- 
palium  personarum  stalla  chori  sunt 
terminaliad;  scilicet  in  introitu  chori 
ex  parte  occidentali  a  dextris  est 
stallum  excellencioris  persone  ipsius 
ecclesie,  uice  decani f:  et  a  sinistris 
secundarie  persone0,  uice  cantoris : 
deinde  ex  partex  dextera  stents 
presbiteri  et  alii  clerici,  qui  etate 
et  moribus  exigentibus  in  superiori 
gradu  tollerantur  ex  dispensacioneh. 
Juxta  illos  uero  ex  parte  orientali 
stent  ceteri  clerici  iuniores1,  et 
dicuntur  clerici  de  secunda  forma. 
Pueri  uero  si  habeantur  in  area  sint 
stantes  et  dicuntur0  clerici  de  primak 
forma.  Simili  modo  ordinantur 
clerici  ex1  alia  parte  chori.] 

p.  16. 

2m.  DE  INGRESSU  CLERICORUM  IN 
CHORUM  ET  EORUM  EGRESSU. 

Chorum  intrantes  clerici  ita  or 
dinate  se  habeant,  ut  si  ex  parte 
orientali  intrauerint,  ad  gradum  se 
ad  altare  inclinent ;  postea  ad  epis 
copum  si  presens  fuerit.  Si  uero 
ex  parte  occidentali  ingressi  fuerint, 
primo  se  ad  altare  inclinent,  deinde 
ad  decanum.  Eodem  moderamine 
chorum  exeant. 


1  SDB    DE   INGRESSU    CLERICORUM    IN   CHORUM 
ET    EGRESSU. 

2  B  habebant,  SD  transpose. 

3  D  inclinet  se. 


a  Chap,  ii  is  not  in  C.     The  text  is  from  H. 

b    S    ET. 

c  A  has  ECCLESIE  CONUENTUALIS  UEL  PARO- 
CHIALIS. 

d— d  S  In  ecclesiis  uero  conuentualibus  uel 
parochialibus  duo  principalia  stalla  chori  sunt 
terminalia  in  superiore  gradu. 

e  A  duorum.  f  J  diaconi. 

8  SA  stant.  h  S  disposicione. 

'  J  minores.  k  A  secunda. 

1  S  in.  m  This  chapter  is  only  in  C. 


XIV.]  QUANDO   CHORUM    INTRARE   LICET  15 

XIV.  (14)  QUANDO  CHORUM  INTRARE 
LICET    AD    SINGULAS    HORAS1. 

1.  Chorum     intrare     possunt          (P.  42.) 
clerici   ad   matutinas   et  ad  omnes 

horas,  que  in  incepcione  ymnos 
officii2  habent,  donee  ymnus  termi- 
netur3.  Ad  uesperas  uero  usque  ad 
tercium  uel  quartum  uersum4  primi 
psalmi,  ret"1  ad  completorium  simili- 
ter,  illi  scilicet  qui  uesperis  inter- 
sunt5  precedentibus :  alias  autem6 
ad  completorium  et  ad  uigilias7 
mortuorum  intrare  nullo  modo 
possunt.  In  quadragesima  tamen, 
ad  completorium  intrare  possunt 
quomodo  ad  uesperas  in  alio  tern- 
pore.  Ad  uigiliam  mortuorum  et8 
collacionem  quolibet  tempore. 

2.  Ad    missam    uero    ingredi 
licet   usque  ad   primam   collectam. 
Ad    alias     uero    horas9    que     sine 
interuallo    missam    habent10,    nulli 
intrare    licet    nisi   LhiiSj   qui    misse 
interfuerint.      In   quadragesima   ta 
men,    in   diebus   ferialibus   quando 
de  feria  agitur,  ad  uesperas  intrare 
possunt    hii    qui   horis   diei    inter 
fuerint11,  etinfestis  nouem  leccionum 
quamuis  omnino   nullef    hore  diei 
prius  interfuerint.    Quilibet12  autem 
processionem13  tocius  anni  interesse 
possunt,  licet  nulli  hore  diei  Lprece- 
dentis14j  interfuerint. 


1   D  QUANDO  ET  QUIBUS  HORIS  INTRARE  POTB- 
RUNT. 

D  adds  sui  and  BSD  transpose. 

S  terminatur.  *  SD  transpose. 

D  interfuerint.  •          6  S  uero. 

B  uigiliam.  8  SDB  add  ad. 

B  omits.  10  SD  sequuntur. 

11  SD  add  licet  misse  non  interfuerint. 

12  D  Cuilibet.  w  SDB  processioni. 
14  SB  precedenti,  D  omits. 


i6 


SARUM   CUSTOMS 


[XVI.  12 


XV.  (15)   DE    TRANSITU  CLERICORUM 

AB     UNA    PARTE    CHORI     IN    OP- 
POSITAM. 

Preterea  si  quis  clericus  ab  una 
parte  ^horij  in  oppositam  transient, 
in  eundo  et  redeundo  ad  altare  se 
inclinet.  Intrantes  quoque  clerici 
in  locis  suis  ita  ordinate1  se  recipiant, 
ne  foras2!  inordinate  transileant  : 
item  eciam  exeuntes  obseruent. 

[Clerici  autem  omnes  in  choro 
se  ita  ordinate  gerant,  ut  nullus  cum 
alio  de  rebus  secularibus  colloquium 
inter  se  habeant,  sed  habeant  corda 
sua  atque  uota  ad  laudes  dei  per- 
fecta,  seruicium  dei  dicendo  perfecte 
atque  auscultando :  unde  beatus 
beda  testatur  dicens  : — ]. 

In  choro  [uel  in  ecclesia]  nullum 
fiat  murmur  a  clericis  [neque  a 
laicis] :  nulla  habeantur  rinter  eos"1 
colloquia  nisi  necessaria,  [ad  laudem 
dei  pertinencia]. 

XVI.  (l6)      DE   STACIONE   IN    CHORO 
FACIENDA1    JN/    SINGULIS    HO- 
RIS. 

i.  Preterea  superioris  gradus 
clerici  ad  omnes  uesperas  principa- 
les  per  annum  stare  tenentur  in 
choro  continue,  nisi  dum  uersus 
responsorii  dicitur,  quando  respon- 
sorium  habeatur4 :  secunde  uero 
forme  clerici  eodem  modo  se 
habeant5,  ut  uidelicet  semper  stent, 
nisi  dum  uersus  responsorii  cante- 
tur6,  quod  dicitur  ad  gradum 


3a.  DE  TRANSITU  CLERICORUM  AB 
UNA  PARTE  CHORI  IN  OPPOSI 
TAM. 

Preterea  si  quis  clericus  ab  una 
parte  chori  in  oppositam  [  ]  in 

eundo  et  redeundo  ad  altare  se 
inclinentf.  Intrantes  quoque  clerici 
in  locis  suis  ita  ordinate  se  recipiant, 
ne  formulas  inordinate  transiliant. 
Idem  etiam  exeuntes  obseruant. 


In  choro  nullum  fiat  murmur  a 
clericis  :   nulla  habeantur  colloquia 


nisi .  .  .' 


P.  2. 


I2C.  DE  STACIONE  FACIENDA  IN 
CHORO  PER  SINGULAS  HORAS 
SECUNDUM  USUM  SARUM  EC- 
CLESIE°. 

i.  Clerici  de  superiore  gradu 
ad  uesperas  de  die  per  totum 
annum  stare  tenentur  in  choro  con 
tinue,  nisi  dum  uersus  responsorii 
caniturd,  quando e  responsorium 
habetur :  clerici  uero  de  secunda 
forma  semper0  sint  stantes,  nisi 
dum  uersus  responsorii  canitur 
quodf  dicitur  ad  gradum  chori. 
Pueri  uero  sine  omni  excepcione  ad 


1  D  transposes. 
:i  B  omits. 
•<  SDB  habetur. 
6  SDB  canitur. 


2  BSD  formas. 
5  D  habent. 


»  This  chapter  is  only  in  C. 

b  The  MS.   breaks  off  and  goes  to  chap.  4  DE 

OFFICIIS    PERSONARUM,    SCC   p.    2. 

e  R  begins  here.  d  SJ  R  dicitur. 

e  J  cum.  f  J  cum,  R  quando  dicitur  #. 


XVI.   12] 


DE   STACIONE    IN    CHORO    FACIENDA 


[chori].  Pueri  uero  sine1  excep- 
cione  ad  uesperas  stare  tenenttir 
continue,  nisi  in  ebdomada  pasche  : 
tune  enim  ad  uesperas  sedere  de- 
bent,  dum  uersus  gradalis  et  jiersuSj 
[de]  Alleluya  cantetur2. 

Ad  completorium  uero  omnes 
indifferenter  clerici  per  totam  illam 
horam  stare  tenentur,  [nisi  quando 
preces  fiant  cum  prostracionibus]. 

Ad  matutinas  similiter3  per  totum 
tempus,  nisi  dum  lecciones  legantur4 
et  responsoria  cum  ^uiSj  uersibus 
cantentur5. 


2.  Ex  dispensacione  tamen6  cle 
rici  de7  superiore  gradu  et  de  secun- 
da  forma  ex  utraque  parte  chori  Lal- 
ternis  uicibuSj  in  psalmodiis8  sedere 
possunt,  quandocunque  Lad  matuti- 
naSj  nocturnum  dicitur.    Et  preterea 
in  omnibus  festis  trium  leccionum, 
que  sunt9  cum  nouem  psalmis  [et 
nouem  antiphonis] ;  ita  tamen  quod 
quando  aliquis  ad  unum  psalmum 
sedeat10,  [non  psallet  sed]  ei  proxi- 
mus  interim  stando  psallet11. 

3.  Ad    primam    uero    et    ad 
ceteras     horas    omnes     uniformiter 
tenentur12  stare; 


uesperas  stare  tenentur  continue, 
nisi  in  ebdomada  pasche :  tune 
enim  ad  uesperas  sedere  debent  una 
cum  toto  choro  dum  uersus  gradalis a 
etb  Alleluya  canta[n]tur. 

Ad  completorium  omnes0  clerici 
uniformiter  per  totam  illam  horam 
continue0  stare  tenentur  per  totum 
annum,  nisi  quando c  fiunt  preces  in 
prostracione. 

Ad  matutinas  [uero]  stare  tenen 
tur  omnes  clerici  per  totum  tempus 
nisi  dum  lecciones  legunturd  et 
responsoria  cum  suis  uersibus  can- 
tantur.  Omnes  etiam6  benedic- 
ciones  [ad  matutinas]  per  totum 
annum  dicuntur  a  sacerdote  interim 
sedente,  nisi  tantum  prima  quarta 
et  septima  [leccio] :  tamen  in  die 
natalis  domini  tres  ultime  benedic- 
ciones  stando  dicuntur. 

2.  Ex  dispensacione  tamen  cle 
rici  de  superiori  gradu  et  de  secun- 
da  forma  ex  utraque  parte  alternis 
uicibus  sedere  possuntx  in  psalmodia 
quandocunque   ad   matutinas    noc- 
turnusx  dicitur :  et  in  omnibus  festis 
trium    leccionum,    que    fiunt    cum 
nouem   psalmis :    ita    tamen    quod 
quando0  aliquis  ad  unum  psalmum 
sede[a]t,  ei  proximus  interim  stando 
psallat. 

Ad  laudes  sicut  ad  completorium. 

3.  Ad  primam  et  ad  [omnes] 
alias  horas  omnes  clerici  uniformiterx 
stare  tenentur  sicut  ad  completorium. 


DB  add  omni. 

DB  cantatur,  S  cantantur. 
:   SDB  transpose. 

SDB  cantantur. 

B  dum. 

SDB  fiunt. 
11  SD  psallat. 


*  SDB  leguntur. 

6  D  transposes. 

8  SDB  psalmodia. 
10  SD  sedet. 
12  D  transposes. 


J  gradale.  b  HJS  add  uersus  de. 

HJS  dum.  d  J  legantur. 

R  autem,  J  omits. 


F. 


i8 


SARUM   CUSTOMS 


[XVI.  12 


similiter  ad  missam  per  totum 
tempus  :  nisi  [ad  primam  dum  Mar- 
tilogium  legatur  et  ad  missam]  dum 
lecciones  aut  epistola  legantur1  et 
Gradale  et  Alleluya  et  Tractus  cum 
suis  uersibus  cantentur2.  In  dupli- 
cibus  uero  festis3  omnes  stare  de- 
bent4  dum  a  choro  Alleluya  cante- 
tur5. 

Pueri  uero  semper  stantes  sint 
ad  missam  choro  canente. 

Rectores  uero  chori  cum  duo 
tantum  habentur  sequuntur  per 
omnia  regulam  clericorum  de  se- 
cunda  forma  ad  uesperas  et  ad 
matutinas  et6  ad  missam  :  rnisi  quod 
semper  dum  Alleluya  canit  chorus7 
stare  tenentur  et  in  incepcionibus8 
cantuum  ad  missam  ad  altare  se 
conuertant9.  In  duplici  uero  festo 
omnes  rectores10  gestum  chori11  per 
omnia  imitantur12. 

(P.  51.) 


aDe  stacione  et  sessione  faciendab 
ad  uesperas  et  ad  matutinas  de 
Sancta  Maria,  quando  non  fit  ple 
num  seruicium  de  ea,  et  in  seruicioc 
mortuorum,  scilicet  [ad]  Placebo  et 
Dirige,  require d  in  dominica  prima 
aduentus  domini. 

Ad  missam  autem  omnes  clerici 
stare  tenentur,  nisi  dum  lecciones 
uel  epistola6  leguntur,  Gradale  alle- 
luya  et  tractus  cum  suis  uersibus 
cantentur f.  In  omnibus  uero  du- 
plicibusx  festis  stare  debent  omnes 
clerici,  dum  a  choro  alleluya  canta- 
tur,  [et  ad  uesperas  in  die  pasche 
cum  tribus  diebus  sequentibus]  s. 
Pueri  uero  semper  sint  stantes  ad 
missam,  choro  canente. 

Rectores  uero  chori,  cum  duoh 
tantum  habentur,  sequuntur  per 
omnia  regulam  clericorum  de  se- 
cunda  forma  tarn  ad  uesperas  quam 
ad°  matutinas  et  ad  missam :  nisi 
quod  semper  dum  chorus  alleluya 
canit,  stare  tenentur:  et  in  incep- 
cione1  cantuum  ad  missam  [ad] 
altare  se  conuertuntk:  [In  duplicibus 
festis  omnes  rectores  chori  gestum 
chori  per  omnia  imitentur]  \ 

4.  Post  primam  uero  in  capitulo 
stare  tenentur  omnes  clerici  dum 
leccio  de  Martilogio  legatur m  et 
abhinc  usque  post  benediccionem 
super  leccionem  que  legitur  statim 
post  ultimam  oracionem :  interim 
ueron  sedeant  omnes  clerici. 


SDB  uel  epistole  leguntur. 

SDB  cantantur. 

SDB  duplici  tamen  festo. 

SDB  transpose. 

SDB  canitur  and  S  transposes. 

SD  ut.  7  DB  transposes. 

SD  mcepcione.  »  SDB  conuertunt. 

10  SDB  add  chori.  "  D  clericorum. 

12  SDB  imitentur. 


a  HJ  have  first  sentence  in  red,  C  adds  heading 

DE  STACIONE  ET  SESSIONE. 

b  H  faciendis.  c  S  seruiciis. 

d  R  quere.     The  reference   is  probably  to   the 
Breviary.  •  HS  epistole. 

f  H  cantantur.  g  from  HJS. 

h  C  repeats  cum  duo. 

>  HJRS  incepcionibus. 

k  J  conuertent,  R  conuertant. 

i   from  HJ.  «>  J  legitur. 

»  SR  enim. 


XVII.  13]      DE   CONVERSIONE   CHORI   AD   ALTARE   FACIENDA         19 


XVII  (17).      DE  CONVERSIONE   CHORI 
AD    ALTARE    FACIENDA. 

i.  Conuersi  autem  ad  altare 
stare  tenentur  clerici  ad  uesperas, 
ex  quo  dicitur  Deus  in  adiutorium, 
quousque  incipiatur  prima  antiphona 
super  psalmos. 


2.  Simili  [quoque] la  modo  se 
gerent  in  incepcione  cuiuslibet  hore 
et  quociens[cunque]  dicitur  Gloria 
patri.  In  responsoriis  uero  can- 
tandis  generaliter  obsemetur1,  quod 
semper  is  uel  hii,  qui  responsorium2 
cantent,  ab  incepcione  ipsius  re- 
sponsorii3  quousque  uersus  cum 
Gloria  patri  (si  Gloria  habetur) 
cantetur4.  Chorus  quoque  in  ipsa 
incepcione  responsorii  ad  altare  se 
conuertat5  quousque  chorus  ipse6 
cantet.  Similiter7  obseruetur8  in 
""omnibus"1  capitulis  Let  collectiSj 
dicendis,  et  in  fine  omnium  ymno- 
rum  et  in  omnibus  uersiculis  et  post 
[psalmum]  Magnificat  et  Benedictus 
et  Nunc  dimittis  ex  quo  dicitur 


13.       DE     CONVERSIONE      CHORI      AD 
ALTARE    PER   SINGULAS    HORAS. 

1.  Conuersi  autem0    ad   altare 
tenentur    stare*    omnes0    clerici   in 
choro  ad  uesperas,   ex  quo  dicitur 
Deus  in  adiutorinm  quousque  inci 
piatur  prima  antiphona  super  psalm 
um a.     {Clericus   uero  qui  antipho- 
nam  incipitadchorumstat  conuersus, 
et    postquam    incepit    antiphonam 
non    statim    uertat     se    ad    altare 
inclinando  caput,  set  expectet  quo 
usque  uersus  illius  psalmi  ultimum 
dicitur.     Et  istud  obseruandum  est 
per    totum    annum    in    incepcione 
omni   rectorum   in    quolibet    gradu 
clericorum    in    conuersione   et    in- 
clinacione,   a  quocunque  antiphona 
incipiatur.  }b 

2.  Similiter  etc  in  incepcione 
cuiuslibet  [hore]  et  quando[cunque] 
dicitur  Gloria  pairi,  {omnes  clerici 
stent  conuersi} b.     In  cantandis  uero 
responsoriis*  generaliter  obseruetur 
quod  semperd  [hijist   uel  hii,   qui 
uersum  responsorii  cantant,  ab  in 
cepcione     ipsius     responsorii    esint 
stantes6  conuersi  ad  altare  quousque 
uersus  cum  Gloria  patri  (si  Gloria 
habe[a]tur)     percantetur.       Chorus 
quoque0  f  in   ipsius  responsoriix  in 
cepcione   se   ad  altarex  conuertat  % 
quousque     [ipse]     chorus      cantet. 
Similiterh   obseruetur1   in    omnibus 
capitulis  et  collectis  dicendis  et  in 
fine  omnium  ymnorum  et  in  omni 
bus   uersiculis :    obseruetur  et[iam] 


ia  S  transposes.  l  SD  obseruatur. 

2  SD  uersum  cantant.         3  D  adds  stent. 

4  SDB  percantetur,  D  adds  stare  debent. 

5  SDB  conuertit.  6  D  transposes. 

7  DB  Simile.  8  SDB  obseruatur. 


se  ha 


JHS  psalmos.  b  not  in  JRHSA. 

JR  Simili  quoque  se  habeant,  SH  Simili  modo 
ibeant. 


H  scilicet. 

JHS  stare  tenentur,  and  invert  order. 
H  uero. 
HR  Simile. 


B  JH  conuertet. 
1  HJ  obseruatur. 


20 


SARUM   CUSTOMS 


[XVII.  13 


Gloria  patri  quousque  totum  ser- 
uicium  expleatur1. 


3.  Simile  quoque  obseruetur2 
post  ultimum  uersum  ultimi  psalmi 
cuiuslibet  hore,  quod  scilicet  semper 
conuersus  chorus  sit3  ad  altare 
quousque  responsorium  incipietur 
(si  responsorium  habeatur)4  uel 
dicatur  capitulum5. 


4.  Similiter  fit  in  laudibus.  Ad 
altare  ad  matutinas5  stet6  chorus 
conuersus  in  inicio  quousque  ulti 
mo  reincipiatur  Inuitatorium  et  in 
singulis  Nocturnis  post  ultimum 
uersum  psalmi  quousque  inchoentur 
lecciones7.  Ad  pronunciacionem 
autem  cuiuslibet  euangelii,  ad  ipsum 
lectorem  se8  conuertat9  chorus,  dum 
uerba  euangelii  dicuntur.  In  incep- 
cione  etiam  Te  deum  laudamus 
similiter  donee  chorus  cantet  et 
cum10  ultimus  uersus  [de  Te  Deum~\ 
cantetur11.  Quando  uero  Te  deum 12 
non  dicitur,  sed  nonum  responso- 


post  Magnificat  et  Nunc  Dimittis  et 
Benedictus*  ex  quo  Gloria  patri* 
dicitur  quousque  totum  seruicium 
illius0  hore0  expleatur. 

3.  Similis  quoque  modus b  ob 
seruetur  post  ultimum  uersum  ultimi 
psalmi  cuiuslibet  hore,  quod*  scilicet 
chorus    semper    sit    conuersus    ad 
altare  quousque  responsorium  inci- 
piatur   (si  responsorium  habeatur0) 
uel  capitulum  dicatur. 

{Sacerdos  uero  dicendo  capitu 
lum  nee  stallum  nee  habitum  mutet 
sed  dicendo  ad  altare  se  uertat 
ministerio  pueri  in  capa  nigra 
librum  cum  lumine  deferentis :  et 
hoc  semper  obseruetur  ad  omnes 
uesperas  et  ad  matutinas  principales 
et  in  festis  quoscienscunquef  capi 
tulum  dicitur  ad  easdem  et  in  festis 
dupplicibus  excepto  quod  puer  in 
superpelliceo  cum  lumine  defert.}d 

4.  eln   laudibus   uero   net   de 
conuersione  ut  supra  ad  uesperas.6 
Ad  matutinas  statf  chorus  ad  altare 
conuersus  in  inicio,  quousque  ultimo 
reincipiatur  s    inuitatorium,     et    in 
singulis    neupmish    post     ultimum 
uersum    psalmix    ultimi     quousque 
inchoetur  lectio.     Ad  pronunciacio 
nem  euangelii1  ad  ipsum  lectorem 
stet  chorus  conuersus,  dum   uerba 
euangelii  dicuntur k  scilicet1  quous 
que  dicitur  Et  reliqua.  In  incepcione 
autem     Te    deum    laudamus0    stet 
chorus  ad  altarex  conuersus  donee 
chorus   [psalmum]    cantet   et   dum 


D  impleatur,  S  expleatur.        2  BD  obseruatur. 

SD  transpose  the  order  of  words. 

SDB  incipiatur. ..habetur. 

SDB  transpose.  6  SDB  stat. 

SB  inchoetur,  D  incipiatur,  SDB  leccio. 

B  si.  9  D  conuertit.  10  SDB  dum. 

SDB  canitur.  «  SDB  add  laudamus. 


R  has  U .  b  HS  Simili  quoque  modo. 

H  habetur.  d  not  in  JRHSA. 

-e  JRHSA  Similiter  fiat  in  laudibus. 
JH  stet.  8  R  incipiatur. 

JRHS  nocturnis. 
J  pronunciandum  euangelium. 
H  leguntur.  1  SRH  uidelicet. 


XVII.   13]      DE   CONVERSIONE   CHORI    AD   ALTARE    FACIENDA        21 


rium  repetitur,  tune  ad  altare  chorus 
se  conuertat1  quousque  incipiatur 
antiphona  super  psalmos  [in  laudi- 
bus]  ut  supradictum  est.  In  ceteris 
autem  horis  per  totam  horam  pre- 
dicto  modo  se  habeat2  chorus  post 
ultimum  uersum  ultimi  psalmi. 


5.  Ad  missam  predictus  gestus3 
attenditur,  dum  Gloria  in  excelsis 
inchoetur4,  quousque  chorus  cantet, 
et  in  eodem  ymno  ad  hec  uerba 
Adoramus  te,  et  hec  Suscipe  depre- 
cacionem  nostram,  et  in  fine  eiusdem 
cum  dicitur  Jesu  Christe*  usque  ad 
epistolam  uel  leccionem.  Item  in 
fine  Gradalis  uel  Alleluya  uel  Trac- 
tus  uel  prose,  ""chorus"1  ad  altare  se 
inclinet,  antequam  ad  lectorem 
euangelii6  se  conuertat  :  et  ad7 
Gloria  tibi  domine  semper  ad  altare 
se  conuertat,  signo  crucis  se  signans. 


Quod  ter  ad  missam  puplice  obser- 
uetur8,  scilicet  ad9  Gloria  in  excelsis™ 
quando  dicitur  In  gloria  dei  patris  ; 
et11  post  Sanctus  cum  dicitur  Bene- 
dictus  qui  uenit12. 

Item  ad  incepcionem  Credo  in 
unum  [deum\  quousque  chorus  cantet 
et  interim  ter  in  una  conuersione  ad 
altare  se  inclinet  [chorus]  scilicet, 


1  BD  conuertit.  2  SD  habet. 

3  SB  transpose,  D  obseruatur. 

4  SDB  inchoatur. 

5  D  adds  cum  Sancto  Spiritu. 

0  D  ipsum.  7  D  cum  dicitur. 

8  SDB  obseruatur.  u  SD  in,  B  et  ad. 

x°  S  adds  Deo.         "  SD  add  hie,  B  et  hie  et. 
12  SDB  add  in  nomine  Domini. 


ultimus  uersus  canitur.  Quando 
uero  Te  deum  non  dicitur,  sed 
nonum  responsorium  repetitur,  tune 
ad  altarex  conuertat a  se  chorus 
quousque  incipiatur  primax  antipho 
na  super  laudes.  In  ceteris  autem 
horis  per  totam  horam  predicto 
modo  sex  habeat b  chorus  post  ulti 
mum  uersum  psalmix  ultimi. 

5.  Ad  missam  predictus  gestus 
attenditur,  dum  Gloria  in  excelsis 
inchoatur0,  quousque  chorus  cantetd, 
et°  in  eodem  ymno  ad  hec  uerba 
Adoramus  te,  et  ad  hec  uerba0 
Suscipe  deprecacionem  nostram  ^  et 
in  fine  eiusdem  cum  dicitur  lesu 
Christe  usque  [ad]  epistolam  uel 
leccionem :  et°  in  fine  Gradalis  uel 
Alleluya  uel  tractus  uel  sequencie 
[uel  prose],  chorus  ad  altare  se 
inclinet,  antequam  ad  lectorem 
[Euangelii]  se  conuertat. 

Sit  autem  chorus  conuersus  ad 
ipsum  lectorem  continue  dum  euan- 
gelium  legitur,  ita  [tamen]  quod  ad 
Gloria  tibi  domine  semper  ad  altare 
sex  conuertat  [chorus],  crucisx  signo 
se  signans :  quod  ter  ad  missam 
publicex  obseruatur  ;  scilicet  ad 
Gloria  in  excelsis  cum  dicitur  In 
gloria  dei  patris  ;  et  hie  cum  dicitur 
Gloria  tibi  domine  et  post  Sanctus 
cum  dicitur  Benedictus  qui  uenit°  {in 
nomine  dotnini}*. 

Item  ad  incepcionem f  Credo  in 
unum  [deum]  stetx  chorusx  ad  altare 
conuersus,  quousque  ipse  chorus 


a  J  conuertet. 
c  R  inchoetur. 
*  not  in  R. 


i>  S  habeant. 

(1  R  cantat. 

1   R  ab  incepciom 


22 


SARUM   CUSTOMS 


[XVIII.  14 


dum  dicitur  hec  clausula,  Et  incar- 
natus  est  de  spiritu  sancto } :  Et  homo 
factus  est':  Crucifix  us  eciam  pro 
nobis  sub  Poncioz ':  et  in  fine  cum4 
dicitur  Et  uitam  ueuturi*  seculi 
Amen  [chorus  ad  altare  se  cornier- 
tat],  abhinc  retiairT  quousque  in- 
choetur  offerenda,  et  post  offeren- 
dam  quousque  totum  compleatur 
officium  misse :  hunc  gestum  chorus 
imitetur6  omni  festo  per  annum. 


XVIII     (l8).       DE     PROSTRACIONE     IN 
CHORO    FACIENDA7. 

i.  In  ferialibus  diebus  [per 
annum]  quando  ad  horas  preces 
dicuntur,  in  prostracione  chorus  se 
habet8  ad  omnes  horas  dum  {pre 
ces  dicuntur}9,  ex  quo  inchoetur10 
Kyrieleyson  quousque  dicitur11  Per 
dominum  nostrum  post  collectam12. 
Solus  [uero |  sacerdos  a  prostracione 
se  erigit  cum  dicitur  Exurge  domine 
radiuua  \nos\- 


Ad  matutinas  [tamen]  dum 
dicitur  oracio  dominica13  ante  lec- 
ciones14  [chorus  in  prostracione  se 
habeat]  quousque  dicatur  Et  ne 
nos™. 


cantet  et  interim  in  una  conuersione 
ad  altare  terx  se  inclinet,  scilicet 
cum  dicitur  hec  clausula,  Et  incar- 
natus  {est  de  spiritu  sancto^  natus°  ex 
Maria  uirgine}*.  Secundo,  Et 
homo  {factus  est}3:  Tercio,  Cruri- 
fixus  eciam  {pro  nobis  sub  Poncio 
pilato}*.  Et  in  fine  cum  dicitur, 
Et  uitam  futuri^  {seculi  Amen}*, 
quousque  inchoetur  offerenda0,  et 
post  offerendamc  quousque  totum 
seruicium  misse  impleaturd:  hunc 
gestum  chorus  imitetur  omni  festo 
per  annum. 


14.       DE     PROSTRACIONE     FACIENDA 
IN  CHORO  PER  SINGULAS  HORAS. 

i.  In  ferialibus  diebus  quando 
ad  horas  precesx  feriales  dicuntur, 
tune  prosternant  se, omnes0  clerici 
ad  omnes  horas0  et  ad  completorium 
dum  preces  dicuntur,  ex  quo  incho- 
ature  primum  Kyrieleyson  quousque 
dicitur  Per  dominum  nostrum  \Iesum 
Christuni\  post  oracionem :  tune 
solus  sacerdos  se°  erigat  a  prostra 
cione  cum  dicitur  Exurge  domine 
adiuua  nos.  {Ad  completorium 
uero  non  erigit  se  chorus  a  prostra 
cione  ante  quam  finiatur  oratio  post 
psalmum  Ad  te  leuaui.y  Ad  matu 
tinas  sprostratus  tenetur  esse  chorus 
cum  dicitur  Pater  noster  ante  lec- 
ciones  omni  die  per  annum  quando 
de  feria  agitur  nisi  in  paschali 
tempore,  quousque  B  dicitur  Et  ne 


1  SDB  add  Ex  maria  (uirgine). 

2  S  es.  3  SDB  add  Pilato. 
*  B  dum.  5  BD  futuri. 

6  BD  imitatur. 

7  D  DE   PROSTKACIONE   CHORI. 

8  S  habeat.  '•>  SDB  but  not  H. 
1°  SB  inchoatur.                  u  SDB  dicatur. 

12  SDB  oracionem.  S  Post  oracionem  uero  solus. 
l:f  SB  dominicalis.  "  SD  leccionem. 

D  adds  viducas. 


S  omits.  b  HS  uenturi. 

JS  offertorium. 

HSJR  compleaturx  totum  officium  misse. 
R  incipiatur.  f  not  in  JRHS. 

— e  J  RHS  uero  dum  dicitur,  Pater  noster  ante 
lecciones,  prostraciox  fiat  a  toto  choro  quousque. 


XVIII.  14]       DE   PROSTRACIONE   IN    CIIORO   FACIENDA 


2.  In  laudibus  sicut  ad  uesperas. 
Ad  missam  [uero]  quamlibet,  que 
de  feria  dicitur  extra  tempus1  pas- 
chale  post  Sanctus*  usque  Per  omnia 
[seculd]  ranten  Agnus  del.  Preterea 
in  quadragesima  in  incepcione 
cuiuslibet  hore  fit  genufleccio3. 
Prostratus4  debet  esse  chorus  in 
omni  feria5  quando  de  feria6  agitur 
extra  paschale  tempus,  [et]  in  uigilia 
mortuorum  [in  prostracione  se  cho 
rus  habeat]  ad  Placebo  ex  quo7 
Kyrieleyson  donee  ultima  oracio 
dicatur :  ad  Dirige  dum  oracio 
dominicalis8  dicitur  ante  lecciones9 
[quousque  dicitur  Et  ne  nos\.  Post 
Benedictus  ^uoquCj  eodem  modo 
quo  post  Magnificat  ad  Placebo. 


nos,  {et  nisi  quando  exposicio 
euangelii  ad  matutinas  dicitur} a. 
Nunquam  enim°  dicitur  Pater  noster 
uel  aliqua  alia0  oracio  sedendo  ad 
uesperas  nee  ad  matutinas  neque 
ad  missam,  sed  semper  stando  uel 
prosternendo,  tarn  a  sacerdotex  quam 
a  toto  choro  per  totum0  annum 
secundum  usum  Sarum  ecclesie. 

2.  In  laudibus  prosternant  se 
clerici  dum  preces  feriales  dicuntur, 
usque  postb  primam  collectam : 
similiter  fiatx  ad  uesperas.  Ad 
quamlibetx  missam,  quec  de  feria 
dicitur  extra  tempus  pasch[al]e,  fiat 
prostracio  {a  toto  choro} d  statim 
post  Sanctus  usque  Pax  domini, 
{licet  Sanctus  finiatur  ante  eletiaci- 
onem  corporis  Christi.  Ministri 
tamen  circa  altare  non  genuflectent 
sed  quilibet  in  suo  gradu  stet}d. 

Preterea  in  quadragesima  efiat 
genuflexio  in  incepcione  matuti- 
narum  laudum  uesperarum  comple- 
torii  et  cuiuslibet  hore  dieie  quando 
de  feria  agitur f  usque  ad  cenam 
domini.  Prostratus  eciam  debet 
essex  chorus  in  omni  feria  quando 
de  feria  agitur0  extra  tempus  pas 
chale  s,  [et]  in  uigiliis  mortuorum 
trium  leccionum  :  eciam0  ad  Place 
bo,  ex  quo  dicitur  [primum]  Kyrie 
leyson  donee  ultima  oraciox  dicatur  : 
Ad  Dirige  [uero]  dum  dicitur  Pater 
noster  ante  lecciones,  fiat  [eciam] 
prostracio  a  toto  choro  donee h 
dicitur  Et  ne  nos.  Post  psalmum 
[uero]  Benedictus  eodem  modo  quo 
post  psalmum0  Magnificat 'ad  Placebo. 


SDB  transpose. 
D  genuflexo. 
B  feriali. 
SBD  add  dicitur. 
BD  leccionem. 


*  B  Benedictus.  •  not  in  JRHS.  b  HS  ad. 

*  SDB  add  eciam.  c  J  quando.  a  not  in  JRHSA. 

6  BD  feriali.  e — e  HJRS  in   incepcione  cuiuslibet  hore  fiat 

8  DB  dominica.  genuflexio.  f  HJ  R  dicitur. 

B  SRpasche.  ''  HSJR  quousque. 


SARUM   CUSTOMS 


[XIX.  46 


XIX    (19).       DE     HABITU     CHORI     PER 
TOTUM    ANNUM. 

i.  Preterea  sciendum  |  est  |  quod 
omnes  clerici  indifferenter  nigris 
utuntur  capis  per  totum  annum  [in 
chore],  nisi  in  illis  festis1  duplicibus 
que  ex  propria  sua  solempnitate 
processionem  habeant2  [sibi]  adiunc- 
tam,  uel  in  aliis3  festis  duplicibus 
que  diebus  fiunt  dominicis :  tune 
enim  omnes  capis  utuntur  sericis4 
ad  processionem  et  ad  missam. 

(P.  s.) 


2.  Item  in  uigilia  pasche  quan- 
do  inchoetur5  [ad  missam]  Gloria 
in  excelsiS)  facta  genuflexion e  clerici 


{Preterea  ab  incepcione  in  feriis 
O  sapiencia  usque  ad  uigiliam 
natalis  domini  non  fiant  prostra- 
ciones  in  obsequiis  mortuorum  ad 
placebo  nee  ad  dirige  quando  expo- 
sicio  euangelii  ad  matutinas  de  die 
habetur.}a 

P-    33- 

46 b.        DE   HABITU    CLERICORUM    IN° 
CHORO°  SARUM  PER  TOTUM  ANNUM. 

1.  Omnes    clerici  indifferenter 
nigris  utuntur  capis  super  superpelli- 
cias  per  totum  annum  in  choro  et 
in  capitulo,  nisi  in  illis  dupplicibus 
festis  que  ex  propriax  sua  solempni 
tate   processionem    habent   adiunc- 
tam,   ut   in    die  natiuitatis  domini, 
Epyphanie,      Purificacionis      beate 
Marie  :  Die[sc]  pasche,  Dies  ascen- 
cionis    domini :    Die0    pentecostes, 
festum0    sancte     trinitatis,    festum0 
de   corpore   Christi,    festum0    Reli- 
quiarum  :       assumpcionis      [beate 
Marie]  et  natiuitatis  beate  Marie : 
festum0  omnium  sanctorum  et  dedi- 
cacionis  ecclesie  et  festum0  loci :  Et 
in    aliis    eciam0   festis   dupplicibus 
que    in   dominicis    fiunt*   diebus d: 
tune  enim  omnes  [clerici]  utunturx 
capis    sericis    ad    processionem    et 
ad    missam   usque    ad    Agnus    del 
[tantum]  {et  donee  pax  per  totum 
chorum  data  fuerit}6. 

2.  Item0     in     uigilia     pasche 
quando f  Gloria  in  excehis  inchoatur 
facta   [itaque]    genuflexione   clerici 


1  BD  transpose.  *  SBD  habent. 

3  SB  add  eciam.  «  SBD  transpose. 

5  SDB  inchoatur  and  transpose. 


not  in  JRHSA. 

This  chapter  and  the  following  come   after 
chapter  15  in  S. 

S  die...festo  and  so  on,  in  the  ablative. 

R  contingunt  in  dominicis. 

not  in  JRS.  f  SJ  cum. 


xix.  46] 


DE    HABITU   CHORT    PER    TOTUM   ANNUM 


deponant  capas  nigras,  et  in  super- 
pelliceis  apparent1:  et  exinde  per 
totam  ebdomadam2  et  eciam  [in] 
octaua  die  superpelliceis  utuntur3. 

Simile  quoque  seruetur4  in 
uigilia  pentecostes  et  per  [totam] 
septimanam. 

In  omni  eciam5  duplici  festo  a 
pascha  usque  ad  festum  sancti 
Michaelis  semper  in  superpelliceis 
appareant  in  choro  et  in  capitulo 
ad  omnes  horas  diei  [et  per  octauas 
Assumpcionis  et  Natiuitatis  beate 
marie]. 


3.  Ad  matutinas  uero  per  totum 
annum  nigris  utuntur  capis6. 

Nullus  autem  clericorum  de 
superiore  gradu  almucia  utatur  in 
choro  nisi  nigra7  nee8  in  capitulo. 
Alii  uero  clerici  nulla  [almucia] 
utantur  omnino  de  die. 


Rectores     uero     chori     semper 
sericis  utantur  capis  in  choro. 

(P.  4o.) 


deponant  capas  nigras a,  et  in  super 
pelliceis  appareant  [nisi  ad  matu 
tinas]15.  Et  exinde  per  totam 
septimanam  et  [eciam]  in  octaua 
die  superpelliceis  [de  die] b  utantur. 
Similis  quoque  modus  obseruetur  in 
uigilia  pentecostes  et  per  totam0 
septimanam.  [Et]  in  omni  quoque0 
dupplici  festo  a  festo0  pasche  usque 
ad  festum  [sancti]  Michaelis  semper 
in  superpelliceis  appareant  in  choro 
et  in0  capitulo  ad  omnes  horas  diei. 
Similiter  fiat  secundum  usum  mo- 
dernumx  Sarum0  cotidie  per  octauas 
et  in  octauisc  assumpcionis  [beate 
Marie]  et  natiuitatis  beate  Marie  et 
dedicacionisd  ecclesie. 

3.  Ad  matutinas  uero  per 
totum  annum  nigris  utuntur  capis. 

Similiter  [fiat]  quandocunque  fiat 
seruicium  pro  mortuis  dum  corpus 
ad  ecclesiarn  deportatur6  et  ad 
Placebo  et  Dirige  et  ad  missam  pro 
eo,  licet  duplex  festum  fueritf:  et 
[eciam]  in  omnibus0  processionibuss 
causa  necessitatis  uel  tribulacionis, 
et  in  rogacionibus,  licet  in  festis 
dupplicibus  fiunt.  Similiter  eciam0 
fiat  in  festo h  sancti  marci  euangeliste 
ad  processionem  que  solet  fieri1 
ipso  die  de  ieiunio. 

Rectores  uero  chori  semper 
capis  utanturx  sericis  in  choro  quan 
docunque  regendusx  est  chorus : 
{quorum  officium  annexum  est  ne 
pueri  inordinate  se  gerant  in  choro 
et  ne  chorum  exeant  sine  licencia 


1  SBD  appareant. 
3  SBD  utantur. 
5  D  Et  in  omni. 
i;  SBD  transpose, 
"  SDB  transpose. 

-  SBD  septimanam. 
4  SBD  obseruetur. 

SB  have  utantur. 
8  Del. 

;l  J  capis  nigris. 
b  from  S. 
''  R  in  dedicacione. 
f  J  duplicibus  festis. 
»  1  die\ 

c  J  infra  octauas. 
'  SJR  deportetur. 
K  R  in  processione. 
'  R  esse. 

K. 


26 


SARUM    CUSTOMS 


[xix.  47 


4.  In  paschali  tempore  utan- 
tur1  ministri  jiltariSj  ad  missam 
dalmaticis  et  tunicis  albis.  Rectores 
chori  capis  similiter  albis :  et  in 
annunciacione  dominica  et  infra 
octauas2  beate  marie  [uirginis]3  et 
in  commemoracionibus  eiusdeni  et 
in  utroque  festo  sancti  Michaelis  et 
in  festo  cuiuslibet  uirginis. 


prouidentis}a.  Generaliter  enimb 
debet  obseruari  quod  tarn  rectores 
chori  quam  quilibet  alius  sub  capa 
serica  utaturx  superpelliceo. 

47 c.       DE     DIUERSIS     COLORIBUS    IN- 
DUMENTORUM. 

i.  In  paschali  tempore  utunturd 
rectores  chori  capis  albis  de  quo- 
cunque  fit  seruicium,  nisi  in  inuen- 
cione  sancte  crucis :  similiter  in 
annunciacione  dominica  et  in  octaua 
et  infra  octauas  assumpcionis  et 
natiuitatis  beate  marie  et  in  singulis 
commemoracionibus  eiusdem  per 
totum  annum ;  et  in  utroque  festo 


1  SD  utuntur.  2  SBD  in  octauis. 

3  SBD  add  et  infra  octauas. 


8  not  in  JR.  b  R  uero. 

«-•  C  has  Die  natalis  domini  die  Epyphanie 
Pasche  Pentecostes  Ascensionis  Trinitatis  Reli- 
quiarum  Assumpcionis  Dedicacionis  Omnium  sanc 
torum,  rectores  chori  capis  utuntur  solemnionbus 
colorum  mixtorum.  Similiter  ministri  altaris 
dalmaticis  et  tunicis ;  excepto  quod  in  die  Epi- 
phanie  non  refert  cuius  colon's  fuerint  dalmatica  et 
tunica  dummodo  sint  instellate. 

Item  per  tres  dies  immediate  sequentes  natalem 
domini  et  feriam  secundam  et  terciam  ebdomade 
pasche  et  pentecostes  capis  utuntur  secundis 
solempnioribus.  In  die  tamen  S.  Stephani  et 
Innocencium  rubeis  dalmaticis  et  tunicis,  et  in 
octauis  eorundem.  Et  in  festo  S.  lohannis  euan- 
geliste  in  ebdomada  natalis  domini  dalmaticis  et 
tunicis  albis  et  in  octaua  eiusdem  eiusdem  colons 
dalmaticis  et  tunicis  cum  capis  albis.  Et  in 
secundis  feriis  ebdomade  pasche  et  pentecostes 
albis  dalmaticis  et  tunicis  utendum  est. 

In  festo  autem  circumcisionis  Purificacionis 
Annunciacionis  et  a  quarta  feria  ebdomade  pasche 
et  pentecostes  per  ebdomadam  et  per  octauas  et  in 
octaua  Ascensionis,  in  omnibus  dominicis  et  aliis 
festis  paschalis  temporis  nisi  in  Inuencione  sancte 
crucis  tantum  ;  Et  in  nativitate  S.  lohannis  bap- 
tiste,  Infra  octauas  et  in  octaua  Assumpcionis  et 
natiuitatis  beate  marie  et  in  commemoracione 
eiusdem  et  in  utroque  festo  S.  Michaelis  et  octauis 
dedicacionis ;  In  festis  quoque  yirginum  et  Sancte 
marie  magdalene  Rectores  chori  et  ministri  altaris 
utuntur  candidis  indumentis. 

Infra  octauas  Epyphanie  et  in  ipsis  octauis  et 
in  utroque  festo  sancte  crucis  et  in  omnibus  aliis 
apostolorum  et  euangelistarum  et  martyrum  extra 
tempus  paschale  et  in  omnibus  diebus  dominicis 
extra  tempus  predictum  quando  de  dominica  agitur, 
Et  in  tractis  cantandis  rubeis  utuntur  capis  dalma 
ticis  et  tunicis. 

In  missis  uero  defunctorum  quando  ministri 
altaris  dalmaticas  et  tunicas  induuntur  solum  nigris 
utuntur.  In  uigilia  pasche  et  pentecostes  et 
geneolagiisf  cantandis  dalmaticas  et  tunicas  indu 
untur  ex  transuerso  stragulatas. 

Feria  quarta  ebdomade  pentecostes  uiribust 
utuntur  dalmaticis  et  tunicis. 

d  S  utantur. 


XX.  20] 


QUANDO   CHORUS   REGITUR 


5.  Rubeis  tiero  indumentis ' 
utuntur  in  utroque  festo  sancte 
crucis,  et  in  quolibet  I  festo  j  mar- 
tyrum  et  tractis2  cantandis.  In 
festis  simplicibus  in  quadragesima, 
et  in  dominica  passionis  domini  et 
in  dominica  palmarum,  rectores 
chori  capis  utantur3  rubeis. 


XX  (20).   QUANDO  CHORUS  REGI 
TUR4. 

Solet5  chorus  regi  [in  ecclesia 
Sarum]  omni  die  dominica  et  omni 
duplici  festo  et6  omni  festo  nouem 
leccionum  per  totum  annum ;  et  a 
primis  uesperis  Natalis  domini  usque 
ad  octauas  epiphanie,  et  in  ipsis 
octauis,  nisi  in  uigilia  epiphanie 
cum  extra  dominicam  euenerit;  et 
per  ebdomadam  pasche  et  pente- 
costes,  et  in  quibusdam  festis7  que 
contingunt  etiam  in  paschali8  tem- 


sancti  Michaelis  et  in  festo  cuiuslibet 
uirginis :  et  in  octaua  et  infra 
octauas0  dedicacionis  ecclesie  [et  in 
festo  iohannis  baptiste  et  in  festo 
sancte  Marie  magdalene}3. 

2.  Rubeis  uero   utuntur   capis 
sericis  [in]  omnibus  dominicis  per 
annum    extra    tempus     paschaleb, 
quando  de  dominica  agitur,   et  in 
utroque  festo  sancte  crucis,  et  [in] 
quolibet  festo  martyrum  apostolorum 
et     euangelistarum     extra     tempus 
paschaleb  {et  [in]  tractibus  cantan- 
dis}a. 

3.  In  festo  [autem]  sancti  io 
hannis   apostoli    et°   in    ebdomada 
natalis     domini     utuntur     rectores 
[chori]  capis  albis. 

In  omnibus  autem  festis  unius 
confessoris  uel  plurimorum  confes- 
sorum  utuntur  capis  sericis  crocei 
coloris. 

p.    212. 

20.       HEC     SUNT     FESTA     CUM     REGI- 
MINE  CHORI    JSECUNDUM    USUM 

SARUM  [ECCLESIE]}  c. 
Solet  autem  chorus  regi  omni 
die  dominica  et  in  omni  dupplici 
festo  {et  in  omni  festo} d  nouem 
leccionum  per  totum  annum  [nisi  in 
tribus  diebus  ante  pascha  et  in 
commemoracione  animarum]e;  et 
a  primis  uesperis  Natalis  domini 
usque  ad  octauas  epiphanie,  et  in 
ipsis  octauis,  nisi  in  uigiiia  epiphanie 
cum  extra  dominicam  euenerit ;  et 
cotidie  per  ebdomadas  pasche  et 


}.  SBD  transpose.  -  SD  tractibus. 

;{  S  utuntur. 

4   D  QUANDO  CHORUS  REGI  SOLET  IN  FESTIS,  SB 
QUANDO  CHORUS  RKGI  DEBET. 

f  SBD  add  autem.          .    .  6  S  adds  in. 

'   SB  add  eciam  and  omit  it  after  contingunt. 

8  D  transposes. 


not  in  RS. 
not  in  S. 
from  R. 


b  SR  pasche. 
d  not  in J. 


28 


SARUM    CUSTOMS 


[XX.  21 


pore.  In  hiis  uidelicet.  In  festo 
sancti  Ambrosii  et  sancti  Georgii1 
et  sancti  Marci  et  apostolorum 
Philippi  et  Jacobi :  et  [in]  Inuen- 
cione  sancte  crucis  et  in  festo  sancti 
Johannis  ante  portam  latinam  et 
sancti  Dunstani  et  sancti  Aldelmi  et 
sancti  Augustini  et  sancti  Barnabe 
apostoli :  et  per  octauas  ascensionis 
rdominf  et  in  octaua  die2  [apostolo 
rum]  petri  et  pauli  et  per  octauas 
Assumpcionis  et  Natiuitatis  beate3 
marie  [et  per  octauas  Dedicacionis 
cuiuslibet  ecclesie]. 


1  SBD  transpose  SS.  George  and  Mark. 

2  BD  die  octauarum. 

a  D    adds   uirginis,    SB   substitute    uirginis   for 
marie. 


pentecostes,  et  in  quibusdam  festis 
simplicibus  trium  leccionum  in 
paschalix  tempore. 

In  festo a  sancti  Ricardi  [episco- 
pi],  Georgii b,  Vitalis,  Johannis  ante 
portam  latinam,  Dunstani,  Aldelmi c, 
Edmundi  archiepiscopi,  et  sancti 
barnabe  apostoli ;  et  cotidie  per 
octauas  et  in  octaua  ascensionis 
domini,  assumpcionis  et  natiuitatis 
beate  marie  et  in  singulis  com- 
memoracionibus  eiusdem  {per  to- 
tum  annum} d  [et  in  commemora- 
cionibus  de  festo  loci]e,  et  cotidie 
per  octauas  et  in  octaua  dedica- 
cionis  ecclesie  {ubi  per  estatem  uel 
in  tempore  paschaii  contigerit}d  et 
in  octaua  die  corporis  Christif  {et 
apostolorum  petri  et  pauli} d. 

21.  HEC  SUNT  FESTA  ET  OCTAUE 
IN  QUIBUS  INUITATORIUM  A 
TRIBUS  CANTATUR. 

Cantatur  inuitatorium  a  tribus  in 
hiis  festis  scilicet  sancti  nicholai, 
octaues  epyphanie,  conuersiofnis] 
sancti  pauli,  cathedra  sancti  petri, 
iohannis  ante  portam  latinam,  oc- 
taue?  ascensionis  domini,  translacio- 
[nis]  sancti  edrnundi  archiepiscopi, 
barnabe  apostoli,  octaue*  de  corpore 
Christi,  commemoraciofnis]  sancti 
pauli,  octaues  apostolorum  petri  et 
pauli,  marie  magdaleneh,  ad  uincula 
sancti  petri,  laurencii,  octaues  as 
sumpcionis  beate  marie,  decollacio- 
[nis]  sancti  iohannis  baptiste, 


*  HJ  scilicet0  in  hiis  festis0,  RS  in  hiis  scilicet, 
R  begins  Sancti  Georgii. 
b  H  Gregorii. 

<•  S  adds  Augustini  anglorum  apostoli. 
a  not  in  R.  e  from  R. 

'  R  de  corpore  Christi.  &  oct'. 

h  R  adds  sancte  Anne  in  later  hand. 


XXL  19] 


FESTA    DUPLICIA    ET    SIMPLICIA 


2Q 


XXI     (2l).       QUE     SUNT     FESTA1     DU 
PLICIA   LET_,   QUE    SIMPLICIA. 

i.  Sciendum2  lest  I  quod  que- 
dam  festa  sunt  duplicia  quedam 
simplicia. 

Duplicia  autem  festa  [sunt]  in 
ecclesia  Sarum  3  videlicet*. 

Dies    Natalis    domini    et    quatuor 

sequentes 

Dies4  circumcisionis  domini 
Dies4  epiphanie 

Purificacio  5beate  marie  uirginis5 
Annunciacio  dominica 
Prima  dies  pasche  cum   tribus  se- 

quentibus 

[6  Dominica  in  albis6] 
Inuencio7  sancte  crucis 
Dies  ascensionis8  domini 
Dies   pentecostes    cum    tribus    se- 

quentibus 

Festum  sancte  trinitatis 
[Natiuitas]  sancti  lohannis  baptiste 
[Festum]  apostolorum  petri  et  pauli 
Assumpcio  et 
Natiuitas  beate  marie". 
Festum  reliquiarum 

et10  sancti  Michaelis 


octauea  natiuitatis  beate  marie, 
[sancti]  michaelis  in  monte  tumba, 
martini  episcopi,  sancti0  edmundi 
archiepiscopi  et  in0  octauis  dedica- 

cionis  ecclesie. 

P.  in. 

[19.       DIVISIO  FESTORUM  DUPLICIUM 
IN  ECCLESIA  SARUM. ]b 

i.     Hec  sunt  festa  dupplicia  [in 
ecclesia]  Sarum  principalia0. 

[Principalia    Sarum :]    dies    natalis 
domini 

dies0  epyphanie 

dies  pasche 

dies  ascensionis  [domini] 

dies  pentecostes 

[dies]  assumpcionis  beate  marie 

festum  dedicacionis  Ecclesie 

[et]  festum  loci. 

cMaiora  [set]  non  principalia  [festa] 
[scilicet]0 : 

dies  purificacionis  [beate  marie] 

festum  sancte  trinitatis 

festum  de  corpore  Christid 

festum  reliquiarum 

Natiuitas6  beate  Marie  uirginis0 

[et]  festum  omnium  sanctorum 

[festum   sancte   anne   matris  ma 
rie]  f 

festum  sancti  stephani  protomar- 

tyris§. 

h[Hec    sunt    festa]     maiora     dup 
plicia11— 


1  SBD  transpose.  '*  SBD  add  autem. 

3 — 3  D  et  eadem  in  ecclesia  Dublin  hec  sunt, 
>  hec  sunt. 

1  BD  prefix  et  to  each  and  S  prefixes  it  to  most. 
0 — 5  SBD  sancte  marie. 
'— °  D  et  octaua.  "  B  et  inuencionis. 

8  SD  ascenscio.  !l  SBD  uirginis. 

l"  B  adds  festum. 


''  C  has  the  next  sentence  in  red  as  heading.  J 
lias  this  heading  and  the  subdivisions  also  in  red. 
R  has  heading  Hec  sunt  festa  duplicia  principalia 
secundum  usum  Sarum.  S  has  the  first  sentence 
both  as  heading  and  first  sentence :  further  it 
combines  principalia  and  maiora,  making  no  dis 
tinction  between  them. 

c— c  R  maiora  duplicia. 

ll  J  corporis  christi.  *  J  Natiuitatis. 

i   R  has  this  here  in  the  original  hand. 

K  not  in  JRHS  here  but  at  the  head  of  the  next 
subdivision. 

h— h  SR  minora. 


SARUM    CUSTOMS 


[XXI.  IQ 


et  omnium  sanctorum 

et  sancti  Andree1 
[et  Dedicacio  ecclesie] 
[Et  ex  nouo  Deposicio  sancti  Ed- 

wardi  regis  et  confessoris  anglie 
Translacio  sancti  thome  martyris 
et  Deposicio  sancti  Eadmundi  archi- 

episcopi  et  confessoris]. 


2.  In  hiis  autem  duplicibus 
festis  chorus  regitur  a  quatuor 
clericis,  quorum  duo  principales 
semper  erunt  de  superiore  gradu ; 
[et]  duo  secundarii  quandoque  de 


Festum0  sancti  Johannis  apostoli 
et  euangeliste,  sanctorum  innocen- 
cium,  sancti  thome  martyris,  dies0 
circumcisionis  domini0  [et]  annun- 
ciaciofnis]  beate  marie :  feria  se- 
cunda  tercia  [et]  quarta  ebdomada- 
rum  pasche  et  pentecostes :  dominica 
in  octauis  pasche  :  inuencio  sancte 
crucis,  natiuitas  sancti  iohannis 
baptiste,  apostolorum  petri  et  pauli, 
translacio  sancti  thome  martyris : 
exaltacio  sancte  crucis :  et  festum0 
conceptiofnis]  beate a  marie  [uir- 
ginis]. 

[Hec    sunt]    inferiora    [festa]    dup- 
plicia0  [scilicet]— 

Sancti  andree  apostoli,  b  thome 
[apostoli] b,  mathie  apostoli,  gregorii 
pape  et  doctoris,  ambrosii  episcopi  et 
doctorisc,  marci  euangeliste,  aposto 
lorum  philippi  et  Jacobi,  [sancti 
augustini  anglorum  apostoli  :]d  sanc 
ti  iacobi  apostoli,  sancti0  bartholomei 
apostoli,  augustini  episcopi  et  doc 
toris,  {mathei  apostoli  et  euange 
liste,  michaelis  archangeli,  sancti}6 
ieronimi  presbiteri0  et  doctoris, 
translacio  sancti  regisx  edwardi  et 
confessoris,  luce  euangeliste  [et] 
apostolorum  symonis  et  iudef. 

2.  In  hiis  festis  dupplicibus 
chorus  regitur  a  quatuor  clericis 
quorum  duo  principales  semper 
erunt  de  superiore  gradu,  duo  se 
cundarii  quandoque  erunt  de  supe- 


SBD  add  apostoli. 


"  J  sancte. 

b-b  R  omit. 

c  R  adds  Georgii  in  a  later  hand,  S  omits 
Ambrose. 

d  C  puts  this  after  S.  Austin  ep.  et  doct.,  R 
last  of  all. 

e  S  has  a  short  erasure  at  this  point,  hardly 
enough  to  have  contained  these  two  entries. 

f  J  adds  this  in  margin  and  ends  here,  SHR 
also  end  here.  §  2  is  from  C  only. 


xxi.  19] 


FESTA    DUPLICIA    ET   STMPLICIA 


superiore  gradu  quandoque  de  se- 
cunda  forma.  De  superiore  gradu 
erunt  in  die  natalis  domini  et  jn^ 
duobus  [diebus]  sequentibus.  Et  in 
die  pasche  et  in  secunda  feria1:  2et  in 
die  epiphanie  et2  in  die  ascensionis, 
[et]  in  die  Pentecostes  et  in  secunda 
feria :  [et]  in  assumpcione:5  [et 
Natiuitate]  beate  [marie]  uirginis. 

In  reliquis  autem  [festis  duplici- 
bus]  secundarii  erunt  de  secunda 
forma. 

[Sunt  autem  festa  duplicia  de 
predictis  festis  duplicibus,  in  quibus 
ad  primas  uesperas  tantum  cantetur 
antiphona  supra  psalmum  Magnificat 
antequam  psalmus  intonetur :  et  de 
eis  fiat  processio  ante  missam, 
quandocunque  feria  festa  ilia  con- 
tigerint ;  et  omnia  altaria  ecclesie 
ad  primas  uesperas  tantum  incensa- 
buntur :  ad  matutinas  uero  et  ad 
secundas  uesperas  nisi  tantum  au- 
tenticum  altare  et  chorus  similiter : 
videlicet  dies  Natalis  domini :  Dies 
epiphanie  :  Dies  Purificacionis  beate 
marie :  Dies  ascensionis  domini  : 
Dies  pentecostes :  Festum  sancte 
trinitatis  :  Dies  assumpcionis  et  Na- 
tiuitatis  beate  marie :  Festum  reli- 
quiarum ;  et  omnium  sanctorum  : 
Dedicacio  ecclesie :  Et  quodlibet 
festum  cuiuslibet  ecclesie  uel  ca- 
pelle. 

Et  quandocunque  nouem  lecci- 
ones  in  predictis  festis  duplicibus 
quibus  tota  cantetur  antiphona  an 
tequam  psalmus  Magnificat  intone- 


riore  gradu,  quandoque  de  secunda 
forma. 

De  superiore  gradu  erunt  [  ]  die 
natalis  domini  et  tribus  diebus 
sequentibus  ad  placitum.  In  die 
epiphanie,  die  pasche  et  secunda 
feria,  in  die  ascensionis,  in  die 
pentecostes  et  secunda  feria  :  in  die 
assumpcionis  beate  Marie  uirginis, 
et  in  dedicacione  ecclesie  erunt 
omnes  de  superiore  gradu.  In 
ceteris  duplicibus  erunt  secundarii 
de  secunda  forma. 


1  D  adds  pasche. 
2-2  SBD  have  this  earlier. 
"  S  has  this  earlier. 
B  goes  on  at  §  3  Omnia  autem  festa, 


SARUM   CUSTOMS 


[xxi.  19 


tur,  contigerint,  ad  matutinas, 
scilicet  ad  secundam  ad  quintam  et 
ad  octauam  leccionem  incensetur 
autenticum  altare  et  chorus  similiter 
ab  uno  sacerdote  ex  utraque  parte 
uicissim  assumpto,  dyacono  ei  mi- 
nistrante :  ad  Te  deum  laudamus 
simili  modo  fiat. 

In  ceteris  autem  festis  duplici- 
bus  per  annum  ad  utrasque  uesperas 
et  ad  matutinas  non  incensatur  nisi 
altare  principale  tantum  et  chorus. 
Similiter  in  singulis  Nocturnis  ad 
matutinas  et  ad  Te  deum  laudamus 
non  incensatur  altare  neque  chorus. 
Et  ad  primas  uesperas  nee  ad 
matutinas  neque  ad  secundas  uespe 
ras  non  tota  cantetur  antiphona 
super  psalm  urn  Magnificat  antequam 
psalmus  intonetur,  sed  statim,  post- 
quam  incipiatur  antiphona,  psalmus 
Magnificat  intonetur. 

Ante  missam  uero  nulla  de  eis 
processio,  nisi  aliqua  predictorum 
festorum  in  dominica  contigerit  : 
tune  enim  fiat  processio  de  eis 
tantum.] 

3.  Omnia  autem  festa  que  non 
sunt1  duplicia,  in  quibus  chorus 
regitur,  dicuntur  simplicia.  In 
talibus  itaque  [festis]  chorus2  regitur 
a  duobus  tantum  de  secunda  forma. 

In  maioribus  autem  festis  dupli- 
cibus  committitur  discrecioni  can 
toris,  quos  uelit,  ad  chorum  regen- 
dum  ordinare  :  ita  tamen  prouideat, 
quod  semper  principales  sint3  cano- 
nici,  si  tot  fuerint4  presentes.  In  aliis 
uero  festis  duplicibus  erunt  princi- 


3.  Ornnia  festa  que  non  sunt 
dupplicia,  in  quibus  chorus  regitur, 
dicuntur  simplicia.  In  talibus  ita 
que  chorus  regitur  a  duobus  tantum 
de  secunda  forma. 

In  maioribus  autem  dupplicibus 
festis  committitur  discrecioni  can 
toris,  quos  uelit,  ad  chorum  regen- 
dum  ordinare  :  ita  tamen  prouideat, 
quod  semper  principales  sint  ca- 
nonici  si  tot  fuerint  presentes.  In 
aliis  uero  festis  dupplicibus  erunt 


1  D  dicuntur. 
i!  D  transposes. 
*  D  sint. 


2  D  transposes. 


xxii.  is] 


DE  ALTERNACIONE   CHORI 


33 


pales  canonic!  ebdomadarii.  Se- 
cundarii  iuxta  cantoris  dispensacio- 
nem1!  eligantur  de  secunda  forma. 

In  simplicibus  autem  festis 
tenentur  chorum  regere  ebdomadarii, 
qui  scilicet  in  tabula  dominicali2 
scribuntur  ad  Inuitatorium3  dicen- 
dum  :  et  hii  quidem  chorum  regent, 
quandocunque  regendus  est,  per4 
quindecim  dies  continues  per  totum 
annum,  quando  tabula  per  septi- 
manas  integras  discurrit :  ita  quod 
Lquij  in  prima5  ebdomada  [qui]  fuit 
principalis,  in  secunda  [ebdomada] 
sit  secundarius  :  et  uice  uersa. 


1.  Alternis    enim   uicibus    per 
septimanas  chorus  esse  debet,  una 
septimana  ex  parte  Decani,  alia  ex 
parte  Cantoris.     In  omnibus  tamen 
duplicibus  festis  semper  debet  esse 
ex  parte  Decani  chorus  per  totum 
annum,  si  fuerit  ibi  persona  presens, 
qui  diuinum  officium  in  hiis6  festis 
exequatur ;  nisi  in  Natali7  tempore 
et  paschali8  et  in  ebdomada  pente- 
costes :  tune  enim  in  illis  continuis 
festis    duplicibus,    singulis     diebus 
chorus  mutetur9. 

2.  In  quibusdam    tamen   tem- 
poribus   anni   non    per   septimanas 
sed  per  dies  tabula  discurrit,  scilicet 
a     die-   dominica    proxima    ante10 
Natale11,  quando  in  sabbato  prece- 


principales  canonici  ebdomadarii. 
Secundarii  iuxta  cantoris  discrecio- 
nem  eligantur  de  secunda  forma. 

In  simplicibus  festis  tenentur 
chorum  regere  ebdomadarii,  qui 
scilicet  in  tabula  dominicali  scribun 
tur  ad  inuitatorium  dicendum :  et 
hii  quidem  chorum  regent,  quando 
cunque  regendus  est,  infra  quin 
decim  dies  continuos  per  totum 
annum  quando  tabula  per  septima 
nas  integras  discurrit ;  ita  quod  qui 
in  prima  ebdomada  est  principalis, 
in  secunda  sit  secundarius ;  et  uice 

uersa. 

P.  27. 


XXII.     (2  2)  DE  ALTERNACIONE  CHORI.        15. 


DE   ALTERNACIONE   CHORI   PER 
SEPTIMANAS. 

1.  Alternis  [enim]  uicibus  per 
septimanas  chorusx  esse  debet,  scili 
cet  una  septimana  ex  parte  decani  et 
aliaa  [septimana]  ex  parte  cantoris. 
In  omnibus  tamen  dupplicibus  festis 
semper  debet  esse  chorus  ex  parte 
decani  per  totum  annum,  si  fuerit 
ibi  personaliter  presens,  qui  diuinum 
officium   in   illis    festis   exequatur; 
nisi   in   ebdomada   natalis   domini, 
pasche  et  pentecostes.     Tune  enim 
in  illis  continuis*  festis  dupplicibus 
singulis  diebus0  chorus  mutatur. 

2.  [In  quibusdam  tamen  tem- 
poribus   anni   non   per    septimanas 
sed  per  singulos  dies  chorus  muta 
tur  :]  scilicet  a  die  dominica  proxima 
ante    natale,    quando    in    sabbato 


1  SBD  disposicionem. 

2  D  dominica.  3  D  vitatorium. 

4  SBD  infra.  5  D  adds  dominica  et. 

c  SBD  illis.  7  SBD  transpose. 

8  BD  in  tempore  pascha,  S  in  tempore  pasche. 
»  SBD  mutatur.  ™  D  a. 

11  D  adds  domini,  S  transposes. 

F. 


J  altera. 


34 


SARUM   CUSTOMS 


[xxn.  15 


dente  chorus  uterque  perficitur, 
usque  ad  octauas  epiphanie  si  in 
dominica  euenerint1.  Si  autem  in 
aliqua  feria2  media  contigerint, 
tune  usque  ad  proximam  domini- 
cam3  diem  sequentem  idem  serua- 
bitur4.  Si  uero  in  proximo  sabbato 
ante  natale  non  fuerit  uicissitudo 
utriusque  chori  pariter  completa, 
tune  a  natali5  die  usque  ad  predic- 
tum  terminum  tabula  per  dies 


Item  a  cena  domini  usque  ad 
octauas  pasche  uariatur  chorus  per 
singulos  dies  :  rectores  tamen  ebdo- 
madarii  ante  diem  pasche  non  mu- 
tantur7. 


Simile  quoque  obseruabitur8  in 
ebdomada     pentecostes    usque    ad 

diem  ^anctCj  trinitatis. 

(P.  107.) 


proximo  precedente  chorus  uterque 
perficitur,  usque  ad  octauam  epipha 
nie  si  in  dominica  euenerit.  Si 
[autem]  in  aliqua  mediax  feria 
contigerinta,  tune  [enim]  usque  ad 
proximam  dominicam  [tune]  se 
quentem13  obseruabitur.  Si  enim 
in  proximo  sabbato  ante  natale  non 
fuerit  uicissitudo  utriusque  chori 
pariter  completa0,  tune  a  die  natalis 
domini  usque  ad  predictum  ter 
minum  singulis  diebus  chorus  muta- 
tur. 

Item  a  cena  domini  usque  ad 
octauas  pasche  uariatur  chorus  per 
singulos  dies.  Rectores  tamen 
ebdomadarii  ante  diem  pasche  non 
mutantur:  a  die  autem  pasche 
usque  ad  octauam  eiusdem  singulis 
diebus  uariantur. 

Simile  quoque  obserueturd  in 
ebdomada  pentecostes  usque  ad 
festum6  sancte  trinitatis f. 

3.  {Qua  dominica  eciam  tabu 
la  communiter  id  est  per  dies  dis- 
currit,  singulis  diebus  immutantur 
rectores.  Ab  incepcione  enim  com- 
munis  tabule  in  omni  dupplici  festo 
scribuntur  duo  rectores  de  secunda 
forma  per  ordinem,  facta  incepcione 
a  principali  capite  formarum. 

In  omni  uero  dupplici  festo  duo 
principales  rectores  scribantur  pro 
uoluntate  ipsius  cantoris  ;  secundarii 
uero  secundum  ordinem  predic- 

tum.}s 

P.  107. 


1  B  euenerit. 
BD  transpose 


2  SBD  transpose. 


transpose. 

D  modus  obseruabitur,  S  obseruabitur 
•  SD  transpose,  B  die  Natalis. 

6  SB  discurret. 

7  SBD  add  a  die  autem  pasche  usque  ad  octauas 
nulis  diebus 


a  H  euenerit. 
c  HR  completi. 
e  H  diem. 
K  from  C. 


b  S  subsequentem. 
a  JRH  obseruatur. 
f  JRH  AS  end  here. 


singulis  diebus  uariantur 


gulis  diebus  uariantur. 

8  SD  obseruetur,  B  obseruatur. 


XXIIL 


DE  OFFICIO   RECTORUM   CHORI 


35 


XXIII.   (23)  DE  OFFICIO  RECTORUM 
CHORI  [ECCLESIE  SARUM]. 


i .  In  [duplicibus  uel]  simplicibus 
festis,  principalibus '  t  rector  chori 
ab  inicio  in  uesperis  2antiphonam 
super  psalmos2  et  psalmi  intona- 
cionem  et  dirferenciam  a  cantore 
querat,  et  in  quo  gradu  debeat3 
incipi :  hoc  quesito  sequatur4  illud 
iuxta  cantoris  responsionem.  Si 
plures  fuerint  antiphone  super 
psalmos,  secundam5  et  quartam 
secundarius  [in  sua  parte]  eodem 
ordine  et  eodem  gradu  iniungat. 
Si  uero  responsorium  ad  uesperas 
sit  cantandum,  tune  principalis 
rector  chori  post  intonacionem 
quarti  psalmi  responsorium  a  can- 
tore  inquirat,  et  a  quo  uel  a  quibus 
sit  cantandum :  Lsi  fuerit  a  duobus 
cantandurrij  tune  principalis6  se- 
cundario  responsorium  significet,  et 
a  quo  sit  cantandum7  sua  parte.  Si 
uero  ab  uno  sit  cantandum,  tune 
principalis  rector  in  sua  parte  cui 
ipse  uoluerit  illud  iniungat. 

Deinde  idem  rector  ymnum  [et] 
uersiculum  et  antiphonam  super 
Magnificat  et  Benedictns*\  et  earum 
ordinem  a  cantore  inquirat9.  Hiis 
omnibus  quesitis,  ipsemet  ymnum 
inchoet.  Uersiculum10,  si  a  duobus 


17.  DE  OFFICIO  RECTORUM  [CHORl] 
AD  UESPERAS  ET  AD  MATUTINAS 
ET  AD  OMNES  ALIAS  HORAS  ET 
AD  MISSAM  [IN  FESTIS  SIMPLI- 
CIBUSJ. 

i .  [In]  simplicibus  festis  cum  re- 
gimine  chori  et  in  dominicis  princi- 
palibus  rector  chori  ab  inicio  in 
uesperis  a  antiphonam  super  psalmos 
et  psalmi  intonacionem  et  differen- 
ciam  a  cantore  queritb,  et  in  quo 
gradu  debet  incipi :  hoc  quesito, 
exequatur  illud  iuxta  cantoris  re 
sponsionem0.  Si  plures  antiphone 
fuerint d  super  psalmos,  secundam 
antiphonam0  et  quartam6  secunda 
rius  rector  eodem  ordine  et°  eodem f 
gradu  inquirat  et  iniungat.  Si  uero 
responsorium  ad  uesperas  sit  can 
tandum,  tune  principalis  rector  post 
incepcionems  quarti  psalmi  respon 
sorium0  a  cantore  inquirat h,  et  a 
quo  uel  a  quibus  sit  cantandum :  si 
[uero]  fueritxia  duobus  cantandum, 
tune  principalis  rector  secundario 
responsorium  significet,  et  a  quo  sit 
cantandum k  ex  suax  parte.  Si  uero 
ab  uno  sit  cantandum ;  tune  in  sua 
partex  principalis  rector  cui  ipse 
uoluerit  illudx  iniungat. 

Deinde  ipse1  rector  ymnum  [et] 
uersiculum  et  antiphonam  super 
Magnificat  et  memorias  et  earum 
ordinem  ma  cantore  querat m.  Hiis 
omnibus  quesitis,  ipsemet  ilium11 
inchoet :  {quod  de  omni  ymno 


SBD  exequatur. 


1  SBD  principalis. 

-2  D  antiphonam  psalmi. 
3  D  transposes. 

5  SBD  add  antiphonam. 

6  D  adds  rector  chori.        7  SBD  add  ex. 
8  SBD  memorias.  9  SD  querat. 

10  D  et  uersiculus. 


•  J  R  uesperarum. 
b  S  querat. 


R  disposicionem. 

"am. 
inchoacionem. 


•  K.  aispc 
6  J  tercit 
HJRinch 
1  H  sit. 


d  R  sint  antiphone. 
f  H  eodemque. 
h  HJ  inquiret. 
k  C  inserts  here  (from  above)  tune  principalis 
rector. 

1  HSJR  idem.  m — m  inquirat  a  cantore. 

n  JRHS  ympnum. 


SARUM   CUSTOMS 


[xxin.  17 


sit  dicendus,  per  se  uel1  per  secun- 
darium  a  duobus  pueris  ex  duabus2 
partibus  chori  iniungat :  si  autem 
ab  uno  solo  [uersiculus  sit  dicendus, 
principalis  rector]  per  se  tantum 
[ex  sua  parte  alicui  puero  iniungat]. 
Deinde  antiphonam  super  Magnifi 
cat  iniungat  et  psalmum3  intonet. 

2.  [Notandum  est  autem,  quod 
is  uel  hii  qui  psalmum  intonent, 
usque  ad  metrum  debent  psalmum 
dicere,  et  a  loco,  quo  dimittant 
dicere,  chorus  incipiat  psalmodiare. 
Hoc  eciam  seruetur  ad  uesperas  et 
ad  matutinas  siue  ceteras  horas  siue 
ad  missam  generaliter,  quod  is  uel  hii 
qui  incipit  antiphonam  aut  psalmum 
aut  ymnum  aut  responsorium  aut 
officium  misse  aut  Kyrieleyson  aut 
gradale  aut  offerendam  aut  Sanctus 
aut  Agnus  dei  aut  communionem, 
solus  tractatim  incipiat,  et  ab  eo 
loco  quo  dimittit  alii  incipiant 
cantare. 

Preterea  quisque  clericus  se 
gerat  sic  in  ecclesia,  videlicet  in 
psalmo  dicendo,  ut  seruet  modum, 
qui  canendi  deo  et  angelis  placet  et 
corda  quorundam  audiencium  ad 
deuocionem  trahit ;  teste  Bernardo 
qui  ait.  Psalmodiam  non  nimis  pro- 
trahantur :  punctum  nullus  ten  eat 
sed  cito  dimittat.  Post  metrum 
bonam  pausam  faciamus.  Nullus 
ante  alium  incipere  et  nimis  currere 
presumat  aut  post  alios  nimium 
trahere  uel  punctum  tenere.  Simul 
cantemus,  simul  pausemus,  semper 
ascultando.l 


incipiendo  semper  obseruetur,  cum 
duo  tantum  rectores  fuerint  in 
choro ;  nisi  de  incepcione  ymni 
Ave  marts  stella,  quern  omnes  rec 
tores  ad  altare  conuersi  semper 
simul  incipiant} a.  Uersiculum  si  a 
duobus  sit  dicendus  {principalis 
rector} a  per  se  et  secundarium  [a] 
duobus  pueris  ex  duabus  chorix 
partibus  iniungat [ur  f]  Si  [autem] 
ab  uno  solo  [uersiculus],  per  se 
tantum.  Deinde  antiphonam  super 
Magnificat  iniungat  et  psalmum 
ipsum  inchoet. 


1  SBD  et. 

2  D  a  duobus. 


SBD  add  ipsum. 


not  in  JRHSA 


xxm.  17] 


DE   OFFICIO   RECTORUM   CHORI 


37 


3.  Dum  [autem]  dicitur  oracio 
[post  Magnificat}  cui  uoluerit  Bene- 
dicamus  iniungat ;  et,  si  ^Benedica 
mus}  duplex  fuerit,  secundarius  ex 
sua  parte  [cui  uoluerit  Benedicamus 
iniungat  dicendum  cum  alio  ex 
parte  principalis  rectoris  chori]. 

Memorias  autem  [si  memorie 
habeantur]  ipsi  rectores  sirnul1  in- 
cipiant.  Ultimum  uero  Benedicamus 
secundarius  ex  sua2  parte  semper 
iniungat :  3si  duplex  fuerit  ^Bene 
dicamus  utriusque  rectores  chori 
iniungant]3. 

Sciendum  autem4,  quod  ad 
uesperas  et  ad  matutinas  et  ad 
missam  chorum  regere5  tantum. 

Ad  completorium  officium  est2 
principalis  rectoris  uersiculum2  in- 
iungere  et  antiphonam  super  Nunc 
dimittis  cui  uoluerit. 


4.  Ad  matutinas  officium  est6 
principalis  rectoris  in  primis  Inuita- 
torium  a  cantore  querere  et  cantare 
psalmum7  Venite\  deindecum  socio 
suo  8incipiant  primum  uerbum 
Inuitatorii  tantum,  chore  prose- 
quente.  Deinde  cum  socio  suo 
psalmum  cantet8.  [Et  si  duplex 


2.  Dum  dicitur  oracio,  cui  uo 
luerit  *  Benedicamus*  iniungat ;  et  si 
duplex  festum0  fuerit,  secundarius 
ex  sua  parte  iniungat. 


Memorias  simul  ipsi  rectores 
incipiant  :  ultimum  uero  Benedica 
mus  secundarius  semper0  ex  sua 
parte  iniungat0 :  [et],  si  duplex  fu- 
eritx  festum0,  uterque. 


a Sciendum  est  autem  quod  ad 
utrasque  uesperas  et  ad  matutinas 
et  ad  missam  tantum  regitur  chorus 
quandofcunque]  regendusb  esta. 

Ad  completorium  officium  prin 
cipalis  rectoris0  est  iniungere  uersi 
culum  et  antiphonam  super  Nunc 
dimittis  cui  uoluerit. 

{In  quadragesima  autem,  anti- 
phona  Media  uita  uel  O  rex  gloriose 
reincepta  post  psalmum  Nunc 
dimittis^  queratur  uersus  a  rectore 
si  in  simplicibus  festis  a  duobus 
chori  pariter,  in  duplicibus  a  duo- 
bus  rectoribus  principalibus.}c 

3.  Ad  matutinas  officium  prin 
cipalis  rectoris  [est],  in  primis 
inuitatorium  a  cantore  querere  et 
cantum  psalmi  Venite:  deinde  cum 
socio0  suox  inuitatorium  incipiat  et 
psalmum  simul  cantent. 

Postea0  principalis  rector  queratd 
a  cantore  ymnum  et  primam  anti- 


1  S  similiter  and  SBD  transpose. 

2  SBD  transpose. 

3  —  3  SBD  et  si  duplex  fuerit,  uterque. 

4  D  adds  est.  5  SBD  chorus  regitur. 
6  SD  transpose.                   " 

8  —  8  SBD    incipiat 
simul  cantent. 


corus  regur. 
"  SBD  cantum  psalmi. 
inuitatorium    et    psalmum 


l-a  C  in  red. 

:  notinJRHSA. 


b  J  sit  regendus. 
d  R  inquirat. 


SARUM   CUSTOMS 


[xxni.  17 


festum  fuerit,  quattuor  rectores 
chori  Inuitatorium  festis  duplicibus 
percantent  totum  antequam  a  choro 
repetatur].  Postea  principalis 
rector  [chori]  a  cantore  querat1 
ymnum  et  primam  antiphonam 
super  psalmum2:  deinde  uersiculos 
suo  loco  et  primam  antiphonam 
super  laudes;  et  cetera  omnia  ut 
supra  notatum  est  [ad  uesperas] 
exequantur3. 

Ad  primam  principalis  rectoris1 
[chori]  officium  est  antiphonam 
super  [psalmum]  Qiiicunque  unit 
iniungere  et  responsorium  lesu 
Christe. 

5.  Ad  missam  [uero]  officium1 
eiusdem  est  in  primis  a  cantore 
officium1  querere:  deinde  [cum] 
socio  |suo|intonare4f :  postea  [idem 
rector  cum  suo  secundario]  simul 
incipiant,  Let  psalmum  intonent,  et 
Gloria  patri  incipiantj.  Deinde 
eodem  modo  Kyrieleyson5  queratur 
intimatur6  Let_,  incipiatur :  deinde 
[gradale]  sequencia  [et]  offerenda 
[et]  Sanctus  [et]  Agnus  \det\  et 
communio  predicto  modo  querantur 
intimantur7  et  [simul]  incipiantur8. 

Preterea  in  profestis  diebus  per 
totam  ebdomadam  eiusLdemJ  [prin 
cipalis  rectoris]  officium  est  ymnum9 
et  antiphonam  super  Magnificat 
querere  et  iniungere10. 

LAd  completorium  ut  supra. 
Ad  matutinas  Inuitatorium  que- 


phonam  super  psalmos  :  deinde 
uersiculum  suo  loco  et  primam 
antiphonam  super  laudes  :  et  cetera 
omnia  ut  supranotatum  est  ad  ues- 
peras  sunt  exequenda. 


Ad  primam  principalis  rectorisx 
officium  est°  antiphonam  super 
psalmum0  Quicunque  uult  iniungere, 
et  responsorium  lesu  Christe  cui 
uoluerit. 

4.  Ad  missam  officium  princi 
palis  rectoris  est  a  cantore  inprimisa 
officium  [misse]  inquirereb,  deinde 
socio  suo  illud  intimare :  postea 
illud0  simul  incipiant0,  et  psalmum 
intonent,  et  Gloria  patri0  incipiant d. 
Deinde  eodem  modo  Kyrieleyson* 
queratur  et  intimetur6  et  incipiatur : 
deinde  sequencia  offerenda { Sanctus 
[et]  Agnus  et°  communio  predicto 
modo  queranturs  et  intimentur  et 
incipienturh. 

Preterea  in  profestis  diebus  per 
totam  ebdomadam  eiusdem  est 
officium  ad  uesperas  uersiculum  et 
antiphonam  super  Magnificat  que 
rere  et  iniungere  et  Benedicamus 
iniungere. 

{Ad  completorium  ut  supra.}1 
Ad  matutinas  in  profestis  diebus 


1  SBD  transpose.               2  D  psalmos. 
3  SBD  exequatur. 
*  SBD  illud  intimare. 
5  BD  transpose.                  6  SDB  intimetur. 
7  SBD  intimentur.              8  B  incipientur. 
9  SBD  ad  uesperas  uersiculum. 
10  SBD  add  Let.,  Benedicamus  iniungere. 

a  R  in  principio. 
c  JR  incipient. 
e  S  intimatur. 
8  R  querentur. 
*  not  in  H. 

b  RH  querere. 
d  SJR  incipient. 
f  J  offertorium. 
h  SJR  incipiantur. 

XXIIL  1 8] 


DE  OFFICIIS   RECTORUM   CHORI 


39 


rere  et  cantare  et  ymnum1  et  anti-     muitatorium  querere  et  cantare3;  et° 
phonam  super  psalmum2  querere  et      uersiculum    et    antiphonam    super 
iniungerej  [et]  \Benedicamus  iniun-      Benedictus  querere  et  iniungere  [et 
gere"]3.     [Et]  ad  primam  response-      Benedicamus  iniungere] b. 
Hum  [lesu  Christe}  iniungere.  Ad  primam,  responsorium  lesu 

Christe  iniungere. 


6.  In   duplicibus   autem  festis 
semper 4rectores  totum  Inuitatorium 
cantent  antequam  a  choro  repetatur. 
[Deinde]  principalis  rector  et  suus 
collateralis  simul  5ymnum  incipiant 
et  psalmos  usque  ad  metrum  into- 
nent5 :     et    secundarius    cum     suo 
collaterali  ex  sua  parte  eodem  modo 
se   gerant.      LPreterea   ipsi   collate- 
rales     uersiculoSj     et    Benedicamus 
[domino]  iniungant. 

LAd  primam  |  principalis  |  collate 
ralis  ex  sua  parte6  responsorium 
\Iesu  Christe\  iniungat.  j 

7.  Ad  missam  LuerOj  principa 
lis  rector  Gloria  in  excelsis  a  cantore 
querat  et   sacerdoti   iniungat.     Ce 
tera  autem  omnia  sicut  in  simplic- 
ibus7  festis,  8de   quibus   ut  supra- 
dictum  est8,  exequantur. 

Preterea  sciendum  [est9]  quod  si 
aliquis  rector  chori  in  simplicibus 
festis  in  tabula  scribitur  ad  cantan- 
dum  solus,  capam  sericam  Lnbn_, 
deponat  jnterinij10:  si  autem  cum 


18.    [ITEM]  DE  OFFICIIS c  RECTORUM 

[CHORl]    IN    FESTISX   DUPPLICIBUS. 

1.  In  festis   duplicibus  omnes 
quatuor  rectores  simul  totum  inuita- 
torium  cantent  antequam  a  choro 
repetatur,  et  totum  psalmum  Uenite 
simul   cantent.     Deinde  principalis 
rector    et    suus    collateralis    simul 
ymnos  incipiant  et  psalmos  intonent 
et  secundarius  cum  suo  collaterali 
ex  sua  parte  eodem   modo  se  ge- 
rantd.       Preterea    ipsi    collaterali6 
uersiculos  et  Benedicamus  iniungant. 

Ad  primam  uero°  collateralis 
rector0  ex  parte  chori  responsorium 
lesu  Christe  iniungat. 

2.  Ad  missam  uero  principalis 
rector  Gloria  in  excelsis  a  cantore 
querat  et  sacerdoti  iniungat.    Cetera 
autem0  omnia  sicut  in  simplicibus 
festis  de   duobus   dictum    est   exe 
quantur. 

Preterea  sciendum  est  quod  si 
aliquis  rector  chori  in  simplicibus 
festis f  in  tabula  scribitur  ad  cantan- 
dum  solus,  capam  sericam  interim 
non  deponat.  Si  autem  cum  [alio] 


1  SB  uersiculos. 

2  D  adds  Benedictus,  SB  substitute  it. 

:!  D  omits  from  Ad  completorium  to  here. 
4  SBD  omnes  simul. 

5 — 5  SBD  psalmos  intonent  et  ymnos  incipiant. 
6  SB  ex  parte  chori.  7  D  duplicibus. 

-8  SBD  de  duobus  dictum  est. 
9  D  transposes.  10  SB  transpose. 


JH  iniungere,  R  cantare  et  querere. 

from  HS. 

SH  OFFICIO. 

J  gerent.  e  SHJR  collaterals. 

R  in  simplici  festo. 


SARUM  CUSTOMS 


[XXIV.  1 8 


alio  cantauerit  in  habitu  jsCj1  illi 
conformet2.  Preterea  si  ad  legen- 
dum  scribitur  in  tabula,  habitum 
legendi3  extra  chorum  assumat. 


cantauerit  in  habitu  se  illi  conformet. 
Preterea  si  ad  legendum  scribitur  in 
tabula  habitum  extra  chorum  assu 
mat. 

P.  29. 


XXIV.  (24)  QUOD  QUILIBET  CLERI- 
CUS  SUB  CAPA  UTATUR  SUPER- 
PELLICEO. 

Generaliter  [eciam]  obseruari 
debet,  quod  tarn  rector  chori  quam 
quisque4  alius  sub  capa  serica  utatur 
superpelliceo. 

Preterea  officio5  rectoris  chori 
est  annexum,  ne  pueri  inordinate  se 
gerant  in  choro,  et  ne  chorum  exeant 
nisi  licencia6. 

Tenentur  eciam7  pueri  interesse 
uesperis,  completorio,  [et]  prime 
hore  diei  et  misse.  Vigiliis  quoque 
mortuorum,  quociescunque  fuerit 
corpus  presens8,  et  in  trigintalibus  et 
in  anniuersariis.  Ad  completorium 
non  tenentur  esse  pueri,  [nisi  hii] 
qui  in  tabula  scribuntur,  [nee  ad 
matutinas]9. 

In  aduentu  uero  [domini]  et  a 
septuagesima  usque  ad  quadragesi- 
mam  puer  ebdomadarius  responso- 
riorum10  tenetur  interesse  tercie  et 
sexte  hore  diei,  ad  antiphonas 
incipiendas  et  responsoria  cantanda, 
quando  de  temporali  agitur. 

In  quadragesima  n  tenetur  idem 
interesse  omnibus  horis  diei  ad  hoc 
idem  faciendum. 


(PP.  25,  26) 


1  S  transposes.  2  H  has  confirmet  h 

3  SB  legentium.  4  SBD  quilibet. 

5  D  officium. 

6  SBD  add  providere,  B  reads  licenter. 

7  SBD  autem. 

8  SBD  fuerint  corpore  presente. 

9  S  has   Ad   matutinas  interesse   non   tenentur 
pueri  nisi  hii  qui  in  tabula  scribuntur. 

w  SB  responsorii.  »  SBD  add  uero. 


XXVI.]  DE    TABULE   DISPOSICIONE    DOMINICALIS  41 

XXV.      (31)     DE     TABULE     DISPOSICI 
ONE1    DOMINICALIS. 

Tabula  [dominicalis]  ita  disponi 
debet :  in  primis  scribi  debent  rec- 
tores  chori,  canonic!  scilicet  secun- 
dum  ordinem  quo  script!  sunt  in 
matricula  ecclesie ;  bini  et  bini  per 
quindecim  dies  ad  lecciones  legendas 
et  responsoria  cantanda  scribantur 
clerici  in  tabula  pro  disposicione 
ipsius  cantoris.  Deinde  scribatur 
puer2  lecturus  in  capitulo  per  ebdo- 
madam  :  deinde  qui  [ad]  candelabra, 
quis  thuribula3,  quis  aquam,  4quis 
crucem.  Ad  missam  duo  pueri  qui 
ad4  gradale  [et]  de5t  duo  de  superi- 
ore  Lgradu  |  qui  ad]  Alleluya  :  ita 
tamen  quod  pueri  minores  scribantur 
ad  candelabra  et6  aquam,  maiores 
ad  legendum  in  capitulo,  et  ad  thu 
ribula3,  et  7ad  crucem  acoliti7.  Ad 
missam  uero  cantandam  et  ad  episto- 
lam  et8  euangelium  legendum  scribi 
debent  canonici  tantum  eo[dem] 
ordine  quo  scribuntur  in  matricula 
ad  ilia  officia  exequenda.  Et  hec 
tabule  disposicio  locum  habet  in 
omnibus  dominicis  diebus  [et  in 
festis  nouem  leccionum]  rsimplici- 
bus"1  per  rtotumn  annum  Lextra 
octauas . . 


XXVI.    (32)   DE  TABULA  IN  DOMINICA 
PALMARUM. 

In  dominica  [tamen]  palmarum 
quedam  predictis  adiciuntur,  scilicet 
qui9  duo  de  secunda  forma  deferant 


1  SD  transpose.  2  D  ipse. 

a  SDB  thuribulum. 

4 — 4  SD  quis  acolitus  ad  missam,  qui  duo  pueri 
ad.     B  quis  acolitus.     Ad... 

5  SDB  qui.  6  SD  insert  ad. 

7 — 7  D  acolitum,  SB  ad  acolitum. 

8  SD  insert  ad.  »  D  quo. 

F. 


SARUM   CUSTOMS 


[XXVII.  40 


reliquias  ad  processionem  :  qui  tres 
ad  En  rex  uenit  de  eadem  forma1: 
qui  septem  pueri  ad  Gloria  laus : 
qui  tres  sacerdotes  ad  [uersum] 
Unus  autem  [post  antiphonam  Col- 
legerunt^\  scribantur  [in  tabula]. 

XXVII.  (25)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  IN  PRIMIS  UESPERIS 
PRIME  DOMINICE2  ADUENTUS 
[DOMINI]. 

i.  Dominica  prima  in  aduentu 
[domini],  ad  uesperas,  pulsato3 
classico,  excellencior  [persona  uel] 
sacerdos,  qui  presens  fuerit,  dicta 
oracione  dominica,  officium  exe 
quatur. 

Antiphona  super  psalmum4  \Be- 
nedictus\  incipiatur  in  secunda  for 
ma  a  primo  clerico  illius  gradus ; 
qui,  dum  incipit,  ad  chorum  stet 
conuersus.  In  fine  autem  primi 
uersus  psalmi  ad  altare  se  inclinet. 
Hoc  eciam  per  totum  annum5  Lge- 
neraliterj  obseruetur  in  conuersione 
et  inclinacione,  a  cuiuscunque  gra 
dus  clerico  antiphona3  incipiatur. 
LSecunda  uero  antiphona^  a  suo 
pari  ex  opposite6  incipiatur :  cetere 
|antiphone7|  sequentes8  hinc  inde 
discurrant.  Hie  ordo  obseruetur  in 
omnibus  sabbatis  per  totum  annum 
super  hiis  antiphonis  incipiendis. 

(p.  15.) 


40.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFI 
CIUM  IN  FESTIS  SIMPLICIBUSX 
NOUEM  LECCIONUM  {ET  IN 
DIEBUS  DOMINldS}a. 

i.  Omnibus  diebus*  dominicis 
et  in0  festis  simplicibus  cum  regi- 
mine  chori  per  totum  annum  ad 
primas  uesperas, 


[Antiphone  uel]  antiphona  super 
psalmos  ba  primo  clerico  deb  se 
cunda  forma  incipiatur. 


(P 


{Si  fuerint  plures  antiphone,  tune 
secunda  a  suo  pari  ex  opposite 
incipiatur  :  sequentes  antiphone  hinc 
inde  in  eodem  gradu  discurrant. 


Chorum  intrare  possunt  clerici 
ad°  secundas0  uesperas0  usque  ad 
tercium  uel  ad  quintum  uersum 
primi  psalmi,  et  ad  completorium 
similiter,  hii  qui  scilicet  uesperis 


i  SDB  transpose.  2  B  in  prima  dominica. 

3  D  incipitur  antiphona,  a  suo... 

«  SDB  psalmos.  s  SB  transpose. 

c  D  adds  altera.  i  SD  uero. 

8  SDB  add  per  ordinem. 


a  not  in  J. 


-b  SRJ  in. 


XXVII.  40]        DE   MODO  EXEQUENDI   OFFICIUM   ETC. 


43 


(p.  8.) 


Post  tercium1  psalmum  tres2, 
accepta  licencia  a  rectoribus  [chori], 
egrediantur  ut  se  induant,  duo  ad 
deferendos  cereos,  tercius  ad  thuri- 
bulum. 

Sacerdos  uero  in  capitulum3  di- 
cendo  nee  stallum  nee  habitum 
mutet,  sed  dicendo  ad  altare  Lse_, 
uertat  :  et  hoc  semper  obseruetur. 

2.  Ad  has  uesperas  duo  clerici 
de  superiore  gradu  in  capis  sericis 
responsorium  ad  gradum  chori  can- 
tent4:  eodem  modo  cantetur  re 
sponsorium  ad  uesperas  in  sabbatis 
ante  passionem  et  Lantej  domini- 
caj^  palmarum  :  in  ceteris  autem 
sabbatis  per  totum  annum,  quando 
de  temporali  agitur,  |  et  responsorium 
cantetur5 1  a  duobus  de  secunda 
forma,  in  capis  sericis  cantetur. 


interfuerint  precedentibus :  alias 
autem  ad  completoriurn  uel  ad 
uigilias  mortuorum  intrare  nullo 
modo  possunt  nisi  in  quadragesima 
ut  supradictum  est. 

Decano  uero  chorum  uel  capi 
tulum  intranti  uel  transitum  ibi 
facienti  clerici  omnes  tenentur  as- 
surgere :  nullusque  clericorum  uel 
aliorum  canonicorum  ecclesie  preter 
eius  licenciam  sibi  minuat  uel  a 
ciuitate  redeat  per  unam  noctem  ex 
sciencia  moram  facturus  foris.}a 

(p.     112.) 


2.  Responsoria  a  duobus  cleri- 
cis  de  secunda  forma  in  capis  sericis 
ad  gradum  chori  cantenturb. 


Omnes  uersiculi  ad  utrasque 
uesperas  et  ad  matutinas  a  singulis 
pueris  dicuntur,  loco  nee  habitu 
mutato,  ex  parte  chori  principalisc, 
ita  quod0  uersiculusx  in  secundo 
nocturno  diciturx  ex  alia0  parte  chori 
similiter  a  puero. 


1  SDB  add  uero. 
3  SDB  capitulo. 
5  SD  cantatur. 


2  SDB  add  pueri. 
4  SDB  transpose. 


a  not  in  SARJ. 

b  S  Responsorium. ..cantetur. 

c  R  principali. 


44 


SARUM   CUSTOMS 


[xxvin.  40 


3.  In    penultimo    uersu    ymni 
exeat  sacerdos  ad  cappam  sericam 
assumendam. 

Dicto  uero  ymno,  unus  puer  ex 
parte  chori  dicat  uersiculum,  loco 
nee  habitu  mutato,  ad  altare  con- 
uersus.  Idem  modus  seruetur  a 
quolibet  puero,  quandocunque  solus 
dicit  uersiculum  uel  Bcncdicamus. 

4.  Interim     autem     ceroferarii 
introeant1,  et,  acceptis  candelabris, 
ueniant  obuiam2  sacerdoti  ad  gra- 
dum  presbiterii.     Deinde   sacerdos 
ponat  thus  in  thuribulo3  benedicen- 
do1,  et  procedat  ad  altare,  et,  facta 
genufleccione    ante     altare,     illud4 
incenset,    primo   in   medio,   deinde 
[in |  dextera  parte,  postea5  in  sinis- 
tra;  exinde  ymaginem  beate  marie6, 
retn  postea  archam  in  quo7!  conti- 
nentur  reliquie  :  deinde  thurificando 
altare     circujrijCat :     hoc     peracto 
rsacerdosn   |accedat|    ad    extremum 
gradum  ante  altare,  [etj  ad  altare8 
se  inclinet :  et,  precedentibus  cero- 
ferariis  et  thuribulo,  in  stallo9  huic 
officio  deputato  se  recipiat. 

XXVIII.      (26)    DE   CHORI   THURIFICA- 

CIONE. 

i.  Deinde  puer  ipsum  sacerdo- 
tem  ibidem  [in  stallo  suo]  incenset : 
postea  rectores  chori  incipiens  a 
principali :  deinde  superiorem  gra 
dum  ex  parte  Decani,  incipiens  ab 
ipso  decano :  postea  superiorem 
gradum  ex  parte  cantoris  eodem 


3.  In  penultimo  uersu  ymni 
exeat  sacerdos  in  uestibuluma  ad 
capam  sericam  sumendam. 

(P-   "3-) 


(P.  114.) 


(p.   it6.) 


1  SDB  transpose. 

2  B  transposes. 

4  SDB  incenset  altare. 
6  SDB  uirginis. 
8  SD  transpose. 


3  SDB  turribulum. 
5  SD  post. 
7  SDB  qua. 
9  S  transposes. 


a  R  ad  uestibulum. 


XXVIIL  40] 


DE   CHORI   THURIFICACIONE 


45 


ordine :  exinde  secundas  formas  et 
prim  as  |  formas  |  secundum  ordinem !: 
ita  ut  puer  ipse  singulos2  incensando 
illos3f  inclinet :  hec  autem  fiant 
dum  antiphona  super  Magnificat 
incipiatur4,  et  psalmus  psallitur. 

2.  Antiphona  uero  [super  Mag 
nificat  et  super  Nunc  dimittis  et  Bene 
dictus}  in  superiore  gradu  incipiatur5. 


Dum  autem5a  antiphona  canitur 
post  Magnificat,  sacerdos  ad  gra- 
dum  [chori]  accedat,  et  puer  ebdo- 
madarius  leccionis  in  superpelliceo6 
deferat7  librum8  [ad  dicendam  ora- 
cionem],  ceroferariis  [autem]  eidem 
sacerdoti  assistentibus. 

Finita  oracione  unus  puer9  [ex 
parte  chori]  dicat  [primum]  Benedi 
camus19'.  secundum  Benedicamus  post 
memorias  dicat  aliquis11  puer  ex 
opposite,  eodem  modo  [loco  nee 
habitu  mutato]. 


4.  Antiphona  super  Magnificat 
in  superiore  gradu  inchoatura:  et 
hoc  generaliter  sitb  per  totum  annum, 
quod  qualibet  antiphona  super  Mag 
nificat  et  Nunc  dimittis  et  Benedictus 
in  superiore  gradu  [semper]  incipi- 
a[n]tur. 

(P.  n7.) 


Primum  Benedicamus  ab  uno 
solo  puero  ex  parte  chori  dicitur, 
loco  nee  habitu  mutato,  sed  ad 
altare  conuerso :  secundum  uero 
Benedicamus ',  si  habeatur,  dicitur  ex 
alia  parte  chori  supradicto  modo, 
scilicet  a  puero  in  choro  et  non 
[a]  ceroferarioc.  Et  si  forte  non 
assistuntd  pueri  in  choro,  tune 
dicuntur  [singuli]  uersiculi  [et  Bene- 
dicamus\  a  singulis  clericis  de  se- 
cunda  forma  supradicto  modo. 

Hiis  ita[que]  peractis  redeate 
sacerdos  ad  uestibulum  ad  capam 
sericam0  exuendam,  ceroferariis  pre- 


1  SDB  simili  ordine. 

2  S  singulos  incensato,  D  singulas. 

3  SDB  illis.  -4  SDB  incipitur.- 

6  SDB  add  Et  hoc  generale  sit  per  totum  annum 
quod  (D  ut)  quelibet  (DB  qualibet) antiphona  super 
Magnificat  fetl  Nunc  dimittis  et  Benedictus  in 
superior!  gradu  tsemperj  incipiatur.  5a  SBD  uero. 

6  SDB  transpose.  7  SDB  add  ei. 

8  S  libellum.  9  SDB  puer  quidam. 

10  SDB  add  Domino.          »  SDB  alius. 


a  SRJ  incipiatur. 
0  J  ceroferariis. 
e  SJ  recedat. 


»>  S  fit. 
d  J  assint. 


46 


SARUM   CUSTOMS 


[xxix.  40 


XXIX.     (27)     DE     MODO     EXEQUENDI 
OFFICIUM    COMPLETORII1. 

Ad  completorium  antiphonam 
super  psalmos  incipiat  primus  de 
secunda  forma:  psalmum2  aliquis 
intonet  de  superiore  gradu. 

[Ad  completorium,  ad  primam, 
terciam,  sextam  et  ad  nonam  chorus 
non  regitur. 

Finita  antiphona  super  psalmos 
ad  completorium,  quidam  de  supe 
riore  gradu  ex  parte  chori  incipiat 
y  run  urn.] 

Quidam  puer  dicat  uersiculum : 
et  hec  omnia  fiant  iuxta  [ordinem 
et]  disposicionem  ipsius  cantoris3 
ebdomadarii. 

[Antiphona  super  psalmum  Nunc 
dimittis  cui  uoluerit  clerico  ipse 
cantor  ebdomadarius  iniungat] 

(p.  so.) 


cedentibus,  rectoribus  uero  chori 
subsequentibus. 

Deinde  statim  post  Deo  gracias 
incipiantura  de  sancta  maria,  quando 
in  choro  dicuntur,  a  quodam  sacer- 
dote  ex  parte  [chori]  ebdomadarii. 

Hie  ordo  [scilicet  a  secundo 
Benedicamus  usque  hic,]b  seruetur 
tarn  ad  uesperas  quam  ad  matutinas 
quandofcunque]  chorus  regitur  per 
totum  annum,  nisi  in  festis  duppli- 
cibus  tantum. 


5.  Ad  utrumquec  completorium 
antiphonam  super  psalmos  d incipiat 
primus  clericus  de  secunda  forma  : 
psalmum  intonet  alius  de  superiore 
gradu  d. 


Uersiculus,  scilicet  Custodi  nos, 
ab  uno  solo  puero  diciturx  ex  parte 
chori,  loco  nee  habitu  mutato. 

Antiphona  [uero]  super  [psal 
mum]  Nunc  dimittis  in  superiore 
gradu  inchoetur6. 

{Episcopus  si  assit  uel  excellen- 
cior  persona  sacerdos  dicat  Confiteor 
et  Miser eatur  et  Absoluciotiem  tam 
ad  primam  quam  ad  completorium 


*   SDB  DE  COMHLETORIO  SEQUENTE. 

"  H  omits  psalmum,  S  Psalmum  intonet  aliquis. 
3  SDB  rectoris. 


a  SRJ  add  uespere. 
from  S. 


c  J  ultimum. 

d — d  SARJ  in  secunda  forma  incipiatur. 
e  J  incipiatur. 


xxx.  40] 


DOMINICA   PRIMA   ADVENTUS 


47 


per  totum  annum  quando  Confiteor 
dicitur.  )a 


XXX.  (28)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  MATUTINARUM  PRIME 
DOMINICE  ADUENTUS1. 

1.  Eodem2  die   ad   matutinas, 
[finite  inuitatorio  et  ymno]  primam 
antiphonam  super  psalmos3  incipiat 
unus4   de    prima    forma;    secunda 
uero  antiphona  a  suo  pari  ex  op 
posite  incipiatur ;  tercia  uero  a  tercio 
sibi  opposite,  quarta  [antiphona]  a 
subdiacono  uel  aliquo  alio  inferiore 
in  secunda  forma;  quinta [antiphona] 
a  diacono  in  secunda  forma;  sexta 
[antiphona]   in    superiore    gradu   a 
quouis  pro  uoluntate  ipsius  rectoris. 
LSeptima  [antiphona]  ab  alio  eiusdem 
gradus  clerico^  eodem  modo  octaua 
et    nona  [antiphone]  per    ordinem 
[discurrunt]. 

Singuli  [uero]  uersus5  ad  matu 
tinas  a  singulis  pueris  hinc  inde 
dicantur. 

2.  Post    inchoacionem     tercie 
antiphone  puer  quidam6  librum7  ad 
locum  legendi  in  habitu  legencium 
deferat,  qui  et  ipse  primam  leccionem 
legat,  habitu  non  mutato.     Secunda 


6.  bAd  matutinas  primam  anti 
phonam  super  psalmos  incipiat  pri 
mus  de  prima  forma  :  secunda  a  suo 
pari  ex  oppositio  incipiatur  de  eadem 
forma :  tercia  uero  a  tercio  sibi 
opposite  in  eodem  gradu  :  quarta  a 
subdiacono  uel  ab  aliquo  alio  in 
feriore  in  secunda  forma :  quinta  a 
diacono  in  secunda  forma  :  sexta  in 
superiore  gradu  a  quouis  pro  uolun 
tate  ipsius  cantoris  :  septima  octaua 
nona  in  eodem  per  ordinem  dis- 
currant  ascendendo  gradatim. 


7.  Post  inchoacionem  tercie 
antiphone  quidam  puer  librum  cum 
lumine  ad  pulpitum  in  habitu  ad 
legendum  deferat,  scilicet  semper  in 
capa  nigra  nisi  in  festis  dupplicibus  ; 


1    SB   DE   MATUTINIS  (D    AD   MATUTINAS)   EIUS 
DEM  DOMINICE. 

a  SDB  Eadem.  s  S  psalmum 

4  SDB  primus.  5  SDB  uersiculi. 

e  S  quidem  and  D  corrected  from  quidam,  l.h. 
"   D  transposes. 


a  not  in  SARJ. 

b — b  SARJ  Ad  matutinas  tres  prime  antiphone 
a  singulis  pueris  hinc  inde  incipiantur :  (quarta  et 
quinta  a  clericis  de  secunda  forma  incipiantur:} 
sexta  et  sic  deinceps  in  superiore  gradu  discurrant 
ascendendo  gradatim. 

Tres  prime  lecciones  a  pueris  legantur,  ita  quod 
prima  et  tercia  a  pueris  ex  parte  chori  legantur, 
secunda  uero  a  puero  ex  alia  parte :  et  sic  de 
singulis  leccionibus  seruetur  ordo  |  scilicet  ut  una 
leccio  ab  aliquo  clerico  ab  una  parte  chori  et  alia  ex 
alia  parte  legatur :  |  quod  per  totum  annum  obser- 
uetur  nisi  in  festis  maioribus  duplicibus  scilicet  in 
tercio  nocturno  tantum  et  in  die  omnium  sanctorum 
in  primo  nocturno  [tantum].  Quarta  et  quinta 
leccio  a  clericis  de  secunda  forma;  sexta  et  sic 
deinceps  a  clericis  de  superiore  gradu  ascendendo 
gradatim  legantur. 


48 


SARUM   CUSTOMS 


[xxx.  40 


et  tercia  [lecciones]  similiter  a  duo- 
bus  pueris  hinc  inde  legantur. 
Quarta  a  subdiacono  de  secunda 
forma  uel  inferiore  clerico.  Quinta 
a  diacono  in1  secunda  forma;  sexta 
[leccio]  a  quouis  in  superiore  gradu. 
Septima  a  diacono  superioris  gradus. 
2Octaua  et  nona  [leccio]  a  diacono 
uel  presbitero  de  superiore  gradu. 
[Ita  lecciones  discurrant  in  ceteris 
dominicis  et  in  festis  cum  regimine 
chori  simplicibus  nouem  leccionum, 
ut  diaconus  de  superiore  gradu 
septimam  leccionem  legat] 

3.  [Dominica  prima  aduentus] 
tres  pueri  in  superpelliceis  ad  gradum 
[chori]  incipiant  primum  responso- 
rium3:  [Puer]  jSLutem^  ebdomadarius 
solus3  primum  uersum  [cantet] ;  se- 
cundus  secundum  [uersum] :  tercius 
tercium  [uersumj ;  4  cantet  unus- 
quisque  per  se :  deinde  idem  pueri 
Gloria  patri  simul  cantent4  et  simul 
responsorium  incipiant5.  Cetera 
[uero]  responsoria  a  singulis  clericis 
iuxta  ordinem  lectorum  cantentur6, 
loco  nee  habitu  mutato  :  ita  ut  ex 
alia7  parte  chori  in  eodem  gradu 
singule  lecciones  cum  suis  respon- 
soriis  dicantur. 


[Sed  hoc  eciam  obseruetur  semper 
per  totum  annum  quod  is,  qui 
leccionem  legat,  uersum  responsorii 
sequentis  minime  cantet,  et  is  uel 
hii  qui  responsorium  inchoent 
uersum  eiusdem  responsorii  cantent. 


tune  in  superpelliceo  ferat;  qui  et 
ipse  primam  leccionem  legat,  habitu 
non  mutato :  secunda  et  tercia 
similiter  a  duobus  pueris  hinc  inde 
legantur :  quarta  a  subdiacono  de 
secunda  forma  uel  ab  aliquo  inferiore 
de  eodem  gradu :  quinta  a  diacono 
de  secunda  forma :  sexta  a  quouis 
in  superiore  gradu. 

Septima  a  diacono  superioris 
gradus :  octaua  et  nona  a  diacono 
uel  presbitero  in  superiore  gradu b. 


8.  Omnia  responsoria  a  singulis 
clericis  iuxta  ordinem  lectorum  can 
tentur,  loco  nee  habitu  mutato : 


ita  quod  ex  eadem  parte  chori  in 
eodem  gradu  singule  lecciones  cum 
suis  responsoriis  cantentura: 

{[et]  omnes  lecciones  in  pulpito 
legantur  habitu  non  mutato.}0 


1  SD  de. 

2  D  adds  et.  3  SDB  transpose. 

4 — 4  SDB  singuli  per  se  cantent  :   deinde  tres 
[simul]  Gloria  patri  tsimulj  cantent. 

s  SDB  reincipiant.  «  D  adds  nee. 

"  SBD  ut  texj  eadem. 


a  SRJ  dicantu 
c  not  in  S. 


See  last  page. 


xxx.  40] 


DOMINICA   PRIMA  ADVENTUS 


49 


Notandum  est  quod  hac  die 
dominica  et  omnibus  dominicis 
diebus  simplicibus,  et  festis  cum 
regimine  chori,  et  octauis  et  infra 
octauas  cum  regimine  chori  per 
totum  annum  ad  gradum  chori 
ultimum  responsorium  a  duobus  de 
superiore  gradu  cantetur. 

In  die  cene  et  in  duabus  diebus 
sequentibus  nonum  responsorium 
ab  uno  solo  clerico  de  secunda 
forma  cantetur. 

Hac  in  die  dominica  uersiculum 
ante  laudes  sacerdos  dicat  ad  altare 
conuersus.] 

4.  In  laudibus  prima  antiphona 
ab  aliquo  in  secunda  forma  incipi- 
atur1  iuxta  uoluntatem  ipsius  regen- 
tis  chorum :  secunda  [antiphona] 
ex2  suo  pari  ex3  opposite  in  eadem 
forma.  Cetere  [antiphone]  eodem 
modo  per  ordinem  in  eadem  forma 
[discurrant]4:  cetera  omnia,  ut  ad 
primas  uesperas5  prenotatum  est, 
sunt  exequenda. 


5.  Eadem  die  dominica  ad  pri- 
mam,  antiphona  super  psalmos  in- 
cipiatur  a  primo  clerico  in  secunda 
forma :  antiphona  super  [psalmum] 
Quicunque  uult  ab  aliquo  in  supe 
riore  gradu  incipiatur,  sicut  fit  in 
omni  festo  per  annum  quando 
chorus  regitur.  Hac  die  et  omni 
die  per  annum  preterquam  in  fes 
tis  duplicibus6,  responsorium  lesu 


9.  aAd  laudes  prima  antiphona 
incipiatur  ab  aliquo  de  secunda 
forma  ex  parte  chori  iuxta  uolun 
tatem  ipsius  chorum  regentis :  se 
cunda  antiphona  a  suo  pari  ex 
opposite  in  eadem  forma  dicitur : 
cetere  uero  antiphone  per  ordinem 
eodem  modo  in  eadem  forma  dicun- 
tura. 

Antiphona  uero°  super  Bene- 
dictus  in  superiore  gradu  incipiaturb. 

10.  Ad  primam  antiphona  super 
psalmos  {a  primo  clerico}0  in  secunda 
forma  incipiatur :  et°  antiphona 
super  psalmum0  Quicunque  uult  in 
superiore  gradu  [incipiatur] d,  {sicut 
fit  in  omni  festo  per  annum  quando 
chorus  regitur}0. 


Responsorium    lesu    christe    ab 


1  SDB  transpose. 

a  D  a,  SB  autem  a.  3  D  et. 

4  SB!)   uersiculum   ante    laudes    ipse    sacerdos 
dicat. 

5  H  omits.  °  B  transposes. 


•— *  SARJ    Ad    laudes    omnes     antiphone    i 
secunda  forma  discurrant. 

'•  SRJ  inchoetur.  «  not  in  SARJ. 

<*  R  dicitur. 


f. 


SARUM   CUSTOMS 


[XXXI.  40 


christe  dicatur  a  quodam  puero  ex 
parte  chori  pro  uoluntate  ipsitis 
rectoris,  loco  nee  habitu  mutato. 
In  festis1  duplicibus  Jdem,  respon- 
sorium  dicatur  a  quouis  in  secunda 
forma  [loco  nee  habitu  mutato],  et 
ab  eodem  dicatur2  uersiculus  \_Ex- 
urge  do  mine]. 

[In  passione  domini  et  abhinc 
usque  ad  cenam  domini  respon- 
sorium  lesu  christe  non  dicitur,  nisi 
in  annunciacione  dominica,  quando 
infra  passionem  hoc  festum  euenerit 
et  celebretur. 

In  passione  domini  hie  uersiculus 
sequens  ita  dicitur,  Exurge  domine 
adiuua  nos^f 

Deinde4  dicuntur5  preces  6solito 
modo  usque  uersum  Qui  replet  in 
•boriis*. 


nno  solo  puero  dicitur0,  loco  nee 
habitu  mutato,  ex  parte  chori :  quod 
per  totum  annum  obseruetur  quando 
responsorium  lesu  christe  dicitur, 
nisi  in0  festis  dupplicibus  tantum  : 
tune  enim  dicitur  ab  uno  solo  clerico 
de  secunda  forma,  loco  nee  habitu 
mutato,  ut  supradictum  est. 


XXXI.  (29)  EPISCOPUS  STATIM    DICAT 
CONFITEOR  IN  CHORO7. 

Episcopus,  si  assit,  uel  excel- 
lencior  canonicus  sacerdos8  tarn  ad 
primam  quam  ad  completorium 
\^Confiteor  dicat]  per  totum  annum, 
quando  Confiteor*  dicitur.  Finita 
oracione  in  choro  cum  Dominus 
uobiscum  et  Benedicamus  domino, 
eant  clerici  processionaliter  in 
capitulo10. 


.  46.) 


1  SBD  add  uero. 
-  SD  uersus  ret  uersiculus1. 
'•'  For  the  musical  notation  see  Appendix. 
•"  SDB  add  in  choro.  5  SB  dicantur. 

6  —  6  SDB   cum  oracione  [dominical   (B    usque) 
Prcciosa  est  post  uersiculum  Qui  replet  in  bonis 
' 


'•    SBD     QUE     PERSONA     DIGIT     CONFITEOR     flN 
CHOROl. 

s  SBD  add  dicat  Confiteor. 

'•>  SBD  transpose.  w  SBD  capitulum. 


XXXII.  40]      DE   ORDINATIONE   CLERICORUM    IN    CAPITULO  51 

XXXII.  (30)  DE   ORDINATIONE  CLERI 
CORUM  IN  CAPITULO. 


capitulo  hoc  ordine  :  proximus3  epi- 
scopo  a  dextris  sede[a]t  decanus, 
deinde4  Cancellarius,  deinde  Archi- 
diaconus  dorcestrie5,  deinde6  Archi- 
diaconus  wiltesyrie  deinde  subdeca- 
nus:  a  sinistris  episcopi7  Cantor,  The- 
saurarius,  Archidiaconus  Berkesyrie, 
deinde8  Archidiaconus  wiltesyrie 
[deinde]  Succentor  :  proximi  autem 
ipsis9  personis10  sedeant11  canonici 
presbiteri :  deinde  canonici  diaconi, 
subdiaconi  hinc  inde :  deinde 13 
uicarii  presbiteri,  postea  ceteri  de 
superiore  gradu  uicarii 13 :  deinde 
canonici  de  secunda  forma,  deinde 
diaconi,  subdiaconi,  minorum  ordi- 
num  clerici  de  eadem 14  forma  :  pueri 
uero,  siue  fuerint15  canonici  siue 
non,  stent  ante  alios  in  areaexutraque 
partepupplici1'if,suo  ordine  dispositi. 
2.  In  primis  puer  quidam  ulec- 
cionenij  legat17  LdeJ  martilogio  sine 
Jube  domine™  et  sine  Tu  autem™,  in 
superpelliceo  :  finita  leccione,  obitus, 
si  qui  fuerint,  pronunciet.  Sacerdos 
uero  stans  post  lectorem,  si  qui 
pronuncientur  obitus,  respondeat 
Anime  eorum  et  anime  omnium 
fidelium™  defunctorum  per  deiw  miseri- 
cordiam  in  pace21  requiescant\  [chorus 
respondeat1^  Ameii\  Deinde  [sacer- 
dos]  dicat  Predosa  est  in  conspectu 


1  SBD  sedent.  -  SB  transpose. 

::  D  Primus.  4  SD  dehinc. 

5  D  Dorset,  S  Dorsete,  B  Dorsetie. 

6  SBD  dehinc.  '   SBD  autem. 
»  SBD  alius.  »  D  ipsius. 

1°  B  transposes.  n  SDB  sedent. 

12  D  Inde.  '•'•  D  transposes, 
n  D  secunda.  15  D  sint. 

10  SBD  pulpiti.  17  S  transposes. 

13  D  adds  bcncdicere.  w  SD  add  domine. 
'*>  DB  transpose.  21  SDB  transpose. 


52  SARUM   CUSTOMS  [XXXIII.  40 

-•1'>mini  et  cetera  que  ad  illam1 
horam  pertinent :  quibus  finitis, 
puer  lector  aliam  leccionem  cum 
Jube  domine  incipiat,  et2  cum  Tu 
autem?  finiat :  sacerdos  autem  facta 
benediccione  ad  leccionem  in  loco4 
suo  se  recipiat :  puer  uero,  finita 
leccione,  a  pulpito  descendat  et 
tabulam  legat. 


XXXIII.  (67)  DE   MODO  BENEDICENDI 

[SALEM  ET]  AQUAM5  DOMINICA 
[PRIMA]   ADUENxus6   [DOMINI] 

ET    ALIIS     DOMINICIS    [PER    AN 
NUM]. 

Dominica  prima  in  aduentu 
[domini],  peractis  hiis,  qui  ad  capit- 
ulum  pertinent,  sacerdos  ebdom- 
adarius  cum  diacono  et  subdiacono 
textum  deferente  et  puero  deferente 
thuribulum  et  ceroferariis  et  acolito 
crucem  [de]ferente,  omnibus  albis  in- 
dutis,  et  ad  altare  in  medio  presbiterii 
conuersis,  in  capa  serica  ad  gradum 
chori  aquam  benedictam7  faciat :  et 
puer,  qui  ad  aquam  scribitur  in 
tabula,  in  superpelliceo  "sacerdoti 
subministret8,  |tenendo|  salem9  bene- 
dicendum10  et  aquam  benedictam 
gestando11:  puer  uero  ebdomadarius 
leccionis  ad  matutinas  sacerdoti  in 
libro  tenendo  in  superpelliceo  min- 
istret. 

[Hoc  autem  generale  sit  omnibus 
dominicis  per  annum,  post  capitulum 
fiatbenediccio  salis  et  aque  hoc  modo 


1  D  aliam.  2  SBD  addeandem. 

3  SBD  add  Domine.  <  DB  transpose, 

s  D  adds  IN  here  and  SBD  add  it  below. 
6  SBD  IN  ADUENTU.  "•  SBD  transpose. 

«— 8  SBD  ei :  D  subministrat.      9  SBD  sal. 
1°  SB  dum  benedicitur. 
11  D  sal  et  aquam  quam  benedicit. 


XXXIV.  40]  DE   ASPERSIONE   AQUE   BENEDICTE  53 

Exorcizo  te,  creatura  salts  et 
terminetur  cum  Per  eum  qui  uenturus 
est\  et  sic  omnis  exorcismus 
finiatur.  Si  fuerit  duplex  festum, 
extra  chorum  fiat  benediccio  salis  et 
aque  ante  aliquod  altare,  et  tercia 
dicta  aspergatur.  In  aliis  uero 
dominicis  in  choro  benedicatur,  et 
ante  terciam  spargatur,  nisi  in 
dominica  palmarum  ;  tune  uero  fiat 
sicut  in  festis  duplicibus :  tercia 
cantata  spargitur  aqua  :  dum  spar- 
gitur  aqua  antiphona  Asperges  me 
cantatur.] 


XXXIV.  (68)  DE  ASPERSIONE  AQUE 
'"BENEDICTS''. 

Peracta  benediccione  [salis  et 
aque],  sacerdos  ipse  accedat  ad 
principale  altare  et  ipsum  circum- 
quaque  aspergat :  [et  hoc  generale 
fit  per  totum  annum.  In  incepcione 
aspersionis  aque  benedicte  anti 
phona  Asperges  me :  in  paschali 
tempore  antiphona  Uidi  aquam : 
cantor  incipiat  antiphonas  et  uersus 
psalmi  intonat  solus,  et  post  unum- 
quemque  uersum  solus  cantor 
incipiat  predictam  antiphonam. 
Finite  uersu  Gloria  patri,  idem 
cantor  solus  dicat  Lauabis  me :  in 
paschali  tempore  post  eundem 
uersum  cantor  solus  dicat  Et  omnes 
ad.  Postquam  principale  altare 
spargatur,  idem  sacerdos]  Aspergat1 
ministros  sic  ordinatos,  incipiendo 
ab  acolito  :  deinde  ad  gradum  chori 
rediens,  ibidem  clericos2  singulos  ad 


1 — J  SBD  In  redeundo  inprimis  aspergat. 
3  SBD  transpose. 


54 


SARUM    CUSTOMS 


[xxxv.  40 


se  accedentes  aspergat,  incipiens  a 
maioribus.  Episcopus  tamen  si 
presens  fuerit,  ad  eum  aspersio 
clericorum  pertinet.  Post  aspersi- 
onem  clericorum  laicos  in  presbiterio 
hinc  inde  stantes1  aspergat.  Peracta 
aspersione  [aque  benedicte]  redeat 
sacerdos  ad  gradum  chori  et  ibi 
2oracionem  cum  uersiculo  dicat2. 


XXXV.  (49)  DE  MODO  EXEQUENDI 
3OFFICIUM  TERCIE  HORE  PRIME 
DOMINICE  ADUENTUS3  DOMINI. 

i.  Prima4  dominica  [aduentus 
domini]  ad  terciam  principalis  rector 
chori  ebdomadarius5  ymnum  in- 
cipiat  uel  incipi  faciat  ab  aliquo  de 
superiore  gradu :  antiphona  super 
psalmos  incipiatur  a  secundo  clerico 
de  secunda  forma  ex  parte  chori,  et 
ita  cetere  antiphone  ad  ceteras 
horas  discurrant  per  ordinem6. 
Psalmum  [idem  rector  chori]  intonet 
uel  intonare7  faciat  ab  aliquo  de 
superiore  gradu".  Nulla  enim  yinni 
uel  psalmi  debet0  incepcio  uel 
intonacio  fieri  ulla10Ldie,  per  annum 
nisi  in  superiore  gradu,  quando 
chorus  non  regitur.  Responsorium 
Ldicaturj  [ad  illam  horam]  in  secunda 
forma  a  clerico9  proximo  illi,  qui 
antiphonam  incepit.  Capitulum  et 
collectam  dicat  sacerdos,  loco  nee 
habitu  mutato  [ad  altare  conuersus]. 

Similis  modus  et  ordo  seruetur 
in  ceteris  horis  dicendis. 


n.  Ad  terciam  et  ad  [omnes] 
alias  horas  omnia  fiant  sicut  in 
festisa  quando  b  inuitatorium  a  tribus 
cantatur. 


1  D  adds  sacerdos. 

2 — 2  D  cum  oratione  uersiculum  dicat. 

»—3   SBD    HORAS    DIEI    IN  PRIMA  DOMINICA  [iNl 

ADUENTU..S.,  DOMINI.  4  SBD  Predicta  die. 

•"'  D  ebdomadarii. 

'•  SBD  transpose.  ~  SBD  intonari. 

•s  SBD  add  predictus  rector  chori. 
M  D  transposes.  10  S  ullo. 


J  festo. 


S  in  qui  bus. 


XXXVI.  40]  ADAPTACIO    IN    DOMINICIS    PER    ANNUM 


55 


2.  Eadem  die  ad  secundas 
uesperas  [prima]  jintiphonaj  super 
psalmos  incipiatur  a  primo  clerico 
subdiacono  [de  secunda  forma] : 
secunda  antiphona  a  suo  pari  ex 
opposite  incipiatur:  ]cetere  anti- 
phone1  simili  modo  [hinc  inde]  per 
ordinem  discurrant.  Hie  ordo 
seruetur2  in  omnibus  dominicis 
diebus  per  annum  super  hiis  anti- 
phonis  incipiendis.  Responsorium 
ab  aliquo  de  secunda  forma  cantetur 
iuxta  uoluntatem  ipsius  regentis 
chorum3,  loco  nee  habitu4  mutato. 
Hoc  eodem  modo  cantetur  respon- 
sorium  omni  die  dominica  [ad 
secundas  uesperas  per  annum], 
quando  de  temporali  agitur  et 
responsorium  habeatur5,  excepta 
dominica  palmarum :  tune  enim 
responsorium6  [ad  secundas  ues 
peras]  ab  aliquo  in7  superiore  gradu 
[loco  nee  habitu  mutato]  cantetur6. 
Sciendum  [est]  autem  quod  solum- 
modo  in  aduentu  et  in  quadragesima 
dicitur  responsorium  diebus  domi 
nicis  ad  secundas  uesperas. 

Completorium  non  mutatur. 

XXXVI.  (50)  ADAPTACIO8  SERUICII 
PRIME  DOMINICE  ADUENTUS  ET 
ALIARUM  DOMINICARUM  PER 

ANNUM. 

i.  Sicut  prima9  dominica  [ad- 
uentus]  ita  singulis  dominicis  die- 
bus  10expletur  seruicium  per  annum, 


12.  Ad  secundas  uesperas 
omnia  fiant  sicut  ad  primas  uesperas 
preter  responsorium. 


Preterea  omnibus  dominicis  per 
aduentum  et  per  totam  quadra- 
gesimam  dicitur  responsorium  ad 
secundas  uesperas  ab  uno  solo 
clerico  de  secunda  forma,  loco  nee 
habitu  mutato,  ex  parte  chori. 


In  dominica  tamen0  [in  ramis] 
palmarum  [tantum]  dicitur  respon 
sorium  ad  secundas  uesperas  ab  uno 
solo  clerico  de  superiore  gradu  ex 
parte  chori,  loco  nee  habitu  mutato. 


1 — 1  D  ceteri  autem. 

-  DB  obseruetur.  :!  S  rectoris,  D  adds  nee. 

4  B  nee  habitu  nee  loco. 

s  SBD  habetur. 

6  SBD  transpose  (B  cantatur).  "  SBD  de. 

8  SBD  ADAPTACIO  (D  DE  APTACIONE)   SERUICII 
DIEI      DOMINICE      PRIME     IN     ADUENTU      IN      ALIIS 
LDOMINICISj  PER  ANNUM. 

9  SBD  linj  hac  die.  «'  B  transposes. 


SARUM   CUSTOMS 


[XXX VI.  40 


quando  de  temporal!  agitur  :  excep- 
to  quod  non  qualibet  die  dominica 
dicitur  responsorium  ad  uesperas  ; 
et  excepto  quod  in  quadragesima  in 
dominicis  Tdiebusl  dicitur  respon 
sorium1  ad  utrumque  completorium 
ab  aliquo  de  secunda  forma  pro 
arbitrio  rectoris  ebdomadarii;  et 
excepto  quod  per  quatuor  extremas 
dominicas  quadragesime  dicuntur 
tres  uersus  post2  antiphonam  super 
[psalmum]  Nunc  dimittis  ad  utrum 
que  completorium  in  sabbatis'5  in 
superiore  gradu,  in  dominicis  in 
secunda  forma :  in  dominica4  pal- 
marum  in  superiore  gradu  dicuntur. 
Similiter  in  quolibet  festo  nouem 
leccionum  tres  uersus  post  antipho 
nam  super  [psalmum]  Nunc  dimittis 
per  quatuor  extremas  5 dominicas t 
quadragesime5  ad  utrumque  com 
pletorium  dicuntur  modo  predicto, 
excepta  annunciacione  dominica : 
tune  enim  ad  utrumque  comple 
torium  Lin  superiore  gradUj  uersus 
dicantur6. 


2.  LEtj  excepto  quod  in  domi 
nicis  [diebus]  passionis  domini  una 
sola  antiphona  super  psalmos  dicitur7 
in  singulis  nocturnis  [ad  matutinas], 


13.  Item    per    totam    quadra- 
gesimam    ad   completorium    dicitur 
responsorium     in    sabbatis     et     in 
dominicis  [diebus]  et°  in  festis  nouem 
leccionum  ab  uno  solo  clerico  de 
secunda    forma,    loco    nee    habitu 
mutato,    ex   parte   chori.     Preterea 
[notandum   quod]  per  quatuor  ex 
tremas     ebdomadas     quadragesime 
dicuntur  tres  uersus  post  antiphonam 
super    Nunc    dimittis,    scilicet0    in 
dominicis   et   in   festis  nouem  lec 
cionum  ad  utrumque  completorium, 
{in  sabbatis  et  ad  primum  comple 
torium]3    in    festis    sanctorum    in 
superiore  gradu  dicuntur0;  in  domi 
nicis  uero  [diebus]  et°  ad  secundum0 
completorium    [et]   in    festis    sanc 
torum  in  secunda  forma b  dicuntur0 : 
in  dominica  tamen  palmarum  et  in 
festis  dupplicibus  predicto  tempore 
contingentibus   ad   utrumque   com 
pletorium0  in  superiore  gradu  dicun 
tur  :  ita  tamen  quod  primus  semper 
uersus x  et  tercius  dicitur0  a  singulis 
clericis   ex   parte  chori;    [loco  nee 
habitu  mutato  dicuntur ;]  secundus 
uero   uersus0    ex    alia    parte    chori 
[dicetur],  loco   nee   habitu   mutato 
[dicuntur]. 

14.  Preterea  in  dominica  pas 
sionis  domini  et  in  ramis  palmarum 
una   sola0  antiphona   dicitur  super 
psalmos  ;  [et]  in  singulis  nocturnis, 


1  S  adds  et. 

2  H  omits  and  has  super  psalmum  twice  over. 

3  S  adds  autem.  <   BD  add  tamen. 
* — 5  SBD  ebdomadas  in  quadragesima. 

\  S  dicitur,  B  dicuntur,  SBD  transpose. 
1  SBD  transpose. 


»  R  has  only  et.     J  has  et  in  sabbatis. 

'•  R  superiori  gradu. 

e  S  ad  utrasque  uesperast. 


XXXVI.  41]         DE   DOMINICIS    PASCHALIS   TEM*<$RIS 


59 


quarum  ^rima"1  [antiphona]  rincipi- 
atur"11  in  prima2  forma,  secunda 
[antiphona]  in  secunda  forma,  tercia 
[antiphona]  in  superiore  gradu.3 


3.  Similiter  [infra  octauas 
pasche  et  pentecostes]  una  sola 
antiphona  dicitur4  super  psalmos  ad 
matutinas5  et  [ad  laudes]  ilia  [que] 
incipiatur6  in  superiore  gradu7. 


.  167.) 


quarum  prima  in  prima  forma, 
secunda  in  secunda  forma,  tercia  in 
superiore  gradu  incipiatur. 


4.  In  octauis  tamen  pasche  [et 
ultima  dominica  ante  ascensionem 
domini]  quinque  antiphone  in  laudi- 
bus8  dicuntur  in  superiore  gradu  ;  in 
dominica  proxima9  ante  ascensio 
nem10  in  secunda  forma  [eodem 
modo  dicuntur].  Et  exceptis  qui- 
busdam  [dominicis],  que  ad  tabulam 


1  DB  incipitur.  2  D  secunda. 

3  B  adds  Excepto  tempore  paschali  tune  enim  in 
sabbatis    non    dicitur    nisi    una    antiphona    super 
psalmos. 

4  H  omits.  s  SBD  transpose. 

6  SBD  incipitur. 

7  SBD  add  ct  una  sola  [antiphonaj  in  laud-bus. 
»  B  transposes. 

9  SBD  et  in  proxima  (D  prima)  dominica. 

10  SDB  add  reedenV  (S  has  a  blank)  quinque. 


[41.      DE     DOMINICIS     PASCHALIS 
TEMPORIS.]a 

Preterea  in  dominicis  paschalis 
temporis  ad  utrasque  uesperas  non 
dicitur  nisi  una  sola  antiphona  super 
psalmos,  et  {ilia  in  secunda  forma 
incipiturb. 

Similiter}0  ad  matutinas  una  sola 
antiphona  super0  psalmos0  ante  lec- 
ciones  et  ilia  incipiturd  in  superiore 
gradu. 

Prima  leccio  etx  primum  respon- 
sorium  a  duobus  diaconibus6  de 
secunda  forma  dicuntur,  habituf  non 
mutato  :  secunda  et  tercia  lecciones, 
secundum0  et  tercium  responsorium 
a  clericis  de  superiore  gradu  di 
cuntur,  ita  tamen  quod  tercium 
responsorium  a  duobus  cantetur  in 
superpelliceis  ad  gradum  chori. 

In  laudibus  una  sola  antiphona 
super  psalmos  et  ilia  in  secunda 
forma  incipitur^ 

Proxima  uero  dominica  ante 
ascensionem  domini  quinque  anti- 
phone  super  laudes  in  secunda 
forma  discurrant.  Cetera  omnia  ad 
utrasque  uesperas  et  ad  laudes  et  ad 
alias  horas  et  ad  completorium  sicut 
in  aliis  dominicis  nouem  leccionum 

expleantur. 

p- 193- 


No  heading  in  CSAR.     This  is  from  J. 
SJ  incipiatur  in  secunda  forma. 
R  omits.  d  S  incipiatur. 

RJ  diaconis.  f  R  loco  nee  habitu 

J  incipiatur. 


F. 


SARUM   CUSTOMS  [XXXVII. 


dominioalem1  pertinent:  et  exceptis 
mediis  dominicis  post  incepcionem 
historiarum  [ab  octauis  epiphanie 
usque  ad  septuagesimam,  et  a 
Deus  omnium  usque  ad  aduentum 
domini] ;  2una  |sola|  antiphona 
[super  psalmos]  dicitur  in  laudibus, 
3et  excepto  tempore  paschali ;  tune 
enim  in  sabbatis  [et  in  mediis  domi 
nicis  eiusdem  temporis  ad  uesperas 
et  in  laudibus]  non  dicitur  nisi  una 
antiphona  super  psalmos3. 

XXXVII.  (69)  DE  ORDINE  PROCES- 
SIONIS  4DOMINICA  PRIMA  IN 
ADUENTU4. 

5  Dominica  prima  aduentus 
domini5  eat  processio  hoc  ordine  : 
[primo]  procedat6  aqua,  deinde 
ceteri  iuxta  predictum  ordinem 7,  de 
inde  pueri  et  illi  de  secunda  forma 
iuxta  ordinem  quo  disponuntur  in 
chore :  reliqui  de  superiore  gradu  eo 
ordine,  quo  disponuntur  in  capitulo, 
habitu  non  mutato.  Episcopus  ta- 
men,  si  presens  fuerit,  mitram  gerat 
et  baculum  :  et  exeat  processio  per8 
ostium  presbiterii  septentrionale,  et 
eat  circa  presbiterium.  Sacerdos  in 
eundo  singula  altaria  aspergat : 
deinde  in  australi  latere  ipsius 
ecclesie,  per  fontes  9ueniat  processio 
et  procedat9  ante  crucem ;  et  ibi 
[omnes  clerici]  stacionem10  faciant, 
sacerdote  cum  suis  ministris  pre- 
dictis  in  medio  suo  ordine  stante, 


1  SDB  add  illius  temporis. 

2  SDB  add  Tune  enim.  3 — 3  3  omits. 

4— 4    SDB  EADEM  DOMINICA. 

5— 5  SDB  Hiis  fitaquel  peractis. 

6  SBD  precedat. 

7  SBD  add  sequantur.  8  B  ad. 

9  SBD  uenientes  procedant. 

10  SBD  transpose. 


XXXVIII.]  PROCESSIO    DOMINICALIS  59 

ita  quod  puer  deferens  aquam  et 
acolitus  stent  'ante  gradum  cum 
cruce1:  deinde,  |precibus  consuetis 
dictis,  chorum  intrent,  et  sacerdos 
ad  gradum  chori  uersiculum  et 
oracionem  dicat2:  deinde  eat  cum 
suis  ministris  ad  cimiterium  canoni- 
corum  aspergendum,  orando  pro 
defunctis. 


XXXVIII.  (70)  ADAPTACIO  PROCES- 
SIONIS  HUIUS  DOMINICE  [ET]  IN 
CETERIS  DOMINICIS  CUM  EARUM 
EXCEPCIONIBUS. 

1.  Hie  modus  et  ordo3proces- 
sionis  seruetur4  generaliter  omnibus 
dominicis  diebus  per  annum  simpli- 
cibus.     In  dominicis  tamen  a  sep- 
tuagesima  usque  ad  quadragesimam 
dicitur5  uersus  post  antiphonam  [ad 
processionem]  in  ipsa   stacione  ad 
gradum  ante  crucem  a  duobusclericis 
de  secunda  forma  ad  populum  con- 
uersis,  habitu  non  mutato  [dicitur]. 
Similiter   a   dominica  post  octauas 
pasche  usque  ad   proximam   domi- 
nicam    ante    ascensionem    dicitur6 
uersus  a  duobus  de  secunda  forma 
in  superpelliceis   [ad    clerum    con- 
uersisj.       In    ipsa    uero    dominica 
[proxima]  ante  ascensionem  dicitur 
jiersuSj  a  tribus  de  superiore  gra- 
du  in  superpelliceis  in  pulpito  [ad 
clerum  conuers's]. 

2.  Preterea    in    dominica   pal- 
marum    processioni    sunt7   quedam 
specialiter    annexa:    scilicet    quod 


1  SDB  ad  gradum  (B  gradus)  ante  crucem. 

2  SDB  transpose. 

3  D  has   a  running  marginal   analysis  of  this 
chapter.     S  acids  seruicii. 

4  SDB  seruatur.  5  D  dicetur. 
H  omits.  ~  SD  fiant. 


60  SARUM   CUSTOMS  [x XXVIII. 

aqua  benedicatur1  extra  chorum, 
sicut  quolibet  dupplici2  festo  quod 
contingit  die  dominica:  et  tercia  can 
tata  spargitur3  [aqua]:  deinde  fiat4 
benediccio  florum  uel5  frondium,  et, 
dum  distribuantur6  rami  benedicti, 

XJ-VSLy"^ 

preparetur  feretrum  cum  reliquiis 
in7  quo  corpus  domini  in  pixide  de- 
pendeat,  et  ad  locum  stacionis  a 
duobus  clericis  de  secunda  forma, 
non  tamen  processioni8  sequendo, 
sed  in  locum9  prime  stacionis  [proces 
sioni]  obuiam  ueniendo,  habitu  non 
mutato,  deferatur,  lumine  in  lanterna 
precedente  :  et  sic  eat  processio, 
precentore  incipiente  antiphonam, 
[in  eundo  et  redeundo  et  respon- 
sorium  preter  antiphonam  Am  rex 
nosier  \\  et  excellenciore  sacerdote 
exequente  officium  processionis, 
uexillis  precedentibus.  In  primis 
circa  claustrum  [eant],  et  ita  exeant 
per  portam  cimiterii  laicorumf10 
usque  ad  locum  prime  stacionis,  que 
sit11  in  extrema  orientali2  parte  cimi 
terii  laicorum,  ubi  in  primis  legitur 
Euangelium  ab  ipso  diacono  ad  pro- 
cessionem  induto2.  Deinde  JreSj 
clerici,  habitu  non  mutato,  conuersi 
ad  populum,  ante  reliquias12  [En 
rex  uenii\  cantent.  Post  singulos  uer- 
sus,  executor  officii  incipiat  Salue™, 
conuersus  ad  reliquias,  quam  prose- 
quatur  chorus  cum  genufleccione ; 
ab  ipso  quoque  executore  primo 
cum  choro  fiat  genufleccio. 

Deinde  eat  processio  ad  locum 


1  SBD  benedicitur.  2  SBD  transpose. 

•'•  SBD  aspergatur.  *  SBD  fit. 

s  SBD  et.  6  SBD  distribuuntur. 

"  SBD  a.  s  SBD  processionem. 

9  SB  loco.  10  SBD  canonicorum. 
11  SDB  fit. 

1J  SD  add  uersum,  B  uersus. 
13  SDB  antiphonam. 


xxxix.  66] 


DOMINICA    PRIMA   IN    ADVENTU 


6l 


secunde  stacionis,  precentore  in- 
cipiente  antiphonam ;  fiat1  autem 
secunda  stacio  ante  ostium  ubi 
pueri  cantent2  Gloria,  laus.  Peracta 
autem3  stacione,  eat  processio  ad 
locum  tercie  stacionis,  que  fieri  solet 
ante  aliud  ostium  ipsius  ecclesie  ex 
eodem  latere,  ubi  tres  sacerdotes,  in 
ipso  ostio,  habitu  non  mutato,  con- 
uersi  ad  populum,  uersum  \Unus 
aiiteni\  dicant4.  Hiis  peractis,  eat 
processio  ad  ostium  occidentale,  et 
ibi  intret5  sub  capsula  reliquiarum 
ex  transuerso  ostii  eleuata,  et  fiat 
stacio  ante  crucem;  et  in  ipsa 
stacione  executor  ofricii  incipiat 
antiphonam,  [Aue  rex  noster\  cruce 
iam  discooperta :  et  respondeat 
chorus  cum  genufleccione ;  et  sic 
incipiat  sacerdos  rantiphonanT  ter, 
singulis  uicibus  uocem  exaltando, 
una  cum  choro  genufleccionem  faci- 
endo;  et  post  terciam  incepcionem 
chorus  eandem  antiphonam  in  ipsa 
stacione  totam  prosequatur.  Qua 
finita,  chorum  intrent6,  cruce  eciam 
super  principale  altare7  discooperta; 
et  sic  permaneat8  tota  die  disco 
operta. 

XXXIX.    (92)    DE    MODO    EXEQUENDI 


(P.  I39-) 


66.       JORDO    MISSE.}3 


ADUENTU  AD  MISSAM  ET  DE 
OFFICIIS  JSINGULORUMj  MINIS- 
TRORUM. 

i.     Dominica  prima  in  aduentu 


i.     Ad    missam    dicendam    ex- 


[domini],  peracta  processione  dum      ecutor  officii  cum  suis  ministris  [se~ 
canitur  tercia9,  executor  ofricii  et  sui     induat. 


Hfit. 

-  SDB  cantant. 
4  SDB  transpose. 
6  SDB  transpose. 
8  D  maneat. 
7  cantatur. 

a  The   text  of  this  chapter  is   from   C.     The 
additions  are  from  S,  which  has  the  chapter  as  part 
of  the  Ordinal  at  f.  162.     (Cp.  A  f.  94.)    The  MSS 
give  no  title  at  all. 

1  SB  casula 
debeant. 

62 


SARUM   CUSTOMS 


[xxxix.  66 


ministri  ad  missam  dicendam  [sic] 
se  induant.  LEtj  si  episcopus 
affuerit1,  tres  habeat  diaconos  et 
totidem  subdiaconos  ad  minus,  sicut 
in  omni  festo  nouem  leccionum, 
quando  ipse  [episcopus]  exequitur 
officium.  In  die  uero  pentecostes 
et  in  die  cene  septem  Thabeatl 
diaconos  et  septem  subdiaconos  et 
tres  acolitos.  In  aliis  uero  duppli- 
cibus  Testis"1  quinque  tantum.  Die 
uero2  parasceues  unum  solum  dia- 
conum  et  unum3  subdiaconum. 


2.  Cantata  uero  tercia  et  officio 
misse  inchoato,  dum  post  officium 
Gloria  patri  inchoetur4,  executor 
officii  cum  |suis  ministris  ordinate 
presbiterium  intrent  et  ad  altare 


accedant5,    diacono    et    subdiacono 
casulis    indutis,    manus    tarn  en    ad 


Et  si  episcopus  fuerit  tres  habeat 
diaconos  et  tres  subdiaconos  ad° 
minus0  in  omni  festo  nouem  lec- 
cionum  et  in  dominicis,  quando x 
scilicet  ipse  exequatur  officiumx 
diuinum.  In  die  uero  pentecostes 
et  in  die  cene  septem  habeat  dia 
conos  et  septem  subdiaconos  et  tres 
accolitos.  {In  die  parasceues  unum 
solum  habeat  diaconum  et  unum 
solum  subdiaconum.  }a  In  aliis  uero 
dupplicibus  festis  per  totum  annum 
quinque  tantum  habeat  diaconos  et 
quinque  subdiaconos  et  [tres]  aco 
litos. 

Et°  dum  induit  se  sacerdos 
sacris  uestibus  dicat  hunc  ymnum 
Veni  creator,  ^f  Emitte  spiritual 
tuuni  .  Or.  Deus  cut  omne  cor patet. 
Deinde  sequatur  antiphona  Introibo 
ad  altare  cum  psalmo  ludica  me 
\deus  et  discerne\.  {Kyrieleyson. 
Christeleyson.  Kyrieleyson.  Pater 
noster. } b 

2.  Hiis  finitis  et  officio  misse 
inchoato  cum  post  officium0  Gloria 
patri  inchoaturd,  e  executor  cum  suis 
ministris  presbiterium  intret  et  ad 
altare  ordinatim  accedant e :  primo 
ceroferarii  duo  pariter  incedentes, 
deinde  turribularius  post  eum  sub- 
diaconus,  exinde  diaconus  et  post 
eum  sacerdos,  diacono  et  subdiacono 
casulis  indutis,  scilicet  cotidie  per 
aduentum  et  a  septuagesima  usque 
ad  cenam  domini  quando  de  tem- 
porali  dicitur  missa,  nisi  in  uigilia  et 


1  SDB  fur rit. 

:j  SBD  add  solum. 

5  D  incedant. 


2  D  In  die.  «•  In  SA  this  comes  after  the  next  sente»" 

«  SDB  inchoatur.  b  Not  in  SA. 

c  S  psalmum.  d  S  ' 

e — e  S  accedant  ministri  - 


xxxix.  66] 


DOMINICA    PRIMA    IN    ADVENTU 


modum  sacerdotis  extra  casulam  non 
tenentibus  ;  ceteris  ministris  in  albis 
existentibus. 


3.  Quibus  uero  temporibus 
diaconi  et  subdiaconi  casula  [et] 
dalmatica  et  tunica  uti  debeant1  [et 
albis  ut]  in  ordinali  plene  descri- 
bitur. 


quatuor  temporibus,  manus  tamen 
ad  modum  sacerdotis  extra  casulam 
non  tenentibus ;  ceteris  uero  minis 
tris,  ut  ceroferariis  turribulario  et 
accolitisa  in  albis  cum  amictibus 
existentibus. 


3.  In  aliis  uero  temporibus 
anni,  quando  de  temporali  dicitur 
missa,  et  in  festis  sanctorum  tocius 
anni  utuntur  [diaconus  et  subdia- 
conus  dalmatica  et  tunica,  nisi  in 
uigiliis  et  quatuor  temporibus]  et  in 
die  parasceues :  tune  enim  sint  in 
albis  cum  amictibus  induti.  [Notan- 
dum  tamen  quod  in  tempore  pasche 
de  quocunque  dicatur  missa,  nisi 
in  inuencione  sancte  crucis,  utuntur 
ministri  altaris  ad  missam  uestimen- 
tis  albis.  Similiter  fiat  in  Annun- 
ciacione  beate  marie  et  in  con- 
cepcione  eiusdem,  et  in  utroque 
festo  sancti  michaelis  et  in  festo 
sancti  lohannis  apostoli  in  ebdom- 
ada  natalis  domini  et  per  octauas  et 
in  octaua  assumpcionis  et  natiuitatis 
beate  marie  et  in  singulis  com- 
memoracionibus  eiusdem  per  annum 
et  per  octauas  et  in  octaua  dedi- 
cacionis  ecclesie  et  in  festo  cuiuslibet 
uirginis  per  totum  annum.  Rubeis 
uero  utuntur  uestimentis  omnibus 
dominicis  per  annum  extra  tempus' 
pasche,  quando  de  dominica  agitur, 
et  in  quarta  feria  in  capite  ieiunii  et 
in  die  cene  et  in  utroque  festo  sancte 


1  SB  casula  dalmatica  et  tunica  et  albis   uti 
debeant. 


S  accolito. 


64 


SARUM   CUSTOMS 


[XXXIX.  66 


4.  Ad  gradum  autem  altaris 
sacerdos  ipse  confessionem  dicat, 
diacono  ei  assistente  a  dextris,  [et] 
subdiacono  a  sinistris. 


5.     Et  sciendum  quod  quisque1 


crucis  et  in  quolibet  festo  martyrum 
apostolorum  et  euangelistarum  extra 
tempus  pasche.  In  omnibus  autem 
festis  unius  confessoris  uel  plurim- 
orum  confessorum  utuntur  uestimen- 
tis  crocei  coloris.] 

{Subdiaconus  eciam  semper 
defert  textum :  diaconus  uero 
nullum  nisi  in  dupplicibus;  tune 
enim  uterque  in  ceruicali  pariter 
defert  textum.  }a 

4.  Ante  gradum   suppremumb 
altaris   sacerdos  ipse  confessionem 
dicat,  diacono  ei°  assistente  a  dextris, 
subdiacono    uero0    a    sinistris,    hoc 
modo    Et    ne    nos.       \Sed  liberal] 
Confitemini  domino  quoniam  bonus. 
Quoniam    in    seculum    \inisericordia 
eius\.       Confiteor    deo   \beate    marie 
omnibus  sanctis  et  uobis,  peccaui  nimis 
cogitacione  locucione  opere  mea  culpa  : 
precor  sanctam  mariam  omnes  sanctos 
dei  et  uos  orare  pro  me.     Ministri 
respondeant]  Misereatur  uestri0.   [Et 
postea     Confiteor    ad     sacerdotem. 
Deinde   dicat    sacerdos   Misereatur 
uestri  omnipotens   deus    et   dimittat 
uobis  omnia   peccata    uestra,   liberet 
uos  ab  omni  malo,  conseruet  et  confir- 
met  in  bono,   et  ad  uitam  perducat 
eternam.     Ministri,  AmenJ]     Absolu- 
cionem  [et  remissionem  omnium  pecca- 
torum  nostrorum,  spacium  uere  peni- 
tencie  et  emendacionem  uite,  graciam 
et  consolacionem  sancti  spiritus  tribuat 
nobis  omnipotens  et  misericors  domi- 
nus.     Ministri,  Amen.]  {ut  supra  in 
dominica  prima  aduentus  domini  ad 
completorium  dictum  est}a. 

5.  Et     sciendum     est    [quod] 


SBD  quisquis. 


a  Not  in  SA.  b  S  Ad  gradum  autem. 


xxxix.  66] 


DOMINICA   PRIMA  IN   ADVENTU 


sacerdos  officium  [misse]  exequitur1 
semper  [et]  si  episcopus  fuerit 
presens2  ad  gradum  altaris  Confiteor 
dicat. 


Dicta  uero  absolucione,  sacerdos 
diaconum  deosculetur,  deinde  sub- 
diaconum :  quod  Isemperj  obser- 


uetur3,  nisi  missa  pro  fidelibus  sit4 
dicenda,  et  exceptis  tribus  diebus5 
ultimis  passionis  domini6. 


6.  Hiis  peractis  ceroferarii 
7  cum  cereis  super  candelabra  arden- 
tibus7  ad  gradum  altaris  dimittant. 
Post  humiliacionem  uero  sacerdos8 
ad  altare  factam  ipsum  altare9 


quisque  sacerdos  officium  exequatur, 
semper  episcopus  si  presens  fuerit 
ad  gradum  altaris  dicat  Confiteor, 
Misereatur  et  Absolucionem.  Deinde 
dicat  sacerdos  Deus  tu  conuersus.  [Et 
plebsJ]  Ostende  nobis.  Sacer dotes  tui. 
Hie  percuciat  pectus  suum  dicens 
Ab  occultis  meis.  Non  nob  is.  Sancta 
dei  genitrix.  Letamini  in  domino. 
Domine  deus  uirtntis.  Domine 
exaudi.  Dominus  uobiscum. 

{Has  preces  dicunt  quidam  non 
in  ecclesia  Sarum,  sed  statim  post 
absolucionem  dicunt  Adiutorium 
nostrum. Y  Deinde  statim  sacerdos 
deosculetur  diaconum  et  post  eumb 
subdiaconum  dicens  Habete  osculum 
pads  et  dilecdonis  ut  apti  sitis 
sacrosancto  altari  ad  perfidendum 
offida  diuina.  Et  hoc  semper 
obseruetur  per  totum  annum,  nisi 
[tantum]  in  missis  pro  defunctis  et 
in  tribus  [proximis]  diebus  ante 
pascha. 

6.  Hiis  ita  peractis  ceroferarii 
candelabra  cum  cereis  ad  gradum 
altaris  dimittant.  Deinde  accedat 
sacerdos  ad  altare  et  dicat  in  medio, 
tacita  uoce  inclinatoque  corpore 
iunctisque0  manibus,  Oremus.  Aufer 
a  nobis  &c.  Per  christum  dominum0 
nostrum0.  Tune  erigat  se  et  oscule- 
tur  altare  in  medio  et  signet  se  in 
facie,  dicens  In  nomine  patris  et 
filii  et spiritus  sancti.  Amen.  Deinde 
ponat  [diaconus  thus]  in  turribulum  c 
et  dicat  diaconus0  prius  sacerdoti 


l  SB  exequatur.  2  SBD  transpose. 

3  SBD  obseruatur.  *  SBD  fuerit. 

5  SDB  transpose. 

6  SDB  in  passione  Ldominij. 

7 — 7  SDB  candelabra  cum  cereis. 

8  S  sacerdotis.  •  SDB  add  sacerdos. 

F. 


a  not  in  A. 
b  Spostea. 


S  thuribulo. 


66 


SARUM   CUSTOMS 


[xxxix.  66 


thurificet  diaconi1  ministerio :  deinde 
ab  ipso  diacono  ipse  sacerdos 
thurificetur  et  postea  textum  minis 
terio  subdiaconi  deosculetur. 

7.  Hiis  peractis  in  dextro 
cornu  altaris,  cum  diacono  et  sub 
diacono  officium  misse  usque  ad 
oracionem  prosequatur,  siue2  ad 
Gloria  in  excelsis  quando  Gloria  in 
excelsis  dicitur.  Quo  facto  sacerdos 
cum  ministris  suis3  in  sedibus  ad 
hoc  paratis  se  recipiant  et  expectent 
usque  ad  oracionem  dicendam,  uel 
in  alio  tempore  usque  ad  Gloria  in 
excelsis  incipiendum  [est]. 


Benedicite.  Sacerdos  dieat 
Ab  ipso  bene^dicatur  in  emus  honor e 
cremabitur  \in  nomine  patris  et  filii 
et  spiritus  sancti.  Amen].  Tune 
diaconus  ei  turribulum  tradens  deos 
culetur  manum  eius,  et  ipse  sacerdos 
thurificet  medium  et  utrumque 
cornu  altaris :  deinde  ab  ipso  dia 
cono  ipse  sacerdos  thurificetur  et 
postea  textum  ministerio  subdiaconi 
sacerdos  deosculetur. 

7.  Hiis  itaque  gestis  in  dextro 
cornu  altaris  cum  diacono  et  sub- 
diacono  officium  misse  usque  ad 
oracionem  prosequatur,  uel  usque  ad 
Gloria  in  excelsis  quando  dicitur. 
Quo  facto  [sacerdos]  et  sui  ministria 
in  sedibus  ad  hoc  paratis  se 
recipiant  et  expectent  usque  ad 
Gloria  in  excelsis,  quodb  in  medio 
altaris  semper  incipiatur  quando- 
cunque  dicitur.  [Et  semper  in 
omnibus  festis  dicitur  cum  tonis  qui 
scribuntur,  cum  Kyrie,  Sancttis  et 
Agnus  in  fine  libri.]c 

Post  incepcionem  Gloria  in 
excelsis  diuertit  se  sacerdos  ad 
dextrum  cornu  altaris  et  ministri 
[eius]  cum  eo  prosequentes  submissa 
uoce  Et  in  terra  pax  &c.  {Quod  a 
toto  choro  cantatur  et  non  alter- 
natim}d,  diaconus  a  dextris,  sub- 
diaconus  a  sinistris. 

Hiis  itaque  peractis  factoque 
signaculo  crucis  in0  facie0  sua°,  uertat 
sacerdos  [se]  ad  populum,  eleuatisque 


1  B  diacono. 

2  SDB  add  usque. 


a  S  cum  suis  ministris. 
3  SBD  transpose.  b  S  et  tune. 

c  from  S,  but  A  has  Choro  interim  canente 
Kyrieleyson  secundum  disposicionem  cantoris. 

A  S  omits:  A  has  Et  quandocunque  dicitur 
semper  a  toto  choro  simul  percantetur,  quod  semper 
obseruetur  per  totum  annum  quando  dicendus  est ; 


xxxix.  66] 


DOMINICA   PRIMA   IN   ADVENTU 


8.  Deinde 1  sacerdos  ad  officium 
exequendum  stet2  ad  altare,  dia- 
conus  post  eum3  stet  in  primo  gradu 
ante  altare,  deinde  subdiaconus 
ordinatim4:  ita  quod  quociens 
sacerdos  ad  populum  se  conuertit, 
diaconus  similiter  se  conuertat,  sub- 
diacono  interim  ipsi  sacerdoti  de 
casula  aptanda  subministrett5, 

266.  Et  si  episcopus  celebra- 
uerit,  omnes  diaconi  in  eodem  gradu 
diaconorum  consistant,  principal! 
diacono  medium  locum  inter  eos 
optinente.  Simili  modo  subdiaconi 
in  gradu  subdiaconorum  se  habeant. 
Ceteris  omnibus  diaconis  et  sub- 


aliquantulum  brachiis  iunctisque 
manibus  dicat  hoc0  modo0  Dominus 
uobiscum*  et  iterumseuertat  ad  altare 
et  dicat  Oremus*.  Quocienscunque 
dicitur  Dominus  uobiscum  ad  missam, 
semper  [sub]  eodem  tono  [dicetur] 
similiter  et  Oremus,  nisi  in  pre- 
facionibus,  et  nisi  in  missa  spon- 
salium  cum  fiat  benediccio  super 
sponsum  et  sponsam  ante  Pax 
domini.  Tune  dicetur  sicb  Domi 
nus  uobiscum.  Oremus*-,  et  in 
consimilibus.  Deinde  dicatur  oracio, 
ita  uidelicetx  determinando  Per 
omnia  secula  seculorum*.  Et  si  fuerint 
plures  collecte  dicende,  iterum  dicat 
sacerdos  Oremus ;  et  tune  omnes 
[oraciones]  que  sequuntur  sub  uno 
Per  dominum  et  sub  unoc  Oremus 
dicuntur.  Ita  tamen  quod  septena- 
rium  numerum  excedere  non  debet 
secundum  usum  Sarum  ecclesie. 

8.  Et  semper  dum  stat  sacerdos 
ad  officium  misse  post  eum  stet 
diaconus  directe  in  proximo  gradu, 
et  subdiaconus  similiter0  in  secundo 
gradu :  ita  ut  quociens  sacerdos 
ad  populum  conuerta[tur],  diaconus 
similiter  conuertaturd.  Subdiaconus 
uero  interim  genuflectendo  de  casula 
aptanda  subministret. 

Et  si  episcopus  celebrauerit, 
omnes  diaconi  in  gradu  diaconorum 
consistant,  principali  diacono  medi 
um  locum  inter  eos  optinente.  Simili 
modo  in  gradu  subdiaconorum  se 
habeant  [subdiaconi];  ceteris  autem 
diaconibust  et  subdiaconibust6  ges- 


i  SBD  Dum  uero.  2  SBD  stat. 

a  D  repeats  diaconus  in  place  of  post  eum. 
4  SDBordinate.  «  SBD  subministrante. 

0  This  section  is  transposed  here  for  the  sake  of 
comparison. 


a  See  music  in  Appendix. 

c  S  illo. 

e  S  diaconis  et  subdiaconis. 


b  SA  hoc  modo. 
d  S  se  conuertat. 


68 


SARUM   CUSTOMS 


[xxxix.  66 


diaconis  gestum  principalis  diaconi 
et  principalis  subdiaconi  imitantibus; 
excepto  quod  principalis  subdia- 
conus  sacerdoti  ad  populum  con- 
uertenti  solus  ministret1. 

9.  Sciendum  [est]  autem  quod 
quicquid  a  sacerdote  dicitur  ante 
epistolam  in  dextro  cornu  altaris 

expletur:  similiter  [et]  post  per- 
cepcionem  sacramenti.  Cetera 
omnia  in  medio  altaris  fiant2. 


10.  Post  introitum  uero  misse 
unus  ceroferariorum  panem  et  uinum 
et  aquam  in  pixide  et  phiolis  solemp- 
niter  ad  locum,  ubi  panis  uinum  et 
aqua[m]f    ad   eucharistie   ministra- 
cionem  disponuntur,  deferat :  cero- 
ferarius  reliquus3  pelues  cum  aqua 
et  manutergio. 

11.  Incepta  uero  ultima  oraci- 
one  ante  epistolam,  casula  interim 
deposita 

subdiaconus  per  medium 
chori  ad  legendam  epistolam  ad 
pulpitum  accedat. 


turn  principalis  diaconi  et  [principa 
lis]  subdiaconi  imitantibus ;  excepto 
quod  principalis  diaconus  sacerdoti 
ad  populum  conuertenti  solus  sub- 
ministret. 

9.  Sciendum  est  quod  quicquid 
a  sacerdote  dicitur  ante  epistolam 
in   dextro   cornu   altaris    expleatur, 
preter  incepcionem  Gloria  in  excelsis. 
Similiter    fiat    post    percepcionem 
sacramenti.    Cetera  omnia  in  medio 
altaris  expleantur :  nisi  forte  diaco 
nus  defuerit :  tune  enirn0  in  sinistro 
cornu  altaris  legat  euangelium. 

{Si  episcopus  celebrauerit,  in 
loco  Dominus  uobiscum  dicit  Pax 
uobis :  et  hoc  semper  quando  in 
pontificalibus  celebrat,  excepto 
solummodo  in  missis  pro  defunctis. 

Chorum  uero  ingredi  licet  usque 
ad  primam  collectam.}a 

10.  Post  introitum  uero  misse 
unus     ceroferariorum     panem     et° 
uinum    [et    aquam]    {in    pixide    et 
phialo   solempniter   ad   locum,   ubi 
panis   et   uinum  et  aqua}b  ad   eu- 
karistiex  ministracionem  disponuntur, 
deferat :  reliquus  [uero]  ceroferarius 
peluim  cum  aqua0  et°  manutergio. 

11.  Incepta  uero0  ultima  ora- 
cione  ante  epistolam,  casula  interim 
deposita0     retro     magnum     altare, 
subdiaconus  per  medium  chori  ad 
legendam   epistolam   [in   pulpitum] 
accedat.     Legaturx  eciam  epistolad 
in   pulpito   omni   die   dominica   et 
quandocunque    chorus    regitur    per 
totum  annum,  et  in  die  cene  et  in 
uigilia  pasche  et  pentecostes  et  in 


1  SD  ministrat.  2  SBD  fiunt. 

s  SBD  add  uero  and  transpose. 


not  in  SA. 

not  in  SA.     The  last  has  que...disponantur. 

S  disposita.  d  S  Epistola  autem  legatur. 


XXXIX.  66]  DOMINICA    PRIMA    IN    ADVENTU 


69 


I31.  Interim  eciam  ueniant  duo 
ceroferarii  obuiam  aco- 

lito  ad  ostium  presbiterii,  cum 
ueneracione  ipsum  calicem  ad  locum 
predicte  administracionis  deferant2, 
offertorio  et  corporalibus  ipsi  calici 
superpositis.  Est  autem  acolitus 
in  alba23  et  mantello  serico  ad  hoc 
parato.  Calice  itaque  in  loco  debito 
deposito3,  corporalia  ipse  acolitus 
super  altare  solempniter  deponat, 
ipsum  altare  in  recessu  deosculando. 
Quo  facto,  ceroferarii  candelabra 
cum  cereis  ad  gradum  altaris 
dimittaLnjt4. 

12.  Et  dum  epistola  legitur, 
duo  pueri  in  superpelliceis,  facta 
inclinacione  5ante  altare  a  gradu5 
chori,  in  pulpito  ipso 

|se|  ad  cantandum  gradale  preparent. 


commemoracione  omnium  fidelium. 
In  omnibus  aliis  festis  et  feriis  et  in 
uigiliis  et  quatuor  temporibus  extra 
ebdomadam  pentecostes  ad  gradum 
chori  legitur,  tarn  in  quadragesima 
quam  extra  :  et  semper  hoc  modoa. 

12.  Interim   uero  ueniant  duo 
ceroferarii  cum  cereis  obuiam  acco- 
lito    ad    hostium    presbiterii,    cum 
ueneracione  ipsum  calicem  ad  locum 
predicte       ministracionis       deferat, 
offertorio  et  corporalibus  ipsi  calici 
superpositis.     Est    autem   accolitus 
in  alba  et  mantello  serico  ad  hoc 
parato.    Calice  itaque  in  loco  debito 
deposito,   corporalia  ipse  accolitus 
super   altare   solempniter    deponat, 
ipsumque  altare  in  recessu  [dejoscu- 
lando.     Quo  facto,  ceroferarii  cum 
cereisx  candelabra  ad  gradum  altaris 
dimittant. 

13.  Dum  epistola  legitur,  duo 
pueri  in  superpelliceis,  facta  incli 
nacione  ad  altare  ad  gradum  chori, 
in  pulpitumb  per  medium  chorum 
ad  gradale    incipiendum    et    suum 
uersum  cantandum  se  preparent:  et 
sic  incipiaturx  gradale  et  suus  uersus 
[cantetur]    in     pulpito     a    duobus 
pueris:  canitur  in  superpelliceis  omni 
die  dominica  per  annum  quando  de 
dominica   agitur   et   festum  duplex 
non  fuerit :  et  in  festis  [simplicibus] 
tarn  trium  leccionum0  quam  nouein 
leccionum,  in  quibus  chorus  regitur, 
et  eciam0  in  die  cene.     In  die  uero 
animaruma  tribus  clericis  de  secunda 
forma   ibidem   dicitur,    habitu    non 
mutato. 


1  §§  xii — xviii  are  transposed  out  of  their  order 
for  the  sake  of  comparison  with  the  fuller  text. 
••!  SBD  deferenti.  2»  D  albis. 

3  SBD  reposito.  *  S  demittant. 

5— 5  SBD  ad  altare  ad  gradum. 


*  S  cum  hoc  tono.   For  the  music  see  Appendix. 
b  S  pulpito. 


SARUM  CUSTOMS 


[XXXIX.  66 


17.  Post  ""lectam"1  uero1  episto- 
lam  unus  ceroferariorum  cum  aliquo 
puero  de  choro  aquilam  in 

pulpito  ad  legendum  euangelium 
ornando  preparet. 

15.  Dum  gradale  canitur2  duo 
de  superiore  gradu  ad  cantandum 
Alleluya  [in]  capis  sericis  se  induant 
et  ad  pulpitum  accedant. 


1 6.     Dicto  uero  gradali 


In  festis  autem  duplicibus 
dicitur  a  tribus  clericis  de  secunda 
forma  in  capis  sericis,  {duobus 
scilicet  ex  parte  chori,  tercio  de 
parte  altera}a,  loco  predicto  seruato. 

14.  Lecta  uero  epistola,  bunus 
ceroferariorum  cum  aliquo  puero  de 
choro b   aquilam   uel   lectrinum*   in 
pulpito    ad    legendum    euangelium 
preparent. 

15.  Dum  uero  gradale c  canitur 
duo  de  superiore  gradu  ad  Alleluya 
cantandum  capis  sericis  induant  se 
in    uestiario,    et    ad    pulpitum   per 
medium  chori  accedant. 

Quandocunque  enim  dicitur 
uersus  gradalis  in  pulpito  a  duobus 
pueris,  tune  semper  dicetur  Alleluya 
ibidem  a  duobus  de  superiore  gradu 
in  capis  sericis,  nisi  infra  octauas 
cum  regimine  chori :  tune  enim 
dicitur  Alleluya  a  rectoribus  chori, 
loco  et  habitu  predictis  seruatis. 

1 6.  Dicto  uero  uersu  gradalis, 
pueri  cantores  reincipiant  gradale  et 
percantetur  a  choro,  {ut  supradictum 
est  [in]   dominica   prima   aduentus 
domini}d.    [Quod  per  totum  annum 
obseruetur  ad  missam  scilicet  de  die, 
nisi  in  festis  duplicibus  et  quando 
Tractus  et  leccio  habeatur,  et  nisi 
in  quinta  et  sexta  feria  ebdomade 
pasche.      Repetatur   eciam   in   die 
natalis  domini  ad  secundam  missam 
et  in  missa  Salus  populi  et  pro  pace, 
uidelicet    inter    septuagesimam    et 
pascha  tan  turn]. 

Finito  gradali  cum    suo    uersu, 


SBD  quoque. 


•  D  canunt. 


a  not  in  S. 

b — b  S  ceroferarii.  c  S  uersus  gradalis. 

d  not  in  S,  which  has  the  following  sentences 
instead. 


XXXIX.  66]  DOMINICA   PRIMA   IN   ADVENTU 


pueri  can[ta]tores  ad  gradum  altaris 
inclinaturi1  redeant. 


14.  Lecta  epistola,  subdiaconus 
panem  et  uinum  post  manuum 
ablucionem2  ad  eucharistie  ministra- 
cionem  in  loco  ipsius  ministracionis 
preparet,  ministerio  acoliti. 


1 8.  Dum  Alleluya  canitur,  dia- 
conus,  primo  ablutis3  manibus, 
casulam  super4  humerum  sinistrum 
modo  stole  succingit, 


altare  disponat. 


corporalia  super 


pueri   cantores    ad    gradum    altaris 
inclinatia  redeant. 

{In  natali  quoque  in  festis 
sanctorum  Stephani  lohannis  Inno- 
cencium  pro  uoluntate  tune  minis- 
trancium  cantatur  gradale.}b 

17.  Dictis  gradali   et  Alleluya 
[et]  sequencia  uel  tractu  a  sacerdote 
priuatim    cum    suis    ministris,    [ac- 
cipiat]  subdiaconus  panem  et  uinum 
cum  calice  post  manuum  ablucionem 
[et  ea  preparet]  ad  eukaristie  minis- 
tracionem,   {loco  ipsius  administra- 
cionis  preparet  ministerio  acoliti  }b. 

Finite  Alleluya,  clerici  cantores 
ad  gradum  chori  inclinati  redeant : 
deinde  adc  vestibulum  ad  capas 
sericas  exuendas. 

1 8.  Dum  Alleluya  [uel]  tractusx 
uel  sequencia  canitur  a  choro,  dia- 
conus    casula    sua,    quando    utitur, 
humerum     sinistrum     modo     stole 
succinctus,  se  preparet,  et  accedens 
abluens  manus,  corporalia  in  altare 
deferatd,   apponens  panem   patene, 
uinum  et  aquam  in  calicem  infun- 
dens,  benediccionem  prius  a  sacer 
dote    petitam6   hoc    modo: — Bene- 
dicite.     Sacerdote  [sic]  respondente 
Dominus.    Ab  eo  sit  bene^  dicta  ^  de 
cuius  latere  exiuit  sanguis  et  aqua. 
In  nomine  patris  et  filii  et  spiritus 
sancti    [Amen].       Sacerdos    [uero] 
interim    sedeat   in   sua   sede. 

fNulla  die  dominica  per  annum 
dicitur  sequencia  ad  missam, 
quando  de  dominica  agitur,  nisi  per 
aduentum  et  in  tempore  pasche  et 
in  sexta  die  a  natiuitate  domini. f 


1  D  inclinatis  capitibus.  2  D  absolucionem. 

3  D  ablutus  prius ;  S  prius  ablutis ;  B  begins  the 
§  Diaconus  ablutis  prius  manibus. 

4  SBD  casula  humerum... succinctus. 


a  SA  inclinaturi. 

c  S  in. 

e  S  petitot. 


b  not  in  SA. 

d  S  inferat. 

f — f  in  red  in  C. 


72  SARUM   CUSTOMS  [XXXTX.  66 

In  missis a  sanctorum,  quando 
chorus  regitur,  per  totum  annum 
excepta  septuagesima  usque  ad 
pascha,  dicitur  sequencia,  nisi  in 
festis  plurimorum  confessorum  et 
nisi  in  festo  sancti  michaelis  in 
monte  tumba.  A  septuagesima 
uero°  usque  ad  cenam  domini  in 
dominicis  et  in0  festis  nouem 
leccionum  canitur  tractus  a  quatuor 
clericis  de  superiore  gradu  in  capis 
sericis  rubeis  ad  gradum  chori,  nisi 
in  festo  Purificacionis  [et  annun- 
ciacionis]  beate  marie  :  ita  quod 
omnes  illi  quatuorx  clerici  simul 
primum  uersum  incipiant,  quern  duo 
ex  parte  chori  principali  prosequan- 
tur,  aliis  [uero]  duobus  interim 
sedentibus  in  extrema  parte  prime 
forme ;  et  ita  alternis  uicibus  singuli 
uersus  ab  illis  quatuor  tocius  tractus 
dicuntur,  choro  interim  sedente  :  ita 
[quod]  ut  omnes  simul  ilium  ter- 
minent  tractum. 

In  dominicax  prima  quadra- 
gesime  et  in  dominica  palmarum 
tractus  ab  choro  alternis  uicibus  hinc 
inde  cantaturc:  ita  uero  quod  ex 
parte  chori  principali  incipiatur. 

{Et  dum  unus  uersus  ibidem 
stando  canitur,  interim  clerici  ex 
altera  parte  sedeant.}d 

19.     Dum  prosa  canitur,  diaco-  19.     Ete     dum     Alleluya     se- 

nus  ipse  altare  thurificet.  quencia      uel       tractus      canitur  °, 

diaconus  antequam  accedat  ad 
euangelium  pronunciandum,  thuri 
ficet  medium  altaris  tantum.  Nun- 
quam  enim  thurificet  lectrinum 
neque  ad  missam  neque  ad  matu- 


a  S  festis  uero.  b  S  in. 

c  S  A  add  modo  predicto,  loco  nee  habitu  mutato. 

d  not  in  SA.  e  SA  In  fine, 


xxxix.  66] 


DOMINICA    PRIM  A   IN    ADVENTU 


73 


Deinde  ad  commonici- 
onem  puerorum  ministrancium  a 
choro  ad  ministeria  sua1  redeun- 
cium,  accepto  texto  euangeliorum 
et  data  ei  humiliate 2  benediccione, 


et3  ceroferariis  et  thuri- 
bulo  precedente,  subdiacono  librum 
leccionis  euangelice 
deferente,  per  medium  chori  ad 
pulpitum  accedat,  textum  ipsum 
super  sinistram  [partem]  manuum4 
solempniter  gestando. 


20.  Et  cum  ad  locum  legendi 
peruenerit5,  textum  ipsum  subdia- 
conus  accipiat  et  a  sinistris  LipsiuSj 
diaconi  ipsum  [textum] 


tinas  ante  pronunciacionem  euan- 
gelii.  Deinde  { commonicione 
puerorum  ministranciamf  a  choro 
ad  ministeria  sua  redeuncium}a, 
accipiat  textum  [scilicet  librum 
euangeliorum  et]  humilians  se  ad 
sacerdotem  stantem  coram  altare, 
uersa  facie  ad  meridiem  ita  dicens 
sine  nota.  lube  domine  benedicere. 
Sacerdos  respondensb  Dominus  sit  in 
corde  et  in  ore  tuo  ad  pronunciandum 
sanctum  euangelium  dei  in  nomine 
patris  et  filii  et  spiritus  sancti  [Amen]. 
[Si  autem  sacerdos  pro  se 
celebret,  dicat  priuatim  lube  domine 
benedicere^  et  postea  Dominus  sit  in 
corde  meo,  &c.]c  et  sic  procedat 


diaconus  per  medium  chori,  ipsum 
textum  super  sinistram  manum 
solempniter  gestandumd  ad  pulpitum 
accedat,  ecurn  ceroferario  et  thuri- 
bulario  precedente6,  {subdiacono  ite- 
rum  casula  induto,  quando  utitur, 
librum  euangelice  leccionis  defe 
rente}^ 

Et  si  duplex  festum  fuerit  crux 
precedat,  que  quasi  a  dextris  erit 
legentis  euangelium,  facie  crucifixi 
ad  legentem  conuersa. 

Quandocunque  enim  epistola 
legatur  in  pulpito,  ibidem  legatur 
[et]  euangelium. 

20.  Et  cum  ad  locum  legendi 
peruenerit,  textum  ipsum  [sub]dia- 
conus  accipiat  et  a  sinistris  ipsius  dia 
coni  quasi  oppositus  ipsum  textum, 


1  D  ministeriuin  suum. 

-  S  humiliatiot  D  add  capita.    SBD  add  a  sacer- 
dote.  :!  SBD  cum. 

4  SBD  manum.  5  D  perueniunt. 


l  not  in  SA.  t>  S  respondeat. 

from  A.  d  S  gestando. 

— •  S  thuribulario  et  ceroferariis  precedentibus. 

not  in  SA. 


F. 


10 


74 


SARUM    CUSTOMS 


[XXXIX.  66 


dum  euangelium  legitur  teneat. 


21.  Et  lecto  euangelio,  ipsum 
deosculando1  ipsi  diacono  porrigat  a 
dextra  parte  ipsius;  |et|  in  redeundo2 

ipsum  textum3  ad 

altare  ex  directo  pectore  deferat. 


dum  euangelium  legitur,  teneat, 
ceroferariis  diacono  assistentibus, 
imo  a  dextris  reliquo  a  sinistris  ad 
eum  conuersis  :  {thuribularius  [uero] 
stet  post  diaconum  ad  eum  con- 
uersus}3. 

Et  semper  legatur  euangelium 
ad  missam  uersus  aquilonem,  id  estb 
boriale. 

Et  si  episcopus  exequatur 
officium,  omnes  ministri  in  choro 
ad  sequenciam  dicendamc  ueniant, 
quando  sequencia  dicitur,  preter 
principalem  diaconum  {et  princi- 
palem  subdiaconum}a,  et  ibi  moram 
faciant  diaconi  et  subdiaconi  in 
medio  chori  cum  rectoribus  chori 
donee  principalis  diaconus  a  pul- 
pito  post  lectum  euangelium  per 
chorum  redeat. 

Cum  autem  inceperitd  euange 
lium,  post  Dominus  2tobiscum,  faciat 
signum  crucis  super  librum,  deinde  in 
sua  fronte  et  postea  in  pectore  cum 
pollice.  Hoc  modo  legantur  omnia0 
euangelia  per  totum0  annum,  nisi  in 
festisduplicibustantum:  hoc0  modoe°. 

21.  Lecto  euangelio,  osculeturf 
librum  et  accedens  subdiaconus 
sstatim  porrigat  ei  textum  deoscu 
landum  s  a  dextris  suis.  In  redeundo 
eciam  textum  hipse  diaconus  ad 
altare  ex  directo  pectore  deferat h. 

Si  episcopus  celebrauerit,  tune 
post  euangelium  principalem  dia 
conum  comitentur  ceteri  diaconi  et 
subdiaconi  [processionaliter  a  choro 


1  SBD  deosculandum. 

2  SB  add  tatnen,  DB  add  eciam. 
;!  SBD  transpose. 


a  not  in  S.  b  S  scilicet. 

c  S  cantandam.  d  S  ceperit. 

0  For  the  music  see  Appendix. 
f  S  deosculetur. 

8 — 8  S  textum  porrigat  deosculandum  illi.  Over 
erasure. 

h — h  S  ipsum  ante  diaconum, ..deferatur. 


xxxix.  66] 


DOMINICA   PRIM  A   IN   ADVENTU 


75 


22.  Post  incepcionem  Credo  in 
unum 

sacerdos  ipse  ministerio  diaconi 
thurificetur 

et  postea  ministerio  subdiaconi 
textum  [sacerdos]  deosculetur.  Quo 
peracto1,  chorus  ministerio  pueri 
more  solito  incensetur,  sequente 
subdiacono  textum  deosculandum 
singulis  [clericis]  eo  ordine  quo 
incensantur  porrigente. 

23.  Hiis  peractis  acolito  minis- 
trante    subdiacono    |subdiaconus|  t2 
ipsi     diacono —     [Ad     offerendam 
dicendam  diaconus  et  subdiaconus 
ad  sacerdotem  accedant,   diaconus 
a   dextris,    subdiaconus   a   sinistris. 
Similiter  fiat  ad  Sanctus  et  ad  Agnus 
del  et  ad  communionem  dicendam  : 
et  hoc  semper  ad  missam  obseruetur. 
Dum   offerenda   canitur,]    sacerdos 
prius  hostiam  super   patenam   [im- 
ponat]   deinde   calicem    de3   manu 
diaconi   accipiat,   [deinde]    diacono 
manum    ipsius    sacerdotis    utraque 
uice  deosculante. 


ad  altare,  ita  quod  bini  procedant 
subdiaconi].  Deinde  principalis 
[sub]diaconus  in0  ultimo0  ordine 
subdiaconorum,  uno  subdiacono  in- 
cedente  ei  a  dextris,  altero  a  sinistris. 
Postea  sequantur  diaconi  simili 
ordine  dispositi;  et  hoc  ipso  modo 
et  ordine  ad  introitum  misse  domi- 
num  episcopum  procedant. 

Finite  euangelio  incipiat  sacer 
dos  Credo  [cum  hac  nota]a. 

22.  Dum    a   toto    choro   non 
alternando  canitur  Credo  in   tinum0, 
accedat  diaconus  post  lectum  euan- 
gelium   et   offerat  sacerdoti  librum 
euangeliorum   uel    textum    deoscu 
landum  in  sinistris  eius.  [Et  quando- 
cunque  dicitur,  semper  a  toto  choro 
percantetur ;    quod   obseruetur   per 
totum  annum  quando  dicendus  est, 
sicut  de  Gloria  in  excelsis^. 

23.  Deinde   porrigat   sacerdoti 
calicem  cum  patena  et  sacrificio  et 
osculetur  manum  eius  utraque  uice  : 
ipse  uero  accipiens  ab  eo  calicem 
diligenter  et°  ponat  in  loco  debito 
super  medium  altaris,   et   inclinato 
parum  eleuet  calicem  utraque  manu 
offerens     domino c     sacrificium,     et 
dicat  cum  deuocione  hanc  oracio- 
nem    Suscipe   sancta    trinitas    hanc 
oblacionem  &c. :    qua  dicta  reponat 
calicem,  et  cooperiat  cum  corporali- 
bus,  ponatque  panem  super  corpo- 
ralia  decenter  ante  calicem  uinum 
et  aquam  continentem,  et  osculetur 
patenam  et  re°ponat  earn  a  dextris 
super  altarex  sub  corporalibus  parum 
cooperiendo. 


1  B  Hiis  peractis. 

2  S  subdiacono. 


SBD  a. 


For  the  music  see  Appendix, 
from  A.  c  S  deo. 


SARUM   CUSTOMS 


[XXXIX.  66 


24.  Postea  ordinato  sacrificio 
et  debito  modo  disposito1,  sacerdos 
sacrificium  ministerio  diaconi  ter  in 
[calice]  signo2  crucis  thurificet, 
deinde  ter  in  circuitu,  postea  ex 
utraque  parte  sacrificii. 


24.  Hoc  peracto  accipiat  thuri- 
bulum  a  diacono,  et  thurificet  sacri 
ficium  uidelicet  [ultra]  ter  signum 
[crucis]  faciens  et  ter  in  circuitu 
calicis,  et  ex  utraque  parte  calicis  et 
sacrificii.  Deinde  locum  inter  se  et 
altare  disponat0.  Et  dum  thurificet 
dicat  Dirigatur  domine  {ad  te  oracio 
meet  sicut  in&nsum}*.  Postea  thuri- 
ficetur  ipse  sacerdos  ab  ipso  diacono 
et  subdiaconus  deferat  ei  textum 
deosculandumb.  Deinde  acolitus 
thurificet  chorum,  incipiens  a  rec- 
toribus  chori :  deinde  superiorem 
gradum  ex  parte  decani,  incipiens 
ab  ipso  decano  uel  a  proximiori 
stallo,  eo  absente;  postea  superiorem 
gradum  ex  parte  cantoris  eodem 
ordine :  exinde  secundas  formas  et 
primas  simili  ordine.  Ita  quod  ipse 
puer  singulos  clericos  incensando 
[illis]  inclinet,  subsequente  eo  sub- 
diacono  cum  textu  ab  omnibus 
deosculandum  tc. 

Si  episcopus  celebrauerit  et  du 
plex  festum  fuerit,  duo  ueniunt  cum 
thuribulo  [et]  duo  diaconi  cum 
duobus  textibus  uel  reliquiis. 

Si  autem  episcopus  non°  cele 
brauerit  et  duplex  festum  fuerit, 
textum  ddeferatur  ab  acolitod  ex 
parte  cantoris  :  primo  autem  thuri- 
ficandus  est  cantor  qui  stat  in 
medio  chori  cum  ceteris  rectoribus 
chori,  ut  tenetur6  in  festis  maioribus 
dupplicibus0  tantum. 

Deinde  principales  rectores  chori 
ex  utraque  parte  sui :  exinde  duo 


S  deposito. ' 


SBD  signum.  A  not  in  S. 

b  S  inserts  heading  (?)  De  Chori  thurificacione 
ad  missam. 

c  S  deosculando. 

•I — d  S  defert  accolitus.        «  S  scilicet. 


xxxix.  66] 


DOMINICA    PRIMA    IN    ADVENTU 


77 


25.     Quo  peracto  sacerdos 

manus  abluat 

ministerio     subdiaconi     et 
aliorum  ministrorum, 

[subjdiacono  interim  ipsum 
altare  in  sinistro  cornu  incensante  et 
reliquias  more  solito  Lin  circuitUj. 
Accedente  autem  sacerdote 

ad  diuinum 

obsequium  exequendum,  diaconus 
et  subdiaconus  suis  gradibus  ordi- 
nate  se  teneant. 


rectores  secundarii :  postea  chorus 
more  solito,  eodem  quoque  ordine 
sequuntura  textus. 

{Si  presens  fuerit  episcopus  et 
non  exequatur  ofrkium,  diaconus 
ab  eo  benediccionem  accipiat  ad 
pronunciandum  euangelium  et  post 
lectum  euangelium  per  episcopum 
transeundo  eum  primum  incensabit 
et  postea  subdiaconus  textum  ei 
apertum  deosculandum  porrigat.}b 

Post     Credo    in     unum     dicat 
sacerdos  Dominus  uobiscum  et  Ore- 
•  miis  et  offerendam. 

Quando  uero  non  dicitur  Credo 
{dicat  sacerdos  Dominus  uobiscum 
et  Oremus}^  tune  immediate.  Post 
Oremus  et  offerendam,  accedat  dia 
conus  et  offerat  calicemx  sacerdoti 
cum  patena;  et  cetera  supradicto 
modo  expleantur,  et  thurificet  sacri- 
ficium  more  solito,  sed  chorus  non 
thurificetur :  nunquam  enirn0  thuri- 
ficetur  chorus  post  euangeliumx  ad 
missam,  nisi  quando  dicitur  Credo 
in0  unum0  ^  sed  tune  semper. 

25.  Hiis  ita  peractis  eat  sacer 
dos  ad  dextrum  cornu  altaris,  et 
abluat  manus  {ministerio  subdiaconi 
et  aliorum  ministrorum  ita}c  dicens, 
Munda  me  domine  ab  omni  inqui- 
namento  &c.,  diacono  interim  ipsum 
altare  in  sinistro  cornu  thurificante, 
et  reliquias  more  solito  in  circuitu. 

Ablutis  manibus  sacerdotis,  re- 
uertat  se  ad  altare  ad  diuinum 
officium  exequendum ;  et  diaconus 
et  subdiaconus  suis  gradibus  ordi- 
nate  supradicto  modo  se  teneant. 


S  sequantur. 
not  in  S. 


l>  not  in  SA. 


78  SARUM   CUSTOMS  [XXXIX.  66 

26.     See  above  p.  67.  26.     Deinde  sacerdos  stans  ante 

altare  inclinatoque  capite  et  corpore 
iunctisque0  manibus,  dicat  In  spiritu 
humilitatis  &c.,  et  erigens  se  de- 
osculetur  altare  a  dextris  sacrificii, 
et  dans  benediccionem  ultra  sacri- 
ficium,  postea  signet  se  dicens  In 
nomine  patris  etfilii  et  spiritus  sancti 
Amen.  Deinde  uertat  se  ad  po- 
pulum,  et  tacita  uoce  dicat  Orate 
fratres  et  sorores  &c.  Responsio 
clerici  priuatim  Sancti  spiritus  gratia 
illuminet  cor  meui)rt*  et  labia  mea^a 
et  accipiat  do  minus  digne  hoc  sacri- 
ficium  laudis  de  manibus  \tuis\  pro 
peccatis  et  offensionibus  me  is. 

In  missisb  uero  pro  defunctis 
post  ablucionem  manuum  sacerdotis, 
statim  incipiat  idem  sacerdos,  iunctis 
manibus,  in  medio  altaris  ad  altarex 
conuersus,  ita  dicens  : — 

Hostias  et  preces  tibi  do  mine  offe- 
rimus. 

Chorus  cantando  respondet : 

Tu  suspice  pro  animabus  &c.c 
Et  iterum  dicit  sacerdos  /;/  spiritu 
humilitatis.  Deinde  stans  dicat 
conuersus  ad  populum  tacita  uoce, 
Orate  fratres  et  sorores  pro  fidelibus 
defunctis'.  Responsio  chori  cantando, 
Requiem  eternam  etc.  Quam  olim. 
&c. 

Notandum  quod  in  omnibus 
missis  pro  corpore  presenti  et  in 
anniuersariis  cuiuscunque  fuerit 
et  trigintalibus  dicitur  Hostias  ct 
preces  cum  uersu  Requiem  eternam 
et  cum  Quam  olim  [&c.]. 

In  omnibus  uero  aliis  missis  pro 


S  tuum...tua.  b  S  missa. 

For  the  music  see  Appendix. 


XXXIX.  66]  DOMINICA    PRIMA   IN    ADVENTU 


79 


27.     Sacerdote  uero  Per  omnia 
secula1  incipiente 


suhdiaconus  offertorium  et  patenam 
a  manu  diaconi  accipiat  et  ipsam 
tenentemt2  quousque  oracio  domi- 
nica[lis]  dicatur,  acolito  offertorio 
coopertot3committat,  in  gradu  post 
subdiaconum  interim  constitute. 


28.  Sciendum  autem  quod 
pueri  ministrantes,  dum  secretum 
misse  cantaturt4,  in  choro  moram 


faciant5  exteriorem 


prime 


forme  tenentes,  quousque  sacerdos 
cancellatis  manibus  ad  altare  se 
inclinet.  [Qui]  tune  enim  ad  altare 
[se]  accedant7  ad  ministrandum 
diacono  in  manuum 

ablucione  cum  subdiacono. 


defunctis   non   dicitur,    nee   in    die 
animarum. 

Et  reuersus  ad  altare  sacerdos 
dicatx  secretas  oraciones  iuxta  nu- 
merum  et  ordinemx  antedictarum 
ante  epistolam,  ita  incipiens,  Ore- 
mus. 

27.  Quibus  finitis  dicat  aperta 
uoce    Per  omnia   secula    seculorum, 
manibus   non   leuatis    donee    dicat 
Sitrsum    corda.     Et    tune    accipiat 
subdiaconus  offertorium  et  patenam 
a    manu    diaconi,    ipsam    patenam 
tenenduma   quousque  Pater  nosier 
dicitur b  acolito  offertorio  coopertam 
committal   in   gradu   [scilicet]  post 
subdiaconum      iterum      constitute ; 
quod    eciam    obseruetur    in    omni 
missa  ad   autenticum    altare    cele- 
brandumtc  per  totum  annum,  nisi 
tantum0   in   missis    pro    defunctis : 
tamen    in    die   animarum    obserua- 
bitur. 

28.  Sciendum  est  [autem]  quod 
pueri    ministrantes,    dum    secretum 
misse    tractatur,    in    choro    moram 
faciant,    exteriorem     locum     prime 
forme  tenentes,  quousque  sacerdos, 
cancellatis    manibus,    ad    altare    se 
inclinet :  tune  enim  ad  altare  acce 
dant d  ad  ministrandum  diacono  et 
subdiacono  in  manuum  ablucione. 

Hoc  modo  incipiantur  omnes 
prefaciones  ad  missam  per  totum 
annum  tarn  in  feriis  quam  in  festise. 

Et  cum  dicat  sacerdos  Sanctus 
Sanctus  Sanctus*  erigat  se  parumper 
brachia  sua  et  iungat  manus  suas 
usque  ad  hoc  uerbum  In  nomine 


1  D  adds  seculontm. 
*  SBD  tenendam. 
4  SBD  tractatur. 
G  BD  add  locum. 


:!  SBD  cooperta.mj. 
5  BD  faciunt. 
7  SBD  accedunt. 


S  tenendam.  h  S  incipiatur. 

S  celebranda.  d  S  accedunt. 

For  the  music  see  Appendix, 


So  SARUM    CUSTOMS  [XXXIX.  66 

domini:  tune  signet  se  in  facie  sua, 
et  sic  fiat  in  omnibus  prefacionibus. 
Deinde  statim  iunctisx  manibus  et 
oculis  eleuatis,  incipiat  Te  igitur, 
corpore  inclinato  donee  dicat  ac 
petimus :  tune  erigens  [se]  osculetur 
altare  a  dextris  sacrificii,  dicens  ut 
accepta  &c.  Factis  signaculis,  eleuet 
manus  ita  dicens,  In  primis  que 
tibi  offerimus  &c.  una  cum  famulo 
tuo  papa  nostro  N  \necnon\  et  anti- 
stite  nostro  N  id  est  pro  proprio 
episcopo  tantum0  et  non  pro  archi- 
episcopo ;  et  rege  nostro  N:  et 
dicuntur  nominatim.  Sequatur 
Memento  domine0  famulorum  famu- 
larumque  tuarum.  Hie  oret  cogi- 
tando  pro  uiuis ;  N  6°  N  et 
omnium  circumastancium  &c.  Sequa 
tur  Communicantes  &c.  Per  eundem 
christum  dominum  nostrum. 

Hie  respiciat  sacerdos  hostiam 
cum  magna  ueneracione  dicens, 
Hanc  igitur  oblacionem  &c.,  Per 
Christum  dominum  nostrum.  Hie 
iterum  respiciat  hostiam  dicens 
Quam  oblacionem  [&c.] :  hie  erigat 
sacerdos  manus  et  coniungat,  et 
postea  tergat  digitos  et  eleuet 
hostiam  dicens  Qui  pridie  quam 
pateretur  &c.  Hie  inclinet  se,  et 
postea  eleuet  paululum  dicens 
Gracias  agens  bene^dixit  fregif : 
hie  tanget  hostiam  dicens  Dedit 
discipulis  suis°  dicens^  Accipite  et 
manducate  ex  hoc  omnes :  hoc  est 
enim  corpus  meum  :  et  debent  ista 
uerba  proferri  cum  uno  spiritu  et  sub 
una  prolacione,  nulla  pausacione 
interposita :  post  hec  uerba  in 
clinet  se  sacerdos  ad  hostiam  et 
postea  eleuet  earn  supra  frontem,  ut 


XXXIX.  66]  DOMINICA    PRTMA   IN   ADVENTU  8 1 

possit  a  populo  uideri  et  reuerenter 
reponatx  illud  super  corporalia  ante 
calicem  in  modum  crucis  per  eandem 
facte.  [Et  tune  discooperiat  calicem] 
et  teneat  inter  manus  suas,  non 
disiungendo  pollicem  ab  indice, 
nisi  dum  facit  benedicciones  tantum, 
ita  dicens  Simili  modo  postquam*  &c. 

Hie  inclinet  se  sacerdos0  dicens 
\gracias  agens,  bene^dixit  dedit  dis- 
cipulis  snis  dicens} b,  Accipite  et  bibite 
ex  eo  omnes.  Hie  eleuet  [sacerdos] 
parumper  calicem  dicens,  Hie  est 
enim  calix  &c.  :  [Hie  eleuet  calicem 
usque  pectus  uel  ultra  capud  dicens 
Hoc  quocienscunque  feceritis  in  mei 
memoriam  faciettsJ]  Hie  reponat 
calicem  et  fricet  digitos  suos  ultra 
calicem  propter  micas,  et  cooperiat 
calicem  et  eleuet  brachia  in  modum 
crucis,  iunctis  digitis  usque  ad  hec 
uerba  de  tuis  donis  acdatis* ,  ita  di 
cens  Unde  et  memores  domine*  &c. 
supra  que  propicio  &c. 

Hie  sacerdos,  corpore  inclinato  et 
cancellatis  manibus,  dicat  Supplices  te 
rogamus  usque  ex  hac  altaris  partici- 
pacione ;  et  tune  erigat  se  deosculans 
altare  a  dextris  sacrincii :  et  f[ac]iat 
signum  crucis  supra  hostiam  et  in 
facie  sua,  cum  dicit  omni  benediccione 
celestf.  Ita  dicens  Supplices  te  roga 
mus  &c :  hie  benedicat  semetipsum 
in  facie  dicens  omni  benediccione 
celesti  et  gracia  repleamur  per 
eundem  christum  dominum  nostrum 
Amen  .  [Sequatur]  Memento  domine 
famulorum  famularumque  tuarum  : 
hie  oret  cogitando  pro  mortuis  :  JV 
et  N  qui  nos  precesserunt  &c.  per 
\eundeiii\christum  dominum  nostrum* . 

a  S  postea.  b  not  in  SA. 

F.  II 


SARUM    CUSTOMS 


[xxxix.  66 


29.     Sacerdote     uero     corpora 
domini 

calicem  in  modum  crucis  signante, 


diaconus      ei     a 
dextris  insistat1 

eique  in  corporalibus  sustin- 
entibust2  subministret. 


30.  Inchoata  uero  oracione 
dominicalit3  diaconus  patenam  a 
manu  subdiaconi  recipiat, 


Amen.  Hie  percuciat  pectus  suum 
semel  dicendo  Nobis  quoque  pecca- 
toribus  &c.  per  christum  dominum 
nostrum.  Sequentia  Per  quern  hec 
omnia  \domine\  bona  creas :  hie 
sacerdos  ter  signet  calicem  dicens 
sanct^pificas  uiui^ficas  betted? dicis  et 
prestas  nobis. 

29.  Hie   sacerdos  discooperiat 
calicem,  et  faciet  signaculum  crucis 
cum  hostia   quinquies,  primo  ultra 
calicem  ex  utraque  parte  :   secundo 
calici  equale  :   tercio  infra  calicem  : 
quarto    sicut    primo :     quinto    ante 
calicem. 

Interim  uero  diaconus  a  dextris 
sacerdotis  assistat,  manibus  prius 
lotis,  eique  in  corporalibus  susti- 
nendo  subministret,  et  in  recessu 
deosculans  humerum  eius  dextrum, 
sacerdote  sic  dicente  Per  ipsum^et 
cum  ipso^et  in  ip sorest  tibi  deo 
patri  omnipotenti^in  unitate  spiritus 
sancti^omnis  honor  et  gloria.  Hie 
cooperiat  sacerdosx  calicem  et  teneat 
manus  suas  supra  altare  usque 
dicitur  Pater  noster,  ita  dicens a : 
Per  omnia  secula  seculorum. 
Chorus  Amen.  Oremus.  Preceptis 
salutaribus  moniti  et  {diuina  institu- 
cione  formati  audemus  dicere\°. 

30.  {Hie     accipiat     diaconus 
patenam     dec     manu     subdiaconi, 
eamque  a  dextris  sacerdotis  extento 
brachio  in  alto  usque  ad  Dapropicius 
\_pacem~\    discoopertam    tenens,    sa 
cerdote  sic  dicente} d,  Pater  noster, 
hie  elevet  manus  suas  dicens : — qui 
es  in  celis  &c.a 


SBD  assistat.  2  SBD  sustinendis.  »  For  the  music  see  Appendix.        b  not  in  S. 

SBD  dominica.  c  §A  a. 

d  A    has   this    later   and   begins   Dum    dicitur 
Preceptis  salutaribns  accipiat  &c. 


xxxix.  66] 


DOMINICA   PRIMA   IN    ADVENTU 


et  post  dictam  oracionem   domini- 
calemt1  earn  sacerdoti  porrigat. 


31.  Post  tercium  Per  omnia 
rsecu/d}2,  si  episcopus  celebrauerit, 
diaconus  ad  populum  conuersus, 
baculum  episcopi  tenens  in  dextris3, 
curuatura4  ad  se  conuersa,  dicat, 

Humiliate  tios  ad 
benedicdonem. 

Deinde  episcopus,  eucharistia  in 
terim  super  patenam  reposita,  super 
populum  faciat  benedicdonem. 


[Et  sciendum  est  quod  semper 
tarn  in  feriis  quam  in  festis  dicatur 
Pater  noster  sub  hoc  tono3.]  Chorus0 
respondeat0  Sed  libera  nos  a  malo. 

Deinde  dicat  sacerdos  Amen. 
Libera  nos  \guesumus  domine\.  Hie 
committal  diaconus  patenam  sacer 
doti  deosculans  manum  eius,  et 
sacerdos  deosculetur  patenam,  et 
postea  ponat  ad  sinistrum  oculum, 
deinde  ad  dexterum:  postea  faciet 
crucem  cum  patena  ultra  capudt 
suurn0  et  tune  reponat  earn  in  locum 
suum  ita  dicens  Da  propicius  pacem 
&c.  Hie  discooperiat  calicem  et 
sumat  corpus  domini0  cum  inclina- 
cioneb  transponens  in  concauitate 
calicis  retinendo  tres  partes  inter 
pollices  et  indices,  et  frangat  in  tres 
partes  dum  dicitur  Per  eundem  domi- 
num  nostrum  lesum  christum  filium 
tuum.  Secunda  fractio,  qui  tecum 
uiuit  et  regnat  in  imitate  spiritus 
sancti  deus.  Hie  teneat  duas  fractu- 
ras  in  sinistra  manu  et  tercia[m]  frac- 
tura[m]  in  dextera  manu  in  summi- 
tate  calicis,  dicens  aperta  uoce,  Per 
omnia  secula  seculorumc. 

3 1 .  Deinde  si  episcopus  celebra 
uerit,  diaconus,  ad  populum  conuer 
sus,  baculum  episcopi  in  dextera 
manu0  tenens,  curuatura  baculi  ad 
se  conuersa,  dicat  sic  Humiliate  uos 
ad  benedicdonem.  Chorus  respondeat 
Deo  gradas*. 

Deinde d  episcopus  eukaristia  super 
patenam  [rejposita  {mitram  sumens 
et  baculum}6  super  populum  faciat 


SBD  dominicam.  2  D  adds  seculorum. 

SBD  in  dextra  tenens. 
SBD  add  baculi. 


For  music  see  Appendix. 
S  ueneracione  et  inclinat  se. 
A  has  notation. 


SA  postea. 
not  in  SA. 


See  Appendix. 


84 


SARUM   CUSTOMS 


[xxxix.  66 


32.  Ad  Agnus  dei  dicendum 
accedant1  diaconus  et  subdiaconus 
ad  sacerdotem 2,  diaconus3  [a  dextris 
et]  subdiaconus  a  sinistris4. 


33.     Pacem    uero 
sacerdote  accipiat; 


diaconus    a 


benediccionem.  {Peracta  benedic- 
cione  statim  dicat  episcopus  more 
solito  Et  pax  dei  sit  semper  uobiscum ; 
chorus  respondeat  Et  cum  spiritu 
tuo*.  Quando  uero  non  celebrat  tune 
statim  post  Per  omnia  secula  secu- 
lorum}^  sequatur  Pax^domini  sit 
semper  uobiscum.  Chorus  Et  cum 
spiritu  tuo,  °ut  supra0. 

32.  Ad  Agnus  dei  dicendum, 
accedant  diaconus  et  subdiaconus  ad 
sacerdotem  uterque  a  dextris,  dia 
conus  propior  subdiaconus  remocior, 
et   dicant   priuatim  Agnus  dei  qui 
tollis  peccata  mundi  miserere  nobis.  ij. 
Agnus  dei  qui  tollis  peccata  mundi 
dona  nobis  pacem. 

In  missis  [uero]  pro  defunctis 
dicitur  sicc:  Agnus  dei  qui  tollis 
peccata  mundi  dona  eis  requiem  [iij], 
cum  hac  addicione  in  fine  sempiter- 
nam. 

dHic  cruce  signando  deponat 
dictam  terciam  partem  hostie  in 
sanguine  sic  dicendod  : — Hec  sacro- 
sancta  commixtio  corporis  &c.  per 
eundem  christum  dominum  nostrum 
Amen. 

Antequam  pax  detur,  dicat  sacer- 
dos  Domine  sancte  pater  eterne  deus 
da  mihi  hoc  sacrificium  &c.  Qui 
uiuis  et  regnas  deus0 . 

33.  dHic  deosculetur  sacerdos 
corporalia   in   dextera   parte   et    in 
summitate    calicis,   et    postea    dia- 
conum,  dicensd 

Pax  tibi  et  ecclesie  ty  Et  cum  spiritu 
ttto.     Diaconus  a  dextris  sacerdotis 


D  accedunt  S  accendat. 
SD  add  uterque  a  dextris. 
SBD  add  propior. 
SBD  remotior,  not  a  sinistris. 


a  For  the  music  see  Appendix. 

b  not  in  SA;  c  S  hoc  modo. 

** — d  in  red  in  C. 


XXXIX.  66]  DOMINICA   PRIMA   IN    ADVENTU 


deosculetur 


deinde  'primum 
subdiaconum1    deinde 


ad  gradum  chori  rectorem  ex  parte 
decani,  dehinc  alium  ex  parte 
cantoris  [dejosculetur.  Qui  duo 
pacem  choro  reportent  incipientes 
a  decano 

et  cantore,  uel  ab  hiis   qui   stallis 
eorum  stent2  proximiores. 


[ab  eo]  pacem  recipiat  et  subdiacono 
porrigat. 

Deinde  ipse°  sacerdos0  ad  gra 
dum  chori  a  rectorem  ex  parte  de 
cani,  dehinc  alium  ex  parte  cantoris 
osculetur.  Qui  duoa  pacem  choro 
portent  uterque  sue  parti  incipientes 
a  maioribus,  b  {scilicet  a  decano 
cantore  uel  ab  hiis  qui  stallis  [eorum] 
constant  proximiores.  Deinde  a 
cancellario  et  thesaurario  uel  ab  hiis 
qui  stallis  eorum  sunt  proximiores. 
Deinde  ab  extremis  secunde  forme 
et  postea  ab  extremis  prime  forme, 
qui  pacem  aliis  earundem  formarum 
percipient. 

In  festis  dupplicibus  primo 
deosculetur  diaconus  subdiaconum 
deinde  duos  secundarios  rectores  ad 
gradum  chori;  qui  primo  pacem 
deferant  cantori  si  regimini  chori 
interfuerit  et  eis  duobus  collate- 
ralibus  rectoribus  principalibus. 
Postea  ipsis  principalibus  rectoribus 
pacem  ipsam  ex  parte  decani  et 
cantoris  deferentibus  ad  gradum 
superiorem  et  inferiorem,  secun- 
dariis  uero  deferentibus  ex  parte 
cancellarii  et  thesaurarii  ad  gradum 
superiorem  et  inferiorem  et  eciam 
ad  ipsos  pueros}b.  [In  festis  uero 
et  in  feriis  quando  chorus  non 
regitur  pax  a  diacono  choro  appor- 
tatur  per  duos  extremes  de  secunda 
forma  :  cetera  sicut  prius.] 

Si  episcopus  celebrauerit,  princi- 
palis  diaconusx  deosculetur  princi- 
palem  subdiaconum  a  quo  ceteri 
diaconi  pacem  sumant.  Deinde 


1 — l  SB  primo  subdiaconum.   D  primo  subdiacono 
porrigat. 

4  SBD  stant. 


a — a  SA  ipse  diaconus  pacem  portat  rectoribus 
chori  et  ipsi. 

b — b  not  in  SA  which  have  the  following 
paragraph  instead. 


86  SARUM   CUSTOMS  [XXXIX.  66 

duos  secundarios  rectores,  [si  duplex 
festum  fuerit  qui  primo  deferant 
ad  rectores  principales,  postea  ipsis 
principalibus  rectoribus  pacemipsam 
ex  parte  decani  et  cantoris  deferen- 
tibus :  secundariis  uero  ex  parte 
cancellarii  et  thesaurarii] :  {et  si 
fuerint  duo  tantum  rectores  eos 
deosculetur  &c.  ut  supra.  Si  presens 
fuerit  et  non  celebrauerit,  pacem 
statim  post  deosculatum  subdia- 
conum  ipsi  episcopo  diaconus 
pacem  porriget  &c.  sicut  prius. 

Quando  chorus  non  regitur,  duo 
extremi  de  secunda  forma  ad  gradum 
chori  a  diacono  pacem  sumant  et  ab 
eisdem  chorus  ut  superius  appor- 
tetur}a. 

34.  Post  pacem  datam  dicat 
sacerdos  oraciones  sequentes  pri- 
uatim  antequam  communicet,  ten- 
endo  hostiam  duabus  manibus  ita 
dicens,  Deus  pater  fans  et  origo. 

bHic  inclinet  se  [sacerdos]  ad 
hostiam  ita°  dicens  b: — Te  adoro,  te 
glorifico^  te  tota  cordis  \intencione~\ 
&c.  per  eundem  christum  dominum 
nostrum  Amen0. 

Alia  oracio.  Domine  lesu  christe 
fill  del  uiui,  qui  ex  uoluntate0  patris" 
&c.  saluator  mundi,  qui  cum  deo 
patre  et  eodem  spiritu  sancto  uiuis  et 
regnas  deus  per  omnia  secula  secu- 
lorum  Amen.  Sequatur  Corporis  et 
sanguinis  tui  &c.  b  Ad  corpus  dicat 
cum  inclinacione  antequam  perci- 
piatb.  Aue  in  eternum  sanctissima 
caro  christi  mihi  ante  omnia  et  super 
omnia  summa  dulcedo.  Corpus  domini 
nostri  Jesu  Christi  sit  mihi  peccatori 

a  not  in  SA  which  have  the  preceding  paragraph 
instead.  b— °  in  red  in  C. 


XXXIX.  66]  DOMINICA   PRIMA   IN   ADVENTU  87 

ma  et  uita  Amen  ' :  in  nomine  patris 
et  filii  et  spiritus  sancti  Amen. 

Hie  sumat  corpus,  cruce  facta 
de  eoa  corpore  ante  os  recipientis. 

bDeinde  ad  sanguinem  cum 
magna  deuocione  dicensb,  Aue  in 
eternum  celestis potus  mihi  ante  omnia 
et  super  omnia  summa  dulcedo : 
corpus  et  sanguis  domini  nostri  lesu 
Christi prosit  mihi  peccatori  ad  reme- 
dium  sempiternum  in  uitam  eternam 
\Ameri\ :  in  nomine  patris  et  filii  et 
spiritus  sancti  Amen. 

Hie  sumat  sanguinem ;  quo 
sumpto  eat  sacerdos  ad  dextrum 
cornu  altaris  cum  calice  inter  manus, 
adhuc  digitis  coniunctis,  sicut  prius, 
et  accedat  subdiaconus  et  effundat 
in  calicem  uinum  et  aquam  et 
resincerat  sacerdos  manus  suas  ne 
alique  reliquie  corporis  et  sanguinis 
remaneant  in  digitis  uel  in  calice. 

Cum  uero  aliquis  [sacerdos] 
debet  bis  celebrare  in  uno  die,  tune 
non  debet  acciperec  ablucionem 
ullam  sed  ponere  in  sacrario  aut  in 
uase  mundo  usque  ad  finem  alterius 
misse,  et  tune  sumatur  utraque 
ablucio :  Post  primam  effusionem 
sequitur  ista  oracio.  Quod  ore 
sumpsimus  &c.  Hie  lauet  digitos 
suos  in  concauitate  calicis  cum  uino 
infuso  a  subdiacono :  quo  hausto 
sequitur  ista  oracio.  Hec  nos  domi- 
ne°  communio  &c.  Hie  infundat 
subdiaconus  d  aquam  in  calicem,  qua 
haustad  eat  sacerdos  in  medio  altaris 
et  inclinet  se  et  dicat  cum  deuocione 
hanc  oracionem.  Gracias  tibi  ago 
domine  sancte  pater  &c.  :  et  cum  hac 

a  S  cum  ipso.  b — b  in  red  in  C. 

c  S  percipere.  d— d  S  uinum... quo  hausto, 


88 


SARUM   CUSTOMS 


[XXXIX.  66 


34.  Post  percepcionem  sacra- 
menti,  sacerdote  ad  manus  ablu- 
endas  ueniente,  diaconus  corporalia 
complice[a]t  et  in  loculo  reponat. 
Postea  uero  ipsa  corporalia  calici 
cum  offertorio  superponat,  ipsumque 
calicem,  dum  postcommunio  dicitur, 
ipsi  acolito  dimittat1 ; 
qui  dum  Per  omnia 
dicitur  post  oracionem  ea  solempni- 
tate  qua  eum  portauit2  reportet. 


35.     Post   Benedicamus    dictum 
a    diacono    [ad    altare    cormerso] 


oracione  eat  sacerdos  ad  dextrum 
cornu  altaris  {et  abluat  manus. 
Diaconus  interim  corporalia  com- 
plicet  ad  dextrum  cornu  altaris} a. 
Subdiaconus  librum  portet.  Et  ac- 
cepto  diaconus  calice  iacente  super 
patenam,  et  redeunte  sacerdote  ad 
dextrum  cornu  altaris,  si  ali°quid 
infusionis  remaneat  ori  sacerdotis 
porrigat  resumendum. 

Post  percepcionem  sacramenti, 
sacerdote  ad  manus  abluendumb 
ueniente,  diaconus  corporalia  com- 
plicet  et  in  loculo  reponat.  Postea 
uero  ipsa  corporalia  calici  cum 
offertorio  superponat  et  ipsum  quo- 
quec  calicem  dum  postcommu 
nio  dicitur  ipsi  acolito  committat : 
qui  dum  Per  omnia  secula  seculorum 
dicitur  post  oracionem  ea  solempni- 
tate  qua  eum  apportauit  reportet. 
Ablutis  manibus  sacerdotis  reuertat 
se  ad  dextrum  cornu  altaris  et 
dicat  una  cum  ministris  communio- 
nem.  Deinde  facto  signaculo  crucis 
in  facie  uertat  se  [sacerdos]  ad 
populum  sacerdos0,  eleuatisque  ali- 
quantulum  brachiis  et  iunctis  mani 
bus  dicat  Dominus  uobiscum  et 
iterum  uertat  se  ad  altare  dicens 
Oremus.  Deinde  dicat  postcommu- 
niones  iuxta  numerum  et  ordinem 
antedictarum  oracionum  ante  episto- 
lam. 

35.  Finita  ultima  postcommuni- 
one  factoque  signaculo  crucis  in  sua 
fronte,  iterum  se  uertat  sacerdos  ad 
populum  et  dicat  Dominus  uobiscum. 
Deinde  dicat  diaconus  casulax  sua 
reindutus,  quando  utitur,  Benedica- 


1  SDB  committat.  2  SBD  apportauit. 


a  not  in  S. 
«  S  ipsumque. 


S  abluendas. 


xxxix.  66] 


DOMINICA   PRIMA   IN   ADVENTU 


89 


iterum1  casula  induto2,  et  post 


inclinacionem  a3  se  factam  sacerdos 
cum  suis  ministris  modo  quo  accessit 
abscedat4. 


mus  domino.  Alio  [uero]  tempore 
dicitur  Ite  missa  est.  Quociens- 
cunque  enim  dicitur  Ite  missa  est, 
semper  dicitur  ad  populum  conuer- 
tendoa:  et  cum  dicere  debeat  Bene- 
dicamus  domino  uel  Requiescant  in 
pace  conuertendo  ad  altare  dicitur. 
{Et  notandum  quod  in  ea  parte 
altaris  qua  missa  incipiatur  in  eadem 
finiatur}b. 

Hiis  finitisc,  sacerdos  corpore 
inclinato  iunctis  manibus  tacita  uoce 
coram  altari  in  medio  dicat  hanc 
oracionem  :  Placeat  tibi  sancta  trini- 
tas.  Qua  finita  erigat  se  sacerdos 
signans  se  in  facie  sua  dicens,  in 
nomine  patr is  et  filii  et  spiritus  sancti 
Amen.  Et  sic  inclinacione  facta  eo 
ordine  quo  prius  accesserunt  ad 
altare  in  principio  misse  sic  induti 
cum  ceroferariis  et  ceteris  ministris 
redeant  in  fine :  et  statim  post  Deo 
gracias  in  choro  incipiatur  hora 
nona  quando  post  missam  dicitur. 
Sacerdos  uero  in  redeundo  dicat 
euangelium  In  principio  erat  Verbum. 

For  §§  36 — 43  see  below  p.  iood. 

44.  Cum  uero  exueritx  sacerdos 
casulam  et  alia  uestimenta  sacer- 
dotalia,  dicat  psalmos  subscriptos 
sub  uno  Gloria  patri0  cum  anti- 
phona  Trium  puerornm-.  Ps.  Bene- 
dicite  sacer dotes  {&c.  usque  adfinem}b. 
Ps.  Laudate  dominum  in  sanctis  eius : 
{totus  psalmus  dicitur} b.  [Ps.]  Nunc 
dimittis.  Deinde  tota  dicitur6  anti- 
phona.  Trium  puerorum  cantemus 
ymnum  quern  cantabant  in  camino 


1  D  interim. 

-  SDB  add  ad  populum  conuerso. 

3  Dad. 

4  D  recedat  corrected  to  incedat. 


a  S  conuersus.  l>  not  in  SA. 

e  SA  dictis. 

d  from   S :  A  has  these  §§  as  another  chapter, 
following  §44. 

e  S  dicatur  tota. 


F. 


12 


90  SARUM   CUSTOMS  [XXXIX.  66 

ignis  benedicentes  dominum.  Kirie- 
leyson  Christeleyson  Kirieleyson 
Pater  noster.  Et  ne  nos.  Sed  libera 
nos.  Benedicamus  patrem  ef  filium*. 
Laudemus  et  superexaltemus .  Bene- 
dictus  es  domine  in  firmamento  celi° 
Et  laudabilis.  Benedicat  et  custodiat 
{nos  onmipotens  et  misericors  deus}3- 
Amen.  Non  intres  in  indicium. 
Quia  non  iustificabitur.  Domine  deus 
uirtutum.  Et  ostende.  Domine  ex- 
audi.  Et  clamor.  Dominus  uobis- 
cum  {Et  cum  spiritu}3-.  Oremus. 
Deus  qui  tribus  pueris0 .  Oratio  Ure 
igjie  sancti0  spiritus* .  Oratio  Ac 
etones  nostras:  et  finiantur  sub  ista 
determinacione  Per  christum  {domi 
num  nostrum.  Amen\ 

43.  [Notandum  est  quod  a 
Domine  ne  in  ira  usque  ad  cenam 
domini  et  a  Deus  omnium  usque  ad 
uigiliam  natalis  domini  dicuntur  iste 
preces  sequentes  ad  missam  cotidie 
in  feriis  et  festis  trium  leccionum  et 
in  octauis  et  infra  quando  chorus 
non  regitur:  et  dicantur  inter  Per 
omnia  secula  seculorum  post  Pater 
noster  et  Pax  domini ;  sacerdote 
dicente  sic  Per  omnia  secula  secu- 
lorum,  choro  respondente  Amen, 
statim  dicat  chorus  per  se  preces  in 
prostracione :  {sacerdos  uero  cum 
suis  ministris  similiter  dicat  preces 
sine  prostracione} b  hoc  modo: — Ps. 
Deus  uenerunt.  Totus  psalm  us 
dicitur  cum  Gloria  patri.  Alius  Ps. 
Deus  misereatur  et  alius  Ps.  Domine 
in  uirtute  similiter  dicuntur  cum 
Gloria  patri.  Deinde  dicatur  anti- 
phona  Tua  est potencia  tuumregnum, 

*•  not  in  SA.  b  not  in  A. 


XL.] 


ADAPTACIO   IN    ALIIS   DOMINICIS 


XL.  (93)  ADAP(TA)CIO  SERVICII  DO- 
MINICE   PRIME  'ADVENTUS  ET 

ALIARUM   DOMINICARUM1  ;    CUM 
SUIS    EXCEPCIONIBUS. 

i.  Modus  seruicii  prime2  domi- 
nice  [aduentus  domini]  locum  habet 
omni  die  dominica  simplici  per 
annum,  excepto  quod  in  aduentu 
[domini],  et  |a  septuagesima  usque 
ad  pascha,  utuntur  diaconus  et 
subdiaconus  casulis3.  In  aliis  uero 
temporibus  dalmaticis  et  tunicis. 
Preterea  in  predictis  temporibus 
inchoetur4  missa  sine  Gloria  in 
excelsis  et  terminetur5  sine  lie  missa 


domine,  tu  es  super  omnes  gentes ;  da 
pacem  domine  in  diebus  nostris. 

Kyrieleyson,  Christeleyson.  Kyrie- 
leyson.  Pater  noster. 

Et  hec  omnia  sine  nota  dicuntur 
tarn  a  clericis  in  choro  quam  a 
sacerdote  cum  suis  ministris.  Deinde 
dicat  sacerdos  cum  nota  Et  ne  nos. 
Sed  libera,  Exurgat  deus.  Et 
fugiant.  Non  nobis  domine.  Sed 
nomini  tuo  da  gloriam.  Oremus  pro 
afflictis  et  captiuis.  Libera  deus  israel 
ex  omnibus  tribuladonibus  eorum. 
Mitte  eis  domine.  Et  de  syon.  Esto 
eis  domine.  A  facie  inimici.  Domi 
ne  saluum  fac.  Et  exaudi  nos. 
Domine  exaudi.  Dominus  uobiscum. 
Oremus.  Deus  qui  admirabili  proui- 
dencia..  .Rege  quesumus  domine  famu- 
lum  tuum...Da  quesumus  omnipotens 
deus  famulo  tuo . . .  1 a 


1 — 1    SBDlN  ADVENTVTETllN  ALIIS  DOMINICIS. 

2  SDB  huius. 

3  In  margin  of  D  is  inserted  Quare  hoc. 

4  SDB  inchoatur.  5  SBD  terminatur. 


from  SA. 


92  SARUM   CUSTOMS  [XL. 

est  :  in  aliis  uero  [temporibus]  cum 
Gloria  in  excelsis  inchoetur1  et  cum 
Ite  missa  est  terminetur2. 

2.  Preterea  nulla  die  dominica 
per  annum  dicitur  prosa  ad  missam, 
quando  de  dominica  agitur  nisi  in 
aduentu  domini3;  et  [in]  die  do 
minica  qua  cantatur  Dum  medium 
silencium^  temporis4  ueneracionis 
Natalis5  racione  [et  in  tempore  pas- 
chali,  scilicet  a  dominica  que  dicitur 
in  albis  usque  ad  dominicam  prox- 
imam  post  festum  sancte  trinitatis]. 
Preterea  qualibet  die  dominica  per 
annum  dicitur  Alleluya  ad  missam, 
nisi  a6  septuagesima  usque  ad 
pascha.  Tune  enim  tractus  can- 
tetur7,  sine  Alleluya  et  sine  prosa, 
a  quatuor  [clericis]  de  superiore 
gradu  in  cappis  sericis  ad  gradum 
chori  ;  ita  quod  omnes8  simul  pri- 
mum  uersum  incipiant,  quern9  duo 
ex  parte  chori  principalis  prose- 
quantur10,  aliis  duobus  interim  in 
extrema  parte  prime  forme  sedenti- 
bus;  et  ita  alternis11  uicibus  singuli 
uersus  tocius  tractus12  ab  illis 
quatuor13  dicantur14,  choro  interim 
sedente:  ita  ut  omnes15  simul  trac- 
tum  ipsum  terminent  In  prima16 
dominica  quadragesime,  et  in  do 
minica  palmarum,  tractus  in  choro 
alternis11  uicibus  cantetur17  hinc 
inde,  modo  predicto. 


SDB  inchoatur.  2  SDB  terminatur. 

<   SDB  transpose. 

SBD  transpose.  5  SBD  add  domini. 

SB  in.  '  SBD  cantatur. 

D  adds  illi  quatuor.       9  D  que. 

10  D  consequantur. 

11  D  has  alternis  (ni  in  rasura). 

12  so  D  corrected  for  uersibus. 

13  SB  have  totius  tractus  here. 
Jj  D  adds  totus  tractus  dicatur. 

15  D  ita  quod  omnes.     SB  ita  quidem  ut  omnes. 

16  SBD  add  tamen. 
"  SDB  cantatur. 


XLI.  44] 


DE   TABULA   FERIALI 


93 


XLI.  (33)  DE  TABULA  FERIALI. 


i.  Secunda  feria  tabula1  hoc 
modo  disponitur  :  in  primis  scribi- 
tur  puer  ebdomadarius  ad  primam 
leccionem  legendam :  hie  idem 
tenetur  subministrare  sacerdoti  li- 
brum  deferendo2  ad  matutinas  et  ad 
uesperas  [et]  ad  collectas  dicendas  : 


[44.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  FERIALIBUS  DIEBUS  ET  IN 
FESTIS  TRIUM  LECCIONUM  SINE 
REGIMINE  CHORI.]a 

For  §  i  see  below  p.  95. 


2.  Primam  leccionem  legat 
puer  ebdomadarius  :  hie  idem  tene 
tur  [subjministrare  sacerdoti  in 
librob  deferendo  ad  matutinas  et  ad 
uesperas  [et]  ad  capitulum  et  [ad] 
collectas  dicendas c  per  totam  eb- 
domadam. 

{Notandum  quod  pueri  tenentur 
in  omni  dupplici  festo  et  in  omni 
bus  doininicis  et  in  festis  nouem 
leccionum,  que  habent  inuitatorium 
triplex,  interesse  uesperis  comple- 
torio  matutinis  prime  hore  diei  et 
misse,  uigiliis  quoque  mortuorum 
quociens  fueritf  pro  corpora  pre- 
senti  et  in  trigintalibus  et  in  anni- 
uersariis :  alias  non  tenentur  inter 
esse  huiusmodi  horis  nisi  minis- 
trantes  legentes  pariter  et  cantantes  : 
excepto  quod  in  aduentu  et  a  sep- 
tuagesima  usque  ad  quadragesimam 
quando  de  feria  agitur,  puer  ebdom 
adarius  responsorii  tenetur  interesse 
prime  et  tertie  et  sexte  hore  ad 
antiphonas  incipiendas  et  respon- 
soria  cantanda. 

In  quadragesima  tenetur  idem 
interesse  omnibus  horis  diei  quando 
de  feria  agitur  ad  idem  faciendum. 

In  aliis  temporibus  anni,  siue  de 
feria  agitur  siue  de  festo,  tres  lec- 
ciones  sine  regimine  chori  antiphone 


1  SDB  transpose. 

'2  B  deferendum.     SD  deferend'. 


a  C  has  no  heading.   For  §§  4-8  see  below  p.  96. 

i-  SJRlibrum. 

c  J  collectam  dicendam. 


94 


SARUM   CUSTOMS 


[XLI.  44 


[et]  ad  secundam  [leccionem]  aliquis 
in  prima  parte  secunde  forme  ex 
opposite :  ad  terciam  [leccionem] 
aliquis  de  superiore  gradu  in  primo 
capite. 

2.  Ad  primum  responsorium 
cantandum  scribitur1  [alius]  puer 
ebdomadarius :  dicuntur  autem  pueri 
ebdomadarii  ad  legendum  et2  can 
tandum  per  ebdomadam  illi,  qui  ad 
primam  leccionem  et  ad  primum 
responsorium  scribuntur  in  tabula 
dominicali : 

(p.  95) 


[et]  3ad  cantandum  secundum  et 
tercium  responsorium  scribuntur3 
clerici  iuxta  ordinem  lectorum  :  et 
hoc  obseruetur4  qualibet  feria  per 
annum  et  quolibet  festo  trium  lec- 
cionum  sine  regimine  chori,  nisi5 
propriis  uigiliis6  et  [inj  quatuor 
temporibus  et  in  rogacionibus, 
quando  ad  matutinas  legatur7  euan- 
gelii  exposicio8:  tune  enim  duo 
clerici  de  secunda  forma  scribantur9 


et  responsoria  super  terciam  et 
sextam  et  nonam  in  secunda  forma 
a  puero  eiusdem  forme  inchoando 
discurrant.}a 

Secundam  leccionem  legat  ali 
quis  bin  prima  parte  secunde  forme 
ex  alia  parte  chori b :  terciam  lec 
cionem  legat  aliquis  de  superiore 
gradu :  {et  legantur  omnes  lecciones0 
in  pulpito,  habitu  non  mutato.Jc 

3.  Primum  responsorium  [can- 
tet]  alius0  puer  ebdomadarius :  di 
cuntur  autem  pueri  ebdomadarii 
ad  legendum  etd  cantandum  per 
ebdomadam  illi  qui  ad  primam 
leccionem  et  ad  primum  respon 
sorium  scribantur6  in  tabula  domi 
nicali. 

Et°  [sciendum  est  quod  pueri 
ebdomadarii]  semper  debent  esse  ex 
parte  chori  principal! :  eorum  uero 
qui  ad  candelabra  [scripti]  sunt, 
unus  ex  una  parte  chori  et  alius  ex 
alia  parte f.  {Reliqui  uero  in  dis- 
posicione  tabulam  componentis.js 

Secundum  responsorium  cantet 
^eis  proximush;  secundam  [leccio 
nem]  legat  scilicet0  in  secunda 
formaf :  similiter*  tercium  respon 
sorium  in  superiore  gradu.  Et  hoc 
obseruetur  qualibet  feria  per  annum 
et  in  quolibet  festo  trium  leccionum 
sine  regimine  chori,  nisi  in  propriis 
uigiliis  et  in  quatuor  temporibus  et 
in  rogacionibus  quando  ad  matutinas 
legitur  exposicio  euangelii :  tune 
enim0  prima  et  secunda  lecciones  a 


1  SBD  scribatur.  2  BD  add  ad. 

3 — 3  SDB  ad  secundum  responsorium  et  ad  ter 
cium  cantandum  scribantur. 

4  SB  obseruatur.  5  SDB  add  in. 

6  B  transposes.  ~  SBD  legitur. 

8  D  euangelium  ex  exposicione. 

9  SB  scribuntur. 


from  C  only. 
b — b  SJ  have  text  but  omit  in  prima  parte  de 

"     for 


secunda  forma. 

c  not  in  S.  d  R  uel  ad. 

0  R  scribuntur. 

f  SAt  opposita.     RJ  opposite. 

z  not  in  SA. 

h — h  SJR  ei  proximus  qui. 


*  J  sic. 


XLIIL  44] 


FERIA   SECUNDA   ADVENTUS 


95 


|ad  primam  leccionem  et  ad  primum 
responsorium. 


clericis  secunde  formea  legantur,  et 
primum  et  secundumx  responsoria  a 
clericis  de  eadem  forma  cantentur. 


XLII.  (34)  ADAPTACIO1  AD  TABULAM 
FERIALEM  DE  COLLACIONE. 

In  quadragesima  quoque  sin- 
gulis  feriis  scribuntur  clerici  ad 
collacionem2  legendam,  ita  quod 
fiat  incepcio  ab  excellenciore  ex 
parte  chori,  et  legatur  in  superiore 
gradu  per  quatuor  ebdomadas : 
deinceps  in  secunda  forma ;  ita 
tamen  quod  in  quarta  feria  ante 
pascha  in  prima  forma  legatur.  In 
annunciacione  dominica3,  quando 
infra  passionem  [domini]  cele- 
bratur,  in  superiore  |gradu  legatur. 
Sciendum  autem  quod  pueri  eb- 
domadarii  semper  debent  esse  ex 
parte  principalis4  [rectoris]  chori. 
Eorum  uero,  qui  ad  candelabra 
sunt,  unus  ex  una  parte  chori  alter 
ex  opposito5:  reliqui  uero  tres  in 
disposicione3  sunt  tabulam  compo- 
nentis6. 

XLIII.  (51)  DE  MODO  EXEQUENDI 
7OFFICIUM  MATUTINUM  SECUN 
DE  FERIE  ADUENTUS  DOMINI7. 

i.  Feria8  secunda  in  aduentu 
[domini]  a  cantore  Inuitatorium 
querat9  cantet  aliquis  de  secunda 
forma  uice  rectoris  ebdomadarii. 
Ymnus  in  superiore  gradu  incipiatur 


(P-  94 


44.     For  title  see  p.  93. 


i.  Ad  matutinas  in  ferialibus 
diebus  [et  in  festis  trium  leccionum 
quenonhabent  inuitatorium  duplex]b 
inuitatorium  a  cantore  quesitum  di- 
cat  aliquis  de  secunda  forma  uice 


SDB  ADIECTIO.  2  SDB  transpose. 

;    DB  transpose.     SBD  add  tamen. 
So  D  but  S  principal'. 
SB  opposita.  6  S  componentesf. 

— 7  SDB  OFFICIUM  (D  SERUICIUM)  FERIALE  IN 

SECUNDA  FERIA  ADUENTUS. 

8  SDB  transpose. 

9  SDB  inuitatorium  a  cantore  quesitum. 


a  R  de  secunda  forma. 


»>  from  S. 


SARUM   CUSTOMS 


[XLIII.  44 


ad  disposicionem  rectoris.  Cetera 
eciam  omnia  quela  ad  generale  offici- 
um  rectoris  pertinent,  idem  rector 
per  se  uel  per  alium  exequatur. 


Prima  antiphona  a  primo  prime 
forme  incipiatur;  secunda  antipho 
na1  a  sibi  opposito  prime  uel 
secunde  forme;  et  cetere  [anti- 
phone]  per2  ordinem  discurrant3, 
ita  quod  quinta  [antiphona]  inci 
piatur  a  primo  clerico  secunde 
forme  ex  parte  chori. 


2.  In  laudibus,  prima4  et  tercia 
antiphone  a  predictis5  pueris  inci- 
piantur :  cetere  in  secunda  forma 
incipiantur,  ordine  clericorum  con- 
tinuato6  prius  incepto.  Cetera  om 
nia,  que  ad  matutinas  pertinent,  ut 
in  dominica  expleantur;  excepto 
quod  in  feriis7  omnes  ymni  in 
superiore  gradu  incipiantur8 : 


rectoris  ebdomadarii,  loco  nee  habitu 
mutato,  cum  psalmo  Uenite.  Ymnus 
in  superiori  gradu  incipiatur  ad 
disposicionem a  rectoris:  cetera  om- 
niax  autem  que  ad  generale  officium 
rectoris  pertinent  idem  rector  uel 
per  se  uel  per  alium  exequatur. 

{Prima  et  secunda  et  tercia 
antiphona  a  primo  clerico  de  secun 
da  forma  ex  parte  chori  incipiatur: 
cetere  in  eadem  forma  hinc  inde 
discurrant.  }b 

[Prima  antiphona  a  primo  puero 
prime  forme  incipiatur,  secunda 
antiphona0  a  [puero]  sibi  opposito 
prime  forme :  et  ita  cetere  antiphone 
per  ordinem  discurrant :  ita  quod 
quinta  antiphona  incipiatur  a  primo 
clerico  secunde  forme  ex  parte  chori : 
sexta  antiphona  a  suo  pari  ex  oppo 
sito  :  et  si  nouem  antiphone  suntc, 
septima  octaua  et  nona  in  eadem 
forma  discurrant.] d 

Uersiculus  ab  uno  solo  puero 
ex  parte  chori  dicitur  loco  nee  habitu 
mutato. 

For  §§  2,  3  see  above  p.  93. 

4.  In  laudibus  prima  et  secunda 
{et  tercia}6  antiphone  a  predictis 
duobus  pueris  incipiantur.  {Cetere 
in  secunda  forma  discurrant}6  ordine 
clericorum  continuatox  prius f  in 
cepto  :  cetera  omnia  que  ad  matu 
tinas  pertinent  ut  in  dominicis& 
expleantur;  excepto  quod  in  feriis 
omnes  ympni  in  superiore  gradu 
incipiantur,  quod  eciam h  obseruetur 
in  omni  festo  trium  leccionum  {sine 


l*  S  quodt. 
i  D  autem. 
'A  D  discurrunt. 
s  SDB  add  duobus. 
•  D  feria. 

2  SD  secundum. 
4  D  proxima. 
t;  D  transposes. 
8  SB  incipiuntur. 

a  R  pro  disposicione. 
b  not  in  SAJR. 
11  from  SAJ. 
f  R  post, 
i'  R  autem. 

c  R  fuerint. 
e  not  in  SAJR. 
«  J  dominica. 

XLIII.  44] 


FERIA   SECUNDA   ADVENTUS 


97 


et  preterea  [preces  fiant  cum  pros- 
tracionibus  ad  uesperas  et  ad  ma- 
tutinas  et  ad  ceteras  horas :  et] 
sacerdos  in  collectis  dicendis  locum 
nee1  habitum  mutet2  ad  uesperas 
nee3  ad  matutinas : 

preterea  non  incensatur  altare4  ad 
uesperas  nee5  ad  matutinas  "post 
psalmum  Magnificat  uel  post  psal- 
mum  Benedictus*. 


3.  Ad  primam,  antiphona  super 
psalmos  a  primo  [clerico]  prime 
forme  incipiatur  ex  parte  chori : 
antiphonam  super  Tpsalmuml  Qui- 
cunque  milt  primus  de  secunda  forma 
incipiat :  responsorium  ab  aliquo 
prime  forme  dicitur7 :  cetera  om- 
nia  ut8  in  precedente  dominica, 
nisi  quod  in  hac  feria  ad  omnes 
horas  cum  pro.stracionibus9  rprecesn 
fiant10. 

Ad  terciam,  antiphonam  super 
psalmos  incipiat  puer  ebdornaclarius 
responsorii  et  responsorium  cantet : 
cetera11  ut  in  precedente  dominica 
[cum  prostracionibus]. 

Ad  sextam,  eodem  modo12  fiant 
omnia  sicut  ad  terciam  [prenotatum 
est]. 

Ad     nonam,     antiphona     super 


regimine   chori) a  et   in  octauis  etc 
infra0  quando  chorus  non  regitur : 


preterea  sacerdos  in  collectis  dicendis 
habitum  non  mutatb:  ad  uesperas 
etc  ad  matutinas  tamen  ad  gradum 
chori  dicat  dipse  sacerdos  oracionesd 
absque  ceroferariis :  preterea  none 
thurificaturf  altare  nee  chorus  {in 
feriis  }s  neque  in  festis  [trium  lec- 
cionum]  sine  regimine  choti  ad 
matutinas  nequeh  ad  uesperas  ne 
que0  ad  Benedictus  neque  ad0'  Mag 
nificat. 

5.  Ad  primam,  antiphona  super 
psalmos  a  primo  clerico  prime  forme 
incipiatur  ex  parte  chori :  antipho 
nam  super  Quicunque  unit  primus 
[clericus]  de  secunda  forma  incipiat: 
responsorium  lesu  Christe  ab  aliquo 
prime  forme  dicitur :  cetera  [autem 
omnia0  sic]ut  in  dominicis  nisi  quod0 
in  feriis  fiant k  preces  ad  omnes  horas 
cum  prostracionibus1. 

Ad  terciam,  antiphona  a  primo 
clerico  secunde  forme m  ex  parte 
chori  incipiatur :  responsorium  a 
suo  proximo  cantetur. 

Ad  sextam,  et  ad°  nonam  omnia 
fiant  sicut  ad  terciam  a  singulis 
clericis  per  ordinem  de  secunda 
forma. 


I  B  non.  -  SDB  mutat. 

3  SDB  et.  •»  SDB  add  in  feriis. 

5  SDB  transpose  and  read  uel. 
6 — 6  AD  ad  Benedictus  et  ad  Magnificat,     SB 
the  same  but  inverted. 
^  SDB  dicatur. 

8  B  sicut  S  uero*  instead  of  ut. 
y  SDB  transpose.  10  SDB  fiunt. 

II  SDB  add  fiant.  12  B  ordine. 


a  not  in  SAJR. 

b  J  mutet.     R  habitu  non  mutato. 

0  SAJ  nee.  d — d  J  ora-ionem. 
c  J  nee  enim.  (  R  thurificetur. 

K  not  in  S.  h  J  nee. 

1  SRet.  k  J  fiunt. 
i  J  prostracione.     R  omits. 

m  SAJR  in  secunda  forma. 


F. 


98 


SARUM   CUSTOMS 


[XLITI.  44 


psalmos  incipiatur  a  primo  clerico 
prime1  forme:  responsorium  a  sibi 
proximo  cantetur :  cetera  Lutj  in 
aliis  horis. 

4.  Ad  uesperas,  primam  anti- 
phonam  incipiat  primus  prime  forme: 
secundam  [antiphonam]  sibi  oppo- 
situs  ex2  eadem  forma :  cetere 
antiphone3  in  eadem  forma  per 
ordinem  [hinc  inde]  discurrant. 


Responsorium  cantet  puer  ebdom- 
adarius4 :  cetera  nant  ut  supra5  ad 
matutinas. 

Ad  completorium,  antiphonam 
super  psalmos  incipiat  quidam  de 
prima  forma  pro  uoluntate  rectoris 
ebdomadarii6. 


6.  Ad  uesperas,  primam  anti 
phonam  super  psalmos  incipiat 
primus  clericus  prime  forme :  se 
cundam  [antiphonam]  sibi  oppositus 
de  eadem  [forma]:  cetere  [anti- 
phone]  ain  secunda  forma  a  primis 
incipiendo  per  ordinem  discurrant3. 

{Preterea  ab  incepcione  anti- 
phone  O  sapiencia  usque  ad  uigiliam 
natalis  domini  in  ferialibus  diebus 
quando  de  feria  agitur  quatuor  anti- 
phone  super  psalmos  hinc  inde  inter 
pueros  discurrant:  quinta  antiphona 
a  primo  clerico  in  secunda  forma  in 
cipiatur.}13  Responsorium,  si  habe- 
atur,  cantet  puer  ebdomadarius,  loco 
nee  habitu  mutato :  cetera  omnia 
fiant  ut  superiusc  ad  matutinas. 

Ad  completorium,  antiphonam 
super  psalmos  incipiat  quidam  puer0 
de  prima  forma  pro  uoluntate  rectoris 
ebdomadarii :  cetera  [omnia]  ut  in 
dominicis,  nisi  quod  in  feriis  fiunt 
preces  cum  prostracionibus. 


XLIV.     (52)    ADAPTACIO     EIUSDEM 
[FERIE    ET]    IN    ALIIS    FERIIS 

PER  ANNUM. 

i.  Modus  et  ordo  seruicii  huius 
ferie  seruetur7  singulis  feriis  per 
annum,  quando  de  temporali  agitur, 
excepto  quod  extra  aduentum  et 


1  SDB  secunde.  2  SDB  de. 

3  SDB  omnes. 

4  SDB  add  responsorii.  »  SBD  superius. 

6  SDB  add  Cetera  ut  in  dominica,  nisi  quod  hie 
fiunt  preces  Lcum  prostracionibusj. 

7  SDB  transpose. 


»— a  SAJR   in  eadem    forma  per  ordinem  dis 
currant. 

b  not  in  SAJR.  c  J  supra. 


XLIV.  44] 


ADAPTACIO    IN    ALIIS   FERIIS 


septuagesimam l  puer  ebdomadarius 
responsorii  non  tenetur  interesse 
tercie  nisi2  ceteris  horis  diei  sequen- 
tibus3:  et  preterquam  in  quadra 
gesima4;  quia  tune  ad  nonam 
antiphona  super  psalmos  a  puero 
ebdomadario  incipi[a]tur  et  respon- 
sorium  ab  eodem  cantetur5. 

Ad  completorium  quoque  [in 
quadragesima]  responsorium  ab  ali- 
quo  prime  forme  cantetur5.  Ad 
uesperas  eciam  in  alio  tempore 
[preter]quam  in  aduentu  et  in  quad 
ragesima  in  feriis  non  dicitur  re 
sponsorium. 


2.  Preterea  in  paschali  tempore 
ad  uesperas6  et  ad  matutinas  [et  ad 
laudes  in  feriis]  non  dicitur  nisi 
una  sola  antiphona  super  psalmos7, 
neque  preces  fiant8  cum  prostra- 
cionibus. 

Preterea  in  quadragesima  omnes 


7.  Preterea   in    omnibus   feriis 
per   totam    quadragesimam    dicitur 
responsorium    ad   completorium  ab 
uno    solo    puero,    loco    nee    habitu 
mutato  sed  ad  altare  conuerso. 

Preterea  in  ferialibus  diebus  per 
aduentum  et  a  septuagesima  usque 
ad  quadragesimam  ad  terciam  et  [ad] 
sextam,  puer  ebdomadariusx  anti- 
phonam  super  psalmos  incipiat,  et 
responsorium  cantet. 

{In  quadragesima  uero  ad  terciam 
et°  [ad]  sextam  [et  ad  nonam]  puer 
ebdomadariusx  {antiphonam  super 
psalmos} a  incipiat  et  responsorium 
cantet.  }b 

8.  Preterea  in  tempore  paschali0 
ad   matutinas   et   ad   laudes  et  ad 
uesperas  non  dicitur  nisi  una  sola 
antiphona  super  psalmos,  et  ilia  inci- 
piturd  in  prima  forma:  neque  fiunte 
tune  preces  cum  prostracionibus. 

P.  197. 


1  D  quadragesima.  -  SBD  nee.  a  not  in  J. 

a  SB  transpose.  •*  S  sexagesima.  c  R  pasche. 

5  SDB  cantatur.  6  SB  transpose.  e  JR  fiant. 

7  SDB  add  nee  eciam  in  laudibus. 

8  SDB  fiunt. 


b  not  in  R. 

d  SJ  R  incipiatur. 


100 


SARUM    CUSTOMS 


fXLIV.  66 


hore  diei  ante  missam  dicuntur. 
Post  missam 1  sine  interuallo  Placebo 
et  uespere  diei  [dicuntur] :  deinde 
uespere  de  sancta  maria. 

Post  prandium  ante  pulsatam 
collacionema,  dicuntur  Vigilie  mor- 
tuorum :  deinde  legatur3  [aliquis 
sermo  ab  aliquo  clerico  de  secunda 
forma]  in  collacione,  habitu  non 
mutato. 

Postea  sequitur4  completorium. 

XLV.  (92)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  MISSE  IN  SECUNDA 
FERIA  ADUENTUS  DOMINI5. 

1.  Feria6  secunda  in  aduentu 
[domini   ad   missam]  idem   modus 
seruetur7  seruicii  qui  in  precedente 
dominica  [aduentus],  exceptis8  qui- 
busdam  :  scilicet  quod  in  hac  feria 
intrat  sacerdos   cum    suis    ministris 
ad   officium   exequendum   in   inicio 
ipsius9  officii  misse.     Preterea  Epi- 
stola  ad  gradum  chori  legatur10. 

2.  Gradale  ab  uno  solo  puero 
in    superpelliceo   ad   gradum   chori 
cantetur11. 


1  SDB  add  uero. 

2  SDB  autem,  pulsata  collacione. 

3  SDB  legitur.  4  D  sequatur. 

5  SB  FERIA  SECUNDA  IN  ADUENTU.       D  has  the 

same  but  inverts  the  clauses. 

6  SB  transpose. 

7  SDB  seruicii  seruatur. 

8  SDB  transpose.  9  D  transposes. 
10  SDB  legitur.                   n  SDB  cantatur. 


66. 
61 — 80 


For  §§  1—35  see  above  pp. 


36 a.  Predictus  modus  et  ordo 
serueturx  seruicii  in  omnibus  feriis  et° 
festis  et  in0  octauis  et  infra  quando 
chorus  non  regitur,  quibusdam  ta- 
men  exceptis;  quod  in  hiis  predictis 
feriis  et  festis  et  octauis  intrat  sacer 
dos  cum  suis  ministris  ad  officium 
exequendum  [et  in]  inicio  ipsius 
officii x  misse. 

37.  Preterea  gradale  ab  uno 
solo  puero  bceroferario  in  alba  debet 
diei,  et  hoc  a  parte  chori  et  ante  gra 
dum  chori b.  In  festis  uero  quando c 
inuitatorium  a  duobus  cantatur  et 
in  octauis  et  infra  sine  regimine  chori, 
dicitur  gradale  a  duobus  pueris  in 
superpelliceis  ad  gradum  chori. 

Alleluya  uero  tune  a  duobus 
clericis  de  secunda  forma  dicitur, 
loco  et  habitu  d  predictis  seruatis. 
Infestisd  tain  en  (\\ioAlleluyaLaudafe 


11  The  §§  36 — 43  follow  §  44  in  CA  except  that 
C  has  no  §  42.  S  has  §§  36 — 42  before  §  44  but  §  43 
after  it.  The  previous  note  on  p.  89  (note  d)  is 
incomplete,  and  the  note  a  on  p.  91  and  the  bracket 
to  which  it  refers  should  be  deleted. 

b — b  S  in  superpelliceo  ad  gradum  chori  in- 
cipiatur  et  suus  uersus  dicitur. 

c  S  in  quibus. 

d — d  S  predicto  seruato.     In  festo. 


XLV.  66]  MISSA   IN   SECUNDA    FERIA   ADVENTUS 


101 


Alleluya  ab  alio  puero  tali  loco 
et  habitu. 


3.  Euangelium  non  jnj  pulpito 
Lsuper  aquilanij1  [legatur]  sed  in 
presbiterio  super  pulpitum2  ad  hoc 
paratum  uersus  aquilonem  conuerso 
diacono  :  quod  unus  ceroferariorum 


pueri  dominuin  dicitur,  idem  Alle 
luya  semper  a  duobus  pueris  in 
superpelliceis  cantaturx  ad  gradum 
chori.  aSimiliter  fiat  in  omnibus 
feriisa  paschalis  temporis  scilicet0 
quod0  primum  Alleluya  a  duobus 
cantatur0  pueris  :  similiter0  et  secun- 
dum  Alleluya0  [ab  aliis  duobus]  loco 
et  habitu  predicto  seruatisb  [cantan- 
tur]  cet  eciam  in  sabbato  in  ebdo- 
mada  paschec. 

In  ceteris  uero  festis  et  feriis  per 
totum  annum  extra  septuagesimam 
cusque  ad  paschac  [et  uigilias  et 
quatuor  tempora]d  ab  uno  solo  puero 
{ceroferario0  ex  parte  chori  a//mz 
secundum}6  canta/^r  Alleluya*  ad 
gradum  [chori] x  in  superpelliceo. 

[In  festis  uero  sine  regimine 
chori  paschalis  temporis  primum 
Alleluya  a  duobus  pueris  in  super 
pelliceis  ad  gradum  chori  et  secun 
dum  Alleluya  a  duobus  de  secunda 
forma  in  simili  habitu  ad  gradum 
chori  dicitur.] d 

Preterea  nulla  feria  per  annum 
ad  missam*  dicitur  Gloria  in  excelsis 
nee  Ite  missa  est  quando  de  feria 
dicitur  missa  uel  de  dominica  per 
ebdomadam,  nee  eciam  in  uigiliis 
sanctorum  uel  de  temporali  nisi  tan- 
turn  in  uigilia  pasche  et  pentecostes. 

For  §§  38 — 40  see  below  p.  103. 

41.  Preterea  euangelium  non  in 
pulpito  in  aquila  sed  in  presbiterio 
iuxta  inferiorem0  gradum  altaris 
super  lectrinum  ad  hoc  paratum 
uersus  aquilonem  conuerso  diacono 


1  SB  in  aquila. 

2  SB  pulpito  ad 


1  parato  (S  peracto). 


a — *  S  In  feriis  autem,  and  transposes  this  and 
the  succeeding  paragraph. 

b  S  seruato.     A  predictis  sacerdotist. 

c — c  not  in  S.  d  from  S. 

e  not  in  SA.     C  has  ar'  and  cantar'. 


IO2 


SARUM   CUSTOMS 


[XLV.  66 


post  lectam  epistolam  in  loco  debito 
disponat  et  ornet1. 

Dum  legitur  Euangelium  subdia- 
conus  textum  teneat  in  faciem 
ipsius  legentis,  ceroferariis  diacono 
assistentibus,  uno  a  dextris,  alio2  a 
sinistris. 


Preterea  post  lectum  euangelium 
sacerdos  textum  ministerio  diaconi 
deosculetur,  sed  tune  non  thuri- 
ficetur  [sacerdos]  nee  chorus  incen- 
setur.  Nunquam  enim  chorus  post 
euangelium  rad  missam'1  incensetur3 
nisi4quando  Credo  in  itnum*  dicitur, 
sed  tune  semper. 

Preterea  pax  [semper]  a  diacono 
choro  [non]  apportetur6  [sed]  per 
duos  extremes  de  secunda  forma. 

Ceterea  ut  priiis. 


4.  Preterea  hac  feria  ante  ter- 
ciam  dicitur  missa  in  capitulo  pro 
fidelibus  cum  diacono  et  subdiacono 
albis7  indutis :  quod  semper  ob- 
seruetur8  in  omni  missa  pro  de- 
functis,  nisi  quando  pro  episcopis 
ecclesie9  ipsius  defunctis  celebretur, 
et  in  crastino  omnium  sanctorum  : 

Tune  enim  dalmaticis  utuntur9 
et  tunicis. 


legatur  :  quod  unus  ceroferariorum 
post  lectam  epistolam  in  debitox 
loco  disponetf  et  ornet. 

Dum  legatur a  euangelium  sub- 
diaconus  textum  teneat  in  faciem 
legentis,  ceroferariis  diacono  assis 
tentibus,  uno  a  dextris,  reliquo  a 
sinistris :  puer  uero  turribularius 
bstet  iuxta  gradum  predictum  post 
diaconum  ex  altera  parte  presbiteriib 
ad  eum  conuersus. 

Post  lectum  euangelium  sacerdos 
textum  ministerio  diaconi  deoscu 
letur,  sed  tune  non  thurificetur  [nee] 
chorus.  Nunquam  enim  thurificetur 
chorus  post  euangelium  ad  missam 
nisi  quando  dicitur  Credo  in  unum ', 
sed  tune  semper.  Tamen  sacrificium 
cotidie  thurificetur. 


[42.  Preterea  in  omnibus  feriis 
et  festis  trium  leccionum  et  in 
octauis  et  infra  quando  chorus  non 
regitur  extra  tempus  pasche  post 
terciam  dicitur  missa  pro  defunctis, 
nisi  in  crastino  alicuius  sancti  dupli- 
cis  festi,  cum  diacono  et  subdiacono 
albis  cum  amictibus  indutis  :  quod 
semper  obseruetur  in  omnibus  missis 
pro  defunctis  scilicet  nisi  pro  corpore 
presenti  et  in  anniuersariis  episco- 
porum  et  in  die  animarum. 

Tune  enim  dalmaticis  et  tunicis 
utuntur  nigris.  Similiter  et  casula 
sacerdotaliaf c. 


1  D  ornat.     D  has  a  marginal  analysis  of  this 
chapter  and  the  one  following. 

2  SBD  reliquo. 

y  SDB  incensatur  and  D  has  it  earlier. 
4  S  adds  quodh  5  D  adds  deum. 

6  DB  apportatur.  'SDB  add  tan  turn. 

8  SDB  obseruatur.  9  SDB  transpose. 


a  S  Cum  legitur. 

b — b  SA  post  eum  (A  ipsum)  diaconum  stet. 

c  A  Similiter  et  sacerdos  casula  magna. 


XLVL  66] 


ADAPTACIO   IN    ALI1S   FERIIS 


103 


XLVI.  (95)  ADAPTACIO  HUIUS  FERIE 
DE  OFFICIO  MISSE  ET  IN1  ALIIS 
FERIIS  PER  ANNUM. 

1.  Similis  quoque  modus    ser- 
uicii   seruetur2   omnibus    feriis    per 
annum  excepto  quod  a  septuagesima 
usque  ad  pascha  non  dicitur  Alle- 
luya    ad    missam,    sed    per    totam 
quadragesimam  secunda3  quarta  et 
sexta  feria  semper  usque  ad  pascha 
dicitur   tractus   in    choro    [sicut    in 
prima  dominica  quadragesime  alter- 
nis   uicibus   hinc   inde,    et    in    die 
palmarum.    Preterea  a  septuagesima 
usque  ad  pascha  in  feriis  quando  de 
feria   agitur   et    quando   tractus  ad 
missam  non  dicitur  et  in  festis  trium 
leccionum   usque   ad   caput  ieiunii 
nisi   in   comrnemoracionibus    beate 
marie  uirginis,  post   epistolam  gra- 
dale  post  uersum  iteratur]4. 

Preterea  omni  feria  per  annum, 
nisi  in  aduentu  et  septuagesima, 
utuntur  diaconus  Let  subdiaconuSj 
dalmaticis  et  tunicis,  nisi  in  uigiliis 
et  quatuor  temporibus :  tune  enim 
sint  in  albis. 

2.  Preterea   in   uigilia    Natalis 
domini   acolitus   dum    oracio    ante 
epistolam  dicitur  ad  gradum   chori 
ueniat  et  ibi  leccionem  legat5  ante 
epistolam. 


Preterea  in  omni  missa  que  de 
feria  dicitur  fiat  prostracio  a  toto 
choro  statim  post  Sanctus  usque  Pax 
domini  per  totum  annum  nisi  a 
pascha  usque  ad  Deus  omnium.] 

For  §§  43,  44  see  pp.  90  and  89. 


38.  Preterea  in  uigilia  natalis 
domini,  dum  oracio  ante  epistolam 
dicitur,  ueniat  accolitus  ad  gradum 
chori  aet  ibia  leccionem  ante  episto 
lam  legat  et  terminet  sub  hoc  tono  : 


1  SDB  ADAPTACIO  OFFICII    MISSE    HUIUS    FERIE 
IN. 

2  SD  seruatur.  3  SB  add  et. 

4  SDB  omit  the  passage  and  have  only  modo 
predeterminato. 

5  SDB  transpose. 


a— a  S  ubi. 


104 


SARUM   CUSTOMS 


[XLVI.  66 


Qua  lecta,  epistola  ibidem  sine 
interuallo  legatur. 

3.  Preterea    in     omni     quarta 
feria1    quatuor    temporum    acolitus 
quoque2  leccionem  legat  ante  epi- 
stolam  sed  [sine]  Dominus  uobiscum 
precedat  oracio,  et  cum  cantus  in 
teruallo  epistola  sequatur. 

Simili  [quoque]  modo  in  sabbatis 
quatuor  temporum  primam  leccio 
nem  legat  acolitus:  deinde  sequen- 
tes  rleccionesn  in  secunda  forma 
discurrant  pro  disposicione  magistri 
scholarum3  in  superpelliceis,  ita  ut4 
ultima  [leccio]  a  sacerdote  legatur : 
cantus  uero  per  singulas  lecciones 
singuli  pueri  pro  disposicione  can 
toris  in  superpelliceis  [ad  gradum 
chori]  ^antentj. 

4.  Post  ultimam  tamen  leccio 
nem  cantent  duo  de  secunda  forma 
in  superpelliceis   [tractum]   ad  gra 
dum  chori  sicut  retn  pueri. 

[Alium]  tractum5  post  epistolam 
duo  de  secunda  forma  in  capis 
nigris  ad  gradum  rchorr  similiter 
cantent. 


Similiter  et  omnes  lecciones  que 
[legantur]  ad  missam  per  totum  an 
num  dicuntur°a. 

Qua  lecta,  epistola  ibidem  abs- 
queb  interuallo  legatur. 

3-9.  Preterea  [in]  feria  quarta 
quatuor  temporum  accolitus  simili 
quoque  modo  leccionem  ante  epis 
tolam  legat,  sed  sine  Dominus  uobis 
cum  precedat  oracio,  et  cum  cantusf 
sinec  interuallo  epistola  sequatur. 

Simili  modo  in  sabbatis  quatuor 
temporum  primam  leccionem  legat 
accolitus :  deinde  sequentes  lecciones 
in  secunda  forma  discurrant  pro 
disposicione  magistri  scholarum  in 
superpelliceis,  dita  quod  ultima  a  sa 
cerdote  de  superiore  gradux  legaturd : 
cantus  uero  post  singulas  lecciones  sin 
guli  pueri  secundum  disposicionem 
cantoris  in  superpelliceis  cantent. 

40.  Post  ultimam  tamen  leccio 
nem  cantent  duo  de  secunda  forma 
in  superpelliceis :  et  hec  omnia  ad 
gradum  chori x  riant. 

Post  epistolam  uero0  duo  clerici 
de  secunda  forma  in  capis  nigris  ad 
gradum  chori  totum  et  integrum 
tractum  simul  cantent,  choro  uero 
interim  sedente. 

Preterea  in  quarta  et  sexta  feria 
et  sabbato  quatuor  temporum  eb- 
domade  pentecostes  diaconus  et 
subdiaconus  utuntur  edalmaticis  et 
tunicis;  et  Gloria  in  excehis  [et] 
Sequencia  et  Credo  in  unum°  et  Ite 
missa  est  dicantur  in  missae. 

Preterea  in   sabbato   ebdomade 


1  SDB  transpose. 

2  SDB  simili  Lquoquej  modo. 

a  SD  add  et.  *  D  adds 

5  SBD  add  uero. 


a  For  the  music  see  Appendix.          b  SA  sine. 

c  A  absque.     S  cum  cantus  interuallo. 

a — a  S  ita  ut  ultimam  legat  sacerdos  de  superiore 
gradu. 

e— e  S  dalmatica  et  tunica:  et  cum  Gloria... 
dicitur  missa. 


XL vi I.  66] 


ADAPTACIO   IN   ALIIS   FERIIS 


105 


Preterea  per  totam  quadragesi- 
mam  post  nonam  cantatur1  missa. 

[Preterea  in  paschali  tempore  in 
feriis  quando  de  feria  agitur,  post 
epistolam  primum  Alleluya  unus 
puer  ad  gradum  chori  in  super- 
pelliceo  ex  parte  chori  cantet;  se- 
cundum  Alleluya  alius  puer  ex 
opposite  tali  loco  et  habitu.] 

LPreterea  nulla  feria  in  paschali 
tempore  dicitur  missa  capitaliSj  pro 
defunctis  nisi  fiat  anniuersarium  uel 
trigintale. 

XLVII.      (35)      DE      TABULA      DOMINI 
NOSTRI    IESU    CHRISTI2. 

In  die  Natalis  domini  tabule 
talis3  erit  disposicio  :  inprimis  scri- 


pentecostes  post  singulas  lecciones 
duo  pueri  cantent  Alleluya  sine 
repeticione.  Post  ultimam  [tamen] 
leccionem  duo  clerici  de  secunda 
forma  in  superpelliceis  cantent 
Alleluya,  Benedictus  es  domine.  Epi- 
stola  uero  et  euangelium  in  pulpito 
legantur  et  ibidem  cantetur  Alleluya, 
Laudate pueri  a  duobus  de  superiore 
gradu  in  capis  sericis. 

Preterea  a  septuagesima  usque 
ad  pascha  non  dicitur  Alleluya  ad 
missam  sed  per  totam  quadragesi- 
mam  omni  secunda  [et]  quarta  et 
sexta  feria  dicitur  tractus  in  choro 
alternando  sicut  in  dominica  prima 
quadragesime. 

In  ceteris  [autem]  feriis  a  sep 
tuagesima  usque  ad  cenam  domini 
et  in  uigiliis  tocius  anni  excep- 
tis  dominicis  et  excepto  tempore 
pasche,  dicitur  gradale  cum  suo 
uersu  tantum. 

For  §§  41,  42  see  p.  TOT. 


1  D  cantata. 

2  SDB  DE  TABULA  NATALIS  DOMINI. 

3  BD  transpose. 


F. 


106  SARUM   CUSTOMS  [XLVII. 

bantur  rectores  chori;  deinde1  lee-  (P.  «9.) 
tores  et  cantores,  ad  lecciones 
legendas  et2  responsoria  cantanda, 
pro  discrecione3tabulam  componen- 
cium4,  ita  quod5  lecciones  pro 
dignitate  personarum  ita  gradatim 
ascendant,  ut  semper  excellencior 
[persona]  extremam  [leccionem]  le- 
gat.  Simili  quoque  modo  cantores  (P-  I20-> 

responsoriorum  ordinentur,  scilicet 
ut  eorum  quoque  [ita]  ascensus  fiat6 
ut  rtresn  excellenciores,  qui  non 
legerint,  responsorium  ultimum 
cantejij; ;  ita  eciam  ut  primam  et 
secundam  leccionem  duo  canonici 
de  secunda  forma  legant,  terciam 
[leccionem]  canonicus  de  superiore 
gradu;  primum  et  secundum  respon 
sorium  a  duobus  de  secunda  forma, 
cantentur,  tercium  [responsorium]  a 
tribus  de  secunda  forma :  sextum 
[et  nonum  responsorium]  a  tribus 
de  superiore  gradu  [cantentur]. 

Ad  primam  missam  scribantur 
rectores  chori7  de  superiore  gradu 
et  duo,  de  secunda  forma8 :  ad 
Kyrieleyson  tresfde  superiore  gradu :] 
ad  laudes  ad9  Gloria  in  excelsis  deo 
duo,  [ad  leccionem  Laudes  deo  ante 
epistolam  duo  de  secunda  forma],  ad 
gradale  tres  de  secunda  forma ;  ad 
Alleluya  tres10  de  superiore  gradu. 

LAd  secundam  missam  duo  rec 
tores  [chori]  tantum  de  secunda 
forma  scribantur;  ad  gradale  duo 
pueri;  ad  Alleluya  duo  de  supe 
riore  gradu  '}J  deinde  quis  puer  in  (p.  108.) 


1  SB  add  scribantur.         2  SDB  add  ad. 
3  BD  disposicione.  4  D  componentis. 

5  SDB  ut.  6  SDB  transpose. 

7  SBD  add  duo,  but  S  has  it  after  gradu. 

8  SD  transpose.  9  SDB  super. 
10  D  duo 


XLVIII.  16] 


TABULA  COMMUNIS   DE   MISSIS 


107 


capitulo  cuius  officium  est  deferre 
librum  ad  legendas  lecciones1,  et 
ad  collectas  dicendas1.  Pueri  uero 
notati  in  tabula  dominicali  ad  can 
delabra,  et  ad  thuribula2,  et  ad 
aquam,  et  acolyti3,  per  totam  eb- 
domadam  iuxta  illam  tabulam  sua 
exequantur  officia.  [Ad  magnam 
missam]  ad  gradale  tres  de  secunda 
forma;  ad  Alleluya  tres  de  excel- 
lencioribus4  de  superiore  gradu5. 
[Ad  leccionem  Exultemus  in  hac  die 
ante  epistolam  duo  de  secunda 
forma:  ad  epistolam  quidam  cano- 
nicus  secundum  ordinem  matricule 
et  numerum  communis  tabule  et] 
ad  euangelium  [alius]  canonicus6 
eodem  modo  et  ordine. 


XLVIII.  (36)  DE  TABULA  COMMUNI.  16.       TABULA  COMMUNIS  DE  MISSISa. 


i.  Sciendum  est7  quod  quamdiu 
tabula  communis8  discurrit,  singulis 
diebus  mutantur9  rectores. 

Ab  incepcione  enim  communis 
tabule  in  omni  simplici  festo  scri- 
bantur10  LduOj  rectores  de  secunda 
forma  per  ordinem,  formata11  in 
cepcione  a  principali  capite  forma- 
rum.  In  omni  uero  duplici  festo 
duo  principales  rectores  scribuntur12 
pro  uoluntate  ipsius  cantoris :  se- 
cundarii  uero  secundum  predictum 
ordinem. 

Singulis  eciam  diebus  dum  tabula 


i.     Sciendum  est  quod 


(p.  34.) 


singulis   diebus    dum    tabula    com- 


1 — 1  SBD  add  ad  matutinas  and  transpose. 

2  SBD  thuribulum. 

3  SB  ad  acolitum  D  ad  colitum. 

4  S  excellenciores.  5  D  transposes. 

6  SDB  add   secundum   ordinem    matricule,    et 
numerum  dierum  communis  tabule.     Et  ad  episto 
lam,  alius  canonicus. 

7  SB  eciam  D  autem.        8  SBD  communiter. 
9  SDB  inmutantur.  I0  SBD  scribuntur. 

"  SBD  facta.  &  SD  scribantur. 


This  chapter  is  only  in  C. 


loS 


SARUM  CUSTOMS 


[XLVIII.   l6 


communis1  discurrit,  mutatur2  puer3 
in  capitulo,  missa,  epistola4,  euan 
gelium,  ita  scilicet  quod5  lector  in 

(p.   106.) 


capitulo  mutatur6  a  die  natalis 
[domini]  quando  in  dominica  euen- 
erit,  usque  ad  circumcisionem,  uel7 
ad  proximam  dominicam  sequen- 
tem8:  deinde  sequatur  tabula  domi- 
nicalis9. 

2.  Ad  missam  [uero]  in  festis 
duplicibus  nullus  scribatur  [clericus]: 
in  ceteris  autem 10  diebus  pro  ordine 
matricule  scribantur  presbiteri  ad 
epistolam  etLadj  euangelium11;  scri 
bantur  canonici  tarn  in  festis  quam 
in  profestis  singulis  diebus12,  eo 
ordine  quo  scribuntur  in  matricula. 
Sciendum  autem  quod13  ordo  pres- 
biterorum  diaconorum  subdiaco- 
norum  quo  scribuntur  in  matricula 
[non]  possit  extendi  usque  ad  se- 
cundam  uel  terciam  feriam,  tune 
proxima  dominica  precedente  fiat 
tabula  ebdomadaria. 

[Si  uero  ultra  terciam14  feriam 
possit  extendi,  tune  proxima  domi 
nica  sequente  fiat  tabula  ebdom 
adaria.]  Eadem  regula  seruetur  de 
ordine  singulorum 15  officiorum,  ita  ut 
in  mediis  feriis  uacantibus  ad  pre- 
dicta  officia  exequenda  scribantur 


1  SDB  communiter. 

2  SB  mutantur.  3  B  pueri. 

4  SBD  transpose.  5  D  et. 

6  SDB  mutetur.  ~<  SBD  add  usque. 

8  BD  transpose  SDB  subsequentem. 

9  SBD  tabula^i.,  dominicalem. 

10  SDB  uero. 

11  SBD  ad  euangelium  uero  tadj  epistolam  scri 
bantur.  12  SBD  transpose. 

«  SBD  add  si.  H  SB  transpose. 

5  B  transposes. 


muniter  discurrit,  hoc  est  per  dies, 
mutatur  puer  in  capitulo  missa 
euangelium  epistola,  ita  scilicet  quod 
ipse  puer  lector  in  capitulo,  cuius 
offkium  est  deferre  librum  ad  legen- 
das  lecciones  ad  matutinas  et  ad 
collectas  dicendas, 

mutatur  a  die  natalis 
domini  quando  in  dominica  euenerit 
usque  ad  circumcisionem  domini, 
uel  usque  ad  dominicam  proximam 
sequentem :  deinde  sequatur  tabu- 
lam'  dominicalem. 

2.  Ad  missam  nullus  scribatur 
in  festis  dupplicibus :  in  ceteris  uero 
diebus  per  ordinem  matricule  scri 
bantur  presbiteri.  Ad  euangelium 
uero  et  ad  epistolam  scribantur 
canonici  tarn  in  festis  quam  in 
profestis  singulis  diebus  eo  ordine 
quo  scribuntur  in  matricula. 

Et  si  ordo 

presbiterorum  diaconorum  subdia- 
conorum  quo  scribuntur  in  matricula 
[  ]  possit  extendi  usque  ad  se- 
cundam  uel  terciam  feriam,  tune 
proxima  dominica  precedente  fiat 
tabula  ebdomadaria. 


Eadem  a 

uacantibus  ad  pre- 
dicta   officia   exequenda    scribantur 


The  text  is  incomplete. 


XLVIII.  l6] 


TABULA   COMMUNIS   DE   MISSIS 


IO9 


clerici   pro   uoluntate   componentis 
tabulam. 

Incipienda  est  autem  hec  tabula 
communis  de  missa  et  epistola  et 
euangelio1  die2  dominica  proxima 
ante  natale  domini3,  nisi  quando 
dies  natalis  [domini]  die  dominica 
contigerit4 :  tune  enim  ipsa  die 
natalis  sumit  inicium. 

3.  Secunda   uero   tabula  com 
munis    de    eisdem    incipi[a]t    die 
dominica    palmarum,    duraj^s    per 
ordinem    presbiterorum    usque    ad 
ultimum    [ordinem    illorum] :     per 
ordinem  uero  reliquorum  non   nisi 
""usque1  ad  octauas  pasche,  siue  ibi 
terminetur  siue  non. 

4.  Tercia  tabula  communis5  de 
eisdem  incipi[a]t  dominica1  proxima 
ante  ascensionem  [domini],  durans 
per  illam  ebdomadam  tantum :  que 
iterum  die  pentecostes  incipiatur6, 
sumpto    inicio    ab    illo    in     quern 
proximo  terminata  est,  durans  usque 
ad     festum     sancte     trinitatis     uel 
ulterius    quantum    ad    presbiteros, 
sicut  predestinatum7  in  tabula  pas- 
chali8. 

5.  Transcursa9    uero     tabula 
communi,   reuertatur10   ad    solitum 
cursum  tabule  ebdomadarie,  sumpto 
ipsius   inicio   ubi   ante   natale    ter 
minata  est. 

Huius    tabule    communis    dis- 
posicio     locum     habet     in    L 
tabula5  communi  per  annum. 


clerici  pro  uoluntate  tabulam  com 
ponentis. 

Incipienda  est  autem  hec  tabula 
communis  de  missa  euangelio  et 
epistola  die  dominica  proxima  ante 
diem  natalis  domini  nisi  quando 
dies  natalis  domini  dominica  con 
tigerit  :  tune  ipsa  die  natalis  sumit 
inicium. 

3.  Secunda   uero  tabula  com 
munis  de  eisdem  incipit  die  domi 
nica  palmarum,  durans  per  ordinem 
presbiterorum    usque   ad   ultimum : 
per   ordinem    reliquorum    non    nisi 
usque  ad  octauas  pasche,  siue  ibi 
terminatur  siue  non. 

4.  Tercia  tabula  communis  de 
eisdem    incipit    proxima    dominica 
ante  ascensionem  domini  durans  per 
illam    ebdomadam    tantum :     que 
iterum     die     pentecostes     incipit, 
sumpto  inicio  ab  illo  in  quo  proxima 
terminata    est,    durans    usque    ad 
festum  sancte  trinitatis  uel  ulterius 
quantum  ad  presbiteros,  sicut  supra 
in  secunda  tabula. 

5.  Transcursa  uero  tabula  com 
muni,  reuerti[tur]  ad  solitum  cursum 
tabule  ebdomadarie,  sumpto  ipsius 
inicio    ubi    ante    natale    ftierit    ter 
minata. 

Huius  tabule  communis  uelf 
disposicio  locum  habet  in  omni 
tabula  communi  per  annum. 

p.  35. 


1  SBD  transpose. 

2  D  de.  »  SDB  diem  natalem. 
4  SB  contingit.                   5  D  transposes. 

c  SBD  incipietur. 

7  BD  predictum  est,  S  predistinctum  est. 
*  SBD  pasche.  9  D  Transcussa. 

10  SDB  reuertitur. 


1 10  SARUM  CUSTOMS  [L. 

XLIX.  (37)  ADAPTACIO  NATALIS 
DOMINI  ET  ALIORUMf  FESTO- 
RUM  DUPLICIUM1. 

Sciendum  autem  quod  tabule 
Natalis  [domini]  disposicio  locum2 
habet  in  omni  duplici  festo  per 
annum  nouem  leccionum  ;  exceptis 
hiis  festis3,  [scilicet]  sancti  Mi- 
chaelis,  Omnium  sanctorum,  et 
sancti  Andree.  In  festo  [et]enim 
sancti  Michaelis,  et  sancti  Andree, 
prima  leccio  solet  esse  in  prima 
forma,  secunda  et  tercia  [leccio]  in 
secunda  forma;  deinde  omnes 
lecciones  in  superiore  gradu,  seruato4 
ordine  ascensus  supranotato.  Pri- 
mum  et  secundum  responsorium  in 
prima  forma,  tercium  [responsorium] 
in  secunda  LformaJ}  quartum  [respon 
sorium]  in  superiore  gradu,  et  ita 
deinceps;  hoc  obseruato,  quod 
omnia  responsoria  dupliciter  canten- 
tur,  preter  nonum  [responsorium], 
quod  a  tribus  de  superiore  gradu 
cantetur. 


L.  (38)  DE    TABULA    IN    DIE    OMNIUM 
SANCTORUM. 

In  die5  omnium  sanctorum  hoc  (p-  120.) 

modo  tabula  disponitur,  ut  excellen- 
cior  persona  primam  leccionem  le- 
gat ;  et  ita  fiat  descensus  sicut  ascen 
sus6  in  aliis  festis  duplicibus,  ita  quod 
quidam  puer  octauam  leccionem 
legat,  [et]  nonam  [leccionem]  sacer- 
dos.  Primum  responsorium  a  duo- 
bus  excellencioribus  cantetur,  et  sic 
fiat  descensus  modo  lectorum  ordine 


1  SBD  ADAPTACIO  TABULE  NATALIS 
IN  ALIIS  FESTIS  DUl'PLICIBUS. 

2  SB  transpose.  a  SDB  hiis,  festo. 

|  D  seruatur.  5  SBD  festo  |uero|. 

b  D  repeats  sicut. 


LI.  22] 


IN   DIE    NATALIS    DOMINI 


III 


ipsorum  cantorum  numero1  non 
mutato,  ita  quod2  quinque  pueri 
octauum  responsorium  cantent. 

LI.    (53)    MODUS     SERUICII3     IN     DIE 
NATALIS    DOMINI. 


i.  In  die  natalis  domini  ad 
primas  uesperas  primam  antiphonam 
super  psalmos  incipiat4  excellencior 
persona  post  ilium  qui  exequitur 
officium  illius  diei. 

(P.  42.) 


22.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  FESTIS  MAIORIBUS  DUPLICI- 
BUS  NOVEM°  LECCIONUM0. 

1.  In    maioribus    dupplicibus 
festis  sicuta  in  die  natiuitatis  domini, 
epyphanie  [domini0],  purificacio[ne] 
beate0  marie0,  festumb  sancte  trini- 
tatis    et     corporis    christi    et    [in] 
assumptionec      beate      mariex      et 
natiuitate    eiusdem0    et°    in0    festo 
reliquiarum  et°  dedicacionis  ecclesie 
etb  omnium   sanctorum  et  in  festo 
[sancti]   loci,   {episcopus   cum   pre- 
sens   est   ad   officium  exequendum 
intrare  solet  interdum  in  pontificali- 
bus,  scilicet  in  capa  serica  cum  mitra 
cerotecis  et  baculo,  et  ea  non  exuere 
priusquam  Deus  in  adiutorium  in- 
choauerit     ad    completorium.      In 
maioribus  festis  dupplicibus  ac  festis 
simplicibus   sedem   suam   intrat   in 
habitu   chori,  et  in   quarto   uel   in 
quinto  psalmo  induit  capam  sericam 
cerotecas  et  mitram  assumens  bacu- 
lum  ad  capitulum  dicendum ;  quibus 
exuitur  post  incepcionem  Deus  in 
adiutorium  in  completorio,  ut  supra 
dictum  est}d. 

2.  Ad   primas   uesperas   super 
primum     psalmumx    primam    anti 
phonam   incipiat   excellencior    per 
sona  post  ilium  qui  exequitur  offi 
cium  illius  diei.      Qui  dum  incipit 
ad  chorum  stet  conuersus :   in  fine 
autem  primi  uersus  ipsius0  psalmi  ad 
altare    se    inclinet;    quod    eciam6 


SBD  transpose.  2  BD  ut. 

SDB  EXEQUENDI  OFFICIUM. 

S  addsjjaliquis. 


-  HSAJRut.  t  H  Sin0  festo. 

«   R  et  in  die  assumpcionis  et  natiuitatis. 
11  only  in  C.  e  R  autem. 


112 


SARUM   CUSTOMS 


[LI.  22 


Secunda  [antiphona]  ab  excel- 
lenciore  alterius  partis  chori  incipia- 
tur,  et  ita  discurrant  singule  [anti- 
phone  pro]  personarum  dignitate. 

Capitulum  in  capa  serica  epis- 
copus1  [si  presens  fuerit]  dicat,  loco 
non  mutato. 

Responsorium  cantor  et  alie  due2 
persone  cantent  pro  disposicione 
illius3  cantoris  in  capis  sericis  [ad 
gradum  chori]. 


(p.  43.) 


obserueturx  per  totum  annum  in 
conuersione  et  inclinacione  [et]  a 
cuiuslibeta  gradus  clerico  antiphona 
incipiatur. 

Secunda  antiphona  ab  excel- 
lenciore  [persona]  alterius  partis 
chori  incipiatur,  et  sicb  discurrant 
singule  antiphone  pro  personarum 
dignitate0.  {Solus  episcopus  in  capa 
serica  si  presens  fuerit  loco  nee 
habitu  mutato  yma  uoce  dicat 
capitulum. 

Cantor  et  alie  due  persone  pro 
disposicione  ipsius  cantoris  in  capis 
sericis  uel  alii  tres  clerici  de  supe- 
riore  gradu,  quorum  duo  semper 
erunt  ex  parte  chori  principali, 
tercius,  qui  cum  eis  canendo  ad 
gradum  chori  in  medio  stat,  de 
altera  parte  accipitur,  cantent  re- 
sponsorium,  scilicet  incipiant  et 
suum  uersum  cantent} d. 

[Post  tercium  uero  psalmum 
quatuor  pueri,  accepta  licencia  a 
rectoribus,  egrediantur  in  uestiario 
ut  se  induant  albis  cum  amictibus, 
duo  ad  deferendos  cereos  et  alii  duo 
ad  thurribulos  portandosf. 

Post  inchoacionem  quarti  psalmi 
exeant  tres  clerici  qui  assignati  sunt 
ad  responsorium,  in  uestiario  ad 
capas  de  serico  assumendas]e. 

Hoc  autemf  per  totum  annum  ob- 
seruetur  scilicet  quod  hiis  uel  hii  qui 
uersum  responsorii  cantent,  ipsum 
responsorium  incipiant ;  et  statim 


i  SBD  transpose.  2  D  transposes.  a  HSR  cuiuscunque.  b  HSJRita. 

3  SDB  ipsius.  c  SHAJ  Capitulum  yma  uoce  dicitur  loco  nee 

habitu  mutato. 

Responsorium  cantor  et  alie  due  persone  pro 
disposicione  ipsius  cantoris  in  capis  sericis  ad  gradum 
chori  cantent  uidelicet  [H.  scilicet]  incipiant  et  suum 
uersum  cum°  Gloria0  pair?  cantent. 

ll  only  in  C.  e  only  in  S. 

f  HJSR  eciam. 


LIT.  23]      IN   DIE   NATALIS   DOMINI   DE   THURIFICACIONE  113 


2.  Dum  ymnus1  canitur,  duo 
pueri,  qui  seruiunt  de  thuribulo2, 
capas3  duas  de  serico  deferant 
principal!  sacerdoti,  quarum  alteram 
alii4  sacerdoti  pro  uoluntate  sua 
transmittat,  ad  thurificandum  Lal- 
tare^ 

Versiculum  cantant5  duo  pueri 
in  superpelliceis. 

(P.  44.) 

Antiphonam  super  Magnificat 
excellencior  persona  ex  parte  chori 
incipiat :  et  si  episcopus  fuerit 
presens,  cantor  ipsam  antiphonam 
iniungat1  ei,  [et  tota  cantetur  anti- 
phona,  antequam  psalmus  intona- 
tur.] 

LII.  (54)  °DE  CHORI  THURIFICACIONE 
ET  ALTARIUM  ECCLESIE  AD 
PRIMAS  UESPERAS  DIEI  NATALIS 
DOMINI,  ET  ALIIS  FESTIS  DU- 
PLICIBUS,  QUIBUS  AD  PRIMAS 
UESPERAS  ANTIPHONA  SUPER 
MAGNIFICAT  TOTA  CANTETUR 
ANTEQUAM  PSALMUS  INTONE- 
TUR.6  23.  DE  MODO  TURIFICANDI  ALTARE. 

i.    Post  inchoacionem  antiphone  i.    Post  inchoacionem  antiphone 

[super  Magnificat]  procedat  execu-      super    [psalmum]    Magnificat    pro- 


percantetur  a  choro  ased  non  repe- 
tatur  primum  uerbum  sicut  fit  in 
gradalibus :  et  sic  fiata  tarn  ad 
uesperas  quam  ad  matutinas,  et  ad 
horas  quando  responsoriumb  super 
horas  dicitur:  preterquam  in  simpli- 
cibus  obsequiis  mortuorum  nouem 
leccionum,  in  quibus  omnia  respon- 
soria  preter  ultimum  a°  cantore  uelc 
a  succentore  incipiantur. 

3.  Dum  ympnus  canitur  duo 
pueri  qui  seruiunt  de°  thuribulisd 
duas  capas  de  serico6  deferant 
principal!  sacerdoti  {quarum  alteram 
alii  sacerdoti} f  pro  uoluntate  sua 
transmittat,  ad  secum0  thurificandum 
altare. 

Versiculum  dicant  duo  pueri  in 
superpelliceis  ad  gradum  chori  in0 
medio  pariter  stantes. 

Antiphonam  super  Magnificat 
excellencior  persona  ex  parte  chori 
incipiat.  {Et  si  episcopus  fuerit 
presens  cantor  ipsam  antiphonam 
iniungat  ei.}s 


1  D  transposes.  '2  BD  turribulis. 

3  SDB  transpose.  4  D  alteri. 

5  SDB  dicant. 

0 — G   SBD  DE  MODO  THURIFICANDI  ALTARE. 


a— a  HSJ  sine  repeticione  primi  uerbi. 
i>  J  responsoria...dicuntur.  °  R  et. 

•i  J  thuribulo.  e  HR  sericas. 

f  not  in  H.  BnotinHSAJR. 


F. 


SARUM   CUSTOMS 


[LII.  23 


tor1  officii  cum  alio  sacerdote  post 
ilium  excellenciore 


ad  thurificandum  altare  cum  duobus 
thuribulis  de  quorum  uno  minis- 
trabit  puer  ebdomadarius,  de  reliquo 
uero  alius  puer  pro  disposicione 
sacristara;;/. 

(p.  44.) 


1  SDB  transpose. 


cedat  executor  officii  cum  alio  sacer 
dote a  post  ilium  excellentiore[m] 
[persona  sacerdote],  [thure  [in]f 
ipsius  thuribuli  ab  ipso  principali 
sacerdote  ad  gradum  chori  im- 
posito,]b  ad  thurificandum  altare 
cum  duobus  thuribul[ari]is  {de 
quorum  uno  ministrabit  puer  eb 
domadarius,  de  reliquo  uero  alius 
puer  pro  disposicione  sacristarum}c. 

2.d  Facta  itaque  genuflexione 
ante  altare  {oscule[n]tur  gradus 
altaris  :  [deinde  surgant  et]}e  thuri- 
ficent  altare,  primo  in  medio,  deinde 
ex  utraque  parte  principals]  fin 
dextra  parte  {[tercio]  in  medio}6: 
exindef  ymaginem  de  sancto  de  quo 
est  ecclesia. 

Deinde  excellencior  thurificando 
altare  circumeats : 
secundario  uero  ex  parte  altaris 
boreali  interim  stanteh,  postea 
thurificent  simul  ex  utroque  latere1 
principali  ex  parte  australi.  [Secun- 
darius  autem  ex  parte  boriali  ut 
prius  dictum  est]J 

3. k  Ad  alia  quoque  altaria  circa 
presbiterium  thurificanda  excellen 
cior  sacerdos  exeat  per  hostium 
presbiterii  boreale,  procedentibus 
uno  ceroferario  uno  turribulario  et 
sacrista  in  manu  uirgam  gestante 
procedente  ductore,  primo  ad  altare 
sancti  Marci  et  secundo  ad  altare 
sancte  Katerine  dehinc  ad  altare 
apostolorum  ultimo  ad  altare  omni 
um  sanctorum  quod  dicitur  Salue. 


a  HJSR  suo  secundario. 
b  not  in  C.  c  from  C. 

«i  §  2  is  not  in  C.  e  not  in  SAR. 

f — f  R  ex  parte  australi :  deinde. 
g  H  circueat  altare.     S  thurificatur  altare  circu- 
eundo.  h  R  secundarius...stantes  et. 

i  H  parte.     R  adds  uidelicet. 
j  from  R.  k  §  3  is  only  in  C. 


LII.  23]      IN    DIE   NATALIS   DOMINI   DE   THURIFICACIONE  115 


2.  Si  fuerit1  episcopus  presens, 
secundarius  sacerdos  cum  capellano 
episcopi  [ipsum  episcopum  in  sua 
sede  incensent,  deinde]  procedant 
ad  thurificandum  cetera  altaria 


1  SBD  transpose. 


Secundarius  per  hostium  presbi- 
terii  australe  predicto  modo  exeat 
cum  altero  ceroferario  et  cum  altero 
turribulario,  primo  ad  altare  sancti 
Nicholai,  dehinc  ad  altare  Sancte 
Marie  magdalene,  ultimo  ad  altare 
sancti  stephani.  Si  episcopus  autem 
fuerit  officii  executor  ipse  cum  ex- 
cellenciore  persona  autenticum  altare 
tantum  thurificat,  ipse  autem  circueat 
altare  et  eiusdem  dextrum  cornu 
thurificet,  dicto  excellenciore  thuri- 
ficante  sinistrum  cornu.  Si  episco 
pus  non  fuerit  presens,  tune  excel- 
lencior  thurificando  altare  circueat, 
secundario  uero  ex  parte  altaris 
boriali  interim  stante ;  postea  thuri- 
ficent  simul  ex  utroque  latere  princi- 
pali  ex  parte  australi. 

4.  {In  die  tamen  pasche  et  per 
ebdomadam  thurificetur  sepulchrum 
domini  post  primam  thurificacionem 
altaris,  scilicet a  antequam  thurifica- 
tor  altaris  circumeat}.b 

Hiis  ita[que]  peractis  ad  extre- 
mum  gradum  ante  altare0  uterquedse 
inclinat  ad°  altare0,  eepiscopo  postea 
incensante  tumbam  domini  Symonis 
episcopi,  excellenciore  uero  tumbam 
domini  Rogeri  episcopi.  Deinde 
ipse  secundarius  cum  capellano 
episcopi  procedant6  {am bo  per  hos 


tium  presbiterii  boreale} f  ad  thurifi- 


a  HSJ  uidelicet. 

i>  HSJ  have  this  earlier,  A  omits  it. 

c  J  altaris  antef. 

d  J  sacerdos  ad  extr...se  inclinet.     HRS  sacer- 
dotes...inclinent. 

— e  JRHS    et    precedentibus    ceroferariis    et 
thuribulariis  procedant. 

f  from  S. 


SARUM   CUSTOMS 


LII.  24 


[ecclesie] ;  excellencior1  in  partem 
orientalem,  secundarius  eat  in  par 
tem  2  occidentalem.  Quibus  incensa- 
tis3  ambo  conueniant  presbiteri4  ad 
ostium  ex  parte  oriental!5  et  simul6 
intrent  et  [iterum]  thurificent  epi- 
scopum  in  sua7  sede. 

Deinde  inferior  thurificet  supe- 
riorem  ante  gradum  chori. 

Si  episcopus  non  fuerit  presens, 
secundarius  incenset  superiorem  in 
sede  sacerdoti  ebdomadario  con- 
stitutum8. 


candum  cetera  altaria  [per  eccle- 
siam],  excellencior  [persona]  ain 
unarn0  partem  secundarius  in  al- 
teram,  sicut  supraa.  Quibus  thuri- 
ficatis,  ambo  conuenientb  ad  hostium 
presbiterii  ex  parte  australi,  et  sic 
intrent  {et  thurificent  episcopum  in 
sua  sede}c. 

Deinde  {inferior  incenset  supe 
riorem  ante  gradum  chori,  et  hoc  in 
aliis  dupplicibus  quando  non  incen- 
santur  omnia  altaria. 

Similiter  obseruetur  quod  scilicet 
excellencior  post  episcopum  et  ipsius 
episcopi  capellanus  simul  thurificent 
episcopum  in  sede  sua  et  inferior 
superiorem  ut  supra. 

Set  si  episcopus  fuerit  presens  et 
non  exequatur  ofncium,  excellencior 
et  secundarius  simul  incensent 
episcopum  et  hoc  uerum  si  occupet 
sedem  suam  :  et  cetera  ut  supra. 
Si  episcopus  non  fuerit  presens}0 
secundarius  incenset  superiorem  in 
stallo  sacerdotali  ebdomadario  ad 
hoc  officium  constitute d  {ceroferariis 
ibidem  astantibus}c. 


24.       DE  CHORI  THURIFICACIONE. 

i.  Deinde  pueri  thuribulise 
thurificent  rectores  chori,  incipientes f 
a  principalibus  :  postea  unus  eorum 
thurificet  superiorem  gradum  ex 
parte  decani,  incipiens  ab  ipso  decano 
uel  a  proximiore  stallo,  eo  absente  : 
exinde  secundas  formulas  s  [et  primas 


1  D  adds  uero. 

2  S  transposes  and  has  orientalem t. 

3  SDB  thurificatis. 

4  SDB  ad  hostium  presbiterii. 

5  SBD  australi.  6  SBD  sic. 

7  D  transposes. 

8  SDB  constituta.    D  adds  Deinde  pueri  chorum 
utrumque  incensent. 


a — a  SJH   in  partem  australem.     R   ex  parte 
australi.  b  HJRS  conueniant. 

c  from  C  only.  d  J  constitutum. 

c  JRS  thuribularii.        f  S  incipientibust. 
K  R  formas. 


LII.  24] 


IN    DIE   NATALIS   DOMINI 


117 


(p.  45-) 


3.  Ad  collectam  dicendam  solus 
episcopus  locum1  non  mutet. 

Benedicamus  a  duobus  de  secun- 
da  forma  in  superpelliceis2  dicatur. 


4.  Ad  completorium  antipho- 
nam  super  psalmos  unus  de  superiore 
gradu  incipiat.  Versiculum  dicat 
quidam  puer,  loco  nee  habitu  mutato. 
Antiphonam  super  Nunc  dimittis 
incipiat  unus  de  excellencioribus 
pro  disposicione  rectoris. 


formas0  eodem  ordine]:  alius  uero 
puer  thurificet  superioremx  gradum 
ex  parte  cantoris  simili  modo. 

2.  {Solus  episcopus  locum  non 
mutat  dicendo  collectam.     Si  uero 
episcopus  non   exequatur   officium, 
tune  executor  ad  gradum  chori  dicet 
oracionem.}a 

{Finita  antiphona  post  Magnificat 
dicat  sacerdos  oracionem  ad  gradum 
chori,  ceroferariis  ad  eum  con- 
uersis,  unus  a  dextris  et  alius  a 
sinistris  :  quod  per  totum  obseruetur 
ad  uesperas  et  ad  matutinas  quando 
chorus  regitur  et  in  cena  domini 
ad  uesperas  tantum.  Si  uero  epi 
scopus  officium  exequitur  tune  ad 
collectam  dicendam  locum  non 
mutat.  }b 

Benedicamus  a  duobus  de  secun- 
da  forma  in  superpelliceis  dicitur,  {in 
medio  choro}c  inter  rectores  prin- 
cipales  et  secundarios  pariter  stan- 
tibusd. 

Secundum  uero  Benedicamus^  si 
habeatur,  a  duobus  pueris  in  super 
pelliceis  post  sacerdotem  pariter 
stantibusd  dicatur.  {Caueat  executor 
ne  completorium  incipiat  priusquam 
rectores  reuersi  in  chorum  se  inclina- 
uerint  ad  gradum  chori.  }c 

3.  Ad    completorium    antipho- 
nam  super  psalmos  unus  de  superiore 
gradu0  [incipiat].     Versiculum  dicat 
quidam     puer,     loco     nee     habitu 
mutato.      Antiphonam    super   psal- 
mum0   Nunc  dimittis  incipiat  unus 
de  excellencioribus  pro  disposicione 
cantoris6. 


D  transposes. 


SB  transpose. 


from  C  only, 
in  C  only. 
HSJ  rectoris. 


b  from  S. 
d  CR  stantes. 


SARUM   CUSTOMS 


[LII.  24 


5.     Ad  matutinas 


antiphone  super  psalmos  eodem 
modo  hinc  inde  discurrant  sicut  ad 
primas  uesperas. 

Singuli  uersiculi  a  duobus  pueris 
in  superpelliceis  ad  gradum1  [chori] 
dicantur. 

Sex  lecciones  in  superpelliceis 
legantur;  septima,  octaua  et  nona 
in  capis  sericis. 


(p.     120.) 


Cetera  omnia0,  que  ad  comple- 
torium  pertinent,  more  solito  com- 
pleantur. 

4.  Ad  matutinas  inuitatorium 
cum  toto  psalmo  Venite  a  quatuor 
rectoribus  chori  in  capis  sericis  ad 
gradum  [chori]  simul  cantetur.  Anti- 
phone  super  psalmos  eodem  modo 
et  ordine  hinc  inde  discurrant,  sicut 
ad  primas  uesperas. 

Singuli  uersiculi  a  duobus  pueris 
in  superpelliceis  ad  gradum  chori  [in 
medio]  pariter  stantibusa  dicuntur. 

Sex  lecciones  in  superpelliceis 
in  pulpito  legantur ;  septima,  octaua 
et  nona  in  capis  sericis  ibidem 
legantur. 

Sciendum  est  autem0  quod  omnes 
lecciones  ad  matutinas  de  die  per 
annum  [tarn]  in  festis  quam  in 
[profestis  et]  feriis,  et  [etiam0]  in  die 
animarum,  in  pulpito  legantur,  nisi 
cum  episcopus  legat :  tune  enim  ipse 
solus  locum  non  mutatb.  Lectores 
autem  et  cantores  ad  uesperas  et  ad 
matutinas  et  ad  missam  postquam 
legerint  et  cantauerint  coram  episco- 
po  ad  benediccionem  se  humilient. 

Dum  euangelia  leguntur  depo- 
natur  mitra  episcopi  et  baculus  sibi 
detur. 

Dum  uero  aliqua  leccio  legitur 
illi  clerici  qui  ad  responsoriumx 
cantandum  pretitulati  sunt,  exuant 
capas  nigras  et  almuciasc  et°  in 
extrema  parte  prime  forme  interim 
sedeant:  quod  eciam  per  totum 
annum  obseruetur  ad  matutinas, 
quandocunque  responsorium  a  duo- 
bus  uel  a  tribus  cantatur. 


SDB  transpose. 


a  C  stantes. 
c  R  dalmaticas. 


HJ  mutet. 


LIT.  24]  IN    DIE    NATALIS    DOMINI  119 

(P-  Io6-)  5.      Ordinantur   eciam   lectores 

et  cantores  ad  leccionesx  legendas 
et  responsoria  cantanda  [pro  dis- 
posicione  tabulam  componentis,]  uta 
leccionesb  pro  dignitate  personarum 
ita°  gradatim  ascendant  ut  semper 
excellencior  [persona]  extremam 
legat.  c[Et  tune  ab  ipso°  excellen- 
ciore  dicitur  lube  domine,  et  si 
episcopus  fuerit  tantum].c  clNotan- 
dum  quod  in  festis  dupplicibus 
principalibus  episcopus  officii  exe 
cutor,  dum  octauum  cantatur  re- 
sponsorium,  si  prius  in  illis  matu- 
tinis  non  fuerit  in  pontificalibus, 
capam  sericam  cerotecas  et  baculum 
cum  mitra  assumere  solet.  Ad 
nonam  leccionem  legendam  hoc 
modo  episcopus  dicit 

Jube  dompne  benedicere*. 
chorus  respondeat  sic 

Ora  pro  nobis  pater*. 
deinde  episcopus  dicat  benediccio- 
nem. 

Episcopus  uero  erit  in  predicto 
habitu  in  nocte  natalis  domini  per 
totam  primam  missam  et  donee 
laudes  fuerint  percantate  prout  com- 
muniter  fieri  consueuit  in  omnibus 
maioribus :  in  aliis  uero  dupplicibus 
minoribus  quando  non  legit  episco 
pus,  ad  nonum  responsorium  assumit 
capam  et  cetera  ut  supra  ad  thurifi- 
candum  altare :  quam  non  exuit  prius- 
quam  Deus  in  adiutorium  in  laudibus 
inceperit,  quam  reassumit  dum  can 
tatur  in  laudibus  quinto  psalmof. d 

a  HJ  ita  quod.  b  J  lectores. 

-c  not  in  C,  and  much  mutilated  in  other  MSS. 

d— d  from  C  only.  The  others  have,  Et  si 
episcopus  legat  ab  ipso  episcopo  dicitur  lube 
domine  benedicere°.  Et°  chorus  respondeat  Ora  pro 
nobis  pater,  sub  eodem  tono  quo  et  yube  domine. 
Deinde  ipsemet  dicat  benedictionem. 

c  With  musical  notes  :  see  Appendix. 


120 


SARUM   CUSTOMS 


[LII.  24 


(p.   106.) 


6.  Singula  responsoria  in  super- 
pelliceis  ad  gradum  [chori]  canten- 
tur1  [dupliciter  :  ita  quod  tercium 
sextum  et  nonum  responsorium  a 
tribus  cantentur  ad  gradum  chori.] 


Lectores  et  cantores  ad  uesperas 
et  ad  matutinas  et  ad  missam, 
postquam  legerint  et  cantauerint, 
coram  episcopo  se2  humilient  ad 
benediccionem. 

(p.   no.) 


Simili  quoque0  modo  cantores  re- 
sponsoriorum  ordinentur,  scilicet  ut° 
eorum  [quoque  ita]x  fiat  ascensus  ut 
tres  excellenciores  qui  non  legerint, 
ultimum  responsorium  cantent :  ita 
[etiam]  ut  primam  et  secundam 
leccionem  duo  clerici  de  secunda 
forma  legant :  terciam  quoque  et 
sic  deinceps  clerici  de  superiore 
gradu. 

6.  Primum  et  secundum  re 
sponsorium  a  duobus  de  secunda 
forma,  tercium  a  tribus  de  eadem 
forma  cantetur  in  superpelliceis  ad 
gradum  chori  in  medio  pariter 
stantesa;  quartum  responsorium  et 
sic  deinceps  a  clericis  de  superiore 
gradu  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori  [cantentur]  supradicto0  modo° : 
{ita  quod  sextum  responsoriumx  et 
nonum  a  tribus  dicuntur  in  super 
pelliceis  ad  gradum  chori} b  ita  quod 
ipse  clericus  qui  solus  est  in  medio 
statc:  quod  eciam  per  totum  annum 
obseruetur  quandocunque  respon 
sorium  uel  gradale  uel°  Alleluya  a 
tribus  cantatur  tarn  ad  gradum  chori 
quam  in  pulpito. 

(p.  118.) 


7.  In  festo  uero°  omnium  sanc 
torum  seruaturd  ordox  preposterus 
in  leccionibus  legendis  et  respon- 
soriis  cantandis  quantum  ad  digni 
tatem  lectorum6  et  cantorum  :  ita 
scilicet0  f  quod  excellencior  persona 


1  SBD  dicantur. 


2  SDB  transpose. 


H  SJ  R  stantibus.        b  not  in  J . 
HJ  stet.  d  H  seruetur. 

C  rectorum.  f  S  tamen. 


LIT.  24] 


IN    DIE    NATALIS   DOMINI 


121 


(p.  125-) 


7.  Sciendum1  quod  in  singulis 
nocturnis  ad  secundam2  quintam  et 
octauam  leccionem  incensetur3  altare 
[auctenticum]  ab  aliquo  sacerdote  in 
capa  serica  ex  utraque  parte  chori 
uicissim  assumpto :  chorus  quoque 
ab  uno  Lso\o^  puero  incensetur3. 

Finite  ultimo  responsorio  et 
cantato  euangelio  Liber  generacionis, 
principalis  sacerdos  in  capa  serica 
loco  non  mutato,  incipiat  Te  deum*. 
Postea  cum  suo  secundario  Lsacer- 
dotCj  thure5  ipsis  thuribulis  ab  ipso 
principali[ore]  sacerdote  ante  gradum 
chori  imposito,  [auctenticum]  altare 
incensent  modo6  predicto :  cetera7 
altaria  non  incensentur. 


primam  leccionem  legat,  et  [ita]  fiat 
descensus,  et  legantur  tres  prime 
lecciones  in  capis  sericis.  Octaua 
uero°  leccio  a  puero  legatur,  et  nona 
leccio  ab  aliquo  sacerdote  de  supe- 
riore  gradu  ex  parte  chori. 

8.  Preterea   octauum    respon- 
sorium  a  quinque  pueris  in  super- 
pelliceis  et  amictibus  capitaa  uelatis, 
cereos  [quoque] b  ardentesc  singulis 
deferentibus,  ad  gradum  chori  stan- 
tibus  conuersis  ad  altare,  cantaturd  : 
simili  quoque  modo  fiat  in  die  nati- 
uitatis   domini   ad  primum  uersum 
primi  responsorii  supra  autenticum 
altare  [cantatur]  ad   chorum6  con 
uersis. 

9.  Sciendum  est  [autem]  quod 
in    singulis    nocturnis,    scilicet    ad 
secundam   et°  ad°   quintam  et  ad° 
octauam  leccionem  thurificaturf  al 
tare   ab   aliquo   sacerdote   in    capa 
serica  ex  utraque  parte  chori  uicissim 
assumpto  :    chorus   quoque  ab  uno 
solo  puero. 

Finite  nono  responsorio, 

sacerdos  in  capa  serica,  locox  non 
mutato,  incipiat  Te  deum  lauda- 
mus°.  Postea  cum  suo  secundario 
sacerdote,  thure  £  ipsius  thuribulih 
ab  ipso  principal!  sacerdote  ante 
gradum  chori  imposito,  altare  thuri- 
ficet  predicto  modo :  cetera  autem 
altaria  non  thurificentur  sed  princi 
palis  [sacerdos]  thurificetur  a  suo 
secundario  [eciam]  in  ingressu  stalli 


i  SDB  add  autem.        2 
3  SDB  incensatur. 
4  SBD  add  laudamus. 
c  SB  transpose.              7 

SDB  et. 

5  D  adds  in. 
SDB  add  tamen. 

a  HR  capitibus. 
i>  HSJque. 
d  R  cantetur. 
f  J  thurificetur. 

c  JR  accensos. 
*  H  gradum  chori. 
8  J  thuribulare. 

F. 


16 


122 


SARUM   CUSTOMS 


[LII.  24 


8.  Sciendum  tamen  quod  quan- 
do1  episcopus2  presens  fuerit,  ab  eo 
super  thus  a  sacerdote  uel  [a]  dia- 
cono  thuribulis  imponendum  fiat 
benediccio,  loco  non  mutato. 


9.  Finito  Te  deum  laudamus, 
statim  canitur3  missa:  qua  finita, 
principalis  sacerdos  uersiculum  dicat 
ante  laudes. 


Antiphone  super  psalmos  in 
laudibus4  in  superiore  gradu  dis- 
currant  per  ordinem  in  ceteris  an- 
tiphonis  prius  incepit  et  non  com- 
plet5. 

Capitulum  et  cetera6  que  ad 
matutinas  pertinent  eo  modo  ^et 
ordine  expleantur  quo  ad  uesperas ; 
excepto  quod  ad  Benedictus1  non 


scilicet a  super  gradum  inter  formu 
las15,  ceroferariis  uero  interim  ad 
gradum  chori  expectantibusc  [quous- 
que  dthurificetur  chorus0  d]. 

10.  {Sciendum    tamen    quod 
quandocunque   presens  fuerit  epis 
copus,  ab  eo  super  thus  a  sacerdote 
uel  diacono  turribulis  imponendum 
fiat  benediccio,   loco   non  mutato  : 
sic    uidelicet    accedant    ceroferarii 
coram  episcopo  unus  ad  cornu  sedis 
occidentale   et   alius   ad   orientale : 
thus  uero  in  mediobenedicatur:  quod 
obseruandum   est   tarn    in    singulis 
nocturnis  quando  in  ipsis  incensatur 
altare  quam  ad  Magnificat  uel  Bene- 
dictusY\   chorusx  eciamf  a   duobus 
pueris  incensetur  supradicto^  modo. 
Quando  uero  non  dicitur  Te  deum 
laudamus0  sed  nonum  responsorium 
repetiturh  tune  non  thurificetur  al 
tare  nee  chorus. 

11.  [Finito   Te  deuni\  'si  epis 
copus   presens   fuerit   in    sede    sua 
dicat  uersiculum  ante  laudes :  si  uero 
presens    non    fuerit    executor    offi- 
cii}i  dicat  uersiculum  [ante  laudes], 
loco  nee  habitu  non°f  mutato. 

Ad  laudes  omnes  antiphone  in 
superiore  [gradu]  discurrant  per 
ordinem  [ut]  in  ceteris  antiphonis 
prius  inceptis  non  continuatis. 

Capitulum  et  cetera  omnia  que 
ad  matutinas  pertinent,  eo  modo  et 
ordine  expleantur,  quo  ad  [primas] 
uesperas,  excepto  quod  ad  matutinas 


1  SDB  quandocunque. 

2  SBD  transpose. 

3  SDB  add  prima.         *  SDB  laudes. 

5  SDB  inceptum  et  non  completum. 

6  SDB  add  omnia          7  SDB  matutinas. 


a  HSJ  uk 
b  H  forms 


aidelicet.     R  secundarius. 
tormas.  c  J  expectent. 

d — d  S  thurificentur,  non  pariter  stantes  sed  unus 
ex  una  alius  ex  alia  parte. 

e  from  C  only.  f  J  tamen.     R  quoque. 

h  Rre 


6  J  predicto. 

«— !  HSJR  only  sacerdos. 


repetatur. 


LII.  24] 


IN   DIE   NATALIS   DOMINI 


I23 


incensa[n]tur  nisi  principale  altare 
[et  chorus  similiter]. 

Et  preterea  ultimum  Benedicamus 
a  duobus  pueris  in  superpelliceis 
dicatur. 


10.  Ad      primam,     antiphona 
super   psalmos   in   superiore  gradu 
[incipiatur] :  antiphona  super1  Qui- 
cunquevult  ex2  secundo  excellenciore 
ex  parte  chori  incipiatur:    |respon- 
sorium|  lesu   Christe  ab  aliquo  de 
secunda  forma  pro  uoluntate  secun- 
darii  rectoris  dicatur,  loco  nee3  habi- 
tu  mutato.     Cetera  que  ad  primam 
pertinent  non  mutantur. 

11.  Ad     terciam,     antiphona 
super   psalmos   in   superiore   gradu 
[incipiatur]:  responsorium  in  secun 
da    forma    pro    uoluntate    rectoris 
[dicitur].     Idem   modus   in   ceteris 
horis  seruetur. 


1 2.  Ad  secundas  uesperas  prima 
antiphona  super  psalmos  pro  uolun 
tate  JpsiuSj  cantoris  ab  aliquo 
canonico  in  superiore  gradu  inci 
piatur  :  secunda  [antiphona]  simili 
modo  ex  opposite  [incipiatur] :  et  ita 
4cetere  antiphone  hinc  inde  dis- 
currant4. 

Responsorium    a    tribus    excel- 


non    thurincetura     nisi     principale 
altare  et  chorus. 

Preterea  in  die  natalis  domini 
tantum  primum  Benedicamus  dicitur 
a  duobus  de  superiore  gradu  in 
superpelliceis  inter  rectores  princi- 
pales  et  secundarios  :  et  respondea- 
tur  ab  aliis  duobus  de  eodem  gradu, 
loco0  et  habitu  predicto  seruatob. 

12.  Ad     primam,     antiphona 
super  psalmos  in  superiore  gradu x 
incipiatur:    antiphona    super    Qui- 
cunque  milt  a  secundario0  excellen 
ciore  ex  parte  chori.  Respon 
sorium   lesu    christe   ab   aliquo   de 
secunda  forma  pro  uoluntate  rectoris 
secundarii,  loco  nee  habitu  mutato, 
dicitur.     Cetera    que    ad    primam 
pertinent  more  solito  expleantur. 

13.  Ad  terciam,  antiphona   in 
superiore  gradu  incipiatur :  respon 
sorium  ab  aliquo  de  secunda  forma 
pro    uoluntate    rectoris    secundarii, 
loco  nee  habitu  mutatod,  dicitur. 

Capitulum  et  collectam  dicat 
sacerdos,  loco  nee  habitu  mutato, 
sed  ad  altare  conuersus. 

Similis  modus  et  ordo  [ob]serue- 
tur  in  ceteris  horis  dicendis. 

14.  Ad     secundas0    uesperas 
prima0    antiphona    super    psalmos 
pro   uoluntate    ipsius    cantoris6   ab 
aliquo  in f  superiore  gradu  incipiatur : 
secunda  [antiphona],  si  quinque  ha- 
beantur,  simili  modo  ex  opposite  : 
[et]  ita  de  ceteris. 

Responsorium  a  tribus  [de]  ex- 


1  D  adds  psalmum.       2  SBD  a. 

3  B  non.  *— 4  SDB  de  ceteris. 


a  HSJ  thurificatur. 

b  HSJ  predictis  seruatis.  «  J  secundo. 

d  S  adds  et  ad  altare  conuersus  and  omits  next 


clause. 

e  J  rectoris. 


HJ  de. 


I24 


SARUM   CUSTOMS 


[LII. 


lencioribus  cantetur1  pro  disposi- 
cione  cantoris. 

Cetera  omnia  ut  supra  ad2 
primas  uesperas,  [excepto  quod  ad 
has  uesperas  ad  Magnificat  non 
incensetur  nisi  principale  altare  et 
chorus  similiter]. 

Finito  primo  Benedicamus^  3fiat 
processio  ad  altare  sancti  stephani 
ab  altari  sancti  Nicholai  cum  omni 
bus  diaconis3in  capis  sericis  cereos4 
accensos  deferentibus5  per  medium 
chori6  accedentibus7 :  et  ibi  cantato8 
responsorio,  et  finita  memoria  de 
sancto  stephano9,  aliquod  respon- 
sorium  [uel  antiphonarn]  de  sancta 
maria  cantantibus10  in  chorum  re- 
deuntibus  n :  et  ibi  12omnes  diaconi 12 
expectent  quousque  illius  memorie 
oracio  fmiatur.  Benedicamus  a  duo- 
bus  diaconis  dicatur. 

Ad  completorium  antiphona  su 
per  psalmos  ab  [aliquo]  canonico  de 
superiore  gradu  incipiatur.  Cetera 
non  mutantur. 

LIII.  (55)  ADAPTACIO  EIUSDEM  FESTI 
[ET]  IN  ALIIS  FESTIS  DUPLICIBUS 
[NOUEM  LECCIONUM]I:J. 

Simili  modo  expletur  seruicium 
in  aliis  festis 14  ^uplicibuSj  maioribus 
nouem  leccionum  :  in  hiis  scilicet 
[festis],  LIn_,  epiphania,  Purifica- 
cio|nel.  In  festo  sancte  Trinitatis, 
in  Assumpcione,  et  Natiuitate  beate 


i  SDB  transpose.  2  SBD  matutinas  et  ad. 

3 — 3  SBD  omnes  diaconi  ab  altari  sancti  nichola 
processionaliter.  4  SDB  transpose. 

5  SBD  deferentes.         6  B  chorum. 
7  SBD  ad  altare  sancti  stephani  accedant. 
s  B  cantandp. 

9  SBD  add  iterum  processionaliter. 
l°  SBD  cantantes.          u  SBD  redeant. 
i2_i-2  SBD  ita.  «  D  PER  ANNUM. 

14  SDB  transpose. 


cellencioribus  pro  disposicione  can 
toris  cantetur. 

[Cetera  omnia  ut  supra  ad  matu 
tinas  expleantur.]a 


{Ad   completorium  omnia  fiant 
ut  supra  ad  primum  completorium. 


lb 


from  HSAJR. 
from  C. 


LIV.  25] 


DE   MINORIBUS   FESTIS   DUPLICIBUS 


125 


marie1,  in  festo  Reliquiarum,  et2 
Omnium  sanctorum,  [In  dedica- 
cione  ecclesie  et  in  festo  cuiuslibet 
ecclesie  uel  capelle  quo  in  die 
Natalis  Domini]  :  Lexcepto  quod  in 
festo  Omnium  Sanctonm^  seruetur3 
ordo  preposterus  in  leccionibus 
legendis,  et  responsoriis  cantandis, 
quantum  ad  dignitatem  cantorum 
et  lectorum ;  et  octauum  respon- 
sorium  a  quinque  pueris  in  super- 
pelliceis  et  amictibus  capita  uelatis, 
cereosque  accensos  singulis  deferen- 
tibus,  cantatur ;  et  excepto  quod  in 
his  festis  duplicibus  non  cantetur4 
euangelium  ad  matutinas  nisi  in 
epiphania  [domini].  Preterea  in 
nullo  aliorum5predictorum  festorum 
[duplicium]  aliqua  leccio  legatur6 
nisi  in  superpelliceis. 

LIV.      (56)      DE      MINORIBUS      FESTIS 
DUPLICIBUS. 

i.  In  aliis  eciam  festis7  minori- 
bus  duplicibus,  ut  in  die  sancti 
thome  martyris,  Annunciacione  do- 
minica,  Natiuitate  sancti  lohannis 
baptiste,  In  passione8  apostolorum 
Petri  et  Pauli,  in  festo  sancti  Mi- 
chaelis  et  sancti  Andree  [et  ex  nouo 
in  translacione  sancti  Thome  marty 
ris,  deposicione  sancti  Edwardi  regis 
et  confessoris,  et  sancti  Eadmundi 
Cantuariensis  archiepiscopi]  potest 
predictus  modus  seruicii  seruari  [qui 
in  aliis  festis  maioribus  duplicibus]. 


(p.     121.) 


25.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  FESTIS  MINORIBUS  DUPPLICI- 
BUS  NOUEM  LECCIONUM. 

i.  In  festis  eciam0  minoribus 
dupplicibus  ut  in  festis  {concepcionis 
beate  marie  aet  in  festo a  sancti 
thome  martyris,  circumcisionis  do- 
mini,  annunciacionis  beate  marie, 
natiuitatis  sancti  iohannis  baptiste, 
apostolorum  petri  et  pauli,  trans- 
lacio[nis]  sancti  thome  martyris  et 
in0  exaltacioneb  sancte  crucis}c 
potest0  predictus  modus  seruari d. 


1  SB  et.  2  SBD  add  in  festo> 

3  SDB  seruatur.  *  SBD  cantatur. 

5  B  alio.  6  BD  legitur. 

7  S  transposes,  B  omits  festis. 

8  SBD  festo. 


l— a  R  omits,  b  J  exaltacionis. 

c  S  omits :  and  goes  on  predictus  modus  et  ordo 
seruetur. 

d  HJR  predictus  modus  et°  ordo0  seruicii0 
seruatur  (R  seruetur). 


126 


SARUM   CUSTOMS 


[LIV.  25 


Excepto  quod  ad  primas  jiesperaSj 
et  Ladj  secundas  ruesperasn  [nisi]  una 


sola  antiphona  super  psalmos1  dici- 
tur,  et  ilia2  incipiatur3  in  superiore 
gradu  pro  uoluntate  cantoris.  Pre- 
terea  in  hiis  festis  non  incensatur 
nisi  principale  altare  4rad  utrasque"15 
uesperas  Lnec  ad  matutinaSj. 

2.  rAd6  matutinasn4  in  nocturnis 
[non]  incensatur  altare  neque7 
chorus. 


Excepto  quod  a[in  hiis  festis]  ad 
primas  uesperas  b{et  ad  secundas 
[uesperas]  in  annunciacione  et  nati- 
uitate  sancti  iohannis  baptiste  et 
festo  apostolorum  petri  et  pauli}c  una 
sola  antiphona  dicitur  super  psalmos, 
et  illad  in  superiore  gradu  debet 
incipi  pro  uoluntate  cantoris.  Pre- 
terea  in  omnibus a  e  festis  predictis0 
ad  uesperas  non  incensatur  nisi 
principale  altare. 

2.  Ad  matutinasb  in  nocturnis 
nequaquam  [incensatur6  altare  nee 
chorus]. 

[Preterea]  prima  tercia  quinta 
septima0  et  nona  lecciones  a  singulis 
clericis  ex  parte  chorix  legantur, 
ascendendo  gradatim  ut  supra  dixi- 
musf.  Relique  uero  lecciones  a 
clericis  ex  [alia]  parte  chori  iuxta 
predictum  ordinem  legantur :  quod 
per  totum  annum  obseruetur  quan- 
docunque  nouem  lecciones  habean- 
turs:  nisi  in  festis  maioribus  duppli- 
cibus  tantum :  tune  enirn0  tres 
ultime  lecciones  cum  suis  respon- 
soriis  a  dignioribus  personis  ascen 
dendo  gradatim  legantur  et  cantan- 
turh,  licet  omnes  sint  ex  una  parte. 

Similiter  fiat  in  festo  omnium 
sanctorum  in  primo  nocturne.  Pri- 
mum  secundum  quartum  quintum 
septimum  et  octauum  responsoria 
a  duobus  cantentur  ascendendo 
gradatim  scilicet1  ab  aliquo  ex  parte 
chori  et  ab  alio  ex  altera  parte  chori0 


1  BD  transpose. 

2  B  alia. 

-4  B  nee  ad  matutinas. 

D  primas.     SD  transpose  order. 

D  prefixes  et.  "<  SB  uel. 


2  B  alia.  3  SDB  incipitur. 


a--a  S  omits. 

i> — •>  R  non  thurificatur  nisi  principale  altare 
neque  ad  matutinas. 

c  not  in  HAJ.  d  HJ  incipiatur. ..gradu. 

e — e  HSAJ  hiis  festis  non  thurificatur  nisi  prin 
cipale  altare  neque  ad  matutinas  in  nocturnis  in 
censatur. 

f  R  sicut  prediximus. 

«HRhabentur.  h  R  cantentur. 

1  SJR  uidelicet. 


LIV.  26] 


DE   MINORIBUS   FESTIS   DUPLICIBUS 


127 


Preterea  ultima  leccio   legatur1 
ab  excellenciore  ex  parte  chori. 


ex  eadem  forma.  Tercium  quoque 
responsoriumx  et  nonum  a  tribus, 
scilicet a  a  duobus  ex  parte  chori  et 
a  tercio  ex  alia  parte  [chori  et]  de 
eadem  forma :  {sextum  [uero]  respon- 
sorium  similiter  a  tribus,  scilicet3 
ab  uno  ex  parte  chori  et  a  duobus 
ex  alia  parte  [chori  et]  ex  eadem 
forma} b. 

Preterea  ultima  leccio  non  sem 
per  ab  excellenciore  legatur0  sed 
ab  excellenciore  ex  parte  chori. 

Preterea  in  his  festis  nulla  leccio 
nisi  in  superpelliceox  legatur d. 


3.     Preterea     in     festo 
Michaelis  et  sancti  Andree 


sancti 


prima  leccio  in  prima  forma  legatur2, 
secunda  et  tercia  [lecciones]  in 
secunda  forma.  Primum  et  secun- 


26.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  FESTISX  INFERIORIBUS  DUP- 
PLICIBUS  NOUEM  LECCIONUM. 

i.  In  inferioribus  uero0  duppli- 
cibusx  festis  [nouem  leccionum  ut  in 
festo]  sancti  andree  apostoli,  ethome 
apostoli,  mathie  apostoli,  Georgiif, 
ambrosiis,  iacobi  apostoli,  bartho- 
lomei  apostoli,  augustini  episcopi  et 
doctoris  [in  mense  augusti]  {augus 
tini  anglorum  episcopi} h,  mathei 
apostoli  et  euangeliste,  micahelis 
archangeli,  ieronimi  presbyteri  et 
doctoris,  translationis  sancti  Edwardi 
regis  et  confessoris,  luce  euangeliste, 
[et]  apostolorum  symonis  et  iudee 
predictus  modus  et  ordo  seruicii  ser- 
uatur1:  exceptoJ  quod  in  hiis  festis 
prima  leccio  a  puero  legatur,  secunda 
et  tercia  lecciones0  a  clericis  de 
secunda  forma  legantur0 ;  [preterea 


1  SBD  non  semper  ab  excellenciore  legitur  sed 

2  SDB  legitur. 


SIR  uidelk 
J  R  legitur. 


uidelicet.  b  not  in  S. 

d  S  superpelliceis  legitur. 
— e  S  et  in  consimilibus. 
HJR  Gregorii. 

H  Augustini  anglorum  apostoli  is  put  here. 
h  not  in  R. 


R  seruetur. 


j  J  exceptis. 


128 


SARUM   CUSTOMS 


[LV. 


dum  responsorium  in  prima  forma ; 
tercium  in  secunda  forma.  Preterea 
nullum  responsorium  a  tribus  cante- 
tur1  nisi  nonum. 


4.  Preterea  omnes  antiphone 
super  laudes  pro  disposicione  rectoris 
in  secunda  forma  discurrant2. 


LV.  (96)  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFI- 
CIUM  PRIME  MISSE  IN  DIE  NA- 
TALIS  DOMINI. 

In  die  Natalis  domini,  post  Te 
Deum*  excellencior4  [persona  uel] 
sacerdos  primam  missam  cantet, 
cuius  ministerium  exple[a]tur  sicut 
in  dominica;  excepto  quod  diaconus 
et  subdiaconus  et  acolitus  utuntur 
tunica  et  dalmatica5.  Preterea  cum 
Gloria  in  excelsis  [ad]  missa[m] 
dicitur;  leccio  [Laudes  deo]  in  pulpito 
ante  epistolam6  ab  aliquibus  duobus, 
pro  disposicione  Cantoris"17  [et]  in 
capis  sericis  cantetur,  et  [postea] 
sine  interuallo  epistola  legatur.  Gra- 


nulla  leccio  nisi  in  superpelliceo 
legatur.] a  Primum  responsorium  a 
duobus  pueris0  [de  prima  forma] 
canteturx  :  similiter  et°  secundum  et 
tercium  [responsorium]  a  duobus  de 
secunda  forma.  {Quartum  in  supe- 
riore  gradu,  et  ita  deinceps.}b  Pre 
terea  nullum  responsorium  a  tribus 
cantatur  nisic  nonum  [responsorium]. 

2.  d  Ad  laudes  omnes  antiphoned 
in  secunda  forma  discurrant  pro 
disposicione  cantoris6. 

{Quando  uero  festum  sancti  am- 
brosii  uel  sancti  marci  euangeliste 
uel  apostolorum  philippi  et  iacobi 
in  paschali  tempore  contigerit,  tune 
sequatur  modum  et  ordinem  sicut 
in  dominica  in  octauis  pasche  sub- 

notatum  est}b 

(p-  155-) 


1  SBD  cantatur.  2  SB  discurrunt. 

3  SBD  add  landamus.  4  B  excelsior. 

5  S  dalmaticis  et  tunicis.     D  dalmatica  et  tunica 
et  pallio.     B  dalmatica  et  tunica. 
e  SDB  transpose.  1 
7  D  cantatoris.    S  omits. 


a  from  H.  b  from  C  only. 

c  R  prefer. 

d — d  HSJR  Preterea  omnes  antiphone  super 
laudes. 

e  J  adds  similiter  secundum  et  tercium  respon- 
soria  a  duobus  de  secunda  forma  cantentur. 


LV.]  DE   PRIMA   MISSA   IN    DIE    NATALIS   DOMINI  1 29 

dale  in  pulpito  a  tribus  de  secunda 
forma1  in  capis  ^ericiSj  ^antetur,: 
Alleluya  a  tribus  excellencioribus  in 
capis  sericis  ibidem  cantetur2. 

Preterea,  si  episcopus  officium  (P.  74.) 
exequatur3,  omnes  ministri  in  chorum 
ad  prosam  cantandam  ueniant,  preter 
principalem  diaconum  et  principa- 
lem  subdiaconum,  et  ibi  moram 
faciant  diaconi  et  subdiaconi  in 
medio  chori  cum  rectoribus  chori, 
donee  principalis  diaconus  a  pulpito 
post  lectum  euangelium  Lper  choriin^ 
redeat.  Preterea  in  processione  ad  (P.  73.) 

legendum1  euangelium  crux  proce- 
dat4,  que  a  dextris  erit  legentis 
euangelium,  facie  crucifixi  ad  legen- 
tem5  conuersa.  Lecto  euangelio, 
principalem  diaconum  comitentur 
ceteri  diaconi  Let  subdiaconij  a  choro 
usque  ad  altare  processionaliter,  ita 
quod  bini  precedant  subdiaconi G, 
deinde7  principalis  subdiaconus  in 
ultimo  ordine  subdiaconorum,  uno 
subdiacono  incedente  a  dextris,  [et] 
altero8  a  sinistris  :  postea  sequantur 
diaconi  ordine  simili  [et  modo] 
dispositi ;  et  hoc  ipso  ordine  et 
modo9  ad  introitum  misse  dominum 
episcopum  precedant. 

Preterea   ad  incensandum   cho-  (P.  76.) 

rum10  post  Credo  in  unum  duo 
ueniant11  thuribula  [et]  duo  subdia 
coni  cum  duobus  textis.  Si  autem 
episcopus  non  celebrauerit,  unum 
textorum  defert12  acolitus  ex  parte 
cantoris;  primo  autem  incensandus1 

i  SBD  transpose.  -  SBD  dicatur. 

:i  SB  exequatur  officium.    D  exequitur  officium. 

4  D  precedit.     SB  procedit. 

5  B  legendum.  6  Dprocedant  diaconi. 
"  D  adds  procedat.  »  SBD  ei.    D  alio. 

9  SBD  hoc  ipso  modo  ..et.,  ordine. 
10  D  adt.  11  SBD  ueniunt. 

12  D  deferat  and  put  later. 

F.  I 


130  SARUM   CUSTOMS  [LVT. 

est  cantor,  deinde  principales  rec- 
tores  chori  ex  utraque  parte  sua1, 
deinde  rectores3  duo  secundarii; 
postea  chorus 3,  solito  more ;  eo4  ordine 
sequatur  textum5.  In  pace  danda,  (P-  8s-) 

primodeosculeturdiaconusfprincipa- 
lis]  principalem  subdiaconum,  a  quo 
ceteri  diaconi  Let  subdiaconij  pacem 
accipiant6;  duos7 deinde  secundarios 
rectores,  [osculantur]  qui  primo  de- 
ferant7  pacem  cantori,  et  eius  duobus 
collateralibus  rectoribus  principali- 
bus,  postea8  principalibus  jectori- 
buSj  pacem  ipsam  ex  parte  decani 
et  cantoris  deferentibus ;  secundariis 
[rectoribus]  uero,  ex  parte  cancellarii 
et  thesaurarii  [pacem  ipsam  defe 
rentibus]. 


LVI.  (97)  DE  MODO9  EXEQUENDI 
OFFICIUM  SECUNDE  MISSE  EA- 
DEM  DIE. 

Secundam  missam  celebret10  [in 
die  Natalis  domini]  sacerdos,  quem 
episcopus  ad  hoc  elegerit,  eodem 
modo  ut  in  dominica11  prima  in 
aduentu,  excepto  quod  quidam  de 
secunda  forma  leccionem  legat12  ante 
epistolam  in  superpelliceo,  quam 
continue  sequatur  epistola13.  Pre-  (P.  77.) 

terea  ab  episcopo14  diaconus  bene- 
diccionem  accipiat15  ad  pronuncian- 
dum  Euangelium ;  et,  post  lectum 
euangelium,  per  episcopum  transe- 
undo,  eum  prius  incenset 16;  et  postea 


SDB  sui. 

D  chori.  a  SBD  eadem. 

D  osculando  textum.      5  D  transposes. 
SD  sumant.  ^  SBD  transpose. 

SBD  add  ipsis.  9  SBD  MODUS 

SB  celebrabit.  U  D  transposes. 

D  legent.     SB  leget  and  transpose. 
SD  transpose.  u  omitted  in  H. 

SBD  accipiet. 
1°  SD  prius  eum  incensabit.     B  incensabit. 


LVIIL]  DE   PRIMA    MISSA   IN    DIE   NATALIS   DOMINI  131 

subdiaconus  textum  episcopo1  aper- 

tum  deosculandum  porriget ;  pacem  (P.  86.) 

quoque,    statim    post    deosculatum 

subdiaconum,    2episcopit   episcopo 

diaconus  [pacem]  porrigat2.    Cetera3 

ut  prius. 


LVII.  (71)  MODUS  PROCESSIONIS  IN 
DIE  NATALIS  DOMINI  [ANTE 
MAGNAM  MISSAM]4. 

In  die  Natalis  rdominr,  dicta 
tercia,  eat  processio  circa  claustrum, 
cum  tribus  acolitis  tres  cruces  de- 
ferentibus,  et  duobus  thuribulis. 
Deinde  predicto  modo  procedant, 
tribus  de  superiore  gradu  prosam 
in  eundo  cantantibus,  in  medio 
procedentibus,  qui5  in  ipsa  stacione 
ante  crucem  ab  eisdem  terminetur. 
Cetera  omnia,  ut  prenotatum  est, 
Lsunt  exequendaj.  [Qui  omnes  in 
albis  sint  induti  et  capis  sericis 
preter  diaconos  et  subdiaconos  et 
ceteros  ministros  altaris.] 

LVIIL  (72)  ADAPTACIO  EIUSDEM  [PRO- 
CESSIONIS  ET]  IN  ALIIS  FESTIS 
DUPLICIBUS  NOUEM  LECCIONUM. 

Modus  processionis  huius  diei 
locum  habet  in  omnibus  festis 
duplicibus  nouem  leccionum  per 
annum,  que,  ex  sua  solempnitate, 
processionem  habent;  excepto  quod 
in  quibusdam  festis0  prosa  non 
dicitur,  et  excepta  purificacione 
beate  Marie  [uirginis] ;  tune  enim, 
dum  tercia  canitur,  executor  officii 
[cum]  solempni  apparatu  se  induat, 


i  SBD  ei. 

2 — 2  SBD  ipsi... porriget.  3  D  adds  omnia. 

4  B  gives  this  heading  but  omits  the   chapter 
and  the  next  heading. 

5  SD  que.  6  SDB  aliis. 


132  SARUM    CUSTOMS  [LIX. 

et  omnes  ministri1  eius  sint2f  ad 
execucionem  misse.  Tercia  dicta, 
idem  sacerdos,  cum  suis  ministris, 
ad  altare  processionaliter  procedat3, 
et  cereos  ante  altare  benedicat,  et 
aqua  benedicta4  aspergat :  deinde 
thurificet.  Hiis  peractis,  in  stallo5 
se  recipiat,  dum  cerei  distribu- 
antur6.  Cereis  distributis,  eat  pro- 
cessio,  modo  predicto,  et,  in  stacione 
ante  crucem,  tres  de  superiore  gradu 
uersum  \Hodie\  dicant1  in  pulpito, 
conuersi  ad  populum,  habitu  non 
mutato7. 


LIX.  (98)  MODO  EXEQUENDI8  OFFI- 
CIUM  TERCIE  MISSE  IN  DIE 
NATALIS  DOMINI9. 

Terciam  missam  [in  die  Natalis 
domini]  celebrabit  episcopus  uel 
excellencior  alius  sacerdos,  absente 
episcopo10  simili  modo  ut  primam 
preter  processionem  :  in  qua  omnes 
diaconi  et  subdiaconi  ad  missam 
ministraturi  processionaliter  ince- 
dant11. 

[Preterea  in  die  purificacionis 
beate  marie  uirginis,  quando  infra 
septuagesimam  euenerit,  ad  missam 
post  gradale  dicitur  sequencia  Hac 
clara  die  in  choro  :  sacerdos  uero  et 
ministri  eius  ad  altare  priuatim 
dicant  tractum  Nunc  dimittis. 

Item  in  annunciacione  dominica, 
quando  in  quadragesima  celebratur, 
ad  missam  post  gradale  dicitur 


1  SBD  transpose.  a  SBD  sicut. 

•!  SBD  incedat. 

1  DB  aquam  benedictam. 

5  SBD  add  suo.  6  SDB  distribuuntur. 

7  SBD  add  Cetera  ut  supra. 

S   SDB  DE  OFFICIO.  8    SDB  EADKM  DIE. 

10  S  eo  absente.     B  absente  eo.     D  absente. 

11  SB  incedent. 


LX.]  TERCIA   MISSA    NATALIS   DOMINI  133 

sequencia  Ave  mundi  spes  in  choro  : 
sacerdos  uero  et  ministri  eius  ad 
altare  dicant  priuatim  tractum  Ave 
maria. 

In  ceteris  autem  festis  cum 
regimine  chori  a  septuagesima  usque 
ad  passionem  domini  tractus  dicitur 
post  gradale  modo  predicto. 

In  commemoracionibus  beate 
marie  uirginis  infra  septuagesimam 
semper  ad  missam  post  gradale  dicatur 
sequencia  in  choro  :  nunquam  eniin 
dicitur  tractus  in  ecclesia  Sarum  in 
festo  trium  leccionum  uel  in  comme 
moracionibus  beate  marie  uirginis.] 


LX.  (99)  ADAPTACIO  SERUICII  DIEI1 
[NATALIS  DOMINI  ET]  IN  ALIIS 
FESTIS2  DUPLICIBUS  PER  AN 
NUM2. 

Similis  modus  seruicii  [diei  Na- 
talis  domini]  obseruetur3  in  omnibus 
festis  duplicibus  continuis,  et  in- 
continuis4,  excepto  quod  ibi  non 
semper  excellencior  [persona  uel] 
sacerdos  exequitur5  officium  [misse], 
sed  secundum6  gradus  dignitatum 
personarum  fiat7  descensus,  ut  in 
natali,  et8  pascha,  et  pentecostest. 
Similis  quoque  modus  seruetur9  in 
omni  festo,  et  in  omnibus  octauis, 
et  feriis  infra  octauas,  cum  regimine 
chori;  excepto  quod  in  predictis 
festis10  cantatur  Alleluya  in  pulpito 
a  rectoribus  chori,  habitu  non  mu- 
tato.  Preterea  si  aliquod  festum 
nouem  leccionum  rinn  quadragesima 


1    SBD  HUIUS  DIEI. 

2— 2  D  ET  IN  OMNIBUS  ALIIS  FESTIS.  SB  OMNIBUS 
CUM  REGIMINE  CHORI  rl'ER  ANNUM1. 

3  SBD  obseruatur. 

4  SBD  non  continuis  et  in  continuis  eciara. 

5  D  exequatur.  6  D  secundusf. 
7  SBD  net.  8  SBD  add  in. 
»  SBD  seruatur.                10  S  feriis. 


134  SARUM   CUSTOMS  [LX. 

fiat  [irij  aliqua  feria,  ante  terciam 
missa  de  festo  dicatur  in  dalmaticis 
et  tunicis ;  post  nonam  uero  missa 
de  ieiunio  '"dicitur"1;  utraque  ad 
principale  altare. 

[Preterea  si  dominica  dies  infra 
octauas  epiphanie  euenerit,  ad  ma- 
tutinas  omnia  fiant  sicut  in  prima 
die,  excepto  quod  hac  die  dominica 
inuitatorium  dicitur  sicut  infra  oc 
tauas  prenotatum  est,  et  sexta  anti- 
phona  super  psalmum  Fundamenta 
erit  Homo  natus. 

Preterea  euangelium  Factum  est 
autem  non  cantetur,  sed  in  laudibus 
omnes  antiphone  cum  suis  psalmis 
dicantur  sicut  in  prima  die  quia 
octaua  dies  proprias  laudes  habet ; 
deinde  totum  seruicium  fiat  sicut  in 
prima  die :  tamen  memoria  fiat  de 
sancta  maria  tantum,  et  super  Qui- 
cunque  vult  dicitur  antiphona  Te 
iure. 

Preterea  in  octauis  pasche  et 
proxima  dominica  ante  Ascensio- 
nem  domini  dicuntur  omnes  anti- 
phone  super  laudes  sicut  in  prima 
die  pasche:  et  in  octauis  Ascensionis 
domini  dicuntur  omnes  antiphone 
super  laudes  sicut  in  prima  die 
festorum  predictorum. 

In  octauis  apostolorum  petri  et 
pauli  dicuntur  super  laudes  anti- 
phone  de  communi  apostolorum. 

Preterea  in  octaua  die  assump- 
cionis  beate  marie,  quacunque  die 
contigerit,  in  laudibus  omnes  anti- 
phone  super  laudes  sicut  in  prima 
die  dicuntur. 

Si  dominica  dies  infra  octauas 
assumpcionis  euenerit,  fiat  ad  primas 
uesperas  seruicium  hoc  modo.  Super 


LX.]  ADAPTACIO   IN   ALIIS   FESTIS  135 

psalmos  consuetos  hec  sola  sufficit 
antiphona  Assumpta  est :  nullum  re- 
sponsorium  cantetur :  capitulum 
ymnus  et  nersiculus  sicut  in  prima 
die.  Super  Magnificat  dicitur  anti 
phona  Anima  meet :  memoria  fiat  de 
dominica  et  de  trinitate  si  necesse 
fuerit. 

Processio  ad  crucem  non  preter- 
mittatur :  in  redeundo  de  omnibus 
sanctis  antiphona  Saluator  cum 
uersiculo  et  oracione. 

Ad  matutinas  omnia  fiant  sicut 
in  prima  die,  preter  antiphonam  Te 
iure  super  psalmum  Quicunque  uult. 

Preterea  si  dominica  dies  infra 
octauas  natiuitatis  beate  marie 
euenerit,  ad  primas  uesperas  fiat 
seruicium  hoc  modo.  Super  psal 
mos  consuetos  hec  sola  sufrlcit 
antiphona  Natiuitas  esthodie:  deinde 
totum  seruicium  fiat  sicut  in  prima 
die  preter  responsorium  Stirps  iesse. 
Post  psalmum  Magnificat  fiat  me 
moria  de  dominica  et  de  trinitate  si 
necesse  fuerit. 

Processio  fiat  tamen  ad  crucem 
sicut  in  dominica  infra  octauas 
assumpcionis  prenotatum  est.  « 

Ad  matutinas  tota  cantetur  hi- 
storia  sicut  in  prima  die  absque 
responsoriis  Stirps  iesse  et  Solent 
iusticie ;  et  in  loco  eorum  dicuntur 
duo  responsoria  ferialia.  Nonum 
autem  responsorium  erit  Ad  nutum, 
quod  et  dicitur  ad  primas  uesperas. 

In  laudibus  omnes  antiphone 
super  psalmos  sicut  in  prima  die 
dicuntur.  Cetera  omnia  sicut  in 
prima  die  fiant,  excepto  quod  ad 
prim  am  super  Quicunque  uult  dicitur 
antiphona  Te  iure. 


136  SARUM   CUSTOMS  [LXII. 

Querendum  nobis  est  cur  in 
dominica  infra  octauas  natiuitatis 
beate  marie  ad  primas  uesperas 
responsorium  Ad  nutum  et  in  laudi- 
bus  omnes  antiphone  super  psalmos 
dicuntur;  quia  in  octaua  die  apud 
Sarum  festum  reliquiarum  celebratur. 
Ubi  uero  festiuitas  non  celebratur 
in  octaua  die  eiusdem,  totum  ser- 
uicium  fiat  de  sancta  maria  sicut 
in  dominica  infra  octauas  prenota- 
tum  est.  Et  hoc  eciam  obseruetur 
quocienscunque  responsorium  ad 
primas  uesperas  dicitur.  In  laudi- 
bus  omnes  antiphone  dicuntur. 

In  exaltacione  sancte  crucis  ad 
uesperas  et  ad  matutinas  uespere  et 
matutine  et  cetere  hore  dicuntur 
sicut  infra  octauas  natiuitatis  beate 
marie  de  ea  prenotatum  est.] 


LXI.     (48)     DE     TABULA     FESTORUM l 
SIMPLICIUM  NOUEM  LECCIONUM. 

Tabula  uero  festorum1  simpli- 
cium  nouem  leccionum  sequitur 
tabulaLmj  dominicarum  simplicium 
in  leccionibus  legendis  et  respon- 
soriis  cantandis,  2que  seruetur  in 
festo  sancti  siluestri2. 


LXII.  (65)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  [MATUTINARUM]  IN 
SIMPLICIBUS  FESTIS  NOUEM 
LECCIONUM. 

In  simplicibus3  festis  nouem  lec 
cionum  minoribus,  seruetur  modus 


1  S  transposes. 

2 — 2  SBD  In  festo  tamen  sancti  siluestri  pro 
reuerencia  temporis  nonum  responsorium  a  duobus 
cantatur. 

3  SBD  add  uero. 


LXII.]  FESTA   SIMPLICIA  137 

et  ordo1  dominicarum  simplicium 
habencium  responsorium  [quod]  in 
secunda  forma  [cantetur] ;  excepto 
quod  antiphona  super  psalmos,  et 
responsoria2  ad  primas  uesperas,  (P.  216.) 

in  superiore  gradu  dicuntur  [et]  in 
festo3  sancti  vincentii,  et  sancti 
dyonisii,  et  sancti  dementis.  In4 
aliis  uero  simplicibus  festis  cum 
regimine  chori  a  pascha  usque  ad 
pentecosten,  ad  utrasque  uesperas, 
et  ad  alias  horas  diei,  fiant 5  omnia 
sicut  in  ceteris  [festis]  simplicibus 
[nouem  leccionum]  alterius  temporis. 
Ad  matutinas  prima  et  secunda 
6leccio  primum  et  secundum  respon 
sorium  in  secunda  forma,  tercia  leccio 
et  tercium  responsorium  in  superiore 
gradu  dicantur,  habitu  non  mutato. 
Infra  octauas  cum  regimine  chori, 
ad  uesperas,  et  ad  [alias]  horas  diei, 
[omnia  fiant]  sicut  in  festis  [nouem 
leccionum]  simplicibus  cum  regimine 
chori  sui  temporis.  Ad  matutinas, 
prima7  secunda6  et  tercia  antiphona 
in  prima  forma,  cetere  in  secunda 
forma  [inferiore]8.  Infra  octauas 
ascensionis,  prima  antiphona  in 
prima  forma,  secunda  [antiphona] 
et  tercia  in  secunda  [formal ;  lec- 
ciones  et  responsoria,  ut  in  aliis 
feriis  [legantur  et  cantentur].  In 
laudibus,  '"ut"1  in  festis  simplicibus 
minoribus  cum  regimine  chori  sui 
temporis.  In  dominicis9  diebus 
infra  octauas  seruetur  modus  et 


1  SDB  add  seruicii. 

2  SB  responsoria  HD  $.        s  SB  festis  D  fest'. 
4  D  et.  5  SDB  transpose. 
6— c  D  repeats  this  bit.           '  SB  add  et. 

8  SBD   prefix    In    feriis   to   the   next   sentence 
instead  of  this. 

9  SB  add  autem  here  and  B  after  diebus. 

F.  18 


138 


SARUM   CUSTOMS 


[LXIV.  60 


ordo  seruicii  qui  in  suis1  dominicis, 
exceptis  illis  2qui  uitabunt  ea  que 
recipiuntur  in  seruicio  illarum  domi- 


nicarum 


LXIII.  (76)  [DE  MODO  PROCESSIONIS] 
IN  CAPITE  IEIUNII  [AD  IANUAS 
ECCLESIE]. 

In  capite  ieiunii  post  cinerum 
suscepcionem,  eat  processio  per 
medium  chori  ad  ostium  ecclesie 
australe,  excellencioribus  preceden- 
tibus,  precedente  uexillo  cilicino. 
Deinde  episcopus  uel  executor  officii 
penitentes  eiiciat3  singillatim  per 
manus  [officii]  ministerio  archidia- 
coni4,  si  episcopus  presens  fuerit : 
[interim  cantetur  responsorium  Ecce 
aduenit  et  responsorium  In  sudore\. 
Quibus  eiectis  redeat  processio, 
5ordine  processionis  seruato5:  [eiectis 
uero  penitentibus,  claudantur  ianue. 
In  redeundo  cantetur  responsorium 
Emendemus :  nullus  uersiculus  nee 
oracio  sequatur]. 


LXIV.    (lOl)    QUANDO    COOPERIENDE 

SUNT   YMAGINES   LPER    ECCLE- 
SIAM/  [IN  QUADRAGESIMA]. 

i.  Secunda  feria  prime  eb- 
domade  quadragesime  ad  matutinas 
omnes  cruces  et  ymagines  et  reliquie 
et  uas  eciam  continens  eucharistiam 


60.  QUANDO  COOPERIENDE  SUNT 
YMAGINES  PER  ECCLESIAM  [ET] 
DE  UELO  QUADRAGESIME. 

i.  Feria  secunda  [prime]  eb- 
domade  quadragesime  ad  matutinas 
omnes  ymaginesx  et  omnes0  cruces 
et  reliquie  et  uas  eciam0  continens 


i  SBD  aliis. 

2 — 2  SBD  qui   in   tabulis   illarum   dominicarum 
excipiuntur. 

3  SDB  transpose. 

4  SB  archidiaconorum  D  archid'. 

5 — 5  SBD  ordine  solito  processionum  seruato. 

6    SB  IN  ECCLESIIS. 


LXIV.  60] 


IN    CAPITE   IEIUNII 


139 


sit  coopertum1  usque  ad  matutinas 
in  die  pasche. 


(p.  61.) 


2.  A  sabbato  autem2  precedente 
usque  ad  quartam  feriam  ante  pascha 
uelum  quoddam  dependeat  in  pres- 
biterio  inter  chorum  et  altare,  quod 
per  totam  quadragesimam  in  feriis, 
quando  de  feriis3  agitur.  [tarn  ad 
missam  quam  ad  matutinas  et  ad 
ceteras  horas]  debet  esse  demissum, 
nisi  dum  euangelium  legitur :  tune 
enim  interim4  extollitur  et  eleuatum 
depende[a]t  quousque  Lad  sacerdote 
dicatur  Orate  Jratres^.  [Tune  enim 
dimittatur  uelum  dependens  tarn  in 
eleuacione  corporis  dominici  quam 
in  alio  tempore  semper  quousque 
sacerdos  dicat  oracionem  Humiliate 
capita  uestra  domino,  et  tune  extol- 
latur  quousque  totum  perficiatur 
officium  misse.  Et  post  sacerdos 
dicat  Orate  fratresJ] 

3.     Et    si    in  crastino 
sequatur   [aliquod]    festum    nouem 
leccionum,  de  cetero  eo   die 
non    demittatur5,    nee    eciam    ante 
proximas    matutinas6    feriales.       Si 
tamen    in    ipso    JestOj  fiat7    missa 
de  ieiunio,  deinittetur  uelum 


eukaristiam  sint  cooperta  usque  post 
resurreccionem  dominicam  in  die 
pasche,  {nisi  ymago  beate  uirginis 
supra  principale  altare  quando 
festum  annunciacionis  in  quadra- 
gesima  celebratur  :  et  excepto  simi- 
liter  quod  a  processione  dominice 
in  ramis  palmarum  crux  principalis 
in  ecclesia  et  crux  super  principale 
altare  ilia  dominica  tantum  perma- 
neant  discooperta} a. 

2.  Ab  hac  [eciam]  die  [secunda 
feria]  usque  ad  quartam  feriam  ante 
pascha  velum  quoddam  dependeat 
{in  presbiterio}b  inter  chorum  et 
altare :  quod  per  totam  quadragesi 
mam  in  feriis,  quando  de  feria  agitur, 
debet  esse  dimissum  nisi  dum  euan 
gelium  {uel  passio}b  legitur  ad 
missam  :  tune  enim0  interim  extol 
litur  et  eleuatum  dependet  quousque 
a  sacerdote  dicatur  Orate  f rat  res. 


3.  Et  si  in  crastino0  sequitur 
festum  nouem  leccionum  et  in 
sabbato d,  tune  de  cetero  eo  die 
non  dimittetur  nee  eciam  ante 
proximas  matutinas  feriales.  Tamen 
in  die  festo  ad  missam  de  ieiunio 
semper  dimittetur  velum  ab  inicio 


1  SDB  sint  cooperta. 

2  SDB  eciam.  »  D  feriali  S  f. 

4  D  transposes. 

5  D  demittitur,  B  demittetur,  S  dimittatur. 

6  D  transposes.  7  D  transposes. 


in  C  only. 
S  crastinum. 


not  in  RSA. 
RS  sabbatis. 


140 


SARUM   CUSTOMS 


[LXIV.  60 


usque  ad  incepcionem  euan- 
gelii  et  non  ulterius. 


[Preterea  in  feriis  quando  de 
feria  agitur  in  quadragesima  ad 
missam  omnes  epistole  legantur  in 
presbiterio  inter  chorum  et  uelum 
preter  epistolas  que  leguntur  inter 
uelum  et  altare  de  prophetia.] 

4.  Quarta  autem  feria  [proxima] 
ante  pascha  dum  passio  domini 
legitur  [uelum  sit  dependens  suo 
loco  solito  more  usque]  ad  pro- 
lacionem  ipsius  clausule  Velum  tem- 
pli  scissum  est\  [et  cum  pronun- 
cietur  hec  predicta  clausula]  pre- 
dictum  uelum  in  area  presbiterii 
decidat. 

Hac  eciam  quarta  feria1  ad 
uesperas  Letj  usque  ad  missam  in 
crastino  campane  pulsentur  sicut 
in  dominicis  diebus  [simplicibus  et 
abhinc  non  pulsantur  campane 
donee  in  uigilia  pasche  inchoetur 
Gloria  in  excelsis  ad  missam]. 

Chorus  uero  non  regitur:  lumi- 
naria  ut  in  dominica  palmarum 
accendantur.  2[Ad  uesperas]  anti- 
phone  super  psalmos  in  secunda 
forma  [hinc  inde]  discurrant :  re- 
sponsorium3  ab  uno  solo  in  se 
cunda  forma  cantetur2,  [loco  nee 
habitu  mutato] :  nulle  preces  ad 


misse  usque  ad  incepcionem  Euan- 
gelii  et  non  ulterius  eo  die.  aNunc 
eciam  in  ecclesia  Sarum  utitur  ex 
nouo  quod  in  eleuacione  sacrum 
altaris  uelum  semper  extollitur  et 
uiso  Sacramento  statim  dimittetur : 
saluis  tamen  excepcionibus  supra- 
dictisa. 


4.  Quarta  autem  feria  ante 
pascha,  dum  passio  domini  legitur, 
debet  esse  dimissum  et  ad  pro- 
lacionem  huius  clausule  Velum  templi 
scissum  est  predictum  uelum  in  area 
presbiterii  decidat. 

p.    220. 


1  SBD  die.  a — a  RSA  Ita  tamen  quod  semper  ad  eleuacio- 

2 — 2  D  has  antiphona  in  secunda  forma  cantetur  nem   corporis   christi  extollitur  [uelum]  et  statim 

ab  uno  solo  puero.  demittetur. 
3  SB  add  quoque  and  SD  transpose  following. 


LXV.]  PROCESSIONES   PER   QUADRAGESIMAM  141 

uesperas  [dicunturj  nee  ulla1  me- 
moria  post2  uesperas.  Collecta  ad 
gradum  [chori]  dicitur3,  habitu  non 
mutato.  Uespere4  de  sancta  maria 
in  choro  non  dicantur,  nee  abhinc 
usque  in  crastinum  ab  octauis5 
pasche. 

Completorium  solito  more  abs- 
que  prostracione  et  sine  psalmo 
penitenciali  sollempniter  dicatur 
cum  6f  Rex  benedicte*  post  Nunc 
dimittis  in  secunda  forma  cantandis. 


LXV.  (77)  DE  PROCESSIONE  IN  FERIIS 
PER  QUADRAGESIMAM7. 

Preterea  sciendum  [est]  quod 
per  totam  quadragesimam,  usque  ad 
cenam  domini,  quarta  et  sexta  feria 
ebdomade  [cuiuslibet]  solet  fieri 
processio  ad  altaria8  [ecclesie]  per 
ordinem;  prima9  die  ad  altare 
sancti  martini,  deinde  ad  cetera 
[altaria]  per  ordinem,  nisi  festum 
nouem  leccionum  impediat.  Quar 
ta  itaque  feria  prime  ebdomade10 
[perjcantata  nona,  eat  processio,  ante 
inchoacionem  misse11,  sine  cruce, 
per  ostium  presbiterii  ad  altare 
sancti  martini :  sacerdos  cum  suis 
ministris  in  albis  [accedat].  Deinde, 
cantato  responsorio,  clerici  quo 
ordine12  in  choro  ordinantur,  se 
prosternant,  ita  quod  sacerdos  ad 
gradum  altaris,  cum  diacono  a 


1  SBDnulla. 

2  D  ad  S  Post  uesperas  collecta.... 

3  SBD  dicatur  and  transpose. 
•*  SBD  nee  uespere... dicantur. 
s  SBD  post  octauas. 

6 — 6  BD  uersibus  antiphone. 

7  SB     DE     PROCESSIONIBUS     FERIALIBUS     D     DE 
PKOCESSIONE    FERIALI. 

8  D  altare.  9  SD  primo. 

10  SBD  transpose  and  add  quadragesime. 

11  SBD  transpose  and  add  sed. 

12  SBD  transpose 


142 


SARUM   CUSTOMS 


[LXVII.  55 


dextris  et  subdiacono  a  sinistris, 
suam  facia[n]t  prostracionem,  cum 
Kyrieleyson,  et  psalm  o  Miserere1. 
Finitis  precibus,  stando  dicat 
oracionem ;  qua  finita  et  cantata 
letania  a  duobus  de  secunda  forma, 
usque  ad  Sancta  maria,  ora  pro 
nobis\  habitu  non  mutato,  proces- 
sio  circu[m]eundo  presbiterium  per 
ostium  chori  occidentale  chorum 
intret,  predictis  duobus  ad  gradum 
chori  letaniam  terminantibus  \  et 
sacerdos  cum  suis  ministris  abscedat, 
nulla  oracione  dicta.  Eodem  modo 
et  ordine  fi[a]t  processio  qualibet 
sexta  feria  per  quadragesimam, 
[nisi  festum  nouem  leccionum 
impediat]. 

LXVI.  (47)  DE  TABULA  TRIUM  NOO 
TIUM3  ANTE  PASCHA. 

In  tribus  noctibus  ante  pascha, 
in  leccionibus  legendis  et  respon- 
soriis  cantandis,  fiat  tabula  sicut  in 
festis  simplicibus  nouem  leccionum. 
[Excepto  quod  nonum  responsorium 
ab  uno  clerico  de  secunda  forma 
cantetur,  loco  nee  habitu  mutato.] 
Ad  Kyrideyson  cantandum  eisdem 
noctibus  duo  subdiaconi  de  eadem4 
forma:  ad  Do/nine  miserere  duo  dia- 
coni  de  eadem  forma :  ad  uersus  can- 
tandos  duo  presbiteri  scribantur. 

LXVII.  (102)  DE  ACCENSIONE  CAN- 
DELARUM  IN  DIE  CENE5  AD 
MATUTINAS. 

In  cena  domini  ante  matutinas 
uiginti  quatuor  candele  accendantur 


55-       IN    QUA   HORA    PROCEDAT    PRO 
CESSIO   IN    LETANIIS  DICENDISa. 

Sciendum  est  quod  quociens 
[cunque]  dicitur  letania,  scilicet 
Kyrieleyson  ad  procession  em,  non 
procedat  processio0  ante  quam  dici 
tur  Sancta  maria  ora  pro  nobis,  uel 
Quesumus  almum,  sedb  tune  [pro 
cedat]  semper. 

P.  216. 


1  S  adds  met  dens.  2  D  adds  et. 

3  SBD  IN  TRIBUS  NOCTIBUS. 

4  SBD  secunda.  »  SB  CENA  DOMINI. 


C  not  in  red  :  eat  for  procedat. 


Ret. 


LXVIII.]  TRIDUUM   ANTE   PASCHA  143 

[iuxta  numerum  duodecim  aposto- 
lorum  et  duodecim  prophetarum] 
quarum  singule  ad  incepcionem 
cuiuslihet1  antiphone  et  responsorii 
extinguantur.  Sic2  fiat  in  sexta 
feria  et  in  sabbato.  Antiphone 
super  psalmos  in  superiore  gradu3 
discurrant  per  ordinem,  facta  in- 
cepcione  ab  aliquo  de  superiore 
gradu4  ex  parte  chori;  et  hie  ordo 
prosequendus  est  per  duos5  se- 
quentes  dies.  Gloria  patri  omnino 
pretermittatur6'.  Prima  antiphona 
in  laudibus  a  primo  de  secunda 
forma  ex  parte  chori  incipiatur; 
secunda  ex7  suo  pari  ex  opposite ; 
deinde  cetere  [antiphone]  per  ordi 
nem  in  eisdem  feriisf8  discurrant; 
qui  ordo  per  noctes  [projsequentes9 
continua[n]tur.  Nullum capitulum ad 
has  matutinas10nec  ymnus  [dicuntur 
nee  uersiculus].  Dum  ultimus  psalm- 
us  in  laudibus  psallitur11,  lumen,  ubi 
nequeat  uideri9,  abscondatur.  Finita 
quinta  antiphona  in  laudibus,  omnia 
luminaria  per  ecclesiam  extinguan 
tur.  Antiphona  super12  Benedictus 
ab  excellenciore  incipiatur. 


LXVIII.     (78)     DE     PROCESSIONE      IN 
CENA    DOMINI. 

In  cena  domini,  nona  cantata, 
eat  processio  ad  ostium  ecclesie, 
sicut  in  capite  ieiunii,  sintque  pre- 
sentes  in  atrio  ecclesie  penitentes. 
Deinde,  si  episcopus  adest,  princi- 
palis  archidiaconus,  ex  parte  peni- 


1  SBD  LtmiuSj  cuiusque. 

2  SBD  similiter.  a  D  adds  def. 

4  SBD  excellencioribus.  «  SBD  duas. 

6  SBD  intermittatur.  7  SBD  a. 

8  SBD  eadem  forma.  9  SBD  transpose. 

i°  SBD  dicatur.  "  D  dicitur. 
12  B  adds  psalmum. 


144  SARUM   CUSTOMS  [LXIX. 

tencium,  extra  ostium  [quandam] 
leccionem  legat  in  capa  serica, 
que  non  legatur  absente  episcopo1. 
Finita  leccione  [idem  archidiaconus] 
incipiat  antiphonam  ]^Venite\  bis 
continue2;  deinde  diaconus  ex  parte 
penitencium  dicat  Flectamus  genua, 
in  alba3;  et  diaconus  ex  parte 
episcopi4  Levate  in  simili  habitu; 
et  ita  fiat  tribus  uicibus :  deinde 
penitentes  singillatim  per  manus 
ecclesie  restituat5  ministerio  archi- 
diaconorum.  Quibus  peractis6  pro- 
cessio  more  solito7  redeat. 


LXIX.    DE   ORNAMENTO    ECCLESIE   ET 
ALTARIUM  IN  VIGILIA  PASCHE. 

i.  Sabbato  sancto,  id  est  in 
uigilia  pasche,  tota  ornetur  ecclesia; 
omnes  clerici  ecclesie  diei  seruientes 
radantur  uel  tondeantur  ut  tante 
festiuitati  decenter  sint  ornati ; 
ymagines  uero  non  discooperiantur 
usque  ad  matutinas  diei  pasche. 

Post  sextam  prouideantur  lec- 
ciones :  altaria  festiue  cooperiantur 
et  festiuo  modo  ad  ostendendam 
tarn  ineffobilis  gaudii  sollempnitatem 
intrinsecus  et  extrinsecus  dignissime 
cuncta  adornentur  ita  ut  precipue 
apparatus  mencium  in  tanta  resur- 
reccionis  gloria  non  negligatur. 

Nona  autem  tardius  cantetur 
solito  modo :  hoc  quoque  obseruetur 
ut  ita  ofncium  seruicii  protrahatur 
quatinus  citra  uesperum  missa  dici- 
tur :  omne  enim  offkium  presens  de 


SBD  transpose.  2  D  continuo. 

BD  albis  S  alb'.  *  SB  add  dicat. 

SDB  add  episcopus  restituant. 
D  quibus  per  actibust. 
SBD  add  in  chorum. 


LXIX.]  IN    VIGILIA    PASCHE  1 45 

nocte  est  sicut  in  ipsa  consecracione 
cerei  memoratur,  Hec  nox  est.  Et 
beatus  Innocencius  papa  ostendit 
ista  biduo  sacramenta  non  celebrari, 
ipso  die  scilicet  passionis  christi 
neque  sabbato,  dicens  : — Nee  enim 
decet  lit  ea  die  ueritas  a  fidelibus  in 
sacraraento  immoletur  qua  pro  se 
ab  infidelibus  dignata  est  immolari, 
nee  ea  qua  ab  eisdem  infidelibus 
sub  custodia  sepulchri  se  teneri 
permisit. 

In  quo  innuitur  quod  missa 
presentis  officii  non  de  sabbato  sed 
de  dominica  propria  esse  manifes- 
tatur :  unde  in  ordine  romano 
dicitur  : — '  In  uigilia  resurreccionis 
ante  mediam  noctem  non  est  popu- 
lus  dimittendus  de  ecclesia  iuxta 
canonum  sancciones ' :  ex  concilio 
aurasicof,  capitulo  secundo  : — Sab 
bato  sancto,  hoc  est  in  uigilia  pasche 
ieiunium  ante  noctis  inicium,  nisi  a 
paruulis  uel  infirmis  non  soluatur ; 
omnia  eciam  misteria  misse  hiis 
duobus  diebus  non  celebrentur. 

In  hac  missa  quoque  omnes  qui 
legant  uel  ad  gradum  chori  cantent 
in  albis  esse  debent  ad  instar 
angelorum  qui  in  albis  apparuisse 
leguntur.  Ministri  quoque  altaris 
festiue  induantur  et  sacerdos  qui 
baptismum  fecerit  uilioribus  indu- 
mentis  usque  ad  missam  induatur. 
Si  uero  baptismum  non  est  cele- 
braturus  tune  optimis  uestibus 
induatur. 

2.1  Omnibus  uero  clericis  honeste 
preparatis  et  in  choro  congregatis, 


1    SBD  (79)   PROCESSIO   IN   UIGILIA   PASCHE  .AD 

IGNEM   BENEDicENDUMj.     In  uigilia  pasche,  con 
gregatis  clericis  in  choro,  executor  officii  in  capa 

F.  T9 


146  SARUM   CUSTOMS  [LXIX. 

executor  officii  in  capa  serica  deinde 
diaconus  dalmatica  et  subdiaconus 
tunica  induantur  cum  ministris  suis, 
et  eat  processio  per  medium  chori 
et  per  ostium  occidentale  ad  quan- 
dam  columpnam  ecclesie  ex  parte 
australi  et  ad  nouum  ignem  bene- 
dicendum  absque  cruce  et  sine 
lumine  in  cereis  et  igne  in  thuribulo; 
Quodam  de  prima  forma  in  super- 
pelliceo  cereum  illuminandum  in 
hasta  quadam  deferente  et  prece- 
dente  processioni  post  aque  latorem, 
choro  sequente  et  precedentibus 
excellencioribus  psalmum  Dominus 
illuminado  in  eundo  dicentibus. 

Finita  autem  benediccione  ignis 
et  incensi,  thuribulum  de  isto  sancto 
igne  impleatur  et  cereus  super 
hastam  illuminetur  et  alia  candela 
accendatur  unde  idem  cereus  super 
hastam  si  forte  extingueretur  posset 
reaccendi.  Quo  peracto  redeat 
processio  in  choro  per  medium 
chori,  duobus  de  secunda  forma  in 
superpelliceis  Inuentor  rutili  can- 
entibus. 

3.  Finito  ymno  mox  diaconus 
in  consecracione  cerei  intret,  sic 
incipiendo  Exultet  iam  angelica.  In 
terim  subdiaconus  et  ceteri  ministri 
altaris  ultimo  loco  assistant  in  choro. 
Prelatus  sedeat  in  sede  sua,  omni 
bus  ceteris  astantibus  ad  tarn  sacri 
luminis  confeccionem  intendentibns : 


serica,  diaconus  in  dalmatica,  subdiaconus  tunica 
induatur  cum  ministris  suis  sine  lumine  in  cereis  et 
igne  in  thuribulo,  quodam  de  prima  forma  in  super- 
pelliceo  cereum  illuminandum  in  hasta  quadam 
deferente,  et  processionem  precedant  post  aque 
latorem  per  medium  chori  et  ad  fontes  nouum 
ignem  benedicendum  processionaliter  eat,  choro 
sequente  precedentibus  excellencioribus ;  et  ad 
columpnam  ex  parte  australi  ignem  benedicat. 
Quo  peracto,  solito  more  redeat  processio  in  chor- 
um,  duobus  de  secunda  forma  cantantibus  in 
superpelliceis  uersus  quosdam  \Inuentor  riitili\ 


LXIX.  62] 


IN   VIGILIA   PASCHE 


147 


et  cum  diaconus  dixit  Suscipe  sancte 
pater  incensi  huius  sacrificium  uesper- 
tinum,  ponat  ipse  diaconus  incensum 
in  thuribulo  et  incenset  tantummodo 
cereum,  et  postea  quinque  grana 
incensi,  que  ab  executore  officii 
fuerint  sanctificata  atque  benedicta 
postquam  nouus  ignis  benedicendus 
fuerit,  firmiter  in  ipso  cereo  infigat 
in  modum  crucis.  Thuriferarius 
post  incensatum  a  dyacono  cereum 
donee  idem  cereus  consecratus  sit 
ibidem  cum  thuribulo  fumigante 
consistat. 

Rursus  cum  diaconus  dixit  /// 
honorem  del  rutilis  ignis  accendatur, 
secretarius  magnum  cereum  de  nouo 
igne  accendat :  et  cum  adiunxit  Qui 
licet  diuersas  inpartes,  accendat  duos 
cereos  ex  utraque  parte  magni  cerei 
in  candelabris  positos,  deinde  omnes 
cereos  per  circuitum  in  ecclesia. 
Cereus  namque  magnus  usque  post 
completorium  in  die  pasche  non 
extinguatur :  qui  eciam  per  totam 
ebdomadam  ad  missam  maiorem 
accendatur.  Simili  quoque  modo 
magnus  cereus  debet  accendi  omni 
bus  festiuis  diebus  ad  maiorem 
missam  usque  ad  ascensionem 
domini. 


62.      DE  ACCENSIONE  CEREI   PASCHA- 
LISa. 

i.  In  uigilia  pasche  dum  dia 
conus  cantet  Exultet  iam  angelica 
\turbd\  accendatur  cereus  paschalis 
et  sic  ardeat  continue  usque  postb 
completorium  in  die  pasche.  cltem 
ardebit  per  tres  dies  sequentes  ad 
matutinas  missas  uesperas  et  com 
pletorium.  Item  diebus  iouis  et 
ueneris  ad  matutinas  uesperas 
missas  sed  non  ad  completorium. 
Item  die  sabbati  et  in  dominica  et 
in  octaua  pasche  sicut  in  predictis 
primis  diebus.  Item  in  festo  an- 
nunciacionis  beate  marie  si  in  tern- 
pore  paschali  euenerit  et  inuencione 
sancte  crucis  sicut  in  predictis 
tribus  diebus. 


a  R  has  no  heading. 

b  R  ad  finem  completorii. 

-c  R  In  octauis  uero  pasche  ad  uesperas  et  ad 
matutinas  et  ad  completorium  et  ad  missam  ardebit, 
omnibus  uero  dominicis  ab  octauis  pasche  usque  ad 
ascensionem  domini  ad  missam  tantum  accenda 
tur.  In  die  autem  ascensionis  domini  sicut  in 
octauis  pasche  accendatur.  Accendatur  eciam  in 
festis  marci  euangeliste,  apostolorum  philippi  et 
iacobi  ad  missam  tantum.  In  annunciacione  beate 


148 


SARUM   CUSTOMS 


[LXIX.  62 


4.  In  uigilia  ascensionis  domini 
ad  uesperas  accendatur  magnus 
cereus  usque  in  crastinum  ad  pro- 
cessionem  et  cum  processio  sit  mota 
interim  magnus  cereus  extollitur  et 
candelabrum  simi liter. 


5.  Peracta  consecracione  cerei 
in  uigilia  pasche  statim  prima  leccio 
incipiatur  In  principle :  tune  uero 
duo  cerei  in  candelabris  usque  ad 
missam  extinguantur.  Tune  eciam 
sacerdos  indutus  casula  mediocri  ad 
altare  procedens  cum  diacono  et 
subdiacono  reuestitis  non  modo 
confessionem  dicat  sed  antea  earn 
dicat  in  uestiario.  Tamen  dicat 
Pater  noster  et  osculato  altari  cum 
ipsis  ministris  sessum  eat. 

In  leccionibus  tituli  postponun- 
tur  et  lecciones  sine  titulo  legantur : 
propter  cecitatem  cathechuminorum, 
qui  sunt  inspicientes,  non  pronun- 
ciatur  Leccio  illius  libri  quia  cathe- 
cumini  celestis  ciues  ierusalem  non- 
dum  agnoscuntur.  Frustra  enim 
profertur  auctor  incognitus  quibus 
firmissima  auctoritas  uilescere  potest. 
Qui  uero  legant  aut  cantent  albis 
induantur. 

Lecta  prima  leccione,  tractus 
non  sequatur  sed  oracio  Deus  qui 
mirabiliter :  deinde  legantur  cetere 
lecciones  cum  suis  tractibus.  Singuli 
uero  tractus  in  choro  alternis  uicibus 
cantentur.  Finito  tractu  Sicut  ceruus 
et  duabus  oracionibus  que  sub  una 


2.  Item  in  uigilia  ascensionis 
domini  ad  uesperas  et  ad  completo- 
rium.  Item  in  die  ascensionis  domini 
ad  matutinas  missam  uesperas  et 
completorium.  Item  in  festis  apos- 
tolorum  Philippi  et  lacobi  et  sancti 
marci  euangeliste  et  in  omnibus  die- 
bus  dominicis  ad  missam  tan  turn c. 

p.     221. 


marie  quando  post  octauas  pasche  celebratur  et  in 
inuencione  sancte  crucis  sicut  in  octauis  pasche. 

A  Accendatur  eciam  cotidie  per  ebdomadam 
pasche  ad  matutinas  et  ad  missam  et  ad  uesperas  : 
similiter  fiat  in  octauis  pasche.  Omnibus  uero 
dominicis... &c.,  as  in  R. 


LXX.]  IN   VIGILIA   PASCHE  149 

clausula  Per  dominum  nostrum  di- 
cuntur,  statim  sequatur  septiformis 
letania,  hoc  modo  : — Kyrieleyson 
Christeleyson  Christe  audi  nos. 
Statim  sequatur  Sancta  maria,  ora 
pro  nobis,  quod  a  septem  pueris 
in  superpelliceis  in  medio  chori 
ad  altare  conuersis,  habitu  nee  loco 
mutato,  dicitur. 

6.  In  hiis  duabus  letaniis  non 
dicitur  Pater  de  cells  deus  miserere 
nostri,  nee  Fili  redemptor  mundi  deus 
neque  Spiritus  sancte  deus  neque 
Sancta  trinitas  unus  deus.  Gelasius 
papa  ostendit  dicens,  quia  ipse  qui 
pater  et  films  et  spiritus  sanctus  est, 
una  persona  in  unitate  et  tres  persone 
in  trinitate,  et  in  sepulchre  se  custo- 
diri  permittit,  nondum  adhuc  sur- 
rexerat  a  mortuis;  qui  uoluit  pro- 
pheciam  implere  ;  sed  iacuit  in  sepul 
chre  usque  ad  tercium  diem  :  quodt 
unde  iste  predicte  quatuor  clausule 
in  hiis  letaniis  possunt  pretermitti. 


LXX.    (80    &     58)    EODEM1    DIE    PRO- 
CESSIO    AD    FONTES. 

i.  Finita  septiformi  letania2, 
statim  incipiatur2  quinquepartita 
letania  a  quinque  diaconibust3  de 
secunda  forma  in  superpelliceis4 
similiter  in  medio  chori  inchoata 
[usque]  ad  prolacionem  Sancta 
maria  ora  pro  nobis  :  eat  processio 
ad  fontes5  benedicendos  per  ostium 
presbiterii  australe  latere  ecclesie 


1  SBD   EADEM,    D  interchanges   this  and   the 
following  §. 

2  SBD  que   a   septem   pueris  in  superpelliceis 
dicatur  in  medio  chori  (B  choro) :   et. 

3  SBD  diaconis.  •»  SBD  transpose. 

5 — 5  This  passage  appears  in  SBD  as  follows  : — 
duobus  diaconis  de  secunda  forma  in  albis  oleum  et 
crisma  deferentibus  inter  subdiaconum  et  thuri- 


150  SARUM    CUSTOMS  [LXX. 

sic  ordinata.  In  primis  ille  precedat 
qui  fert  crucem,  deinde  ceroferarii ; 
deinde  illi  duo  qui  portant  crisma 
et  oleum  ;  deinde  ille  qui  fert 
cereum  necessarium  fontibus  conse- 
crandis;  deinde  illi  qui  letaniam 
dicant;  deinde  ceteri  secundum 
dignitatem  personarum  ordinate 
procedant. 

Notandum  est  quod  magnus 
cereus  non  portatur  ad  fontes,  sed 
alius  cereus  necessarius  qui  ab 
accolito  deferatur  ad  stillandum  in 
fontibus  in  consecracione  foncium5. 

2.  Finita  [autem  quinque  parti 
ta]  letania,  executor  officii  conuersus 
ad  orientem  fontibus  benedicendis 
assistat,  ministris  LfonteSj  ordinate 
circum[a]stantibus,  scilicet  a  dextris 
iuxta  sacerdotem  stet  diaconus,  sub- 
diaconus  a  sinistris.  Qui  fert  crisma 
stet1  iuxta  diaconum ;  qui  autem 
oleum2,  iuxta  subdiaconum.  Qui 
uero  crucem  defert,  sacerdoti  sit 
appositus3  ad  eum  conuersus,  iuxta 
quern  eodem  modo  stent  ceroferarii 
duo4.  Consecratis  [eciam]  fontibus 
non  infunditur  oleum  neque5  crisma, 
nisi  sit  aliquis  baptizandus  [sed 
fontes  lintheamine  mundo  cooperi- 
antur  et  usque  ad  completumt  re- 
seruantur.  Quod  si  forte  in  hiis 
diebus  aliquis  baptizandus  euenerit, 
fecundate  tan  turn  et  sanctiricato 
fonte  infusione  crismatis  baptizetur]. 


buium  pariter  incedentibus.  Cereus  quoque  bene 
dicendis  fontibus  necessarius  Iprocessioneml  pre 
cedat  accensus  (B  procedat  accessust)  qui  a  quo- 
dam  de  prima  forma  in  superpelliceo  deferatur  :  et 
exeat  |processio|  per  ostium  presbyterii  australe  et 
in  australi  latere  ecclesie  procedendo  (D  ecclesie 
latere  procedens)  ad  fontes  ueniat. 

D  has  in  the  lower  margin  Nota  :  feria  sexta  in 
crastino  ascensionis  amoueatur  cereus  paschalis. 
In  an  early  xivth  cent.  hand. 

i  B  transpose.  ~  D  adds  stet. 

3  SBD  oppositus.  *  SBD  transpose. 

5  S  nee. 


LXX.]  IN    VIGILIA   PASCHE  151 

Complete  [eciam]  foncium  minis- 
terio,  tres  clerici  de  superiore  gradu 
in  capis  sericis  [more  solito]  cantent1 
Rex  sanctorum.  Finito  primo  uersu 
chorus  eundem  repetat  et  sic  pro- 
gredientes  chorum  intrent. 

3.  [Finita  letania  Rex  sanctorum, 
statim  precentor  inchoet  missam  hoc 
modo,  Kyrieleyson.  Dum  canitur 
Kyrieleyson,  cantor  uel  eius  collate- 
ralis  Gloria  in  excelsis  deo  iniungat 
sacerdoti.  Dum  Gloria  in  excelsis 
canitur  tractatim  et  spaciose  omnia 
signa  in  classicum  pulsentur :  quia 
tanto  lumine  hec  nox  de  dominice 
resurreccionis  gloria  illustrator,  hire 
angelicus  ymnus  Gloria  in  excelsis 
deuotissime  celebretur,  quoniam  qui 
in  tenebris  erant  uiciorum  ad  lumen 
redeunt  uirtutum,  et  quos  possidebat 
diabolus  inhabitat  spiritus  sanctus. 

Lecta  uero  epistola,  Alleluya  a 
tribus  de  superiore  gradu  in  pulpito 
in  capis  sericis  dicitur,  et  cantato 
uersu  iterum  Alleluya  repetatur. 
Deinde  duo  de  secunda  forma  in 
capis  nigris  ad  gradum  chori  tractum 
Laudate  dominum  cantent,  choro 
utrumque  uersum  eiusdem  tractus 
dimidium  canente.  Simili  modo 
cantetur  quandocunque  cantatur. 

Dum  uero  Gloria  in  excelsis 
incipiatur  omnes  genuflectent,  ex- 
uentes  capas  nigras  deponant  et  in 
superpelliceis  appareant. 

Sacerdos  uero  ad  officium  misse 
exequendum  casulam,  qua  ad  ora- 
ciones  dominicasf  post  consecracio- 
nem  cerei  indutus  fuerat,  deponat, 
et  idem  sacerdos  festiuam  casulam 


SBD  canant. 


152  SARUM   CUSTOMS  [LXX. 

induat:  ceteri  quoque  ministri  festiue 
induantur  :  et  tune  primo  ad  altare 
confessionem  dicat. 

Finite  tractu  Laudate,  procedat 
diaconus  ad  legendum  euangelium 
Vespere  autem  sabbati,  quern  prece- 
dant  duo  ceroferarii  cereis  extinctis. 
Incensum  cum  deferatur  cerei  ex- 
tincti  deferantur :  nam  in  cordibus 
mulierum  lumen  ueritatis  deerat 
antequam  saluator  noster  a  morte 
surrexerat  et  eisdem  uiuus  appar- 
uerat  :  sed  cum  adhuc  tenebre 
essent  ad  monumentum  uenerant. 

Credo  in  unum  non  dicitur  nee 
offerenda  nee  Agnus  del  nee  com- 
munio,  per  dubitacionem  mulierum 
uidelicet  designanda  ista  recitentur. 
Nam  maria  quern  credebat  furto 
sublatum  non  credebat  uerum  deum 
esse  nee  tollere  posse  peccata  mundi. 

Postea  dum  Sanctus  ad  missam 
canitur,  pulsentur  signa  ad  uesperas 
sicut  in  festis  duplicibus  ita  ut, 
postquam  dicitur  Per  omnia  secula 
seculorum  post  oracionem  domini- 
cam,  sonet  classicum. 

Agnus  del  non  dicitur  nee  pax 
detur,  sed  facto  interuallo  uespere 
festiue  incipiantur.] 

'Antiphona  Alleluya  super  psal- 
nium  Laudate1  a  quodam  canonico 
de2  superiore  gradu  incipiatur.  [Fi- 
nito  psalmo,  predicta  antiphona 
cum  magna  ueneracione  et  exulta- 
cione  decantetur  et  sine  neupma 
finiatur.  Nulla  neupma  ad  uespe 
ras  nee  ad  matutinas  a  cena  domini 
usque  ad  uesperas  sabbati  octauarum 

1 — 1    SBD     (57)    DE     MODO     EXEQUENDI    (D.    AD) 

UESPERAS  IN  UIGILIA  PASCHE.  In  uigilia  pasche 
ad  uesperas  sine  regimine  chori  antiphona  super 
psalmos.  '  aBD  in. 


LXXI.]  IN    DIE   PASCHE  153 

pasche  dicitur.  Finita  autem  Alle- 
luya,  statim  antiphona]  'super  Mag 
nificat  ab  excellenciore  ex  parte 
chori  [incipiatur].  Postcommunio 
uice  collecte  ad  uesperas  dicatur  et 
Ite  missa  est  in  loco  Benedicamus 
[domino  dicitur]. 

[Eodem  die  ad  completorium 
antiphona  super  psalmos  in  superiore 
gradu  incipiatur.  Finita  antiphona 
post  psalmum  Nunc  dimittis,  executor 
officii  dicat  Dominus  uobiscum,  ora 
cionem  Spiritum  in  nobis  et  Bene 
dicamus,  loco  nee  habitu  mutato. 
Ad  completorium  non  dicitur  Con- 
uerte  nos  ante  primas  uesperas 
dominice  in  albis,  sed  Dens  in 
adiutorium  nostrum  intended] 


LXXI.  (81)  [DE]  PROCESSIO[NE]  ANTE 
MATUTINAS  I~IN"1  DIE  PASCHE. 

In  die  pasche  ante  matutinas, 
[conueniant  clerici  ad  ecclesiam  ac- 
censis  cunctis  cereis  per  ecclesiam  :] 
duo  excellenciores  presbiteri  in  su- 
perpelliceis  [ad  sepulchrum  accedant] 
Lprius  incensato  2ostio  sepulchri2 
cum  magna  ueneratione,  corpus 
dominicum  super  altare  deponant ; 
deindej  crucem  de  sepulchre  tollant, 
^excellenciore  presbitero  inchoante 
antiphonanij  \Christus  resurgens\  et 
sic  eant3,  per  ostium  australe  pres- 
biterii  incedentes4,  per  medium  chori 
regredientes,  cum  thuribul[ari]o  et 
ceroferariis  precedentibus,  ad  altare 
sancti  martini  canentes5  [predic- 
tam  antiphonam  cum  uersu  suo]. 


1  SBD  prefix  similiter.  *— 2  SB  sepulchro. 

3  SB  earn,  D  qui  earn.  4  SD  add  et. 
s  SBD  add  deferant. 

F.  20 


154  SARUM   CUSTOMS  [LXXII. 

Deinde,  |dicto  uersiculo  \Surrexit 
dominus  de  sepulchro\  etl  [dicta] 
oracione1  ab  excellenciore  sacerdote2 
post  debitam  campanarum  pulsacio- 
nem  inchoentur  matutine3. 


LXXII.    (39)    DE   TABULA    [COMMUNE] 
DIEI    PASCHE. 

Die  pasche  tabula  talis  erit : 
primo  scribantur  rectores  chori, 
omnes  de  superiore  gradu.  Ad 
primam  leccionem  scribatur  aliquis 
de  excellencioribus  personis  dia- 
conus,  et  ita  fiat  ascensus  ut  excel- 
lencior  persona  terciam  [leccionem] 
legat.  Ad  primum  responsorium 
cantandum  scribantur  duo  canonici, 
et  ita4  ascensus,  ut  5excellenciorum 
personarum  tres,  scilicet,  qui  non 
legerint,  tercium  responsorium  can- 
tent5.  Cetera  omnia  Ltabulamj 
natalis  domini  imitantur6. 

Preterea  in  hac  [die]  addantur7 
duo  diaconi  de  secunda  forma  [qui] 
deferant  ad  processionem  ad  uespe- 
ras  oleum  et  chrisma.  Secunda8 
tercia  et  quarta  feria  [ebdomade] 
pasche  duo  canonici9  de  superiore 
gradu  primam  et  secundam  leccio 
nem  legant ;  terciam  10autem  leccio 
nem  excellencior  legat10,  ita  ut  linj 
ipsa  rtercian  leccione  legenda  fiat  de- 
scensus  personarum  iuxta  numerum 
fratrumf n.  Similis  quoque  ordo 


1  D  dicta  oracione  cum  uersiculo. 

2  BD  insert  and  invert  the  following  sentence. 

3  S  adds  ibi  first. 

4  SBD  add  fiat. 

5 — 5  SBD  tercium  responsorium  a  tribus  excel 
lencioribus,  qui  non  legerint,  cantetur. 

6  SBD  imitentur. 

">  SB  adicitur  qui  (S  quod).  D  Preterea  scriba 
tur  in  tabula  qui.  8  SB  add  et. 

9  S  diaconi. 

10 — 10  SBD  taliquiSj(Dautem)excel!enspersona. 

11  SBD  feiiarurn. 


LXXIV.  27]      OFFICIUM   MATUTINARUM   DIEI   PASCHE 


155 


seruetur   in   responsoriis    cantandis 
per  easdem  ferias. 


LXXIII.   (40  A)    ADAPTACIO1    EIUSDEM 
TABULE. 

Hec2  tabula  diei  pasche  locum 
habet  in  omnibus  festis  duplicibus 
trium  leccionum  preter  processionem 
ad  uesperas;  excepto  quod  in  tabula 
diei  ascensionis  scribantur3  duo  ad 
Lde/erendas  reliquias  ad  processio 
nem,  exceptis  octaua4  die  pasche, 
|et|  inuencione  sancte  crucis. 


LXXIV.  (58  A)  5DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  MATUTINARUM  DIEI 
PASCHE5. 

i.  In  die  pasche  [ad  matutinas] 
tres  antiphone  super  psalmos  eodem 
modo  discurrant  sicut  tres  prime 
[antiphone]  rin  die"1  Natalis  [domi 
ni];  et  tres  lecciones  et  tria  respon- 
soria  sicut  in  tercio  nocturno  diei6 
natalis  [domini]. 


Preterea  altare  non  incensetur7 
hac  die  nisi  ad  Te  deum  laudamus 
et  Benedictus. 

In  laudibus  8prima  antiphona 
et  cetere  antiphone8  eodem  modo 
discurrant  [sic]ut  in  nocte  Natalis 
domini. 

2.     In  antiphonis  ad  primam  et 


27.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  DIE  PASCHE  AD  MATUTINAS 
ET  AD  ALIAS  HORAS  ET  AD 
SECUNDAS  UESPERAS. 

1.  In  die  pasche  [ad  matutinas] 
tres  antiphone  super  psalmos  eodem 
modo    discurrant   sicut    tres    prime 
antiphone  ain  aliis  festis  maioribus 
duplicibus    nouem    leccionum a    et 
tres  lecciones  cum  suisb  responsoriis 
sicut  in  tercio  nocturno   [diei]c  in 
aliis    festis    maioribus    dupplicibus 
nouem  leccionum. 

Preterea  altare  non  thurinceturd 
hace  die,  nisi  ad  Te  deum  et  [ad] 
Benedictus. 

In  laudibus  antiphone  et  cetera 
eodem  modo  discurrant  ut  in  [die 
natalis  domini  et  in]f  predictis 
maioribus  dupplicibusx  festis. 

2.  Ad  primam  et  ad  alias  horas 


1  SB  UE  APTACIONE,  D  DE  ADAPTACIONE. 

2  SBD  add  itaque.  3  SBD  scribuntur. 
*  SB  octauo,  D  excepto  octauo. 

5 — 5    SBD  DE  DIE  PASCHE  FsERUICIUMl. 

6  D  in  die.  7  SBD  incensatur. 

8 — 8  SBD  antiphone  et  cetera. 


a — a  H  in  die  natalis  domini.     J  has  this  and 
adds  in  festis  maioribus  duplicibus  nouem  leccionum. 
i>  H  tribus. 

c  HJ  in  die  natalis  domini  et  cetera. 
d  HS  thurificatur.  e  R  illo. 

f  from  H. 


156 


SARUM   CUSTOMS 


[LXXVI.  27 


ad  alias  horas  incipiendis1  idem 
modus  ut*  in  die  Natalis  [domini] 
[ob]seruetur. 

3Finitis  antiphonis  super  horas, 
sacerdos  ad  omnes  horas  per  totam 
hanc  ebdomadam  uersiculos  et 
oracionem  dicat,  loco  nee  habitu 
mutato3. 


in  antiphonis  incipiendis  idem 
modus  seruetur  qui  in  predictis 
maioribus  festis  dupplicibus  uersi- 
culamta  tamen  ante  collectam  ad 
omnes0  horas  per  totam  hanc  eb 
domadam  dicat  sacerdos. 


LXXV.  (73)  ORDINACIO  PROCESSIONIS 
IN  DIE4  PASCHE  [ANTE  MISSAM]. 

Die5  pasche  [ante  missam]  eo- 
dem  modo  fit6  processio  sicut7  die 
natalis  [domini] :  excepto  quod  [in] 
die  pasche  8[in  eundo  cantetur 
Salue  festa  dies  et  antiphona  Sedit 
angelus ;  et  tres  clerici  de  superiore 
gradu  in  pulpito,  habitu  non  mutato 
conuersi  ad  populum  dicant  Jf  Cruci- 
fixum  in  carne.  In  redeundo  anti 
phona  Christus  resurgens  cum  ^ 
Dicant  nunc,  qui  uersus  dicitur  a  toto 
choro  cum  uersiculo  et  oracione  de 
die]8. 

LXXVI.  (583)  [DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  UESPERARUM  IN  EA- 
DEM  DIE  PASCHE.] 

[Eadem  die  pasche]  ad  secundas 
uesperas  rectores  [chori]  ex  parte 
chori  conuersi  ad  chorum  incipiant 
Kyriekyson,  Letj  antiphona  super 


1  D  incipiendast-  ~  SBD  qui. 

3 — 3  SDB  have  Uersiculos  tatnen  ad  omnes  horas 
per  totam  hanc  ebdomadam  dicat  sacerdos  ante 
collectam.  •*  S  DIEI. 

5  D  Dies.  <5  BD  fiat. 

7  D  adds  in. 

8 — 8  SBD  dicitur  uersus  in  pulpito  sicut  ""in1  die 
purificacionis.  In  octauis  pasche  eodem  modo  fit 
processio  sicut  in  ceteris  dominicis  diebus  preter 
habitum  :  |et|  excepto  quod  harcn  die  dicitur  uersus 
in  pulpito  sicut  in  die  pasche. 


3.  Ad  secundas  uesperas  rec 
tores  chori  ex  parte  chori  ad 
chorumx  conuersi  incipiant  Kyrieley- 
son. 


a  HJ  R  uersiculum. 


LXXVII.  27] 


VESPERE   IN    DIE   PASCHE 


57 


psalmos  in  superiore  gradu  pro 
uoluntate  cantoris  incipiatur.  Gra- 
dale  ab  illis  duobus1  qui  cantauerunt 
ad  missam2  cum  eodem  uersu  can- 
tetur,  habitu  non  mutato :  similiter 
Alleluya  ab  illis  duobus  qui  can 
tauerunt  rad  missam"1  de  superiore 
gradu3  [sed  cum  alio  uersu,  in 
eodem  habitu].  Cetera  omnia 
usque  ad  processionem  [sic]ut  in 
die  Natalis4  [domini]  [prefer  Ymnum, 
qui  non  dicitur;  post  uersum  re- 
petatur  Alleluya,  sed  sine  neupma 
terminatur.  Postea  statim  sequatur 
uersiculus]. 


LXXVII.  (82)  DE  PROCESSIONE  DIEI 
PASCHE  AD  FONTES  AD  UESPE- 
RAS5. 

i.  Eadem  die  ad  uesperas  [ad 
processionem  ad  fontes  nullus  cereus 
precedat  processionem  sed]  post 
primum  Benedicamus  eat  processio 
ad  fontes  6per  ostium  australe  pres- 
byterii  sicut6  in  uigilia  pasche  quando 
itur  ad  fontes  benedicendos7  [cum 
cruce  et  ceroferariis  thuribulario 
oleo  et  crismate  et  puero  deferente 


1  SDB  a  duobus  ex  illis. 

-  D  de  superiore  gradu  cantetur  cum.... 

a  D  adds  cantetur. 

4  There  follows  here  in  SDB  : 

Dicto  Benedicamus,  eat  processio  ad  fontes  per 
ostium  presbyterii  australe,  cum  cruce,  ceroferariis, 
thuribulLari.,o,  oleo,  et  crismate,  et  puero  deferente 
librum  ante  sacerdotem,  et  omnes  illi  sint  albis 
induti,  preter  puerum  qui  defert  librum  Lante 
sacerdotem j,  qui  sit  in  superpelliceo,  et  sacerdotem 
qui  similiter  erit  in  superpelliceo  cum  capa  de 
serico.  Rectores  uero  antiphonam  (S  antiphonas) 
in  eundo  et  redeundo  incipiant. 

Peracta  processione,  sicut  in  ordinali  describitur, 
et  finita  memoria  de  sancta  maria,  dicatur  Benedi 
camus  a  duobus  pueris. 

Ad  completorium,  antiphona  incipiatur  a  quodam 
de  (D  in)  superiore  gradu. 

5  SBD    PROCESSIO   QUE    EADEM    DIE    AD    UESl'E- 
RAS  KIT  AD  FONTES. 

G — 6  SBD  eodem  modo  et  ordine  in  superpelliceis 
quo,  compare  p.  145  note  i. 

7  SBD  add  excepto  quod  hie  jiullus.,  precedit 
cereus  processionem. 


Antiphona  super  psalmos  ain 
superiore  gradu  incipiaturx  pro 
uoluntate  cantons a:  Gradale  a  duo- 
bus  ex  hiisb  qui  cantauerintc  ad 
missam  cum  eodem  uersu  cantetur 
in  superpelliceis.  Similiter  Alleluya 
extd  duobus  {ex  illis}6  qui  cantaue- 
rintc  ad°  missam  de  superiore  gradu 
in  simili  habitu.  Cetera  omnia  usque 
ad  processionem  ut  [in  die  natalis 
domini  et]  in  aliisx  festis  maioribus 
dupplicibus. 


4.  Dicto  primum f  Benedicamus 
eat  processio  ad  fontes  per  ostium 
presbiterii  australe  cum  cruce  [et] 

ceroferariis  turribulis^  oleo  et  cris 
mate,  et   puero   librum   deferente h 


a  — a  HSJ  transpose  order. 

b  HS  illis.  c  HSJR  cantauerunt. 

'i  HSJR  a.  «  J  omits. 

I  R  primo. 

B   R  thure  et.      HJ  thuribulario. 

II  J  ferente. 


i58 


SARUM   CUSTOMS 


[LXXVII.  27 


librurn  ante  sacerdotem ;  et  omnes 
illi  sint  albis  induti,  non  in  super- 
pelliceis  preter  puerum  qui  deferat 
librum  ante  sacerdotem  qui  sit  in 
superpelliceo,  et  sacerdotem  qui 
similiter  sit  in  superpelliceo  cum 
capa  de  serico.  Rectores  chori 
in  eundo  et  redeundo  antipho- 
nam  Alleluya  incipiant,  psalmos 
Laudate  pueri  et  In  exitu  Israel. 
Chorus  alternatim  cantet  et  in  ilia 
parte  in  qua  dicitur  uersus  psalmi 
repetatur  primum  Alleluya^  et  sic 
fiat  in  fine  omnium  uersuum]. 

Finite  psalmo  Laudate  \_pueri~\, 
'tres  pueri  in  ipsa  stacione  ante 
fontes,  habitu  non  mutato  cantejnj; 
Alleluya  \f  Laudate  pueri  domi- 
num~\.  Post  repeticionem  ipsius 
Alleluya  incensatis  fontibus  sacer- 
dos2  dicat  ibi  uersiculum  \Surrexit 
dominus  de  sepulchre]  et  oracionem. 

3[Finita  oracione  eat  processio 
ante  crucem  et  in  eundo  dicitur 
psalmus  In  exitu  israel  cum  Alleluya 
modo  predicto]  et3  ante  crucem 
aliam  faciant4  stacionem.  5 [Finite 
psalmo  In  exitu  sacerdos  dicat  ibi 
uersiculum  Dicite  in  nacionibus, 
oracionem  Deus  qui  pro  nobis  filium 
tuum\  5 Dicta  oracione  [cum  qua- 
darn  antiphona  de  sancta  maria] 
solito  more  in  chorum  redeat  pro 
cessio6. 

2.  [Finita  antiphona  de  sancta 
maria  sacerdos  dicat  uersiculum  Post 
partum  uirgo^  oracionem  Graciam 
tuam.  Finita  oracione,  secundum 
Benedicamus  dicitur  a  duobus  pueris. 


ante  sacerdotem  :  et  omnes  illi  albisx 
sint  induti,  preter  puerum  qui  defert 
librum,  qui  sit  in  superpelliceo a  et 
b  preter  sacerdotem  executoremb 
officii,  qui  similiter0  sit0  in  super 
pelliceo  cum  capa  de  serico c.  Rec 
tores  uero  [chori]  in  eundo  et 
redeundox  antiphonasd  incipiant. 


5.  Peracta  processione  sicut  in 
ordinali  describitur  et  finita  memoria 
de  sancta  maria 

dicitur  Benedicamus  a  duobus  pueris. 


i  SBD  prefix  Deinde.        '2  SBD  transpose. 

3—3  SBD  Postea.  4  B  fiantt. 

5  SBD  prefix  Ubi.  6  SBD  redeant. 


J  superpelliceis. 
b — b  H  sacerdos  executor. 
HSR  serica.  d  R  antiphonam. 


LXXVIII.  28]      FERIA   SECUNDA   EBDOMADE    PASCHE 


159 


3.  Eodem  modo  eat  processio 
ad    fontes   ad    uesperas   per    totam 
ebdomadam  usque  ad  sabbatum  in 
tali   habitu   quo  in  die  pasche  ad 
uesperas,     excepto    quod     predict! 
psalmi   Laudate    et   In   exitu    cum 
antiphonis    non    dicantur,     sed    in 
eundo  ad  fontes  cantetur  antiphona 
Sedit  angelus   absque   uersu,   et    in 
redeundo  ad  crucem  cantetur  anti 
phona  Christus   resurgens   similiter 
sine  uersu :   cetera  ut  supra.] * 

4.  In   die  pasche  ad  comple- 
torium  antiphona  super  psalmos  a 
quodam  de  superiore  gradu  incipia- 
tur2. 


LXXVIII.  (580,  83  &  580)  rDE  MODO 
EXEQUENDI  3OFFICIUM  LMATU- 
TINARUMJ  IN  SECUNDA  FERIA 
LEBDOMADEJ  PASCHE^3. 

i.  Feria  secunda  [ebdomade 
pasche]  antiphona  super  psalmos  in 
superiore  gradu  incipiatur4.  Lec- 
ciones  et  responsoria  in  superiore 
gradu  legantur  et  cantentur5. 


6.  Ad  completorium  antiphona 
super  psalmos  incipiaturx  a  quodam 
de  superiore  gradu  :  [et]  cetera  sicut 
ad  horas. 


28.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
[IN]  FERIAX  SECUNDA a  EBDO 
MADE  PASCHE. 

i.  Feria  secunda  ebdomade 
pasche  antiphona  super  psalmosx 
ad  matutinas  in  superiore  gradu 
incipiatur  {pro  uoluntate  cantoris} b. 
Lecciones  et  responsoria  in  superiore 
gradu  legantur  et  cantentur  in 
superpelliceis.  {Ita  scilicet  quod  in 
hac  feria  et  in  duabus  sequentibus 
duo  canonici  de  superiore  gradu 
primam  et  secundam  leccionem 
legant :  terciam  aliqua  excellens 
persona;  ita  ut  in  ipsa  quarta 
leccione  legenda  fiat  descensus 
personarum  iuxta  numerum  feria- 
rum.  Similis  quoque  ordo  seruetur 
in  responsoriis  cantandis  per  easdem 


1  This  §  covers  the  same  ground  as  the  next 
chapter:    see  p.  160. 

-  This  §  is  earlier  in  SBD.     See  p.  157  note  4. 

3 — 3   BD  SERVICIUM  |lN|  SECUNDA  FERIA  PASCHE. 

S  has  no  heading,  but  a  blank  space. 

4  D  transposes. 

5  SBD  add  in  superpelliceis. 


R  SECUNDE  FERIE.  b   not  ill  HSAJ. 


i6o 


SARUM    CUSTOMS 


[LXXVIII.  28 


Cetera  omnia  |ut  in  die  pasche,  nisi 
quod  ad  laudes  una  sola  antiphona 
dicitur  que  in  superiore  gradu  in- 
cipi[a]tur:  [et  excepto  quod  ad  pri- 
mam  dicitur  psalmus  Confitemini\ 

2.  Post  JBenedictus  [et  primunij 
Benedicamus\     eat     processio     per 
ostium  chori  occidentale  ad  crucem1 
cum  cruce  et  ceroferariis  et  thuri- 
bulo2  et  puero  deferente  librum  ante 
sacerdotem :    qui    omnes    erunt    in 
eodem  habitu  quo  ad  uesperas  [in 
die  pasche],  preter^quanij  acolitum3 
qui  defert  crucem  in  superpelliceo4. 

3.  5Et  in  eundo  cantetur  anti 
phona    Christus    resiirgens,   et   ibi5 
facta  stacione6,  uersus  [Dicant  nunc] 
ante  crucem  a  duobus  de  superiore 
gradu  in  superpelliceis  ad  chorum7 
[semper]  conuersis  [dicitur] :  deinde 
dicta  oracione  cum  uersiculo  [ante 
crucem,  processio]  solito8  more  in 
chorum  redeat9,  [cum  quadam  anti 
phona   de   sancta    maria.      Cetera 
fiant    ut     supra    ad    uesperas     ad 
processionem  in  die  pasche]. 

4.  Hoc10   eodem    modo   fiat11 
processio  ad12  crucem  ad  matutinas 
singulis    diebus    per    ebdomadam  : 
nisi  quod  [in]  diebus  duobus13  se- 


ferias.}a  Cetera  omnia  ut  in  die 
pasche,  nisi  quod  ad  laudes  una 
sola  antiphona  dicitur  que  in  supe 
riore  gradu  x  incipiatur. 

2.  Post  Benedicamus  eat  pro 
cessio  ad  crucem  per  ostium  clibri 
occidentale  cum  cruce  et°  ceroferariis 
et°  thuribulario  et  puero  librum 
deferente  ante  sacerdotem :  qui 
omnes  erunt  in  eodem  habitu  quo 
ad  uesperas,  prefer  ilium  qui  defertx 
crucem,  qui  sit  in  superpelliceo. 


3.  In  stacione  duo  de  superiore 
gradu  dicant  [uersum]  ad  chorum 
conuersi  in  superpelliceis  [ante 
introitum  chori]. 

Finita  processione  in  chorum 
redeant. 

Cetera  omnia0  ut  supra  ad 
uesperas  fiantx. 


1  SBD  transpose.  a  S  thuribulario. 

3  SBD  ilium. 

4  SBD  continue  the  chapter  thus: — compare  p. 
163. 

In  stacione  |duo|  de  superiore  gradu  dicant 
uersum  ad  chorum  (D  clericos)  conuersi  in  super 
pelliceis.  Finita  processione  in  chorum  redeant. 
Ceteraque  fiant  ut  supra  ad  processionem  ad 
uesperas.  For  the  last  §  see  p.  161. 

5— 5  SBD  have  this  as  chapter  83. 

DE  PROCESSIONIBUS  (D  PROCESSIONE)  PER  EB 
DOMADAM  PASCHE  FACIENDIS  (D  FACtENDA)  AD 
MATUTINAS  ET  AD  UESPERAS. 

Feria  secunda  ebdomade  pasche  ad  matutinas 
post  primum  Renedicatmts  eat  processio  cum  acolito 
deferente  crucem  in  superpelliceo  et  cum  cero 
ferariis  et  thuribul^arijO  solito  more  per  medium 
chori  ante  crucem  :  et  ibi  £c. 

6  SBD  add  dicatur.  7  SBD  clerum. 

8  S  transposes.  9  SBD  redeant. 

1°  D  Hec.  »  SB  fit. 

12  S  ante.  13  SBD  transpose. 


»  not  in  HSAJR. 


LXXIX.  29] 


EBDOMADA   PASCHE 


161 


quentibus  dicitur  uersus  \Dicant 
nunc\l  ante  crucem  a  duobus  de 
secunda  forma.  Reliquis  uero  die- 
bus  sequentibus2,  3scilicet  quinta 
sexta  feria  et  sabbato,  ad  processio- 
nem  ad  matutinas  ante  crucem  "ft 
Dicant  nunc  non  dicitur3. 

Eadem  die4  ad  uesperas  eodem 
modo  et  ordine  fiat5  processio  quo 
in6  die  pasche  ad  uesperas;  excepto 
quod  7pueri  ante  fontes  in  stacione 
Alleluya  minime  cantant,  et  exceptis 
psalmis  Laudate  et  In  exitu  :  cetera 
ut  supra7. 

5.  [Hac  die  secunda  feria]  8ad 
primam  et  ad  alias9  horas  fiant10 
omnia  ut  in  die  pasche,  [preter 
psalmum  Confitemini  \  ita  quod 
semper  ad  primam  dicitur  oracio 
diei  pasche;  ad  terciam  sextam  et 
nonam  dicitur  oracio  de  die  singulis 
diebus  per  ebdomadam.] 

Ad  uesperas  et  ad  completorium 
llsimilis  modus  seruetur  qui11  in  die 
pasche. 

LXXIX.  (59)  DE  [MODO  EXEQUENDI 

OFFICIUM  SERUICII  IN]  TERCIA 
ET  QUARTA  FERIA  [EBDOMADE] 
PASCHE. 

Modus  et  ordo  seruicii  12huius 
ferie  locum  habet  in  tercia  et  quarta 
feria  ebdomade  pasche12. 


4.  Ad  primam  et  ad  ceterasa 
horas  omnia  fiant  sicut  in  die 
pasche. 


{Ad  uesperas  et  ad  completorium 
omnia  fiant  sicut  in  die  pasche. }b 


29.       [DE  TERCIA    ET   QUARTA    FERIA 
EBDOMADE  PASCHE. 


Modus  et  ordo  seruicii  {tercie  et 
quarte  ferie  ebdomade  pasche} c 
similis  est  per  omnia  seruicio  ferie 
secunde.]d 


1  SBD  in  stacione. 

2  B  transposes.     SD  sequentibus  feriis. 
a— 3  SBD  nullus  uersus  dicitur. 

*  SBD  feria.  S  has  Eadem  feria  as  the  end  of 
the  last  sentence.  5  SBD  eat. 

c  D  in  quot. 

7 — '  SBD  hac  die  pueri  non  cantant  in  stacione 
ad  fontes.  Simili  quoque  modo  obseruetur  processio 
ad  uesperas  singulis  diebus  per  ebdomadam  usque 
|ad|  sabbatum. 

8  SBD  resume  the  closing  §  of  58  from  p.  160. 

9  SB  ceteras.  i«  SBD  transpose. 
11 — u  SBD  eodem  modo  fiant  Lomniaj  sicut. 

12 — 12  SBD  tercie  et  quarte  |ferie|  similis  est  per 
omnia  seruicio  huius  ferie. 


a  J  alias.     R  omnes  alias. 

b  not  in  SR.  A  has  Similiter  ad  uesperas  et 
completorium. 

c  not  in  R. 

d  from  HSAJ  (without  heading)  R  (heading 
not  rubric). 


F. 


21 


162  SARUM   CUSTOMS  [LXXXII. 

[LXXX.  DE  MODO  EXEQUENDI  SER- 
UICIUM  ALICUIUS  SANCTI  INFRA 
EBDOMADAM  PASCHE. 

Notandum  est  quod  si  aliquod 
festum  uel  ieiunium  in  ebdomada 
pasche  forte  contigerit,  nichil  de 
festo  uel  de  ieiunio  fiat,  quia  cum 
christo  resurrexerunt  sancti  et  in 
christo  resuscitati  sunt,  et  festum 
resurreccionis  christi  commune  est 
omnibus  sanctis  :  ideo  in  hac  eb 
domada  nichil  fiat  de  tali  festo 
sanctorum  neque  de  ieiunio,  si 
euenerint.] 


DE  COMMUNIONE  ET  OBLA- 
CIONE  LAICORUM  IN  DIE  PASCHE. 

Beatus  Gregorius  papa  doctor 
diei  pasche  et  pentecostes  precipit 
dicens,  Videte  quoque  nrmiter  ne 
die  pasche  recipiantur  oblaciones 
laicorum  post  missam  quando  com- 
municentur,  quia  hoc  est  cupiditatis 
manifestum  indicium,  et  deuocionis 
communicancium  euidens  detrimen- 
tum.  Cetera  quoque  indicia  de 
quibus  dicit  apostolus  quoniam,  qui 
talia  agunt,  regnum  dei  non  con- 
sequuntur.] 

LXXXII.     (40    B)    [DE    TABULA    OCTA- 
BARUM  PASCHE.] 

Octaua  uero1  die  pasche  [tabula 
talis  erit  quod  ad  matutinas]  primam 
leccionem  legat2  simplex  canonicus 
diaconus  ex  parte  chori,  et  ita  fiat 
ascensus  ut  ultimam  [leccionem] 
legat  excellencior  persona  ex  parte 


1  SBD  enim. 

'2  SB  terciam.     B  legat  leccionem. 


LXXXIV.  30] 


IN   OCTAVIS   PASCHE 


163 


chori.  Cetera1  ut  supra  in  tabula 
diei  pasche,  ita  tamen  quod  hac  die 
pasche  fi[a]t  tabula  ebdomadaria, 
de  lectore  in  capitulo,  de  princi- 
palibus  rectoribus  chori,  de  epistola 
et  [de]  euangelio3. 

LXXXIII.  (60  A)  DE  MODO  EXEQUEN- 
DI  OFFICIUM  UESPERARUM  IN 
PRIMIS  UESPERIS  OCTAUARUM 
PASCHE3. 

i.  Octauo  uero  die4  pasche  ad 
[primasj  uesperas  antiphona  super 
psalmos  in  superiore  gradu  incipia- 
tur  pro  uoluntate  rectoris  :  antipho- 
nam  super  Magnificat  unus  de  ex- 
cellencioribus  ex  parte  chori  incipiat : 
cetera  riant  ut  in  die  pasche  ad 
uesperas,  preter  gradale  et  Alleluya 
et  processione  m  [ad  fontes]. 

LXXXIV.  (84  &  60  B)  DE  PROCESSIONE 
EADEM  DIE  AD  CRUCEM5. 

i.  Eadem  die6  ad  uesperas  eat 
processio  post  primum  Benedicamus 
[absque  cruce]  cum  ceroferariis  et 
[cum]  thuribulo  tantum  per  medium 
chori,  non  iam  ad  fontes  cum  oleo  et 
crismate  sicut  in  precedentibus  die- 
bus,  sed  ante  crucem  tantum :  [et  in 
eundocantetur  antiphona  Christus  re- 
j«r£?»J,]et  7in  stacione  ante  crucem 
"j^  Dicant  nunc7  a  duobus  de  superi 
ore  gradu  [dicitur  semper  usque  ad 
finem  eiusdem  uersus,]  ad  clerum 


SB  add  omnia.  2  SB  transpose. 

SBD  DE  OCTAVIS  PASCHE. 

SBD  Octaua  die. 

SBD    PROCESSIO    QUE    FIT    IN    SABBATO   QUOD 
TUR    IN    ALBIS    ANTE    CRUCEM. 

S_BD  In  sabbato  uero. 
— 7  SBD  ibi  in  stacione  ipsa  dicatur  uersus. 


30.       DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  OCTAUISa  PASCHE. 


i.  Octaua  [uero]  die  pasche  ad 
primas  uesperas  antiphona  super 
psalmos  in  superiore  gradu  incipiatur 
pro  uoluntateb  cantoris:  antiphonam 
super  Magnificat  unus  de  excellen- 
cioribus  ex  parte  chori  incipiat0 : 
cetera  [fiant]  sicut  in  die  pasche  ad 
uesperas  preter  gradale  [et]  Alleluya 
{et  processionem}d. 


[2.  Ad  uesperas  ad  processio- 
nem  omnia  fiant  sicut  in  ordinali 
describitur.]6 


a    H  OCTAVA  DIE. 

c  HS  antiphona...! 
d  not  in  HSJ. 


b  R  disposicione. 
aliquo...  incipiatur. 
e  from  HSAJ. 


164 


SARUM   CUSTOMS 


[LXXXV.  30 


conuersis  [et]  in  superpelliceis1  in- 
dutis.  Deinde  dicta  ibi  oracione 
[de  cruce]  cum  uersu,  in  chorum2 
redeat  processio  solito  more  [cum 
aliqua  antiphona  de  sancta  maria : 
deinde  dicuntur  uersiculus  et  oracio 
de  ea]. 

2.  Sciendum3    [est]    quod    in4 
hoc  sabbato   [et   singulis   sabbatis] 
usque  ad  ascensionem  domini  5modo 
predicto    ad    uesperas5    fi[a]t    pro 
cessio  :     excepto    quod    in    mediis 
sabbatis  dicitur  uersus  \Dicant  nunc\ 
in  stacione  [ante  crucem]  a  duobus 
de    secunda    forma :     ultimo    uero 
sabbato  [ante  ascensionem  domini] 
idem    uersus    in    superiore    gradu 
dicitur6.     Eodem7  modo  fi[ajt  pro 
cessio  ad  [primas]  uesperas  in  In- 
uencione8    sancte    crucis,    excepto 
quod    9in     stacione     ante     crucem 
uersus  non  dicitur9. 

3.  [Eodem  die  sabbati]  10com-  3.      [Ad    completorium    omnia 
pletoritim  fiat  sicut  in  festis  duplici-      fiant  sicut  in  aliis  duplicibusx  festis 
bus11   nouem    leccionum,    [excepto      nouem  leccionum.]a 

ymno  Saluator  mundi,  quia  hie 
Jesu  saluator  seculi  dicitur]. 


LXXXV.  (60  c)  [DE  MODO  EXEQUENDI 

OFFICIUM  MATUTINARUM    DOMI 
NICA  IN  ALBIS.]12 

i.       [Dominica   que   dicitur   in 
albis]  ad  matutinas  antiphona  super 


4.       Ad    matutinas    antiphone 


psalmos13  [in  superiore  gradu  incipia-      super  psalmos   in    superiore   gradu 


I  SBD  transpose.  2  B  choro. 
a  SBD  autem.  *  BD  ab. 

5 — 5  S    singulis    sabatis    ad    uesperas    predicto 
modo.  6  SBD  transpose. 

"  SBD  add  eciam. 
8  SBD  uigilia  inuencionis. 
' — 9  SBD  ibi  nullus  uersus  dicitur  in  stacione. 
10  SBD  resume  chapter  60  with  Et. 

II  SBD  aliis  duplicibus  festis. 
12  SBD  continue  chapter  60. 
1:i  D  transposes. 


from  HSAJR. 


LXXXVI.  31] 


IN   TEMPORE   PASCHALI 


165 


tur] :  lecciones  et  responsoria  in 
superpelliceis  in  superiore  currant1 
pro  uoluntate  cantoris. 

In  laudibus  [quinque]  antiphone 
[dicuntur,  que]  eodem  modo  in 
superiore  gradu  discurrant :  cetera 
omnia  ut  supra  in2  [secunda  feria 
ebdomade  pasche  nani,  preter  anti- 
phonam  super  Benedictus  et  preter 
processionem  ad  crucem :  et  excepto 
quod  hie  dicitur  ymnus  Sermone 
blando  post  primum  Benedicamus. 
Finita  memoria  de  resurreccione, 
antiphona  Et  ualde  mane\  finita 
oracione,  ultimum  Benedicamus  duo 
pueri  in  superpelliceis  dicant]. 

2.  Ad  primam  et  ad  alias  horas 
idem  modus  seruetur  qui  in  duplici- 
bus  [festis]  nouem  leccionum. 

3.  Ad  secundas  uesperas  anti- 
phone  super  psalmos  [diei]  et  [anti 
phona]  super  Magnificat  in  superiore 
gradu    incipiantur3    pro    uoluntate 
rectoris :   cetera  ad  uesperas  et  ad 
completorium  ut  in  festis  duplicibus 
nouem  leccionum,  [sed  sine  respon- 
sorio]. 

LXXXVI.  (6 1  A)  ADAPTACIO  ALIORUM 
FESTORUM  DUPLICIUM  PASCHA- 
LIS  TEMPORIS4. 

Modus  et  ordo  seruicii  5domi- 
nice  que  dicitur  in  albis5  seruetur 
in  annunciacione  dominica,  quando 
post  pascha  celebratur,  et  [inj  In- 
uencione  sancte  crucis :  excepto 


incipiantur:  lecciones  et  responsoria 
in  superpelliceis  in a  superiore  gradu 
discurrant  [pro  uoluntate  cantoris] b. 
[In  laudibus  antiphone  eodem 
modo  in  superiore  gradu  discur 
rant.]11'  Cetera  omnia  ut  supra  in 
secunda  feriac  ebdomade0  pasche 
preter  processionem. 


5.  Ad  primam  et  ad  alias  horas 
idem  modus  seruetur  qui  in  dupplici- 
bus  [festis]  nouem  leccionum. 

6.  Ad  secundas  uesperas  anti 
phona  super  psalmos  et  antiphona0 
super  Magnificat  in  superiore  gradu 
incipiantur  pro  uoluntate  rectoris : 
cetera  [omnia]  ad  uesperas  et   ad 
completorium   ut    [supra]   in   festis 
dupplicibus  nouem  leccionum. 


31.  ADAPTACIO  EIUSDEM  SERUICII 
IN  ALIIS  FESTIS  DUPPLICIBUS  IN 
PASCHALIX  TEMPORE. 

Modus  et  ordo  seruicii  huius 
diei  seruetur  in  annunciacione 
dominica,  quando  post  pascha 
celebratur  et  [in]  inuencione  sancte 
crucis  et  in  festis  sancti  ambrosii  et 


1  SBD  gradu  discurrant. 

2  SBD  end  the  §  thus :  feriis  'preter1  processio 
nem. 

3  D  transposes. 

4  SBD  ADAPTACIO  IN  ALIIS   FESTIS  DUPLICIBUS 
IN  PASCHALI  TEMPORE. 

»— 5  SBD  huius  diei. 


n  S  a  clericis  de. 
b  fromHSAJR. 


C  has  forma'. 


1 66 


SARUM   CUSTOMS 


[LXXXVII.  54 


quod  ibi  ad  utrasque  uesperas  dici- 
tur  responsorium  ut  in  duplicibus 
[festis]  nouem  leccionum. 


LXXXVII.  (6 IB)  [DE  MODO  EXEQUEN- 
DI  OFFICIUM  UESPERARUM  ET 
MATUTINARUM  QUINTA  SEXTA 
FERIA  ET  SABBATO  EBDOMADE 
PASCHE  ET  PENTECOSTES.] 

i.  Quinta1  [autem]  sexta  et 
septima  feria  ebdomade  pasche  et 
pentecostes  antiphona  ad  uesperas2 
super  psalmos  in  superiore  gradu 
[incipiatur]3  lecciones  retn  respon- 
soria  in  superpelliceis  4legantur  et 
cantentur4. 


sancti  marci  euangeliste  et  apostc- 
lorum  philippi  et  iacobi  [et  sancti 
augustini  anglorum  apostoli]a,  ex- 
cepto  quod  in  ipsisb  festis  [ad 
utrasque  uesperas]*  diciturc  respon 
sorium  sicut  in  festis  dupplicibus 
nouem  leccionum. 

[Preterea  in  festo  sancti  ambrosii 
et  in0  festo0  sancti  marci  euangeliste0 
et  apostolorum  philippi  et  iacobi d 
nulla  fiat  processio  ad  uesperas  nisi 
in  aliqua  dominica  ante  ascensio- 
nem  domini0  contigerit0  nee  eciam0 
in  festo  annunciacionis  dominice 
quando  post  pascha  dicitur.]6  [Pre- 
teread  omnes  antiphone  super 
laudes  in  secunda  formax  incipian- 
tur :  antiphona  uero  super  Benedic- 
tus  incipiaturx  in  superiore  gradu. ]f 

P.  i74. 


54.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  QUINTA  SEXTA  FERIA  ET 
SABBATO  EBDOMADE  PASCHE  ET 
PENTECOSTES  S. 

i.  Feria  quinta  sexta  et  sabbato 
ebdomade  pasche  et  pentecostes  ad 
matutinas  antiphone  super  psalmos 
{ante  lecciones}h  in  superiore  gradu 
incipiantur ;  omnes  lecciones  Ja 
clericis  de  superiore  gradu1  in 
superpelliceis  leganturx  in  pulpito. 

Omnia  responsoria  ad  matutinas 
a  duobus  dicuntur  [in  superpelliceis], 
ita  tamen0  quod  primum  et  secun- 
dum  responsorium  a  clericis  de 


1  S  et.  -  S  transposes. 

3  SBD  add  Uersiculus  a  duobus  pueris :  cetera 
ut  in  suis  secundis  feriis.  Ad  matutinas  antiphona 
super  psalmos  in  superiore  gradu : 

^— 4  SBD  dicantur. 


u  from  H. 

c   R  dicatur.  » 

«  from  HSAJ. 

£  R  without  heading. 

»— '  R  in  eadem  forma. 


HSJRhiis. 
RA  omit, 
from  ARJ. 
not  in  RA. 


LXXXVIII.] 


IN    TEMPORE    PASCHALI 


I67 


2. 


In  laudibus  antiphona  [super 
psalmos]  in  secunda  forma  [incipia- 


tur] :  cetera  omnia  ut l  ad  primas 
suas2  uesperas  [et  ad  matutinas 
prenotatum  est  absque  uersu  Dicant 
nunc\. 

3.  Ad  primam  et  ad  alias  horas 
[omnia  nant  sicjut  in  dominicis  [die- 
bus]  sui  temporis:  [excepto  respon- 
sorio /<?.«/  christe  et  psalmo  Quicunque 
uult  et  precibus  consuetis  que  in 
ebdomada  pasche  omnino  preter- 
mittantur]. 


LXXXVIII.  (41)  DE  TABULA  DOMINI- 
CALI  A  PASCHA  USQUE  AD  PEN- 
TECOSTEN. 

In  ceteris  autem  dominicis  die- 
bus3  [ab  octauis  pasche]  usque  ad 
pentecosten  hoc  modo  fiat  tabula. 
Ad  primam  leccionem  legendam,  et 
ad  primum  responsorium  [cantan- 
dum]  scribantur  duo  diaconi  de 
secunda  forma.  Ad  secundam  et 


secunda  forma  et  tercium  a  duobus 
[clericis]de  superiore  gradudicantur. 
2.  In  laudibus  antiphona  in 
secunda  forma  incipiatur :  omnes 
uersiculi  ad  matutinas  a  duobus 
pueris  in  superpelliceis  dicuntur. 
Benedicamus  uero  a  duobus  [clericis] 
de  secunda  forma  [et]  secundum 
Benedicamus  a  duobus  pueris  [di- 
cantur]. 


3.  Ad  primam  et  ad  [omnes] 
alias  horas  omnia  riant  sicut  in 
dominicis. 


4.  Ad  uesperas  antiphona  super 
psalmos  in  superiore  gradu  incipia 
tur0.  Cetera  ut  supra  in  laudibus. 

{Ad  completorium  antiphona 
super  psalmos  in  secunda  forma 
incipiatur.  Cetera  ut  supra.  }a 

P.  142. 


(p.  57-) 


1   D  fiant  sicut. 
3  SBD  transpose. 


2  SBD  transpose. 


a  not  in  RA. 


168  SARUM   CUSTOMS  [LXXXIX. 

terciam  leccionem,  et  ad  secundum 
et  tercium  responsorium,  scribantur 
[duo]  clerici  de  superiore  gradu1  pro 
uoluntate  components  tabulam;  ita 
tamen  quod  tercium  responsorium  a 
duobus  cantetur.  Cetera  fiant  sicut 
in  tabula  octauarum  pasche,  nisi 
quod  in  hiis  dominicis,  ad  cantan- 
dum  Alleluya,  [ad  missam]  scriban 
tur  duo1  ebdomadarii  [rectores]. 


[LXXXIX.  DE  MODO  EXEQUENDI  OF- 
FICIUM  MISSE  IN  DOMINICIS  DIE- 
BUS  PASCHALIS  TEMPORIS  USQUE 
AD  ASCENSIONEM  DOMINI. 

Sciendum  est  quod  dominica  in 
albis  et  ceteris  dominicis  diebus 
usque  ad  ascensionem  domini  maior 
missa  de  resurreccione  erit  sicut  in 
die  pasche  prenotatum  est,  excepto 
gradali  et  sequencia  Fulgens preclara. 
In  dominica  que  dicitur  in  albis 
sequencia  Landes  saluatori',  ceteris 
uero  dominicis  usque  ad  ascensio 
nem  sequencia  Uictime.  Primum 
Alleluya  ~f  Pascha  nostrum  ;  secun 
dum  Alleluya  de  dominica  in  qua 
dicitur  de  resurreccione :  secun 
dum  Alleluya  erit  Angelus  domini 
cum  uersu  suo  Respondent  autem, 
quod  non  dicitur  nisi  in  dominica 
in  albis  tantum.  Ceteris  uero  do 
minicis  quando  de  dominica  agitur 
secundum  Alleluya  erit  de  dominica 
secundum  ordinem  dominicarum. 
Missa  uero  dominicalis  per  ebdoma- 
dam  dicitur. 

Ad  processionem  dominica  in 
albis  et  proxima  dominica  ante 


SBD  scribuntur  pueri. 


XC.]  IN    TEMPORE    PASCHALI  169 

ascensionem  domini  antiphonam 
Sedit  angelus,  uersum  Crucifixum 
tres  de  superiore  gradu  in  pulpito 
conuersi  ad  populum  dicant.  In 
redeundo  antiphona  Christus  resur- 
gens  cum  uersu  Dicant  mine,  qui 
uersus  a  toto  choro  cantetur.  In 
aliis  dominicis  mediis  dicitur  sine 
uersu  Dicant  nunc.  Sacerdos  uersi- 
culum  et  oracionem  dicat,  nulla 
sequente  antiphona  de  sancta  maria. 
Mediis  uero  dominicis  diebus  pas- 
chalis  temporis  usque  ad  ascensio 
nem,  quando  de  dominica  agitur,  ad 
processionem  antiphonam  Ego  sum 
alpha  et  oo  duo  clerici  de  secunda 
forma  in  superpelliceis  conuersi  ad 
populum  cantent  uersum  Ego  sum 
uestra  redempciol\ 


[XC.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFI- 
CIUM  MISSE  IN  FESTIS  SIMPLICI- 
BUS  QUANDO  CHORUS  REGITUR 
PASCHALIS  TEMPORIS. 

Modus  et  ordo  seruicii  prime 
dominice  post  octauas  pasche  serue- 
tur  ut  in  simplicibus  festis  cum 
regimine  chori  paschalis  temporis, 
excepto  quod  ad  missam  primum 
Alleluya  de  festo  erit,  secundum 
Alleluya  unum  de  ebdomada  pasche 
uel  unum  ex  istis,  Alleluya  ft  Mane 
nobiscum,  uel  Alleluya  ft  Oportebat, 
uel  Alleluya  ft  Christus  resurgens, 
uel  Alleluya  ft  Surrexit  altissimus^ 
uel  Alleluya  ft  Surrexit  Christus, 
uel  Alleluya  ft  Christus  mortuus  est; 
et  excepto  quod  alia  dicitur  sequen- 
cia  et  alia  prefacio.] 

F.  22 


I/O  SARUM   CUSTOMS  [XCI. 

XCI.  (43)  LDE  TABULA  FERIALI1  POST 
OCTAUAS  PASCHEj. 

In  omni  secunda  feria,  ab  octauis 
pasche  usque  ad  dominicam  rogacio 
num,  nominatim  scribantur  [pueri] 
ebdomadarii  2ad  primam  leccionem 
et  ad  primum  responsorium2  quando 
de  feria  agitur.  [Item]  in  secunda3 
feria  post  octauas  pasche  scribantur 
duo  pueri  ad  cantandum  Alleluya 
per  ebdomadam  [quisque  per  se], 
In  omnibus  aliis1  obseruetur4  dispo- 
siciotabuleferiarum  alterius  temporis 
[exceptis  precibus  cum  prostracioni- 
bus  ad  uesperas  et  ad  matutinas  et 
ad  alias  horas].  Post  dominicam5 
rogacionum,  in6  secunda  feria  [si] 
lecta  fuerit  exposicio  [euangelii],  et 
tercia  feria  uacauerit ',  ibi  scribantur 
duo  pueri  ebdomadarii  ad  legendum 
et  cantandum  feria  eadem7  [tercia]  Le^ 
sexta,  et  sabbato.  Si  uero  tercia  feria 
non  uacauerit,  uel  in  ea  exposicio 
lecta  fuerit,  tune  ante  sextam  feriam 
non  scribantur.  Tabula  uero  secun- 
de  ferie  post  ascensionem  [domini] 
similis  est  per  omnia  tabule  secunde 
ferie  ante  dominicam  rogacionum. 
In  feriis  autem,  quando  exposicio 
[euangelii]  legenda  fuerit,  ad  primam 
et8  secundam  leccionem,  et  ad  pri 
mum  et9  secundum  responsorium, 
scribantur  diaconi  de  secunda  forma. 
Ad  terciam  leccionem,  et  ad  tercium 
responsorium,  duo  de  superiore  gra- 
du  [scribantur]. 


1  SBD  transpose. 

2  SBD  all  in  the  genitive. 

3  SBD  add  eciam.  *  SBD  obseruatur. 
5  SBD  add  uero.                G  SBD  si. 

7  SBD  in  eadem  feria.       8  SB  insert  ad. 
9  SD  add  ad. 


XCII.]  IN   TEMPORE   PASCHALI  I/1 

[XCII.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFI- 
CIUM  UESPERARUM  ET  MATUTI- 
NARUM  ET  MISSE  IN  FESTIS 
TRIUM  LECCIONUM  SINE  RE- 
GIMINE  CHORI  PASCHALIS  TEM- 
PORIS. 

In  festis  trium  leccionum  sine 
regimine  chori  paschalis  temporis 
ad  uesperas  super  psalm os  feriales 
antiphona  alleluiatica  dicitur,  que  a 
primo  clerico  secunde  forme  incipia- 
tur  :  nullum  responsorium  dicitur  : 
capitulum  et  ymnus  de  communi 
dicuntur,  uersiculus  Tristicia  ueslra  \ 
antiphona  Filie  ierusalem  super 
Magnificat  dicitur,  que  in  superiore 
gradu  incipiatur  pro  uoluntate  can 
toris.  Completorium  uero  paschalis 
temporis  non  mutatur. 

Ad  matutinas  inuitatorium  a 
duobus  dicitur;  antiphona  super 
psalmos  ab  aliquo  clerico  de  se- 
cunda  forma  incipiatur ;  uersiculi 
dicuntur  a  singulis  pueris,  loco  nee 
habitu  mutato.  Prima  et  secunda 
lecciones  primum  et  secundum  re- 
sponsoria  a  duobus  pueris  legantur  et 
cantentur.  Tercia  leccio  et  tercium 
responsorium  a  duobus  de  secunda 
forma  legantur  et  cantentur. 

In  laudibus  una  antiphona  suffi- 

cit  super  psalmos,  que  in  secunda 

forma  incipiatur :    antiphona  super 

Benedictus   ab  aliquo  de  superiore 

gradu  incipiatur.     Ad  primam  et  ad 

alias  horas  modus  et  ordo   seruicii 

seruetur   qui    in    dominicis    diebus 

paschalis  temporis. 

Ad    missam    primum    Alleluya, 

quod   fiat   de   festo,    duo   pueri   in 

superpelliceis  ad  gradum  chori  can- 
tent  ;  secundum  uero  Alleluya  quod 


SARUM   CUSTOMS  [XCTII. 


erit  de  dominica  proxima  cuius  est 
ebdomada,  dicitur  a  duobus  aliis 
pueris  tali  loco  et  habitu. 

Idem  modus  seruetur  in  sabbatis 
quando  fit  plenum  seruicium  de 
sancta  maria  in  paschali  tempore.] 


XCIII.    (85)    [DE]    PROCESSIONE]1    IN 
LETANIA  MAIORE. 

In  letania  maiore,  dicta  missa 
ad  principale  altare,  et  sexta2  can 
tata,  ordinata  processione  ad  gradum 
chori,  [et]  per  medium  chori  et 
ecclesie  exeat  processio  per  ostium 
ecclesie  australe,  3modo  et  habitu 
qui  in  dominicis  diebus4;  excepto 
quod  |hic|  uexilla  processionem5 
precedant,  et  capsule  reliquiarum 
pro  disposicione  sacristarum  [que]  in 
hac  processione  a  duobus  de  secunda 
forma  deferantur6,  [loco  nee]  habitu7 
mutato :  et  sic  eat  processio  [in 
eundo  et  canendo  antiphonam  Ex- 
urge  domine  cum  suo  psalmo]  ad 
ecclesiam  aliquam4  in  urbe  uel 
suburbio;  et  ibi,  cantata  missa4, 
processionaliter  redeant  ad  eccle 
siam,  [cantantibus  duobus  letaniam 
solito  more,]  per  idem  ostium  quo 
[rjegressi8  sunt  [intrent],  et  ita  in 
chorum9  redeant :  et10  finita  letania, 
dicitur  uersiculus  cum  oracione11  ad 
gradum  chori,  habitu  non  mutato. 


SBD  add  QUE  FIT. 

D  cantata  meridie.     SB  cantata  sexta. 

SBD  add  eodem...sicut. 

SBD  transpose. 

D  transposes.     SB  procedunt. 

SBD  deferuntur  a  duobus  &c. 

SBD  non.  8  S  ingressi. 

SD  add  solito  modo.     B  solito  more. 

10  SBD  add  ita. 

11  SBD  dicatur  oracio  cum  uersiculo. 


XCV.]  ROGACIONES 

XCIV.  (42  A)  DE  TABULE  DISPOSICIONE 
IN  INUENCIONE  SANCTE  CRUCIS. 

LIn_,  inuencione  sancte  crucis 
eadem  erit  tabule  disposicio  que  in 
octaua  die  pasche  :  [excepto  quod 
hie  fiat  memoria  de  martyribus  cum 
antiphona  Filie  hierusalem. 

Sciendum  est  quod  antiphona 
et  responsorium  Filie  hierusalem 
dicuntur  in  paschali  tempore  tarn  in 
festo  unius  martyris  siue  confessoris 
quam  plurimorum  martyrum  siue 
confessorum,  et  semper  cum  hiis  uer- 
bis  Filie  hierusalem  uenite  et  uidete 
martyrem,  quia  hoc  dictum  pertinet 
ad  christum  passum  in  hoc  tempore.] 


XCV.   (86  A)   DE   PROCESSIONE   IN   SE- 
CUNDA    FERIA    ROGACIONUM1. 

Feria  secunda  in  rogacionibus 
hoc  eodem  modo  ordinatur  et  pro- 
cedat2  processio  [quo  in  letania 
maiore:]  excepto  quod  [hie]3  dra 
co,  et  deinde  leo  [postea  uexilla 
processionaliter  procedant].  Pre- 
terea  hac  die  exeat4  processio  per 
ostium  [australe  ecclesie]5,  et  proce- 
dat  per6  portam  ciuitatis  occidenta- 
lem,  et  ita  circueundo  ciuitatem  ex 
latere  septentrionali  in  ecclesia 
aliqua7  se  recipi[a]t;  et8,  ibi  cele- 
brata  missa,  per  portam9  orieritalem 
ciuitatis 7  ad  ecclesiam  redeat 10.  Ce 
tera  ut  prius. 


1    SB  PROCESStONES  QUE  FIUNT  IN  ROGACIONIBUS 
ET     IN     UIGILIA     ASCENSIONIS.       D     PROCESSIO     IN 

ROGACIONIBUS.  2  SB  procedit. 

SB  add  precedit,  D  precedat. 
S  eat,  BD  exit. 
SBD  ostium  supradictum. 
SBD  precedit,  D  ad.      7  SBD  transpose. 
D  at.  9S  totamt. 

10  SBD  redit.     Et. 


174 


SARUM   CUSTOMS 


[XCVIII.  32 


XCVI.  (86  B)  DE  PROCESSIONE  IN 
TERCIA  FERIA  ROGACIONUM l. 

Feria  tercia  in  rogacionibus  eat 
processio  per2  portam3  ciuitatis  ori- 
entalem  [predicto  modo  cum  dra- 
cone  et  leone  et  uexillis]  usque  ad 
ecclesiam  eo  die  aliquamf4:  et,  ibi 
celebrata  missa,  ciuitatem  ex  latere 
australi  circueundo  per  portam3 
ciuitatis  occidentalem  ad  ecclesiam 
redeat5  [processio].  Cetera  ut  prius. 

xcvu.    (87)   [DE    PROCESSIONE]   IN 

UIGILIA   ASCENSIONIS6. 

In  uigilia  ascensionis  [domini] 
7fiat  processio  simili  modo  et  ordine 
cum  dracone  et  leone  et  uexillis7 
[sic]ut  in  predictis  feriis8:  [et]  eat9 
processio  ad  locum  destinatum  et 
[solito  more]  redeat10. 

XCVIII.  (6  2 A)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  USERUICII  AD  UESPE- 
RAS  ET  AD  MATUTINAS  IN  DIE 
ASCENSIONIS. 

i.  In  ascensione  domini  ad 
primas  uesperas11  antiphona  super 
psalmos12  ab  aliquo13  ex  parte  decani 


[incipiatur] :    responsorium   tres    de 
excellencioribus  cantent 14 :  antiphona 


32.      DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  ASCENSIONEa  DOMINI. 


i.  In  uigilia  ascensionis  domini 
{ad  uesperas} b  antiphona  super  psal 
mos  inchoetur  ab  aliquo  de  {supe- 
riore  gradu  ab}c  excellencioribus 
[personis]  ex  parte  chori. 

Responsorium  tresx  cantent  dde 
excellencioribus  personis0  d  in  capis 


1  SB  no  separate  heading  but  a  blank  space  is 

left.       D  DE  FERIA  TERCIA  IN  ROGACIONIBUS. 

2  D  ad,  but  per  is  added  above  the  line. 

3  S  totamf.  4  SBD  adeundam. 

5  D  redeant :  et.  6  B  has  no  heading. 

" — 7  SBD  simili  modo  ordinatur  processio. 

8  B  add  excepto  quod  hac  die  retrocedit  draco. 

9  D  eciam. 

10  D  omnibus  ut  supra  peractis. 

ii—11  SBD  IN  ASCENSIONE  DOMINI.     In  uigilia 
ascensionis  ad  uesperas. 

12  SBD  add  inchoetur. 

13  SD  add  excellenciore. 

14  SBD  transpose. 


a  R  DIE  ASCENSIONIS.  b  not  in  R. 

c  not  in  HSAJR. 

d  — d  S   clerici    de    superiore    gradu:    over   an 
erasure. 


XCIX.] 


PROCESSIO   IN   DIE   ASCENSIONIS 


175 


super  Magnificat  ab  executorefofficii] 
illius  diei  inchoetur :  cetera  omnia 
ad  uesperas  et  ad  completorium  ut 
in  ceteris  [maioribus]  duplicibus1 
[festis]  nouem  leccionum. 


2.  Ad  matutinas  in  antiphonis 
incipiendis,  in  leccionibus  legendis 
atque2  responsoriis  cantandis  idem 
modus  et  ordo1  seruetur  ut  in  die 
pasche. 

Ad  primam  et  ad  alias  horas 
|idem  modus  et  ordo  serueturl  qui3 
Lind  octauis  pasche  :  excepto  quod 
hie  ad  secundas  uesperas  respon- 
sorium  cantetur4  a  tribus5  excellen- 
cioribus. 


sericis  ad  gradum  chori :  antiphona 
super  Magnificat  ab  aexecutore 
[officii}x  illius  diei  inchoetur a,  {si 
fuerit  ex  parte  chori :  sin  autem  ab 
excellenciore  ex  parte  chori  incipia- 
tur:}b  cetera  omnia  ad  uesperas  et 
ad  completorium  ut  in  [ceteris]  festis 
dupplicibusx  maioribus  nouem  lec 
cionum. 

2.  Ad  matutinas  in  antiphonis 
incipiendisx  et°  in  leccionibus  legen 
dis  et  responsoriis  cantandis  {et 
de  thurificacione}c  idem  ordo  et° 
modus0  seruetur  utd  in  die  pasche. 

{Ad  laudes  et  ad  primam  et  ad 
omnes  alias  horas  omnia  fiant  ut  in 
octaua  pasche:}6  excepto  quod  hie 
ad  secundas  uesperas  cantaturx 
responsorium  a  tribus  de  excellen- 
cioribus. 


XCIX.    (74)   DE    PROCESSIONE    IN    DIE 
ASCENSIONIS    DOMINI6. 

In  die  ascensionis  [domini  ante 
missam]  ordinatur7  processio  sicut 
in  die  pasche,  excepto  quod  hac  die 
uexilla  [draco  et  leo]  processio- 
nejttj  precedant8,  prius  leo,  deinde 
minora  uexilla  per  ordinem  ;  ultimo 
loco  draco.  Deinde,  inter  subdia- 
conum  et  thuribulum,  duo  de  se- 
cunda  forma  capsulam  reliquiarum 
in  capis  sericis  deferant.  Ipse  quo- 
que  diaconus  eo  die  reliquias  de- 
ferat9,  pro  disposicione  sacristarum. 
Preterea  hac  die  procedat10  processio 


1  SBD  transpose. 

2  SB  et,  D  in.  3  B  ut. 

4  SBD  cantatur.  5  SBD  add  de 

6  SBD  [IN]  DIE  ASCENSIONIS  [ORDO  PROCESSIO- 
Nis.l  7  SBD  ordinetur. 

8  SB  precedunt,  D  procedunt. 
u  S  transposes.  10  SB  procedit. 


» — a  S  aliquo  de  excellencioribus  inchoatur,  J  ab 
<cellenciore  officii  £c. 


b  not  in  HSAJR. 
c  from  S. 
c  not  in  J. 


HSRqu 


1 76 


SARUM   CUSTOMS 


[CII, 


per  medium  chori,  et  'eat  per  me 
dium  ecclesie  per  ostium1  occiden- 
tale,  procedendo  in  septentrionali 
latere  circue[u]ndo  extrinsecus  to- 
tam  ecclesiam  et  atrium,  2per  ostium 
occidentale  sicut  in  dominica  pal- 
marum  intret  processio2. 


c.  (88)  [DE  PROCESSIONE]  IN  UIGILIA 

PENTECOSTES  [AD  FONTESJ. 

In  uigilia  pentecostes  eodem 
modo  et  ordine  nfalt  processio  ad 
fontes  [benedicendos]  sicut  in  uigilia 
pasche  per  omnia. 

CI.  (62  B)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  SERUICII  AD  UESPE- 
RAS  ET  AD  MATUTINAS  IN  DIE 
PENTECOSTES3. 

Modus  et  ordo  seruicii  diei 
pentecostes  seruetur4  per  omnia  qui 
in  die  ascensionis  [domini  tarn  ad 
uesperas  quam  ad  matutinas]. 

CII.  (75  AND  62  C)  DE  PROCESSIONE 
EODEM  DIE  ANTE  MISSAM  CIRCA 
ECCLESIAM5. 

i.  In  die  pentecostes  [ante 
missam]  fiat6  processio  sicut  |in|  die 
Natalis  domini.  Procedat7  autem 
usque  in  atrium  sicut  in  dominica 
palmarum,  et  ita  sine  stacione  pro- 
cedat7  et  intret8  per  ostium  ecclesie 
occidentale. 


33.      DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  DIE  PENTECOSTEN. 


Modus  et  ordo  seruicii  diei 
pentecosten  idem  est  per  omnia  qui 
in  die  ascensionis  [domini]. 


i — i  SBD  exit  per  ostium  'ecclesie."1 

2 — 2  SBD  et  per  predicturn  ostium  Lsicutj  rin1 

die  dominica  palmarum  intra|n|t.     Cetera  ut  in  die 

natalis  f  domini]. 

3  SBD  no  heading,  or  division. 

4  SBD  idem  est. 

5  SBD  |IN|  DIE  PENTECOSTES  [ORDO  PROCESSIO- 

NIS],  °  SBD  ordinatur. 

7  SBD  Procedit.  8  SBD  intrat. 


cm.  35] 


LCetera     sicut     in     die     natalis 
Fdomini]. 


2.  Preterea  seruicium1  trium 
feriarum2,  [scilicet  secunde  tercie 
et  quarte  ferie  ebdomade  pente- 
costes],  sequatur  modum  et  ordi- 
nem  uearundemj  feriarum3  ebdomade 
pasche  in  antiphonis  incipiendis,  et4 
leccionibus  legendis  et4  responsoriis 
cantandis. 


ERDOMADA    PENTECOSTES 

34- 


177 


CIII.  (42B)  DE  TABULA  SINGULARUM 
FERIARUM  EBDOMADE  PENTE- 
CHOSTES5. 

i.  Secunda  [uerol6  tercia  et 
quarta  feria  [ebdomade]  pentecostes 
sequuntur  tabulam  ^arunden^  feria 
rum  ebdomade  pasche.  Quinta6 
sexta  et  septima  feria  [ebdomade]7 
pentecostes  scribantur8  rectores 
chori  de  secunda  forma9  duo.  Lec- 
ciones  sint  in  superiore  gradu  pro 
disposicione  LipsiusJ  componentis 
tabulam.  Ad  primum  responsorium 
scribantur  duo  de  secunda  forma ; 
similiter  ad  secundum  et10  tercium 
[responsorium]  rduon  de  superiore 
gradu  [scribantur]  :  ad  gradale  in 
eisdem11  feriis  [ebdomade]  pasche  et 


DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  SECUNDA  ET°  TERCIA  ET 
QUARTA  FERIA  EBDOMADE 
PASCHEfa. 

Seruicium  uero  trium  feriarum 
pentecostes 

sequiturb  modum  et  ordi- 
nem  [earundem]  feriarum0  ebdomade 
pasche  scilicet  in  antiphonis  incipi 
endis  in  leccionibus  legendis  et  [in] 
responsoriis  cantandis. 

Cetera  omnia  fiant0  ut  in  aliis 
festis  duplicibus  nouem  leccionum 
preter  responsorium  ad  uesperas. 

[35.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  QUINTA  ET  SEXTA  FERIA  ET 
SABBATO  EBDOMADE  PASCHE  ET 
PENTECOSTES. 

i.  Feria  quinta  sexta  et  sabbato 
ebdomade  pasche  et  pentecostes  ad 
matutinas  antiphone  super  psalmos 
in  superiore  gradu  incipiantur  et 
omnes  lecciones  a  clericis  de  supe 
riore  gradu  in  superpelliceis  legantur. 
Omnia  responsoria  ad  matutinas  a 
duobus  dicuntur  in  superpelliceis : 
ita  quod  primum  et  secundum  re 
sponsorium  a  clericis  de  secunda 
forma  dicantur :  gradale  autem  a 
duobus  de  superiore  gradu. 


1  SBD  (chapter  62°)  Seruicium  uero. 

-  SBD  add  sequencium. 

s  D  adds  in.  4  BD  in. 

5  S   has    no    heading.     BD    DE    TABULA    PER 

SINGULAS    FER1AS    EBDOMADE    |PASCE    ET|    PENTE 
COSTES.  G   D  et. 

I  SBD  add  pasce  et.          8  D  scribuntur. 


9  SBD  transpose. 
»  SBD  predictis. 


SBD  ad. 


*    HSARJ   PENTECOSTES. 

'•  S  seruaturt. 


P. 


SARUM   CUSTOMS 


[CIV. 


ad  primum  AUeluya  in  eisdem  feriis 
[ebdomade]  pentecostes  scribantur 
duo  pueri  :  ad1  AUeluya  [in  ebdom- 
ada  pasche  in  eisdem  feriis  et  ad 
ultimum  AUeluya  eisdem  feriis  eb 
domade  pentecostes  scribantur]  duo 
de  superiore  gradu. 


CIV.  (89)  DE    PROCESSIONE    SABBAT1S 
AD  UESPERAS  PER  ESTATEM2. 

In  sabbato  quo3  cantatur4  Deus 
omnium  ad  uesperas  [quando  fit 
processio  ad  crucem]  post  omnes 
Lmemorias  prete^  memoriam  beate 
marie,  fi[a]t  processio  ante5  crucem 
eofdem]  modo  quo  in  sabbato 
ebdomade6  pasche7,  [scilicet  cum 
ceroferariis  et  thuribulario  tantum 
absque  cruce,  excepto  quod  hie  in 
eundo  dicitur  alia  antiphona  de 
cruce  sine  uersu  in  ipsa  stacione 


2.  In  laudibus  antiphona  in 
secunda  forma  incipiatur :  omnes 
uersiculi  ad  matutinas  a  duobus 
pueris  in  superpelliceis  dicuntur : 
Benedicamus  uero  a  duobus  de 
secunda  forma,  et  secundum  Bene 
dicamus  a  duobus  pueris. 

Ad  primam  et  ad  alias  horas 
omnia  fiant  ut  in  festis  in  quibus 
inuitatorium  a  tribus  cantatur,  sicut 
inferius  patebit. 

Ad  uesperas  antiphona  super 
psalmos  in  superiore  gradu  incipia 
tur.  Cetera  ut  supra  in  laudibus.]a 


1  SBD  add  secundum,  D  before  AUeluya,  SB 
after  it. 

2  SBD    IN    SABBAT1S   IN    ESTATE   AD   UESPERAS 
ANTE  CRUCEM. 

3  S  quando.  4  D  adds  ystoria. 

5  SBD  ad.  c  SBD  octauarum. 

7  SBD  end  the  chapter  thus,  excepto  quod  hie 
nullus  uersus  Micitur1  in  stacione  :  et  eodem  modo 
singulis  sabbatis  usque  ad  aduentum  domini,  nisi 
duplex  festum  impedierit. 


from  S. 


CIV.]  PROCESSIO   IN   SABBATIS  179 

ante  crucem ;  antequam  tota  anti- 
phona  cantetur,  ipsa  crux  a  sacerdote 
thurificetur.  Finita  antiphona,  sa- 
cerdos  dicat  uersiculum  et  oracio- 
nem.  Finita  oracione  de  cruce 
statim  processio  redeat  in  chorum. 
Precentor  inchoet  ad  memoriam  de 
sancta  maria  imam  antiphonam  ex 
istis,  Ibo  mihi  uel  Qiiam  pulchra  es, 
uel  Alma  redemptoris  mater.,  uel  Aue 
regina  celorum,  uel  Speciosa  facta  es, 
uel  Beata  del  genitrix,  uel  Sancta 
maria  uirgo. 

Finita  antiphona  de  sancta 
maria,  sacerdos  in  ipsa  stacione  in 
choro  dicat  uersiculum  cum  ora 
cione  de  ea.  Eodem  quoque  modo 
singulis  sabbatis  ad  uesperas  fiat 
processio  ad  crucem,  quando  pro 
cessio  fiat,  usque  ad  aduentum 
domini,  in  eundo  et  redeundo,  nisi 
in  festis  duplicibus,  cum  antiphonis 
supradictis,  exceptis  sabbatis  inter 
octauas  assumpcionis  et  festum 
natiuitatis  beate  marie ;  tune  enim 
tarn  ad  uesperas  in  sabbatis  quam 
ante  missam  in  dominicis  diebus  ad 
processionem  una  antiphona  dicitur 
ex  istis,  Ascendit  Christus,  uel  Tota 
pulchra  es,  uel  Anima  nostra,  uel 
Descende  in  ortum. 

Preterea  dominicis  diebus  infra 
octauas  Assumpcionis  et  natiuitatis 
beate  marie  ubi  processio  ad  primas 
uesperas  fit  ad  crucem,  in  redeundo 
fiat  memoria  cum  hac  antiphona 
Saluator  mundi :  sacerdos  dicat 
uersiculum  cum  oracione  de  omni 
bus  sanctis. 

Similiter  fiat  in  hiis  dominicis 
diebus  ad  processionem  ante  mis 
sam.  1 


i  So 


SARUM   CUSTOMS 


[CVI.  36 


CV.  (44A)  DE  TABULA1  FESTORUM,  IN 
QUIBUS  INUITATORIUM  A  TRIBUS 
CANITUR2. 

In  die  sancti  Thome  apostoli 
tabula  hoc  modo  componitur.  Rec- 
tores  ebdomadarii  non  mutantur, 
sed  tercius  de  superiore  gradu3,  pro 
uoluntate  cantoris,  eis4  in  tabula5  ad 
Inuitatorium  associetur6.  Ad  duas 
primas  lecciones,  et  ad  duo  prima 
responsoria,  scribantur7  pueri  ut  in 
dominicali  tabula5.  Tercia  leccio 
a  subdiacono  secunde  forme,  et 
tercium  responsorium  a  duobus 
eiusdem  ordinis  et  forme  ^lericiSj 
dicantur.  Ad  quartam8  leccionem, 
et  ad  quartum  responsorium,  duo 
diaconi  de  eadem  forma  scribantur9: 
ad  quintam  leccionem10,  et  ad  quin- 
tum  responsorium,  et  deinceps,  scri 
bantur  clerici  de  superiore  gradu, 
ita  tamen  quod  sextum  et  nonum 
responsorium  a  duobus  cantetur. 
[Ad  gradale  duo  pueri  scribantur.] 
Ad  Alleluya  duo  de  superiore  gradu. 
Hec  tabule  disposicio  locum  habet  in 
omni  festo  nouem  leccionum,quando 
Inuitatorium  a  tribus  cantetur11. 


TRIBUS  CANITUR 


CVI.  (446)  QUANDO  INUITATORIUM  A        36.      DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 

IN  FESTIS  ET  OCTAUIS  NOUEM 
LECCIONUM  QUANDO  INUITA 
TORIUM  A  TRIBUS  CANTATUR. 

i.      In    festis    et    [in]    octauis 
[riouem  leccionum]  quandoa  inuita- 


i.    Cantetur1"  autem  [Inuitatori 
um]  a  tribus  in  omni  simplici  festo 


1  SBD  add  SANCTI  THOME  APOSTOLI  ET  ALI- 

UKUM.  '-   SB  CANTATUR. 

'•'  SBD  add  ex  parte  chori. 

"  SBD  transpose. 


J  in  quibu: 


4  D  adds  ut. 

«  SBD  associatur. 

s  D  terciami. 
BD  add  et  deinceps. 


SBD  scribuntur. 

D  scribuntur. 
SBD  cantatur. 


!-  SBD  have  no  heading  or  break  :  but  this 
heading  is  inserted  in  the  margin  of  D,  reading 
cantatur  for  canitur.  ly  SBD  cantatur. 


cvi.  36] 


INUITATORIUM   TRIPLEX 


181 


alicuius  apostolorum  et  euangelista- 
rum  et  in  octaua  [die]  epiphanie1, 
Ascensionis  [domini],  2[apostolorum] 
petri  et  pauli,  Assumpcionis  [et  Natiui- 
tatis]  beate  marie  [ubi  festiuitas  reli- 
quiarum  in  octaua  die  eiusdem  nati- 
uitatis  non  celebretur.  Item  cante- 
tur  a  tribus]  in  festo  beate  marie 
magdalene,  [in  octauis  dedicacionis] 
in  festo3  sancti  Lauren cii4  [in  decol- 
lacione  sancti  JohannisJ  [baptiste] 
et  in  exaltacione  sancte  crucis  jet| 
in  dedicacione5  sancti  Michaelis  in 
monte  tumba  et  [in  festo]  sancti 
Martini  et  sancti  Nicholai6. 


2.  [Sciendum  tamen  quod  om- 
nia  festa  principalia  apostolorum  et 
euangelistarum  et  quatuor  doctorum 
scilicet  Gregorii  Ambrosii  Augustini 
magni  et  Jeronimi  ex  nouo  sunt 
duplicia,  in  quibus  modus  et  ordo 
seruetur  in  tabule  disposicione  et  in 
aliis  ut  in  festo  sancti  Johannis 
baptiste,  nisi  in  hiis  qui  in  tempore 
paschali  eueniunt;  in  quibus  modus 
seruetur  ut  in  inuencione  sancte 
crucis,  excepta  processione. 

In  aliis  festis  apostolorum  et 
euangelistarum  simplex  seruetur 
ordo  ut  notatur  in  festo  quando 
Inuitatorium  a  tribus  canitur.] 


torium  a  tribus  cantatur,  ut  in  festo 
sancti  nicholai  {[in]  octaua  epiphanie, 
[in]  conuersio[ne]a  sancti  pauli, 
cathedra  sancti  petri,  {iohannis  ante 
portam  latinam,  octauis  ascensionis}b 
translacio  sancti  edmundi  archi- 
episcopi,  barnabe  apostoli,  octauis 
de  corpore  christi,  commemoracione 
sancti  pauli,  octauis  apostolorum 
petri  et  pauli,  marie  magdalene,  ad 
uincula  sancti  petri,  [sancti]  laurencii 
[martyris],  octauis  assumpcionis 
beate  marie,  decollaciofne]  sancti 
iohannis  baptiste,  octauis  natiuitatis 
beate  marie,  [sancti]  michaelis  in 
monte  tumba,  [sancti]  martini  epi- 
scopi,  sancti  edmundi  archiepiscopi 
et  [in]  octauis  dedicacionis  eccle- 
sieK 


1  SBD  add  et. 

-  SBD  add  et  in  octauis. 

:!  SBD  et  and  transpose  the  order. 

4  SBD  go  on  letj  octauis   asstunpcioni 

rie.  5  SBD  festo. 


beat 


i;  SBD  end  the  chapter  thus,  In  die  apostolorum 

Khilippi   et  iacobi   seruetur   cursus    tabule    quinte 
irie  ebdomade  pasche  (see  p.  189'. 


il  J  has  genitive  not  ablative  here  and  elsewhere 
this  list.  ''  J  R  omit. 

0  S  et  in  consimilibus. 


I  82 


SARUM   CUSTOMS 


[CVII.  36 


CVII.  (63)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  ^ERUICII  AD  UESPE- 
RAS  ET  AD  MATUTINAS  QUANDO 
INUITATORIUM  A  TRIBUS  CANI- 
TUR  \ 

i.  2In  festo  quando  inuita- 
torium  a  tribus  canitur2,  ad  uespe- 
ras  antiphona  super  psalmos  in 
superiore  gradu  pro  uoluntate  rec- 
toris  incipiatur :  responsorium  duo 
de  eodem3  gradu  [dicant]. 


(P.  44.) 


Uersiculum  duo  pueri  in  super- 
pelliceis  [ad  gradum  chori  dicant]. 


2.  Ad  primas  uesperas 

antiphona  super  psalmos  incipiaturx 
in  primo0  superiorex  gradu.  {aln 
incepcione  quinti  psalmia  tres  pueri 
accepta  licencia  a  rectoribus  chori 
egrediantur  [in  uestiario]  utb  se 
induant  [albis  amictibus],  duo  ad 
cereosx  deferendos  [et]  terciumt0  ad 
turribulum  [portandum]}d.  {Quod 
per  totum  annum  obseruetur  quando 
chorus  regitur.  Ita  quod  in  festis 
duplicibus  exeant  duo  pueri  ad 
thurribulum  portandum,  ut  supra- 
dictum  est  °Post  inchoacionem 
quarti  psalmi  exeant  duo  clerici  qui 
assignati  sunt  ad  responsorium  in 
uestiario  ad  capas  de  serico  assu- 
mendas}6.  Responsorium f  a  duo- 
bus  de  superiore  gradu  in  capis 
sericis  ad  gradum  chori  dicitur0. 

In  penultimo  uersu  hymni  exeats 
sacerdos  ad  capam  sericam  sumen- 
dam  in  uestiario. 

Omnes  uersiculi  ad  utrasque 
uesperas  et  ad  matutinas  a  duobus 
pueris  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori  pariter  stantesfh  dicuntur. 


I—*    SBD  IN   KESTO  SANCTI  THOME  AFOSTOL1. 

--  SBD  In  uigilia  sancti  thome  apostoli. 
:J  SBD  superiore. 


a--!t  S  Post  terciuin  uero  psalmum 
l>  S  et.  c  S  tercius. 

d  not  in  HAJR.  c  from  S. 

f  S    Incipiatur    autem    responsorium,    et    su 
uersus  cum  Gloria  cantatur... gradum  chori. 
K  J  exiet.  ''  HSJR  stantihus. 


37]  TIIURIFICACIO  183 

37.  DE  MODO  THURIFICANDI  ALTARE 
IN  OMNIBUS  SIMPLICIBUS*  FESTIS 
ET  [IN]DOMINICIS  ET  IN  OCTAUIS 
ET  INFRA,  IN  QUIBUS  CHORUS 
REGITUR  ET  IN  COMMEMORACIO- 
NIBUSa  BEATE  MARIE  [PER  TO- 
TUM  ANNUM]. 

(P.  44.)  Dum  uersiculusb  canitur,  intro- 

eant  ceroferarii,  et  acceptis  cande- 
labris  ueniant  obuiam  sacerdoti  ad 
gradum  presbiteriic:  dprocedat  puer 
cum  turribulo  ad  sacerdotem  dicendo 
Benedicite  :  respondeat  sacerdos 
[benedicat  thus]  sic  benedicendo, 
Ab  ipso  sanctificchtr  \Jioc  incenswii\  in 
cuius  honore  incensum  cremabitur,  in 
nomine patris  et  filii  et  spiritus  sancti 
\Amen\ 

Et  sic  inponat  thusd  in  thuribu- 
lum  et  procedat  ad  altare,  et,  facta 
genuflexione  ante  altare  {terram 
[de]osculando}e,  incenset  [ipsum] 
altare  primo  ter°  in  medio  {deinde 
ter°  in}f  dextera  parte  postea  £  ter°  in 
sinistra  parte0 :  [deinde  iterum  in 
medio] h;  exinde  ter°  ad°  imaginem 
'beate  marie  hoc  est  in  medio 
altaris,  postea  arcam  in  qua  contin- 
entur  reliquie,  deinde1  thurificando 
altare  circueat  altare0. 

Hoc  peracto  sacerdos  ad  extre- 
mum°  gradum  ante  altare  ad°  altare0 
se  inclinet,  et,  precedentibus  cero- 

a  J  COMMBMORACIONE.  b  R  HCrSUst. 

K  A  chori. 

.1 — d  H  deinde  ad  gradum  chori  dicat  thuribu- 
larius  Benedicite :  sacerdos  respondeat  Domitius 
Sequatur  Ab  eo  benedicatiir  hoc  incensum  in  cuius 
honore  cremabitur  in  nomine  patris  &c.  Deinde 
ponatur  thus;  SRA  deinde  ibidem0  sacerdos,  bene- 
dicens  (AR  benedicendo)  thus  ponat ;  J  deinde 

sacerdos  benedicat  thus  sic  dicendo Amen, 

ponat. 

«  not  in  SR.  '  not  in  H. 

*•'  R  et  tune.  h  from  H. 

' — >  H  De  qua  est  ecclesia  postea. ..the  MS  ends 
here.  ASJR  de  sancto"  de°  quo  est  ecclesia: 
deinde, 


1 84  SARUM   CUSTOMS  [38 

ferariis  et  thuribularioa  b  solus  ille 
episcopus  si  presens  fuerit  scilicet 
in  sede  sua  thurificet  et  sic  in  stallob 
huic  officio  deputato  {in  sinistra 
parte  chori}c  se  recipiatd. 


38.       DE  CHORI  THURIFICACIONE6. 

(P.  44-)  i.     Deinde   [ipse]   puer    ipsum 

sacerdotemx  ibidem  thurificet.  Pos- 
tea  [thurificet]  rectores  chori0,  inci- 
piens  a  principal! :  deinde  superio- 
rem  gradum  ex  parte  decani,  incipi- 
ens  fa  decano,  ipsum  scilicet  thurifi- 
cando  extra  formulas  uel  infra 
formulas,  inchoando  ab  eo  qui 
eius  stallo  stat  proximior  si  decanus 
non  fuerit  presens f:  postea  supe- 
riorem  gradum  ex  parte  cantoris 
eodem  ordine :  exinde  secundas 
formas  et  primas  simili  ordine  ita 
uts  puer*  ipse  singulos  [clericos]  in- 
censando  illis  inclinet.  {Si  uero 
episcopus  fuerit  officii  executor 
ipsum  in  sede  sua  capellanus  pro- 
prius  incensabit.}h  Hec  autem 
[omnia]  fiant  dum  antiphona  super 
Magnificat  Lincipitur  et  [psalm  us] 
psallitur*.  J{Sciendum  est  eciam 
[quod]  ceroferarii  sacerdoti,  dum  in 
locum  suum  se  recipiat,  continue 
non  assistunt  sed  tanturn  unus  cero- 
ferariorum  in  sinistra  parte  chori 
ante  sacerdotem  stat  supra  gradum 
chori,  reliquus  in  dextera  parte  chori 


n  S  thuribulp. 

b  — b  SAJR  in  stallo  sacerclotali  ebdpmadario. 

<•  not  in  AJ.  d  J  reincipiat. 

«•  C  gives  no  separate  heading.  S  treats  the  first 
sentence  as  part  of  cap.  52. 

f — f  SAJR  ab  ipso  decano  uel  a  proximiore 
stallo,  eo  absente.  8  SJR  quod. 

h  not  in  SAJR. 

j — »  R  incipiatur  et  canitur  psalmus. 

j  not  in  SJR. 


CVII.  38] 


THURIFICACIO 


2.  Antiphona  super  Magnificat 
in  superiore  gradu  [incipiatur]  : 
[primum]  Benedicamus  duo  de  se- 
cunda  forma1  [dicantj : 

secundum  Benedicamus  unus  rpuern 
dicat,  loco  nee  habitu  mutato. 


Cetera  omnia  ad  uesperas  et  ad 
completorium  ut  in  dominicis  [die- 
bus]. 


supra  gradum  chori  eundem  altero 
ad  alterum  conuerso  donee  sacerdos 
ibidem  a  puero  incensetur ;  et  tune 
ad  gradum  suppremum  altaris  reuer- 
tentes  ubi  candelabra  cum  cereis 
dimittere  solent,  ibi  expectent 
quousque  Magnificat  dicitur.  Dum 
ergo  antiphona  super  Magnificat 
canitur,  sacerdos  ad  gradum  chori 
accedat  et  puer  ebdomadarius  lec- 
cionis  deferat  ei  librum  cum  lumine 
semper  in  superpelliceo :  reuersis 
tune  ceroferariis  et  sacerdoti  assis- 
tentibus  altero  ad  alterum  conuerso 
ipse  sacerdos  ibidem  dicat  oracio- 
nem.} 

Hoc  aautem  per  totum  annum3 
obseruetur  ad  utrasque  uesperas 
et  ad  matutinas  ad  Magnificat 
et  [ad]  Benedictus  [per  totum 
annum]  quando[cunque]  chorus 
regitur,  nisi  in  festis  duplicibus 
tantum :  tune  enim  thurificetur 
altare  a  duobus  sacerdotibus  et 
chorus  a  duobus  pueris,  ut  supra- 
dictum  est. 

2.  Antiphona  super  Magnificat 
in  superiore  gradu  inchoetur.  Pri 
mum  Benedicamus  a  duobus  [clericis] 
de  secunda  forma  post  sacerdotem 
in  superpelliceis  pariter  stantibus 
dicitur.  Secundum  uero°  Benedica 
mus  si  habeatur,  [semper]  ab  uno 
solo  puero  ex  alia0  parte  chori 
quarn0  principali  dicitur,  loco  nee 
habitu  mutato. 

Ad  completoriumx  utrumque 
antiphona  super  psalmos  in  secunda 
forma  incipiatur  :  uersiculus  ab  uno 
solo  puero  ex  parte  chori  principali 
dicitur,  loco  nee  habitu  mutato. 


SB  add  in  superpellicei? 
F. 


SJ  etiam  R  a'. 


24 


1 86 


SARUM   CUSTOMS 


[cvii.  38 


3.     Ad  matutinas  inuitatorium  a 
tribus  in  capis  sericis1  cantetur. 


Prima  et  secunda  antiphona  in 
secunda2  forma  [incipiantur] :  tercia 
[autem]  a  subdiacono  in  secunda 
forma;  quarta  [antiphona]  a  diacono 
in  secunda3  forma  ex  opposite. 
Quinta  [antiphona]  et  deinceps  in 
superiore  gradu  pro  uoluntate  rec- 
toris  [discurrant]. 

[Singuli  uersiculi  ad  uesperas  et 
ad  matutinas  a  duobus  pueris  ad 
gradum  chori  in  superpelliceis  di- 
cuntur.] 

Lecciones  [autem]  legantur4 
habitu  non  mutato  5et  responsoria 
similiter  cantentur  per  ordinem 
sicut  in  tabula,  quando  inuitatorium 
a  tribus  cantetur,  prenotatum  est ; 


ita  quod5  tercium  sextum  et  nonum 


Antiphona  super  Nunc  dimittis 
in  superiore  gradu  incipiatur. 

3.  Ad  matutinas  rectores  eb- 
domadarii  non  mutantur,  sed  tercius 
clericus  de  superiore  gradu  in  capa 
serica  pro  uoluntate  cantoris  eis 
associatura  ad  inuitatorium  cantan- 
dum  cum  suo  psalmo  Uenite. 

Prima  et  secunda  antiphone  a 
pueris  incipiantur  :  b  tercia  a  subdia 
cono  de  secunda  forma ;  quarta  a 
diacono  de  eadem  form  a b. 

Quinta  et  [sic]  deinceps  in  supe 
riore  gradu  {pro  uoluntate  can- 
torum}c  [incipiantur  ascendendo 
gradatim]. 


Prima  et  secunda  leccionesd  a 
duobus  pueris  legantur :  primum  et 
secundum  responsorium  similiter  a 
singulis  pueris  cantentur,  loco  nee 
habitu  mutato.  Tercia  leccio  a 
subdiacono6  de  secunda  forma  lega- 
tur :  [et]  tercium  responsorium  a 
duobus  de  secunda  forma  in  super 
pelliceis  ad  gradum  chori  cantetur : 
quarta  leccio  et  quartum  respon 
sorium  a  fduobus  diaconisf  de 
secunda  forma  dicantur :  quinta 
leccio  et  quintum  responsorium,  et 
sic  deinceps,  a  clericis  de  superiore 
gradu,  habitu  non  mutato,  legantur 
et  cantentur;  ita  tamen0  quod  sex- 


i  SBD  transpose.  -  SBD  prima. 

3  SBD  de  eadem.  *  SBD  leguntur. 

6 — 5  SBD  rresponsoria  cantantur  similiter  habiti 
non  mutato1;  excepto  quod. 


a  J  associetur. 

b— b  SJR   tercia  et  quarta  a  clericis   SR  add 
secunde  forme.  c    RJ  omit. 

d  R  Prima  leccio  et  secunda. 
e  SAJR  ab  uno  clerico. 
'— f  SAJR  clericis. 


CVII.  38] 


INUITATORIUM   TRIPLEX 


I87 


responsorium    |a  duobus|    in  super- 
pelliceis  cantentur1. 


4.  In  laudibus  antiphone  [super 
psalmos]2  hinc  hide  discurrant  pro 
uoluntate  rectorum,  ordine  seruato 
[et]  incepto3  tercie  et  quarte  anti- 
phone  :  cetera  Lomniaj  ut  ad  primas 
uesperas. 


[Et]  ad  primam  et  ad  alias  horas 
omnia  fiant  ut  in  dominicis  [diebus]. 


turn  et  nonum  responsorium  a  duo- 
bus  dicuntur0  in  superpelliceis  ad 
gradum  choria  :  {et  omnes  lecciones 
in  puipito  legantur,  habitu  non 
mutato.}b 

4.    In  laudibus  omnes  antiphone 
inc  secunda  forma  discurrant : 


cetera  omnia  sicut  ad  primas 
uesperas  expleantur.  {Preterea  ad 
utrasque  uesperas  et  ad  matutinas 
ad  Magnificat  et  [ad]  Benedictus 
thurificetur  altare  ab  uno  [solo] 
sacerdote  uidelicet  ab  executore 
officii  in  capa  serica :  chorus  uero 
ab  uno  solo  puero.}d 

Ad  primam,  antiphona  super 
psalmos  ein  secunda  forma6  incipia- 
tur :  antiphona  super  Quicunque 
uult  in  superiore  gradu  [incipiatur]  : 
responsorium  lesu  Christe  ab  uno 
solo  puero  dicitur  ex  parte  chori, 
loco  nee  habitu  mutato.  Ad  terciam 
principalis  rector  ebdomadarius 
ymnum  incipiat  uel  incipi  faciat  ab 
aliquo  inf  superiore  gradu,  loco  nee 
habitu  mutato :  Antiphona  super 
psalmos  incipiatur  a  secundo0  clerico 
de  secunda  forma  ex  parte  chori,  et 
ita  cetere  antiphone  ad  ceteras  horas 
per  ordinem  discurrant :  psalmum 
intonet  uel  intonari  faciat  predictus 
rector  chori  ab  aliquo  de  superiore 
gradu. 

Nulla  enim  ympnix  incepcio  uel 
psalmi  intonacio  fieri  debeat  ulla§ 


1  SBD  dicantur. 

2  SBD  add  in  secunda  forma. 

3  SBD  add  inchoatione. 


'A  R  cantentur.  b  not  in  S. 

u  J  det.  d  nut  in  S. 

e  -e  S  a  primo  clerico  de  secunda  forma  ex  parte 
chori.  f  SR  de. 

s  R  debet  nulla. 


1 88  SARUM    CUSTOMS  [CVII.  38 

die  per  annum  nisi  in  superiore 
gradu,  quando  chorus  non  regitur. 

Notandum  [est  autema]  quod  in0 
nullo  festo  per  annum,  licet  dupplex 
festum  fuerit,  regaturb  chorus  ad 
primam  nee  ad  alias  horas  neque  ad 
completorium,  nisi  tantum  ad  utras- 
que  uesperas  et  ad  matutinas  et  ad 
missam,  ut  supra  dictum  est. 

Responsorium  in  secunda  forma 
a  clerico  proximo  illi  qui  incipitx 
antiphonam  dicitur.  Capitulum  et 
collectam  dicat  sacerdos,  loco  nee 
habitu  mutato. 

Similis  modus  [et  ordo]  [objser- 
ueturc  in  ceteris  horis  dicendis. 

Ad  utrasquefd  uesperas  anti- 
phona  super  psalmos  in  secunda 
forma  incipiatur:  cetera  omnia  sicut 
ad  primas  uesperas  preter  respon- 
sorium. 

{Et  notandum  quod  ad  horas 
que  sine  interuallo  missam  secuntur 
nulli  licet  intrare  chorum  nisi  qui 
misse  interfuerint,  preterquam  ad 
uesperas  in  quadragesima  quando 
de  feria  agitur  :  tune  intrare  possunt 
hii  qui  hore  none  uel  alie  hore  diei 
interfuerint. 

In  feriis  eciam  intrare  possunt 
ad  completorium  et  in  festis  nouem 
leccionum  quamuis  omnino  nulle 
hore  diei  prius  interfuerint,  et  simili- 
ter  in  festis  sanctorum  nouem  leccio 
num  qui  his  ante  prandium  non 
interfuerint :  et  tune  similiter  ad 
uigilias  mortuorum  et  ad  collacionem 
quolibet  tempore.}6 


S  eciam  R  enim. 

R  regitur.  c  S  seruatur. 

SRJ  semndas.  e  not  in  SAJR. 


CVIII.  39] 


INUITATORIUM   TRIPLEX 


189 


CVIII.    (64)    ADAPTACIO     HUIUS     DIEI        39. 
ET1    IN     ALIIS     FESTIS     QUANDO 
INUITATORIUM    EST   TRIPLEX2. 


1.  Iste  modus  et  ordo  seruicii 
seruetur  in  omnibus  festis  et  octauis 
nouem    leccionum    quando    Inuita- 
torium  est  triplex. 

In  die  apostolorum  philippi  et 
lacobi  seruetur  modus  et  ordo 
3  seruicii  ut  in  quinta  feria:J  eb- 
domade  pasche  :  excepto  quod  hie4 
ad  primas  uesperas  responsorium  La 
duobuSj  de5  superiore  gradu  [cante- 
tur],  et  nulla  [ad  uesperas  neque  ad 
matutinas]  fi[a]t  processio. 

2.  In    festo    sancti     lohannis 
ante     portam     latinam6    et    sancti 
Marci 

et  sancti 

Barnabe  apostoli  quando  ante  pen- 
tecosten  contigerit7,  antiphona  super 
psalmos  ad  primas  uesperas  in  supe 
riore  gradu  [incipiatur].  Cetera8 
omnia  ad  uesperas  et  ad  comple- 
torium  ut  in  festis  nouem  leccionum, 
quando  Inuitatorium  a  tribus  dicitur. 

Ad  matutinas  antiphone  super 
psalmos  in  superiore  gradu  [discur- 
rant]. 

Lecciones  et  responsoria  habitu 
non  mutato  dicantur,  excepto  9quod 
in  festo  sancti  lohannis  ante  portam 


1   SB    ADAPTACIO    EIUSDEM     D    DE    APTACIONE 
EIUSDEM.  2   S  DUPLEXt. 

— 8  SBD  quinte  ferie. 
D  hiis  SBD  add  dicitur.       5  D  in. 
SBD  transpose.  7  SB  contingit. 

SBD  Etcetera. 

— '•>  SBD    tercio    responsorio    quod    in    super- 
pelliceis  dicetur. 


ADAPTACIO  EIUSDEM  SERUICII 
IN  ALIIS  FESTIS  ET  OCTAUIS 
TRIUM  LECCIONUM  QUANDO 
INUITATORIUM  EST  TRIPLEX 
SCILICET0  IN  PASCHALIX  TEM- 
PORE. 

i.  Iste  modus  et  ordo  {seruicii 
seruetur  in  hiis  festis} a  et  in  octauis 
[scilicet] 


2.  sancti   iohannis 

ante  portam  latinam,  et°  in  octauis 
ascensionis  domini  et  in0  transla- 
cioneb  sancti  edmundi  [archijepi- 
scopi  et  sancti  barnabe  apostoli 
quando  ante  pentecosten  conti 
gerit0; 


tune  enim  d antiphona  super  psalmos 
ante  lecciones  in  superiore  gradu 
incipiaturd. 


a  R  omits. 

c  R  euenerit. 

<>  -*  R  antiphone...incipiantur. 


J  translacionist. 


190 


SARUM   CUSTOMS 


[cviii.  39 


latinam  et  sancti  Barnabe  apostoli, 
quando  ante  pentecosten  contigerit, 
tercium  responsorium  in  superpel- 
liceis  ad  gradum  chori  dicitur  a 
duobus  de  secunda  forma9. 


3.  Cetera  omnia  ad  matutinas 
et  ad  alias  horas1  [fiant]  ut  in  festis 
ceterorum2  apostolorum  nouem  lec- 
cionum. 

[In  festo  tamen  sancti  Nicholai 
idem  modus  et  ordo  seruetur  qui  in 


Prima  leccio  et  primum  respon 
sorium  adicunturxa  duobus  diaconis 
de  secunda  formaa,  habitu  non 
mutatob. 

{Secunda  et  tercia  leccio,  secun- 
dum  et  tercium  responsorium  a 
clericis  de  superiore  gradu  dicuntur 
pro  uoluntate  tabulam  componentis. 
Ita  quod  tercium  responsorium  a 
duobus  cantetur}c,  {ad  gradum  chori 
in  superpelliceo}d;  {et  legantur 
omnes  lecciones  in  pulpito,  habitu 
non  mutato.}6 

{Alleluya  a  duobus  de  superiore 
gradu  dicitur. 

In  aliis  uero  festis  simplicibus 
cum  regimine  chori  a  pasche  usque 
ad  pentecosten,  prima  et  secunda 
lecciones,  primum  et  secundum  re- 
sponsoria  a  clericis  de  secunda 
forma  dicuntur :  tercia  leccio  et 
tercium  responsorium  a  clericis  de 
superiore  gradu :  si  infra  octauas 
ascensionis,  responsorium  dupliciter: 
si  extra  simpliciter.  Alleluya  a 
duobus  de  superiore  gradu. }f 

3.  Cetera  omnia  ad  utrasque 
uesperas  et  ad  matutinas  et  ad 
omnes  alias  horas  sicut  in  festis 
nouem  leccionum  inuitatorium  tri 
plex  habenciumfs  expleantur. 

P.  42. 


i  SBD  add  diei. 
2  SBD  aliorum  and  transpose. 

a  —  a  SR  a  clericis  de  recunda  forma  dicuntur. 
''  R  loco  nee  habitu  mutato. 
c  not  in  J.                           d  not  in  JR. 
e  not  in  SJ.                          f  not  in  SR. 
g  SJR  habentibus. 

CIX.]  TABULA   FESTORUM    PASCHALIS   TEMPORIS 

festis  quando  Inuitatorium  est  tri 
plex  :  excepto  quod  ad  inatutinas 
octauum  responsorium  a  diacono 
solo  de  secunda  forma,  totus  uersus 
Affluens  a  toto  choro  cantetur :  finito 
uersu  idem  diaconus  repeticionem 
responsorii  solus  cantet] 


CIX.  (45)  DE  TABULA  [iN  DIE]  MARCH  f 
ET  ALIORUM  FESTORUM  PASCHA 
LIS  TEMPORIS1. 

In  Jestoj2  sancti  Marci,  et  sancti 
Johannis  ante  portam  latinam,  et3 
sancti  Barnabe  [apostoli],  quando 
ante  pentecosten  cont^gerjt4,  ita 
fiat  tabula.  Ad  primam  leccionem, 
et  ad  primum  responsorium  scriban- 
tur  duo  diaconi5de  secunda  forma6; 
ad  secundam  et7  terciam  leccionem, 
et  ad  secundum  et  tercium  respon.- 
sorium  scribantur  clerici  de  superiore 
gradu,  pro  uoluntate  componentis 
tabulam,  ita  quod  responsorium 
tercium8  a  duobus  cantetur.  Ad 
Alleluya  duo  de  superiore  gradu. 
In  aliis  uero  festis  simplicibus8  cum 
regimine  chori,  ab  octauis  pasche9 
usque  ad  pentecosten,  prima  et 
secunda  leccio,  et  primum  et  secun 
dum  responsorium,  a  clericis  10de 
secunda  forma  legantur  et  canten- 
tur10.  Tercia  leccio,  et  tercium 
responsorium11  a  clericis  de  superiore 
gradu.  Si  infra  octauas  ascensionis 
[domini  tale  festum  simplex  cum 


I  SBD  SANCTI  MARCI  ET  PARIUM  FESTORUM  IN 
PASCHALI    TEMPORE. 

SB  festis.  a  D  uel. 

S  contingunt  B  contingit. 
D  canomci.  6  SBD  add  et. 

D  adds  ad.  8  SBD  transpose. 

SBD  a  pasca. 
10  _io  SBD  secunde  forme  rdicantur\ 

II  S  adds  dicantur  here. 


192  SARUM    CUSTOMS  [CX. 

regimine  chori  euenerit,  tercium] 
responsorium  [erit]  duplex1 :  si 
extra,  [erit]  simplex2. 


CX.  (46)  DE  TABULA  INFRA  OCTAUAS, 
ET  IN  DOMINICIS  [DIEBUS]3 
LINFRA  OCTAUASj,  ET  IN  IPSIS 
OCTABIS  [QUI  SCRIBUNTUR  IN 
TABULA  PROPALABO]. 

Infra4  octauas  quaslibet  sequen- 
dus  est  usus  tabule  feriarum5, 
Lexceptis  prostracionibus  et  Inuita- 
torio.j  Dominica  infra  octauas 
sequatur  tabulam6  aliarum  domi- 
nicarum,  nisi  in  dominicis  infra 
octauas  Natiuitatis7  domini,  et  epi- 
phanie,  et  assumpcionis,  et  Nati 
uitatis  beate  marie 8,  in  quibus 
nonum  responsorium  a  duobus  can- 
tetur9.  Ipse  octaue  apostolorum 
sequantur  tabulam10  sui  temporis 

[Et  si  octaua  dies  natiuitatis 
sancti  lohannis  baptiste  aut  sancti 
Martini  in  dominica  euenerit,  fiat 
seruicium  de  dominica  et  medie 
lecciones  de  festo  sancti  lohannis 
et  sancti  Martini.  In  octaua  die 
sancti  Laurencii  memoria  fiat  de  eo 
tantum  ad  uesperas  et  ad  matutinas 
et  missa  in  capitulo  propter  octauas 
assumpcionis  beate  Marie  que  sunt 
cum  regimine  chori.  Cetera  omnia 
ut  in  ordinali  scribitur.] 


de 


SBD  dupliciter. 

SBD  simpliciter  and  add,  Alleluya  a  duobus 
uperiore  gradu.  3  B  adds  ET. 

SBD  add  autem. 
SBD  cursus  tabule  ferialis. 
D  tabulas.  7  SBD  natalis. 

SBD  add  uirginis.  9  SBD  cantatur. 

D  transposes. 


42]  DE   OCTAUIS    ET   COMMEMORACIONIBUS 


42.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
INFRA  OCTAUASa  CUM  REGIMINE 
CHORI  ET  IN  SINGULIS  COM 
MEMORACIONIBUS  BEATE  MARIE 
EXTRA  TEMPUSb  PASCHE. 

Modus  [et  ordo]  seruicii  infra 
octauas  cum  regimine  chori,  ad 
omnes  horas  diei,  omnia  fiant  sicut 
in  festis  simplicibus  nouem  leccio- 
num  sui  temporis  preter  respon- 
sorium  ad  uesperas. 

Ad  matutinas  prima  antiphona 
a  primo  clerico  de  prima  forma  c 
incipiatur  :  secunda  [antiphona]  a 
suo  pari  ex  opposite  in  eadem  forma: 
tercia  antiphona  a  secundo  clerico 
de  prima  forma  c  incipiatur.  {Quarta 
antiphona  a  primo  clerico  secunde 
forme  incipiatur.}  d  Cetere  autem0 
antiphone  in  eadem  forma  discur- 
rantx  hinc  inde. 

In  feriis6  uero  infra  octauas 
ascensionis  domini  prima  antiphona 
super  psalmos  ante  lecciones  in 
prima  forma  inchoetur  ;  secunda  et 
tercia  in  secunda  forma  :  fad  primam 
leccionem  et  ad  primum  respon- 
sorium  scribantur  duo  pueri  ebdom- 
adarii:  ad  secundam  leccionem  et 
ad  secundum  responsorium  duo 
clerici  de  secunda  forma:  et  [ad] 
terciam  leccionem  et  ad  tercium 
responsorium  duo  clerici  de  supe- 
riore  graduf. 

Eodem  modo  fiat  seruicium  in 
singulis  commemoracionibus  beate 
marie  extra  tempusb  pasch[al]e. 


a  J   IN  FESTIS  SIMPLICIBUS. 

l>  J  TEMPORisf.  c  SJR  prime  forme, 

d  from  R.  c  J  festis. 

f  SAJR  lecciones  et  responsoria  [sic]ut  in  aliis 
feriis  extra  octauas  de  quibus  postea  dicetur. 


IQ4  SARUM   CUSTOMS  [43 

{43.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFICIUM 
IN  FESTIS  SIMPLICIBUS  CUM 
REGIMINE  CHORI  IN  TEMPORE 
PASCHALI  ET  IN°  SINGULIS  COM- 
MEMORACIONIBUS  BEATE  MARIE 
EIUSDEMa  TEMPORIS.}b 

In  festis  simplicibus  cum  re- 
gimine  chori  inuitatorium  triplex 
non  habenti[bu]s  a  pascha  usque  ad 
pentecosten,  ad  utrasque  uesperas 
[et  ad  matutinas]c  et  ad  omnes  alias 
horas  diei  omnia  fiant  sicut  in  ceteris 
festis  simplicibus  nouem  leccionum 
alterius  temporis. 

Ad  matutinas  antiphone  super 
psalmos  ante  lecciones  in  superiore 
gradu  incipia[n]tur. 

Prima  et  secunda  lecciones  pri- 
mum  et  secundum  responsoria  a 
clericis  de  secunda  forma  legantur 
et  cantentur.  Tercia  leccio  et  tertium 
responsorium  a  clericis  de  superiore 
gradu  dicuntur. 

Et  si  infra  octauas0  ascensionis 
domini  contigerit,  tercium  respon 
sorium  a  duobus  de  superiore  gradu 
canteturx  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori:  {[et]  omnes  lecciones  semper 
leganturx  in  pulpito,  habitu  non 
mutato}d. 

Ad  laudes  omnes  antipbone  in 
secunda  forma  discurrant.  Cetera 
ut  supradictum  est  expleantur. 

Eodem  modo  fiat  seruicium  in 
singulis  commemoracionibus  beate 
marie  ab  octauis  pasche  usque  [ad] 

pentecosten. 

p-  93- 


a  SA  paschalis,  R  pasche  tempore. 
b  C  has  no  heading.  c  not  in  SR. 

d  not  in  S. 


CXI.]  DE   FESTIS   TRIUM   LECCIONUM  195 

CXI.  (656)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  SERUICII  AD  PRIMAS 
UESPERAS  ET  AD  MATUTINAS  IN 
FESTIS  TRIUM  LECCIONUM  SINE 
REGIMINE  CHORI  ET  IN  QUIBUS- 
DAM  LOCIS  IN  COMMEMORACIO- 
NIBUS  BEATE  MARIE  UIRGINIS1. 

In  festis  trium  leccionum  sine 
regimine  chori  et  in  omni  com- 
memoracione  beate  marie'2,  jnodus 
et  ordo  seruetur  3  qui  in  feriis  per 
omnia,  nisi4  in  quibusdam  5 festis 
trium  leccionum  et  octauis  et5  com- 
memoracionibus  beate  marie^.  In- 
uitatorium  a  due-bus  cantetur7. 

[Ad  uesperas  antiphone  et  psalmi 
feriales  dicuntur.  Cetera  ut  in  ordi- 
nali  scribitur. 

Ad  uesperas  et  ad  matutinas  ab 
octaua  Epiphanie  usque  ad  quin- 
quagesima  fiat  memoria  de  sancta 
maria  et  de  omnibus  sanctis :  et  a 
Deus  omnium  usque  ad  aduentum 
domini  fiat  memoria  de  cruce  et  de 
sancta  maria  et  de  omnibus  sanctis 
in  talibus  festis. 

In  octaua  sancti  Andree  memoria 
fiat  de  aduentu  et  de  sancta  maria. 

In  paschali  tempore  in  festis 
sine  regimine  chori  et  in  profestis 
diebus  memoria  fiat  de  cruce  et  de 
sancta  maria  et  de  omnibus  sanctis 
ad  uesperas  et  ad  matutinas. 

Quandocunque  fit  plenum  ser- 
uicium  in  conuentu  de  sancta  maria 
et  in  commemoracionibus  eiusdem, 
ad  uesperas  super  psalmos  feriales 

1  SBD  no  heading;  this  is  the  end  of  chapter  65. 

2  SBD  uirginis.  3  B  omits,  S  transposes. 
4  SB  add  quod. 

SB  talibus  festis  et  in  ipsis. 
SB  uirginis. 

7  SBD  dicitur : — in  hiis  scilicet : — chapter  cxii. 
follows. 


196  SARUM   CUSTOMS  [CXI. 

hec  sola  sufficit  antiphona  Post 
partum.  Capitulum  secundum  tern- 
pus,  ty.  Virgo  parens  Christi :  uel 
Speciosa  facta  es.  Deinde  modus  et 
ordo  seruetur  ad  uesperas  et  ad 
matutinas  sicut  in  feriis  infra  octauas 
assumpcionis  eiusdem.  Preterea 
fiant  matutine  cum  nocturno  in 
omnibus  festis  trium  leccionum  que 
infra  septuagesimam  euenerint  usque 
ad  quinquagesimam  et  Inuitatorium 
simplex  erit.  In  quadragesima  uero 
nihil  fiat  trium  leccionum  nisi  ad 
uesperas  et  ad  matutinas  de  sancta 
maria. 

Preterea  si  purificacio  in  domi- 
nica  septuagesime  uel  sexagesime 
uel  quinquagesime  contigerit,  ibi 
celebretur  et  ystoria  dominicalis  per 
ebdomadam  cantetur  :  scilicet  tercia 
quinta  et  sexta  feria  cantetur :  sab- 
bato  de  sancta  maria.  Eodem  eciam 
anno  nihil  fit  de  sanctis  uedasto  et 
amando  nisi  memoria  ad  uesperas 
et  ad  matutinas  de  sancta  maria:  et 
responsoria  ferialia  et  antiphone 
super  laudes  eo  anno  pretermittan- 
tur  omnino. 

Preterea  in  quacunque  feria  puri 
ficacio  beate  marie  euenerit,  in 
sabbato  sequenti  solet  fieri  com- 
memoracio  de  sancta  maria.  Si  in 
hoc  festo  festum  trium  leccionum 
euenerit,  uoluntati  cantoris  com- 
mittitur  utrum  si  uelit  de  festo  siue 
de  sancta  maria  agere.  Simili  modo 
post  octauas  Assumpcionis  et  Nati- 
uitatis  beate  marie  nisi  uigilia  uel 
festum  nouem  leccionum  impedierit. 

Supradictus  uero  modus  et  ordo 
commemoracionis  beate  marie  in 
sabbatis  in  ecclesia  Sarum  agitur. 


cxn.  45] 


INUITATORIUM   DUPLEX 


197 


Sunt  autem  quedam  festa  trium 
leccionum  sine  regimine  chori  in 
quibus  ad  matutinas  nocturnus 
dicitur  scilicet  Petronille  uirginis 
sancti  Bertini  abbatis  sancte  Tecle 
uirginis  et  sancti  Romani  confessoris : 
et  inuitatorium  erit  simplex  et  Te 
deum  laudamus  non  dicitur,  et  ad 
missam  gradale  ab  uno  puero  in 
superpelliceo,  Alleluya  ab  alio  tali 
habitu  ;  ambo  cantentur  ad  gradum 
chori.  Excepto  quod  si  festum 
sancte  petronille  uirginis  in  paschali 
tempore  celebretur  uel  infra  octauas 
sancte  trinitatis  euenerit,  Inuitato 
rium  erit  duplex,  Te  deum  laudamus 
dicitur  ad  matutinas  nocturnus  non 
dicitur:  ad  missam  gradale  a  duobus 
pueris  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori  cantetur :  Alleluya  a  duobus 
de  secunda  forma  cantetur  eodem 
loco  et  habitu.] 


CXII.  (66)  DE    FESTIS   TRIUM   LECCIO-  [45.       HEC    SUNT    FESTA    ET    OCTAUE 

NUM   SINE   REGIMINE   CHORI    IN  IN    QUIBUS    INUITATORIUM    DU- 

QUIBUS    INUITATORIUM    A    DUO-  PLEX    HABETUR.]a 
BUS    CANTETUR    PER    ANNUM1. 


[Sciendum  est  quod  quedam  sunt 
festa  et  octaue  trium  leccionum  sine 
regimine  chori  in  singulis  mensibus 
in  quibus  ad  matutinas  Inuitatorium 
erit  duplex,  uidelicet  quod  a  duobus 
dicitur.  Scilicet  in  omnibus  festis  sine 
regimine  chori  paschalis  temporis  et 
in  omnibus  festis  trium  leccionum 
qui  contingunt  infra  ebdomadam 
sancte  trinitatis.l 


in 


octauis    et     infra 


sine1 


Preterea 
octauas0 

regimine  chori  et  in  quibusdam 
festis  trium  leccionum  [sine  regi 
mine  chori] c  cum0  dicitur  inuita- 
torium  a  duobus  clericis0  de  secunda 
forma  ad  gradum  chori,  habitu  non 
mutatod  :  in  hiisx  uidelicet0  e: — 


1    SBD    IN     QUIBUS     FESTIS    TRIUM     LECTIONUM 
INUITATORIUM  A  DUOBUS  CANTATUR. 


a  The  heading  is  only  in  R. 

b  R  cum.  c  from  J. 

3  R  scilicet. 


d  R  adds  cantetur. 


SARUM   CUSTOMS 


[CXII.  45 


Mense  lanuarii. 
Sancti  luliani1  confessoris 
TSanctel  Agnetis  secundo. 

Mense  februarii. 
Sancti  Blasii  fepiscopil2 
Sancte  luliane  [uirginis].3 


Mense  iunii. 

[Sancti  Nicomedis  martyris] 
|Sanctorum|  Marcellini  et  Petri. 
|  Sancti  |  Bonefacii  [episcopi]4 
[Sanctorum]  Basilidis  Cyrini  Naboris 

et  Nazarii. 
[Sanctorum]  uiti  et  Modesti  et  Cre- 

scentie5. 

[Sanctorum]  Primi  et  Feliciani6. 
[Sanctorum  Ciriaci  et  lulite  matris 

eius  :] 

[Sanctorum]  Marci  ref  Marcelliani7. 
[Sanctorum]    Geruasii   et    prothasii 

[martyrum]. 


Mense  ianuarii. 
Sancti  iuliani  episcopi 

Agnetis  secundea. 

Februarii. 
Blasii  episcopi 
luliane  uirginis. 

Sciendum  [est]  quod0  si  hec 
predicta  festa  infra  septuagesimam 
euenerint,  habent  inuitatorium0  sim 
plex  :  preterea  omnia  festa  trium 
leccionum  sine  regimine  chori  ab 
octauis  pasche  usque  ad  pentecosten 
habent  inuitatorium  duplex  :  simili- 
ter  omnia  taliax  festa  que  contingunt 
infra  ebdomadamb  sancte0  trinitatis 
et  corporis  christi  [nisi  festum  sancte 
etheldrede  uirginis  et  sancti  leonis 
pape  quando  cum  nocturno  dicun- 
turt  propter  uigiliam.]c 

Mense  julii'H 

Marcellini  et  petri 

Bonefacii  [sociorumque  eius]e 

Cyrini  et  naboris  et  nazareif 

Viti  et  modesti 


Marci  et  marcelliani 
Geruasii  et  protasii 


1  SBD  add  episcopi  et         2  D  adds  et  martiris. 

2  SBD  add  Sciendum  autem  quod  si  hec  pre 
dicta  festa  infra  septuagesimam  euenerijijt  inuita 
torium   erit   simplex :    preterea    omnia    festa    sine 
regimine  chori  ab  octauis  pasche  usque  ad  pente 
costen  inuitatorium  habent  duplex  :  similiter  omnia 
talia  festa  que  contingunt  infra  ebdomadam  sancte 
trinitatis. 

4  SBD  add  sociorumque  eius. 

5  S  puts  crescentia  first. 

6  SBD  put  two  places  earlier. 

7  SD  add  martyrum. 


a  SJ  R  secundo.  b  R  octauas. 

c  from  J. 

d  SJ  iunii.  e  from  R. 

f  SJ    Basilidis    sirini  et    naboris,    R   Basilidis 


sociorumque  ems. 


CXTI.  45] 


INUITATORIUM    DUPLEX 


199 


Translacio  sancti  edwardi  [regis  et 

martyris] 
[Sanctorum]  lohannis  et  pauli  [mar- 

tyrum]. 

Mense  iulii. 
[Octaue  sancti  lohannis  Baptiste.] 

[Sanctorum]  Processi  et  martiniani 
[martyrum]. 

[Sanctorum]  septem  fratrum  |  marty 
rum  | 

Translacio  sancti  Benedicti. 

Sancti  Kenelmi  rregisnl. 

[Sanctorum]    septem    dormiencium 
[m  arty  rum  J. 

|  Sancti  |  Sampsonis  repiscopr2. 

[Sanctorum]    Faustini   Simplicii3  et 
Beatricis  [martyrumj. 

[Eodem  die  sancti  Olaui  regis] 

[Sanctorum]  Abdon  et  sennen  [mar 
tyrumj. 

Mense  augusti. 

[Sancti]  Stephani  pape  |  et  |  martyris. 

[Sancti]  Oswaldi  regis  et  martyris 

[Sanctorum]     Sixti     Felicissimi     et 
Agapiti. 

[Sanctorum]     ciriaci     sociorumque 
eius4. 

[Sancti]  Tiburcii  rmartyris~>. 

[Sancti]  Ypoliti  rmartyrisn. 

[Sancti]  Rufi  rmartyris] 

[Sanctorum]  Felicis  et  Adaucti  [mar 
tyrumj. 

Mense  Septembris. 
Translacio  sancti  Cuthberti. 
[Sanctarum]  Cipriane  et  lustine5. 


[Translacio  sancti  Edwardi  regis  et 

martyris 
Johannis  et  Pauli 

[Mense]  Julii]3 
octauarum  sancti  iohannis 
[baptiste] 
[Sanctorum]  Processi  et°  martiniani 

[Sanctorum]  Septem  fratrum 

translacio[nis]  sancti  benedicti 
[Sancti0]  Kenelmi  regis 
[Sanctorum]  Septem  dormiencium 

[Sancti]  Sampsonis  episcopi 
[Sanctorum]  Felicisb  simplicii  faus- 
tini  et  beatricis 

[Sanctorum]  abdon  et  sennes 

[Mense0]  Augusti. 
Sancti  stephani  pape  et  martyris 
Oswaldi  regis  [et  martyris] 
[Sanctorum]     Sixti     felicissimi     [et 

agapiti] 
[Sancti]  Ciriaci  sociorumque  eius 

{[Sancti]  Tiburcii  martyris 

[Sancti]  Ypoliti  sociorumque  eius}c 

[Sancti]  Ruffi  martyris 

[Sanctorum]  Felicis  et  adaucti  [mar 
tyrum] 

Cuthburge  uirginis. 
[Mense]  Septembris. 

[Translacio]  Sancti  Cuthberti 

[Sanctorum]     Cipriani     et     lustine 
[martyrum] 


1  BD  add  et  martyris. 

2  D  adds  et  martyris,  B  adds  et  confessoris. 

3  BD  Felicis  simplicii  faustini,  S  Felicis  faustini 
simplicii.  4  D  adds  martyrum. 

5  D  adds  uirginis. 


from  SJR. 
omitted  in  J. 


R  sociorumque  eius. 


200 


SARUM   CUSTOMS 


[CXIII 


[Sanctorum]  cosme  et  damiani  [mar- 
tyrumj. 

Mense  octobris. 
[Sanctorum]  Marci  retn  marcel  lifa^ni  | 

et  Apulei 
[Sancti  Gereonis] 
[Sancti]    Nigasii    sociorumque    eius 

[martyrum]. 

[Sancti]  Kalixti  pape  ret  martyris1. 
[Sanctarum]    undecim    millia   uirgi- 

nurn 
[Sanctorum]  Crispini  et  crispiniani 

|  martyrum  | 

Mense  nouembris. 
|  Sanctorum  |  ''quatuor1  coronatorum 

[martyrum]. 

[Sancti]  Bricii  episcopi1. 
[Sancti]  Aniani  episcopi2. 
Octaue  sancti  Martini3. 

Mense  Decembris. 
Octaue  sancti  Andree4. 

[In  hiis  uidelicet  festis  trium 
leccionum  sine  regimine  chori  in 
quibus  Inuitatorium  duplex  fiat  ad 
matutinas  non  dicitur  Inuitatorium 
Regem  martyrum  nee  Regem  co?i- 
fessorum  nee  Regem  uirginum  sed 
Inuitatoria  que  in  festis  nouem 
leccionum  notantur  in  communi 
sanctorum.] 

CXIII.  (lOo)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  MISSE  IN  FESTIS5 
TRIUM  LECCIONUM  [SINE  REGI 
MINE  CHORI]. 

Similis  modus  seruetur6  [ad 
missam]  in  festis  trium  leccionum 


[Sanctorum]  Cosme  et  damiani 

[Mense]  Octobris. 

[Octt]    Marci     marcelli    et    apulei 
[martyrum] 

[Sanctorum]    Nicasii     sociorumque 

eius 

[Sancti]  Kalixti  pape 
[Sanctarum]    Undecim   millia  uirgi- 

num 
[Sanctorum]   Crispini   et  crispiniani 

[martyrum]. 

[Mense]  Nouembris. 
[Sanctorum]  Quatuor  coronatorum 

[Sancti]  Bricii  episcopi 

Octauarum  sancti  martini. 

[Mense]  Decembris. 

Octauarum  sancti  andree. 

Sciendum  est  eciam  [quod]  per 
totum  annum  dicitur  inuitatorium 
a  duobus  infra  octauas  [et  in 
octauis]a  que  sunt  sine  regimine 
chori  quando  de  octaua  fit  serui- 

cium. 

P.  24. 


1  SB  add  et  confessoris.    2  S  confessoris. 

'A  D  adds  episcopi.  4  SD  add  apostoli. 

5  D  FESTO. 

6  D  obseruatur,  SB  seruatur. 


from  SJR. 


CXIV.]  DE    MODO   CONFICIENDI   CRISMA  2OI 

[sine  regimine  chori]  qui  in  feriis, 
exceptis  prostracionibus1,  [scilicet 
gradale  ab  uno  solo  puero  in  super- 
pelliceo  ad  gradum  chori  cantetur : 
Alleluya  ab  alio  eodem  loco  et 
habitu.  In  talibus  uero  festis  trium 
leccionum  ad  matutinas  Inuitatorium 
erit  simplex.  In  aliis  uero  festis 
trium  leccionum  et  infra  octauas  et 
in  octauis  sine  regimine  chori,  ad 
matutinas  quando  Inuitatorium  a 
duobus  cantetur,  ad  missam]  gradale 
a  duobus  pueris  in  superpelliceis  ad 
gradum  chori  cantetur2;  Alleluya 
uero  a  duobus  de  secunda  forma, 
eodem  loco  et  habitu.  Qui  modus 
seruicii  seruetur3  in4  commemora- 
cionibus  beate  marie5  per  annum 
[quando  plenum  seruicium  fiat  de 
ea  in  conuentu].6 


CXIV.    (103)    DE    MODO   CONFICIENDI 
CRISMA  IN  CENA  DOMINI7. 

In  cena  domini8,  ad  introitum 
misse,  procedat  episcopus  festiue9 
ordinata  ad  altare  [sic]ut  in  aliis 
festis10  duplicibus :  assistant  eciam 
ei  due  [persone]  de  excellencioribus 
personis11  in  capis  sericis  ad  dedu- 
cendum  eum  ad  altare,  ubi12  intersit 
confession!,  unus  a  dextris  [et] 
reliquus  a  sinistris,  locis  tamen13 
reseruatis  principal!  diacono  et 


1  SBD  et  exceptis  festis  in  quibus  inuitatorium 
a  duobus  cantatur.     In  talibus  enim  festis. 

2  SBD  cantatur.  3  SBD  seruatur. 
4  SB  add  omnibus.  5  SB  uirginis. 

e  SBD  add  In  festo  tamen  trium  leccionum  quo 
A  lleluya,  Laudate  pueri  dicitur,  cantatur  idem 
Alleluya  a  duobus  pueris  in  superpelliceis  ad  gra 
dum  fchoril.  7  SBD  EODEM  DIE. 

8  SBD  Eodem  die. 

9  SBD  cum  processione  festiua. 

10  SBD  transpose.  "  D  adds  ecclesie. 

12  SBD  qui  intersint. 

13  B  adds  debitis,  S  locis  non  debitis. 

F.  26 


202  SARUM    CUSTOMS  [CXIV. 

[principal!]  subdiacono,  ubi1  facta 
absolucione  abscedant.  Deinde 
peragatur  seruicium  solito  more 
usque  Te  igitur  \clementis  sime~\ 
LEpiscopo  tamen2  Te  igitur  dicentCj 
ordinentur  ministri  ecclesie3  tres, 
amictibus  Let  albis  tantum  indutij, 
tria  deferentes  uexilla,  et  alii  tres 
ministri  diaconi  simili  habitu,  tribus 
syndonibus  humeris4  precincti  ad 
deferendum  tres  ampullas  oleo  pie- 
nas5  mundissimo,  unam  de  oleo 
infirmorum,  aliam  de  oleo  sancto, 
terciam  ad  ^on^ecrandum  crisma  ; 
unaqueque6  autem  ampullarum  dis- 
crecionis  titulamf7  super  se  habeat 
scriptamf,  [super]  prima[m]  oleum 
infirmorum,  [super]  [secundajn] 
oleum  sanctum,  [super]  [terciajn] 
Crisma.  Unus  autem  in  alba8  ad 
deferendum  tabernaculum  sericum 
[se  preparat].  Tres  quoque  archi- 
diaconi  in  capis  sericis,  scilicet 
archidiaconus9  Wiltesirie  et  10Archi- 
diaconus  Dorcestrie,  usinguli  suas 
ampullas  impleant11  oleo  a  se  ad  hoc 
preparato12.  Percantato13  Te  igitur 
usque  [ad]  \ipse\  sed  uenie,  largitor™, 
antequam  dicatur  Per  quern  hec 
omnia,  Domine™,  Archidiaconus 
Berkesyrie  accedat  per  medium 
chori  ad  altare,  quern  precedat 
minister  deferens  oleum  infirmorum, 


»  SBD  qui. 

2  SB  itaque  and  transpose. 

;!  SBD  in  ecclesia.  4  SBD  humeros. 

5  D  transposes.  6  S  unamquemquet. 

7  SD  titulum...scriptum. 

8  SBD  eciam  rsit"  in  albis. 

9  SBD  add  Berkesirie  et  duo  uice  unius. 
1°  SBD  Tercius. 

11 — u  SD  singulis,  D  singulas  (B  suas)  ampullas 
implentibus. 

12  BD  comparato,  S  comparataf. 

w  SBD  add  que. 

w  SB  add  gitesitmus,  SBD  add  admitte. 

15  SBD  add  semper  \bona\  creas. 


CXIV.]  DE    MODO   CONFICIENDI    CRISMA  203 

precedente1  alio  ministro  cum 
uexillo.  Deinde  episcopus  super 
ampullam  ipsam2  ter  crucis  ^ignunij 
faciat,  ac  ter  in  ea2  sufflet,  ministro 
oleum  deferente  et  subministrante. 
Deinde  perficiat3  episcopus  exorcis- 
mum,  audientibus  tantum  ministris 
qui  secus  altare  stent4,  sine  Dominus 
uobiscum,  et  sine  Oremus.*  Hiis 
peractis,  [idem]  Archidiaconus  cum 
suis  ministris  eo  modo  quo  accessit 
abscedat.  Deinde  peragatur  missa 
usque6  perueniatur  ad  benedic- 
cionem  super  populum.  Tune 
accedat  Archidiaconus  Wiltesyrie 
eo  modo  et  ordine  quo  alius  archi- 
diaconus  accessit,  cum  ampulla 
continente  oleum  sanctum,  super 
quam  episcopus2  ter7  signum  crucis 
faciat,  et  ter  in  ea  sufflet2,  et  sic 
olei  exorcismum  ad  baptizandum, 
modo  predicto8,  [et]  postea  episco 
pus2  oracionem  dicat  super  oleum, 
cum  Dominus  uobiscum,  et9  Oremus. 
10  Post  hec,  reuertente  pontifice11 
ad  sedem  suam,  preparentur  ministri, 
per  septem12  ordines,  ad  deportan- 
dum  crisrna.  In  primo  ordine 
precedant  uexilla.  In  secundo  duo 
ceroferarii  albis  induti.  In  tercio 

duo  thuribula,  in  simili  habitu.     In  • 

quarto  duo  subdiaconi,  a  latere 
episcopi  uenientes,  habitu  non  mu- 
tato,  deferant  duos  codices  euan- 
geliorum13.  In  quinto,  diaconus 
[qui]  ampullam  deferat2  cum  oleo, 


1  D  adds  et,  SB  eciam.        2  SBD  transpose. 
3  D  faciat.  *  SD  slant. 

5  SB  add  Sicut  fit  in  omni  exorcismo :    deinde 
sequatur   oracio   sine  Dominus   nobiscum   et  sine 
Or  emus. 

6  SBD  usquequo.  ~  D  tibif. 

8  SBD  add  perficiat.          y  SBD  add  cum. 
10  B  prefixes  Et.  11  D  episcopo. 

12  SBD  sex.  13  SBD  euangelii. 


2O4  SARUM    CUSTOMS  [CXIV. 

ad  crisma  consecrandum,  super  quern 
deportetur  tabernaculum ;  eundem 
et1  precedant  tres  pueri,  in  super- 
pelliceis,  cantantes  ymnum  O  re- 
demptor  et  alios  uersus  qui  sequun- 
tur;  choro  semper  repetente  primum 
uersum.  In  sexto  ordine  duo2 
cruces  [que]  deportentur  a  duobus 
acolitis  ad  altare  ministrantibus, 
habitu  non  mutato,  sub3  tabernaculo, 
una  [crux]  a  dextris  deferentis  am- 
pullam,  alia  a  sinistris,  Lipsam  am- 
pullan^subsequentis4;  deinde  Archi- 
diaconus  Wiltesyrie  et  archidiaconus 
Dorcestrie  in  medio  constituti5,  et 
ita  processionaliter  ad  altare  acce- 
dant. 

[Et]  ymno  dicto,  reuertatur  epi- 
scopus  ad  altare,  et  porrigatur  ei 
ampulla6  cum  oleo,  que  habet  cris- 
matis  inscripcionem.  Deinde  mis- 
ceatur  ei  balsamum  ab  episcopo, 
super  quam  episcopus  ter  signum7 
crucis  faciens,  et  ter  sufflens8  in  ea, 
conuersus  ad  orientem,  in9  cornu 
altaris  ita  benedicat  crisma,  inci- 
piens )0  alta  voce  [ymnum]  Veni  crea 
tor",  cum  genuflexion e  ;  et  ita  totus 
ymnus  cantetur  [et]  ut  primus  uersus 
a  clericis  secus  altare  assistentibus12 
cantetur,  secundus  [uersus]  a  toto 
choro, et  ita  alternatim  [omnes  uersus 
tocius]  ymni  cantentur 13.  Quo  dicto, 
sequatur14  benediccio,  scilicet  Hec 
mixtio™  liquorum™  \  deinde  oracio 


1  SBD  eciam.  2  SB  due,  B  cereicest. 

a  D  sedf.  4  SBD  subsequentes. 

5  SBD    archidiaconi,  archidiacono    dorset'    in 
medio  constitute. 

6  B  ampullamt.  7  SBD  transpose. 

8  BD  sufflans.  9  SBD  add  dextro. 

1°  SBD  dicens.  u  SBD  add  spiritus. 

12  SBD  stantibus. 

13  SBD  ymnus  cantetur. 

'*  SB  subsequatur.  15  SBD  commix tio, 
M  SBD  add  et  cetera. 


CXV.]  PROCESSIONES  205 

cum  Dominus  uobiscum  et  cetere 
oraciones  sequentes.  Quibus  dictis, 
episcopus  dicat  alta  uoce  Per  omnia 
secula  seculorum  \_Amen].  Dominus 
uobiscum, — Sursum  cor  da, — Gracias 
agamus  [doming  deo  nostro\>  cum 
sequente  prefacione.  Post  predictas 
benedicciones,  minister,  ampullam 
crismatis1  sindone  qua  precinctus 
est  cooperiat,  eamque  in  dextra 
parte  altaris,  quousque  Agnus  dei 
cantetur,  cum  reuerencia  teneat. 
Postea  episcopus  dicat  alta  uoce  Per 
omnia  secula  ! seculorum'2' :  [et]  3dia- 
conus  qui  euangelium  legerit  dicat3, 
Htimiliate  uos  ad  benediccionem. 
Deinde  sequatur  benediccio  super 
populum.  Post  benediccionem 
[datam],  dicat  episcopus  Pax  do- 
mini*.  Tune  cantor  incipiat  Agnus 
dei,  et  deferatur  uas  crismatis  a 
predicto  ministro  episcopo  deoscu- 
landum,  [et]  postea  in5  loco  pacis, 
in  choro6  deferatur  eo  ordine  quo 
chorus  solet  thurificari ;  postea7 
inchoet8  cantor  communionem,  et 
ita  seruicium  debito  modo9  com- 
pleatur. 


CXV.  (90)  DE  MODO   ET  CAUSA  UENE- 
RACIONIS  ET  PROCESSIONIS10. 

Sunt11  preterea  quedam  proces- 
siones  [in  ecclesia  sarum  constitute] 
causa8  ueneracionis,  ad  suscipien- 


1  SBD  add  deferens,  earn. 

2  SBDadddeinde. 

3 — 3  SB   dicat  diaconus   qui  euangelium  legit : 
D  the  same  inverted. 

4  SBD  Etpax  eius.          *  SBD  eciam. 
G  SBD  chorum.  "  SBD  sicque. 

8  SBD  transpose, 
a  BD  more. 

10   SBD  PROCESSIONES  QUE  FIUNT  UENERACIONIS 

.CAUSA.,.  u  SBD  Fiunt. 


206  SARUM    CUSTOMS  [CXVI. 

dum  regem,  archiepiscopum,  uel1 
proprium  episcopum  [ecclesie  sa- 
rum]  uel  Legatum  :  quod2  eodem 
modo  et  habitu  ordinetur  jDrocessiOj 
sicut3  in  duplici  festo.  Procedat 
autem  per  medium  chori  et  ecclesie, 
et  per  ostium  ecclesie  australe  exeat4, 
usque  ad  locum  destinatum  incedat, 
ibique  personam  suscipiendam  in 
processione  due  excellenciores  per- 
sonein  redeundo  suscipiant,et  eadem 
uia  qua  accesserant  usque  ad  gradum 
altaris  adducant ;  qua  [processione] 
,  ibij  adorandum  prostrata,  sacerdos5 
excellencior  oracionem5  super  eum 
dicat. 6 


cxvi.   (91)  [DE]  PROCESSIO[NE]  AD 

HOMINEM  MORTUUM  USUSCIPIEN- 


Si  uero7  mortuus3  homo  sit 
suscipiendus  [in  ecclesia  sarum] 
eodLemJ  modo8  ordinetur  processio, 
et  incedat  [quo  ut  supra  contra 
regem  uel  archiepiscopum],  in  alio 
tamen  habitu  [quo  prius:  ita  quod]9 


i  SBD  et.  -  SBD  que. 

3  SBD  ordinantur  quo  in  duplicibus  festis.    Pro- 
cedunt. 

4  SBD  exeunt. ..incedentes. 

5  SBD  transpose. 

6  S  has  in  the  lower  margin,  Preces  super  lega- 
tum  uel  episcopum  suscipiendum. 

Pater  noster.  Et  ne  nos  Ostende  nobis, 
domine,  misericordiam.  Domine  saluum  fac  ser- 
uum  tuurn.  Mitte  ei,  domine,  auxilium  de  sancto. 
Esto  ei,  domine,  turris  fortitudinis.  Nichil  proficiat 
inimicus  in  eo.  Domine  deus  uirtutum  conuerte 
nos.  Domine  exaudi  oracionem  meam. 

Oremus.  Rege  quesumus,  domine,  famulum 
tuum  legatum  uel  episcopum  nostrum,  et  interce- 
dente  beata  dei  genitrice  maria  cum  omnibus 
sanctis  tuis,  gracie  tue  in  eo  dona  multiplica,  ut  ab 
omnibus  liber  offensis,  et  temporalibus  non  destitua- 
tur  auxiliis,  et  sempiternis  gaudeat  institutis  ;  per. 

Uel.  Omnipotens  sempiterne  deus,  miserere 
famulo  tuo  N.  et  dirige  eum  secundum  tuam 
clemenciam  in  uiam  salutis  eterne,  ut,  te  donante, 
tibi  placita  cupiat,  et  tota  uirtute  perficiat ;  per. 

7  SBD  add  cum  processio^e,. 

8  S  adds  et  ordine.  9  BD  add  quia. 


CXVIT.]  EXEQUIE    MORTUORUM  2O/ 

sacerdos  in  hac  processione  et 
ministri  [eius]  in  albis  incedant1,  [et 
ceteri  ministri  altaris:]  chorus  autem 
in  capis  nigris.  Et  cum  ad  locum 
destinatum  uenerit2  processio,  cada- 
uer  ipsum  sacerdos  aqua  benedicta 
aspergat,  deinde  thurificet.  Postea 
uero  in  ecclesiam  redeant,  et  si 
canonicus  fuerit  cuius  corpus  de- 
fer[a]tur,  in  choro  deferetur3;  sin 
autem,  in  ecclesia4  extra  chorum, 
dicta  oracione  [dejrelinquatur. 


CXVII.  (104)  DE  MODO  EXEQUENDI 
OFFICIUM  IN  EXEQUIIS5  MOR 
TUORUM. 

In  uigiliis  mortuorum  [absente 
corpore]  trium  leccionum  extra  tern- 
pus  paschale  [ad  uesperas]  ad  Pla 
cebo*  [prima]  antiphona  super  psal- 
mos  [sufficit  quod]  in  superiore 
gradu  [incipiatur]6  7uersiculus  ante 
Magnificat  [ah  uno  clerico  de  se- 
cunda  forma  dicitur,  antiphona  super 
Magnificat  vn.  superiore  gradu  inchoe- 
tur;  item  antiphona  super  Benedicts 
ad  Dtrigey.  Psalmi  quoque  post 
Magnificat  et8  Benedictus  in  supe 
riore9  gradu  inchoentur.  Oraciones 
dicantur  a  sacerdote,  habitu  nee 
loco  mutato10,  sed11  ad  altare  con- 
uerso,  uel  prostrato. 


I  SBD  incedunt.  2  SBD  peruenerit. 
:!  SBD  chorum  deferatur. 

4  SBD  transpose. 

5  SD  uiGiLiis,B UIGILIA,  D transposesoFFiciUM. 
G  D  inchoetur. 

1 — 7  SBD  Lsimiliterj  antiphona  super  Magnificat 
uersiculus  ante  Magiiificat\  similiter. 
s  SBD  add  post.  9  SBD  eodem, 

10  D  habitu  non  mutato  nee  loco, 

II  SD  add  uel. 


208  SARUM    CUSTOMS  [CXVII. 

Ad  Dirige  Jhec  sola  sufficit 
antiphona  Dirige  [uersiculus  Com- 
placeat  tibi  domine  ut  eruas  me.  In 
laudibus  hec  sola  sufficit  antiphona 
Exidtabunt,  que  et  antiphona  Dirige 
in  superiore  gradu  inchoentur :  et 
ad  Dirige  nouem  psalmi  dicuntur 
secundum  ordinem  nocturnorum  et 
uersiculus  ut  ad  primas  uesperas  in 
secunda  forma  dicitur;  similiter]1 
lecciones2  in  secunda  forma  legantur,3 
responsoria4  ab  eisdem  lectoribus 
cantentur,  loco  nee  habitu5  mutato. 
In  prostracione6  tenentur  esse  clerici, 
dum  oracio  dominica  dicitur  ante 
lecciones.  [Et  dicto  a  sacerdote  Et 
ne  nos  et  a  choro  Sed  libera  nos, 
incipiat  lector  leccionem  et  omnes 
surgant  et  sedeant  in  stallis  suis.] 
Post  Benedictus  quoque,  eodem 
modo  [seruetur  ordo]  quo  post 
Magnificat  ad  Placebo. 

Sciendum  autem7  quod  nunquam 
fiant  prostraciones8  in  uigiliis  mor- 
tuorum  in  paschali  tempore,  nee  in 
aliquo  festo  trium  [leccionum]  uel 
nouem  leccionum,  nee  in  commem- 
oracionibus9  beate  [marie]  uirginis, 
nee  in  octauis  nee  infra  [octauas] 
sanctorum8.  In  uigiliis  uero  sim- 
plicibus8  nouem  leccionum  prima 
antiphona10  ad  Placebo  in  superiore 
gradu  inchoetur;  cetere  n  antiphone 
in  prima  forma  discurrant,  exceptis12 
antiphona  super  Magnificat,  et  prima 


1 — 1  SBD  uero  tarn   antiphona  super  psalmos 
quam  ad  laudes  quam  ad  Benedictus  in  superiore 
gradu  inchoetur,  [etl  uersiculi  similiter. 
SBD  add  uero.  3  SBD  add  et. 

D  adds  similiter. 
SBD  habitu  nee  (D  non)  loco. 
SBD  add  autem.  '  SBD  .est,  eciam. 

SBD  transpose. 
SBD  commemoracione. 
1  SBD  add  super  psalmos. 
u  SBD  add  omnes.  12  gpo  excepta. 


CXVII.]  EXEQUIE   MORTUORUM  209 

antiphona  super  psalmos  ad  Dirige, 
et  prima  antiphona  1  super  psalmos 
in  laudibus1,  et  antiphona  super 
Benedictus,  que  in  superiore  gradu 
discurrant2.  Tres  prime  lecciones 
in  prima  forma  legantur,  habitu  nee 
loco  mutato;  sua3  quoque  respon- 
soria  ab  eisdem  lectoribus  cantentur. 
Tres  medie  lecciones  in  secunda 
forma  cum  suis  responsoriis  eodem 
modo  legantur  et  cantentur4.  Tres 
ultime  lecciones  in  superiore  gradu 
cum  suis  responsoriis5  eodem  modo6 
dicantur,  ita  tamen  ut7  secundus 
uersus  ultimi  responsorii  in  eodem 
gradu  ex8  opposite  dicatur;  tercius 
[uersus]  similiter  ex  parte  chori  in 
eodem  gradu  dicatur:  cetera  ut9 
predictum  est  sunt  exequenda. 

Iste  modus  seruicii  mortuorum 
locum  habet  in  omni  anniuersario 
et  trigintali,  post  primum  diem 
trigintalis.  In  anniuersariis  tamen 
simplicium  canonicorum,  ultimum 
responsorium  a  duobus  de  superiore 
gradu  dicatur  ad  gradum  [chori] 
habitu  non  mutato,  10cum  suis  tribus 10 
uersibus.  In  primo  quoque  trigin 
tali11  simplicis  canonici12,  eodem 
modo  ultimum  responsorium  cante- 
tur13,  sed  tamen  post  ultimum  Luer- 
sumj  [responsorii]  ab  ipsis  cantori- 
bus  [idem]  responsorium6'14  repeta- 
tur,  et  a  choro  percantetur :  preterea 
sexta  leccio  in  superiore  gradu,  cum 
suo  responsorio  dicitur. 

In   anniuersariis15  Archidiaconi, 

i—1  SB  super  (D  ad)  laudes. 

2  SBD  discurrunt.  3  D  omnia. 

4  SBD  dicantur.  5  D  uersibus. 

6  SBD  transpose.  7  D  quod. 

8  SBD  ab.  o  SBD  sicut. 

io_io  D  transposes.  "SB  die  trigintalis. 

12  D  canonicist.  1S  SBD  dicatur. 

14  SBD  add  ad  gradum.  w  SBD  add  uero. 

F,  27 


2IO  SARUM   CUSTOMS  [CXVII, 

uel1  Subdecani2,  uel3  succentoris, 
[idem]  modus  seruicii  fiat  sicut  in 
prima  die  trigintalis  simplicis  ca- 
nonici. 

In  anniuersariis 4  Cancellarii, 
Thesaurarii,  antiphone  que  in  sim- 
plicibus  uigiliis  solent  esse  in  prima 
forma,  in  secunda  forma  discurrant ; 
cetera  ut  in  prima  die  trigintalis 
canonicorum. 

In  anniuersariis  Decani,  simili- 
ter5  seruicium  ^bseruetu^6  quod 
de  ceteris  personis,  excepto  quod7 
tercia  leccio  in  secunda  forma,  et 
sexta8  leccio  cum  suo  responsorio 
dicitur9  in  superiore  gradu. 

De  personis  uero  lecclesiel  in 
episcopatu10  promotis  in  aliis  ec- 
clesiis,  fiat  seruicium  in  eorum11 
anniuersariis  iuxta  dignitatis  obser- 
uanciam12,  quam  ante  promocionem 
in  ecclesia  sarum13  habuerunt.  De 
aliis  uero  episcopis  omnino  extraneis, 
et  pro  regibus  pro  quibus  fiLaJ: 
seruicium,  eofdeml  modo14  quo  in 
anniuersariis  canonicorum  simpli- 
cium. 

Sciendum  tamen  quod  de  illis 
solummodo  fit  seruicium  in  anni 
uersariis  qui  scribuntur  in  marti- 
logio15. 

Sciendum  16quod,  in  anniuersariis 
quatuor  principalium  personarum 
[ecclesie  sarum],  excellencior  sacer- 

1  S  has  et  in  the  line  and  uel  above  it. 

2  D  subdiaconif.  3  SBD  aut. 

•»  SBD  add  Cantoris.          5  SBD  simile. 

6  SB  obseruatur. 

7  D  quod  tertium  responsorium  cum  precedente 
leccione  in  secunda  forma. 

8  SBD  quinta.  9  SBD  transpose. 

10  D  episcopis,  SB  episcopos. 

11  D  mortuorum  anniuersariis,  a  later  correction 
through  mistaking  in  for  m. 

12  SBD  sue  exigenciam. 

13  S  Sar',  DB  saresbiriensi.  u  BD  add  fiat. 

15  S  has  a  blank  space  for  a  heading. 

16  SBD  add  autem. 


CXVIL]  EXEQUIE   MORTUORUM  211 

dos  exequitur1  officium ;  episcopus 
uero,  in  anniuersariis  episcoporum 
suorum  predecessorum  officium  ex 
equatur2. 

3  In  anniuersariis  episcoporum 
ecclesie  sarum4  totum  seruicium 
discurrit  sicut  in  Natiuitate5  sancti 
lohannis  Baptiste ;  habitus  tamen 
JiiCj6  mutatur  in  legendo  et7  LmJ 
cantando.  Tabula  eciam  in8  lec- 
cionibus  legendis  et  responsoriis 
cantandis  disponitur  sicut  in  pre- 
dicto  duplici  festo ;  excepto  quod 
hie  nullum  responsorium  a  tribus 
cantatur,  nisi  nonum  [responsorium]. 
Executor  tamen  officii  in  oracionibus 
dicendis  locum  non  mutet9. 

Quando  uero  fit  seruicium  pro 
corpore  presenti,  sed10  non  canonico 
omnes  antiphone  preter  quinque 
principales  in  secunda  forma  dis- 
currant11;  due  prime  lecciones  cum 
suis  responsoriis  in  prima  forma; 
tercia  et  quarta  [leccio]  in  secunda 
[forma],  quinta  [leccio]  et  deinceps 
in  superiore  gradu  [discurrant].  Sin- 
gula  uero  responsoria  a  duobus  ad 
caput  corporis  ad  orientem  conuersis 
cantentur12;  ultimum  ruero  [respon 
sorium]  a  tribus,  idemque  cum 
repeticione  cantetur13  quod  ab  ipsis 
cantoribus  inchoetur.  Singuli  uersi- 
culi  a  duobus  pueris  ibidem  dicantur; 
cetera  ut  in  illis14  uigiliis  predictis. 
Si  [autem] 15  fuerit  corpus  [cuiuscun- 


D  exequatur.  a  SB  exequitur. 

D  has  heading  IN  ANNIUERSARIIS  EPISCOPORUM 
SARUM.     SB  has  a  blank  space  for  heading. 

SBD  transpose. 

SBD  dupplici  festo.        6  SBD  add  non. 

SBDuel. 

D  enim  de,  SB  de. 

SBD  mutat.  10  SBD  pro. 

11  SBD  discurrunt.  12  SBD  cantantur. 

is  SBD  add  ita.  "  SBD  aliis. 

is  S  et  si. 


212 


SARUM   CUSTOMS 


[CXVIII.  48 


que]1  canonic!  [ecclesie  sarum] 
eodem  modo  fit  seruicium  sicut  fit 
in  anniuersariis  episcoporum  eiusdem 
loci2. 


[CXVIII.  DE  MODO  EXEQUENDI  OFFI- 
CIUM  MISSE  IN  ECCLESIA  SARUM 
PRO  CORPORE  PRESENTI  UEL  IN 
TRIGINTALIBUS  UEL  IN  ANNI 
UERSARIIS. 

Ad  missam  autem  quando  corpus 
presens  affuerit  uel  trigintale  uel 
anniuersarium  cuiuscunque  canonici 
ecclesie  sarum,  executor  officii  cum 
ministris  suis  ad  altare  accedat,  qui 
omnes  albis  induti  preter  sacer- 
dotem  et  diaconum  et  subdiaconum, 
qui  sint  induti  tali  habitu  quo  in 
predicto  duplici  festo,  scilicet  cum 
casula  et  tunica  et  dalmatica  de 
serica  alba.  Excepto  quod  hie 
tractus  Sicut  ceruus  uel  De  profundis 
alternis  uicibus  a  quatuor  clericis  de 
secunda  forma  in  capis  sericis  sicut 
in  prima  dominica  septuagesime  pre- 
notatum  est.  Cetera  ut  in  ordinal! 
scribuntur  exequantur.]3 


48.       DE  INUITATORIISX  INCIPIENDIS. 

In  omni  duplici  festo  a  per  annum 
percantetur  inuitatoriumx  ab  hiis  qui 
dicturi  sunt  Uenite,  et  postea  repe- 
tatur  a  choro. 

In  festis  [uero]  quando  inuita- 
torium  a  tribus  diciturb,  et  in 
omnibus  aliis0  festis  et  in0  dominicis 
et  quandofcunque]  inuitatorium  a 


1  SBD  transpose. 

2  SBD  ecclesie. 

3  This  and  the  following  chapters  are  only  in  H. 


a  R  In  omnibus  duplicibus  festis. 
k  J  canitur,  RS  cantatur. 


50]  RESPONSORIUM   DUPLEX  213 

duobus    dicitur,    ad   gradum   chori 
incipiatur  et  percantetur  a  choro. 

In  omnibus  uero  aliis  festis  et 
[in]  feriis  incipiatur  inuitatorium  ab 
illo  qui  dicturus  est  Uenite^  et 
percantetur  a  choro. 


49.       DE    LECCIONIBUS    LEGENDIS    IN 
CAPIS    SERICIS. 

Hec  sunt  festa  maiora  duplicia 
[et]  in  quibus  tres  ultime  lecciones 
in  capis  sericis  legantur  in  pulpito 
et  processiox  fiat  in0  quacunque 
diea  contigerint. 

Primus  dies  natalis  domini. 
epiphanie. 

Purificacionisb  beate0  marie0. 

Primus0  dies  pasche. 

Dies  ascensionis  domini0. 

Primus0  dies  pentecostes. 

Festum  sancte0  trinitatis, 

cet  corporisc  christi. 

Festum  reliquiarum. 

[Festum]  assumpcionis  et  nati- 
uitatis  beate  marie. 

Dedicacio[nis]  ecclesie, 
et  festum  loci. 

In  festo  [uero]  omnium  sanc 
torum  tres  prime  lecciones  in  capis 
sericis  legantur. 


50.  IN  QUIBUS  DOMINICIS  ULTIMUM 
RESPONSORIUM  A  DUOBUSX  AD 
MATUTINASX  CANTABITURd. 

Hec  sunt  dominice  [per  annum] 
in  quibus  ultimum  responsorium 
ad  matutinas  a  duobus  cantabitur6 


aJRSferia.  b  JRS  Purificacio. 

c — c  JR  festum  de  corpore,  S  festum  corporis 
d  R  puts  §51  before  §50  and  puts  §§51,  50, 
under  one  heading. 
c  J  cantetur. 


50,  53 


214  SARUM   CUSTOMS  [52 

in  superpelliceis  ad  gradum  choria : 
scilicet  inb  dominicis  ab  octaua 
pasche  usque  ad  ascensionem  do- 
mini,  quando  de  dominica  agitur 
tantum.  [Et]  in  dominica  infra 
octauas  ascensionis  domini  et  domi 
nica  infra  ebdomadam  natalis  domini 
et  dominica  infra  octauas  epiphanie0, 
[et]  Assumpcionis  et  natiuitatis  beate 
marie  et  dedicacionis  ecclesie. 


51.  IN  QUIBUS  FESTIS  ULTIMUM 
RESPONSORIUM  A  DUOBUS  CAN- 
TABITURX  AD  MATUTINAS. 

Hec  sunt  festa  simplicia  cum 
regimine  chori  in  quibus  ultimum 
responsorium  ad  matutinas  a  duobus 
diciturc  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori : — scilicet  sancti  siluestri  pape 
et  in  omnibus  festis  cum  regimine 
chori  que  contingunt  infra  octauas 
ascensionis  domini  et  infra  octauas 
dedicacionis  ecclesie. 


52.       [ORDO   AD    COLLACIONEM   FACI- 
ENDAMd. 

Pulsato  bis  ad  collacionem,  sed 
utraque  uice  tarn  in  duplicibus  festis 
quam  in  aliis  cum  una  sola  campana, 
dicuntur  vigilie  mortuorum,  scilicet 
Dirige  usque  ad  laudes :  sed  et  post 
ultimum  responsorium  dicitur  Kyri- 
eleyson  Christeleyson  Kyriehyson, 
Pater;  sine  pronunciacione Et  ne  nos^ 
dicetur  psalmus  Exaltabo.  Deinde 
preces  cum  collectis  ut  supra  in 


a  J  has  the  first  sentence  in  red  as  the  heading : 
it  is  then  begun  again  as  part  of  the  §  and  the  MS. 
then  ends  abruptly.  A  runs  the  heading  into  the  §. 

t>  RS  omnibus.  c  R  cantabitur. 

d  This  chapter  except  the  latter  part  is  only 
in  H. 


52]  ORDO   AD   COLLACIONEM   FACIENDAM  21 5 

aduentu.  Postea  immediate  legatur 
collacio,  scilicet  Liber  pastoralis 
beati  Gregorii  papea,  qui  incipit  sic, 
Pastoralis  cure,  uel  dialogus  eius- 
dem  Gregorii  de  miraculis  sanctorum 
Patrum,  qui  sic  incipit,  Quadam  die 
nimiis.  Que  quidem  collacio  abhinc 
cotidiof  ante  completorium  usque 
ad  cenam  domini,  exceptis  tantum 
dominicis  diebus,  in  pulpito  legetur, 
habitu  non  mutato,  sic  :  lube  domine 
benedicere;  excellencior  qui  in  choro 
fuerit,  dicta  benediccione  Omnipo 
tent  dominus  sua  gracia  nos  benedicat, 
ipse  idem  eciam  qui  dicit  bene- 
diccionem,  cum  pro  discrecione  satis 
lectum  fuerit  dicat  Tu  autem.  Lector 
uero  prosequatur  Domine  miserere 
nostri.  Ad  quam  eciam  collacionem 
legendam  ita  scribantur  clerici  quod 
semper  fiat  incepcio]b  ab  excellen- 
ciore  ex  parte  chori.  Et  legatur  in 
superiore  gradu  usque  ad  passionem 
domini.  Sabbato  in  passione  domini 
et  deinceps  legatur  in  secunda  forma, 
ita  tamen  quod  in  quarta  feria  ante 
pascha  in  prima  forma  legatur. 
cSimiliter  fiat  in  aliis  festis  dup- 
plicibus  predicto  tempore  contin- 
gentibusc. 

[In  festis  tamen  duplicibus  que 
infra  passionem  celebrantur  in  su 
periore  gradu  legatur. 

Finita  collacione  statim  pulsatur 
ad  completorium  cum  una  campana, 
sed  in  duplicibus  festis  cum  duabus; 
et  hoc  semper  semel,  et  sequatur 
completorium.] 


<»  Erased. 

b    C    has    DE    MODO    LEGENDI    COLLACIONEM    IN 

QUADRAGESIMA.  In  quadragesima  quoque  singulis 
feriis  scribuntur  clerici  ad  legendum  collacionem 
ita  quod  fiat  incepcio...  c — c  not  in  H. 


216  SARUM   CUSTOMS  [56 

53.  IN  QUIBUS  FESTIS  [SIMPLICIBUS] 
ET  DOMINICIS  RESPONSORIUM 
AD  PRIMAS  UESPERAS  A  DUOBUS 
DE  SUPERIORE  GRADU  CANTA- 
BITUR. 

Hee  sunt  dominice  per  annum 
in  quibus  responsorium  ad  primas 
uesperas  a  duobus  de  superiore 
gradu  cantabitura  in  capis  sericis 
ad  gradum  chori : — scilicet 
(p.  137.)  dominica  prima  aduentusb  domini, 

et°  dominica  in  ramis  palmarum, 
et  in  festis  sancti  uincencii, 
[et]  {sancti  dionisii,}0 
et  sancti  dementis. 
In  predictisd  eciam  festis  [anti- 
phona]    super   psalmos    ad    primas 
uesperas   in    superiore   gradu    inci- 
piatur. 

In  omnibus  uero  aliis  festis 
simplicibus  et  dominicis  per  annum 
dicitur  responsorium  ad  primas  ues 
peras,  si  responsorium  habeatur,  a 
duobus  de  secunda  forma,  loco  et 
habitu  predicto6. 

p.  166. 

56.  REGULAf  DE  TERMING?  QUA- 
TUOR  TEMPORUM. 

Terminus  quatuor  temporum  ita 
sex  semper  habeat,  quod  die  mercurii 
proxima  post  festum  sancte  lucie 
uirginis  et  post  festum  exaltacionis 
sancte  crucis  et  post  primam  domini- 
cam  quadragesime  et  post  diem 
pentecostes. 

Et  si  festum  exaltacionis0  sancte 


a  S  cantetur.  b  R  in  aduentu. 

c  not  in  R.  d  RS  quibus. 

<-'  S  predictis. 

f   R    RUBRICA. 

S    R  DE  QUATUOR  TEMPORIBUS. 


57]  DE   MARTILOGIO  217 

crucis  {uel  [festum]  sancte  lucie 
uirginis}3  in  quarta  feria  contigerint, 
tune  fiat  ieiunium  quatuor  tem- 
porum  in  proxima  ebdomadab  se- 
quente. 


57.  DE  MODO  LEGENDI  LECCIONEM 
DE  MARTILOGIO  {iN  ANNO  BI- 
SEXTILI  SCILICET  IN  FESTO 
SANCTI  MATHIE  APOSTOLI  ET 
IN  PRECEDENTE  DIE}C. 

1.  Notad  quare  non  dicitur  '  se- 
cundo  kalendas,'  et '  secundo  nonas ' 
et  'secundo  idus'  sicut  dicatur ' tercio 
quarto  quinto,'  sed  dicitur  'pridie 
nonas,  pridie  kalendas,  pridie  idus,' 
racio  est  quia  hec  diccio  '  secundo ' 
dicitur    a    sequor    sequeris,    unde 
secundum ;  si  diceret  '  secundo,'  ilia 
dies  deberet  sequi,  et  esset  sensus 
'  secundo  kalendas '  id  est   die  se- 
quente  kalendas,  et  sic  de  aliis  :  quia 
igitur  non  de  sequente  sed  de  prece- 
dente  die  fit  mencio,  ideo  conueni- 
enter  dicitur  pridie  et  non  secundo : 
et  est  sensus  'pridie  kalendas'  priore 
die  ante  kalendas,  id  est  die  pre- 
cedente  kalendas :   et  similiter  ex- 
pone  pridie  nonas,  pridie  idus. 

2.  Notandum  quod  quecunque 
festa  sanctorum  que  in   martilogio 
recitantur  in  kalendis  Nonis  Idibus 
annunciantur,   debet   ille   qui   legit 
[proferre]  dictos  dies  ablatiue  ut  dicat 
sic ;  *  Kalendis  maii,  Luna  prima ' : 
similiter  'Nonis  maii,  Luna  prima, 
Luna  quarta,'  id  est  luna  erit  quarta 


il  not  in  S  :  and  read  contigerit  below. 

l>  S  feria  quarta.  c  from  SA. 

d  The  whole  chapter  is  omitted  in  R.  SA  begin 
at  §  3  Notandum...  For  §  2  see  also  MS  Julius  B. 
vii.  f.  s6v. 

28 


2l8  SARUM   CUSTOMS  [57 

in  kalendis  mail :  et  similiter  expone 
de  nonis  et  idibus.  Quando  festa 
que  recitantur  in  illis  precedunt 
kalendas  nonas  et  idus,  tune  debent 
proferri  in  accusative,  ut  dicat 
undecimo  kalendas  maii :  similiter 
expone  de  nonis  et  idibus. 

Die  lector  nonas  die  idus  atque 
kalendas 

Cum  preeunt  festa  que  recitan 
tur  in  eis. 

Set  dicas  nonis  die  idibus  atque 
kalendis 

Quando  sanctorum  festa  coluntur 

in  hiis. 

3.  Hoc  modo  legatur  leccio 
de  martilogio  in  anno  bisextili  in 
festo  sancti  mathie  apostoli  et  in 
precedenti  die.  Notandum  [est] 
quod  in  anno  bisextili  hoc  modo 
legatur  leccio  de  martilogio  in 
crastino  cathedre  sancti  petri. 
"Sexto  kalendas  marcii,  luna  N, 
inuencio  capitis  precursors  domini 
tempore  marciani  principis  quando 
ipse  precursor  [idem]  duobus 
monachis  primum  eiusdem  capud 
ubia  celatumb  iaceret  reuelauit :  in 
cesaria  capadocie  sancti  sergiic 
martyris,  cuius  gesta  preclarissima 
habentur;  et  aliorum  plurimorum 
sanctorum  martyrum  confessorum 
atque  uirginum." 

Et  tune  in  die  tercia  a  cathedra 
sancti  petri  hoc  modo  legatur  leccio 
de  martilogio.  "Sexto  kalendas 
marcii,  luna  N,  nathale  beati  ma 
thie  apostoli,  qui  post  ascensionem 
domini  ab  apostolis  sorte  electus 


a  CR  urbi. 

b  SA  relatum  c  SA  georgii. 


58]  DE   CRUCE    LIGNEA  219 

[est]  apud  iudeam  euangelium  christi 
predicabat :  in  hac  siquidem  die 
carne  habitacionis  ergastulo  solutus 
in  celestis  regie  aula[m]  letantibus 
angelis  feliciter  est  susceptus :  et 
aliorum  plurimorum  sanctorum  mar- 
tyrum  confessorum  atque  uirginum" 
[ut  supra].  {Eodem  modo  finiantur 
omnes  lecciones  de  martilogio  per 
totum  annum.  }a 


58.       DE     CRUCE     b  LIGNEA     QUADRA- 
GESIMEb. 

Omnibus  dominicis  quadrage- 
sime,  excepta  prima  dominica,  defe- 
ratur  una  cruxx  ante  processionem 
lignea  sine  ymagine  crucifixi.  In 
omnibus  uero  aliis  processionibus 
festiuis  in  quadragesima  contingen- 
tibus  utc  in  annunciacione  beate 
marie,  causa  deuocionis  uel  [causa] 
ueneracionis  ueld  contra  regem  uel 
reginam  uel  episcopum  uel  [eciam] 
ad  hominem  mortuum  suscipiendum 
ordinetur  processio  per  omnia  more 
solito  ut  in  alio  tempore  anni. 
(P.  6.)  [Notandum  quod  a  die  para- 

sceues  ardebit  continue  unus  cereus 
ad  minus  ante  sepulcrum  usque  ad 
processionem  que  fit  in  resurrec- 
cione  dominica  in  die  pasche  :  ita 
tamen  quod  dum  Benedictus  canitur 
et  cetera  que  sequuntur  in  sequent! 
nocte  extinguatur.  Similiter  enim 
extinguatur  in  uigilia  pasche  dum 
benedicitur  nouus  ignis  usque  ac- 
cendatur  cereus  paschalis.]6 


a  not  in  SA. 

l> — b    S   LIGNEO  QUADKAGESIMAI.I. 

c  R  et.  d  R  ut. 

e  from  R. 


22O  SARUM   CUSTOMS  [6l 

59-  aQUANDO  AMOUERI  DEBENT  SE- 
PULCRUM  ET  MAGNUS  CEREUS 
PASCHALISa. 

Die  uenerisb  in  ebdomada 
pasche  ante  missamc  amoueatur 
sepulchrum :  et  in  die  ueneris 
[scilicet]  in  crastino  ascensionis 
domini0  ante  missam  amoueatur 
d  candelabrum  cum  cereo  paschalid. 

(P.  138.) 


6 1.  DE  PULSACIONE  CAMPANARUM 
AD  COMPLETORIUM  ET  AD  NO- 
NAM  ET  AD  COLLACIONEM  {PER 
TOTUM  ANNUM}6. 

Omni  die  per  annum  pulsatur 
semel  ad  completorium  secundum 
usum  Sarum  ecclesie,  preterquamf 
in  die  cene  et  in  die  parasceues 
[tantum] :  in  omnibus  festis  dup- 
plicibus  [dupliciter]  et  in  omnibus 
aliis  festis  et  feriis  et  in  dominicis 
simpliciter.  Ita  tamen  quod  in 
uigilia  pasche  tantum  pulsatur  ad 
completorium  duobus  signis  dup- 
pliciter  uel  tripliciter. 

Item  in  omnibus  festisx  dup- 
plicibus  per  annum  pulsatur  ad 
nonam  in  precedenti  die  duppliciter. 
In  omnibus  sabbatis  uero  pulsatur 
ad  nonam  simpliciter.  Similiter 
fiatx  in  uigilia  sancti  laurencii. 

Item  cotidie  per  totam  quadra- 
gesimam  usque  ad  cenam  domini 
post  prandium,  nisi  in  dominicisx 
diebus  tantum,  pulsatur  ad  col- 
lacionem  bis  simpliciter  et  in  festis 


a — a  not  in  red  in  C.     R  has  no  heading. 
b  R  Die  sexta.  c  R  primam. 

d — d  RS  cereus  paschalis. 
e  not  in  RSA.  t  SR  nisi. 


64]  DE    MATUTINIS  221 

dupplicibus    eoa    tempore    contin- 
gentibus. 


P.  147. 


63.  IN    QUIBUS    FESTIS    MATUTINEX 
DICANTUR    HORA  UESPERARUM. 

Hec  sunt  festa  in  quibus  ma- 
tutinex  dicantur  hora  uesperarum 
secundum  usum  Sarum  ecclesie0 : 
[scilicet] 

festum  sancte  trinitatis, 
festum  de  corpora  christi, 
natiuitas  sancti  iohannis  baptiste, 

apostolorum  petri  et  pauli, 
translaciofnis]  sancti  thome  mar- 

tyris, 

et  in  festo  reliquiarum  [eiusdem 
ecclesie]. 

64.  IN       QUIBUS       FESTIS       NOUEM 
LECCIONUM        NON       LEGETURb 
EXPOSICIO     EUANGELII     AD    MA- 
TUTINASC. 

Hec  sunt  festa  nouem  leccionum, 
que  non  habent  exposicionem  euan- 
gelii  ad  matutinas  secundum  usum 
Sarum  ecclesie0 :    [scilicet] 
Sancti    Nicholai  episcopi0. 
[Sancte]  Lucie  uirginis. 
[Sancti]  Thome  apostoli. 

Fabian i  et  Sebastiani. 
Agnetis  uirginis. 
Vmcencii  martyris. 
Agathe  uirginis. 
Gregorii  pape. 
Cuthberti  episcopi. 
Benedicti  abbatis. 
Aldelmi  episcopi. 


a    R  ipSO.  b    R  LEGITUR. 

c  A  similar  chapter  is  appended  to  the  Ordinal 
in  Harl.  1001  at  f.  116. 


222  SARUM   CUSTOMS  [64 

Barnabe  apostoli. 
Albani  martiris. 
Johannis  et  Pauli.     licet 

dominica  fuerita. 
Margarete  uirginis. 
Inuencio  sancti  stephani 

sociorumque  eius. 
{ypoliti  sociorumque  eius 
licet    dominica    fu- 
erit.}b 

Bartholomei  apostoli. 
Egidii  abbatis  {nisi0  quando  in 
secunda  feriax  differ tur  propter  in- 
choacionem  historic :  tune  enim 
legatur  euangelium  Nemo  accendit 
\lucer  nam~\y>. 

Exaltacio[nis]  sancte  cru- 

cis. 

Edithe  uirginis. 
Mauricii       sociorumque 

eius. 
Dionysii        sociorumque 

eius. 

{Translacio    sancti    Ed- 
wardi  regis  et  con- 
fessoris.}0 
Michaelis       in       monte 

tumba. 

Martini  episcopi. 
[Sancti0]  Machuti  episcopi. 

{Edmundi  archiepi- 

scopi.}d 

Sancti0  Hugonis  [episcopi]. 
Sancte0  cecilie  uirginis6. 
Sancti  Edmundi  regis  et°  mar- 

tyris0. 

et  sancte  katerine   [glo- 
riose]d  uirginis. 
(P.  232.) 

a  Harl.     1001     has    Translacio    sancti    Thome 
martiris  instead  of  this, 
b  not  in  R  or  Harl.  1001. 

0   Karl.  looi  omits.  d  from  S. 

e  RS  Edmund  before  Cecily. 


cxix.  67] 


MEMORIE    SANCTORUM 


223 


[CXIX.  DE  ORDINE  ANTIPHONARUM 
QUI  DICUNTUR  AD  MEMORIAS 
SANCTORUM  A  SECUNDIS  UES- 
PERIS  DIEI  NATALIS  DOMINI 
USQUE  AD  UIGILIAM  EPIPHANIE. 

i.  In  die  Natalis  domini  ad 
secundas  uesperas  post  oracionem 
diei  et  primum  Benedicamus  in  ec- 
clesia  sarum  fiat  processio  ad  altare 
sancti  Stephani,  ut  in  ordinali  scri- 
bitur. 

Eodem  modo  fiat  processio  ad 
uesperas  in  die  sancti  stephani  et  in 
singulis  diebus  usque  ad  sextam 
diem  Natalis  domini  scilicet  ad 
primas  uesperas,  in  primis  de  sancto 
lohanne,  deinde  de  Innocentibus, 
postea  de  sancto  Thoma :  et  in 
eundo  et  redeundo  omnia  fiant  ut 
in  ordinali  notatur. 


67.     [MEMORIE  SANCTORUM.]' 


i.  Hoc  modo  dicuntur  me- 
morie  ad  uesperas  et  ad  matutinas 
per  ebdomadam  natalis  domini,  ubi 
fit  processio  de  sanctis  secundum 
usum  Sarum. 

{In  die  sancti  stephani. 
Ad  uesperas. 


Ant. 

Uersiculus. 
Oracio. 


Lux  orta. 
Uerbum  caro. 
Concede     quesumus 
omnipotens  deus. } b 


In  die  Sancti  lohannis  apostoli. 
Ad  matutinas. 

Ant.  Hodie  intacta. 

Uersiculus.  Benedictus  qui°  ue- 


Ant. 

Uersiculus. 

Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Sepelierunt    Stepha- 

num°. 
Justus  genmnabit. 

Gaudeamus. 

Uerbum. 

Tu  prindpatum. 

Gloria  et  °honore°. 


In  die  sanctorum  Innocencium. 
Ad  matutinas. 

Ant.  Nesciens  mater '. 

Uersiculus.  Benedictus  qui° . 

Ant.  Lapidauerunt. 

Uersiculus.  Justus  germinabit, 

Ant.  Ualde  honorandus. 

Uersiculus.  Annunciauerunt. 


a  This  chapter  is  only  in  SA  and  has  no  title 
there.     The  text  is  from  A.  b  not  in  S. 


224 


SARUM   CUSTOMS 


[CXIX.  67 


Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 

In  die  sancti 

Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 

Ant. 

Uersiculus. 

Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Uirgo  \uerbo\ 
Uerbum  caro. 
Lapides  torrentes. 
Gloria  et  \honor e\. 
Hie  \esf\  disripulus 

ille. 
Ualde  honorandus0 . 

Thome  martyris. 

Beatus  uenter. 
Benedictus  qui° . 
Adhesit. 

Posuisti  \domine\ 
Hie    est    discipulus 

meus. 

Ualde  honorandus0 . 
limocentes. 
Mirabilis. 

Uirgo  dei  [gemtrix]. 
Uerbum  caro° . 
Stephanus. 
Gloria  et°  honor e° . 
Eeee  puer  mens° . 
Ualde. 
Lauerunt. 
Letamini. 


Sexta  die  a  natiuitate  domini. 


Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Pastores. 
Ipse  inuocauit. 
Eece  uideo. 
lustus  germinabit. 
Sunt  de  hie. 
Ualde. 

Ambulabunt. 
Mirabilis. 
Pastor  cesus. 
Or  a  pro  nobis0 . 


cxix.  67] 


MEMORIE   SANCTORUM 


225 


Ad  uesperas  de 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 

Ant. 
Uersiculus. 


sancto  Siluestro. 
Uirgo  hodic. 
Uerbum  \caro\ 
Beatus  stephanus. 
Gloria  et. 
Sic  eum  uolo. 
Ualde. 
Captabunt\. 
Letamini     in  °     do 
mino0. 

Granum  cadit. 
Or  a  pro. 


In  die  sancti  Siluestri. 
Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Ant. 
Uersiculus. 

In  octaua 
Ad  matutinas. 

Ant. 

Uersiculus. 

Ant. 

Uersiculus. 

Ant. 

Uersiculus. 

Ant. 

Uersiculus. 
Ad  uesperas. 

{Ant. 

Uersiculus. 

{Ant. 

Uersiculus. 


Ho  die  intact  a. 
Benedictus*. 
Constitutus. 
Posuisti. 

lohannes  apostolus. 
Ualde  honorandus. 
Herodes  iratus. 
Mirabilis. 
Totus  orbis. 
Ora  pro  nobis. 

sancti  Stephani. 

Supra  pectus. 
Ualde  honorandus. 
A  bymatu. 
Mirabilis. 
Aqua  Thome. 
Ora  pro  nobis. 
Ecce  maria  \jiirgo\. 
Post  partum. 

Uox  in  rama. 
Letamini.}^ 
Ualde  honorandus. 
hi  omnem  terrain  \  c 


S  Uerbum  caro. 


b  in  S  follows  c. 
29 


226 


SARUM   CUSTOMS 


[cxix.  67 


Ant.  Ad  Thome. 

Uersiculus.  Ora  [pro  nobts]. 

Ant.  Quando  natus. 

Uersiculus.  Speciosus  factus  f . 

In  octaua  Sancti  lohannis. 
Ad  matutinas. 

Ant.  Sub  throno. 

Uersiculus.  Mirabilis. 

Ant.  Tu  per  thome. 

Uersiculus.  Ora  [pro]. 

Ant.  Ecce  maria. 

Uersiculus.  Post  par  turn. 

Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Innocentes. 

Letamini. 

Summo  \sacerdocio\ 

Ora. 

Quando  natus. 

Speciosus. 


In  octaua  sanctorum  Innocencium. 
Ad  matutinas. 

Ant.  Monachus. 

Uersiculus.     Ora. 

Ant.  Ecce  maria. 

Uersiculus.    Post  par  turn. 

Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Pastor  cesus. 

Ora*. 

Confessor  domini0 . 

Arnault  eum° . 

Quando  natus. 

Speciosus. 


In  vigilia  Epiphanie. 

Ad  matutinas. 

Ant.  Opem  [nobts]. 

Uersiculus.  Orab. 

Ant.  Euge  seme. 


a  corrected  in  S  to  Gloria  et. 

b  corrected  in  S  to  Justus  germinabit. 


cxix.  67] 


MEMORIE   SANCTORUM 


227 


2.  In  die  Natalis  domini  et  in 
ceteris  diebus  ubi  non  fiat  processio 
de  sancto  stephano,  in  eodem  die 
ad  uesperas  ad  memoriam. 

Ant.     Tu  prindpatum  tenes. 

In  die  sancti  Stephani  ad  matu- 
tinas  memoria  de  Natiuitate. 

Ant.      Virgo  hodie. 

Eodem  die  ad  uesperas  me 
moria  de  natiuitate. 

Ant.     Lux  orta  est. 
Postea  de  sancto  Johanne  me 
moria. 

Ant.      Ualde  honorandus. 

In  die  sancti  Johannis  ad  matu- 
tinas  memoria  de  natiuitate. 
Ant.     Hodie  intacta. 
Postea  de  sancto  stephano. 
Ant.     Sepelienmt  stephanum. 

Eodem  die  ad  uesperas  memoria 
de  natiuitate. 

Ant.      Gaudeamus  omnes. 

deinde  de  sancto  stephano  me 
moria. 

Ant.      Tu  prindpatum  tenes. 

Dictis  uero  propriis  antiphonis 
de  sancto  stephano  fiant  memorie 
eiusdem  ad  uesperas  et  ad  matutinas 
cum  antiphonis  super  laudes  suo 
ordine.  Quibus  dictis  ad  memo 
riam  eiusdem  ad  uesperas  et  ad 
matutinas  dicuntur  antiphone  de 
nocturnis  similiter  suo  ordine. 


Uersiculus.    Justus  germinabit*-. 
Ant.  Exultabunt. 

Uersiculus.     Mirabilis. 

2.  Ubi  non  fit  processio  de 
sanctis  ad  uesperas  per  ebdomadam 
natalis  domini,  hoc  modo  fiant 
memorie  ad  uesperas  et  ad  matu 
tinas. 


In  die  sancti  Stephani. 
Ad  uesperas. 

Ant.  Ualde  honorandus. 

Uersiculus.    In  omnem  terrain  . 
Ant.  Lux  orta. 

Uersiculus.     Uerbum  \caro\ 


In  die  sancti  Johannis. 


Ad  matutinas. 

Ant. 

Hodie  intacta. 

Uersiculus. 

Benedictus. 

Ant. 

Sepelierunt. 

Uersiculus. 

lustus  germinabit. 

Ad  uesperas. 

Ant. 

Innocentes. 

Uersiculus. 

Letamini. 

Ant. 

Gaudeamus. 

Uersiculus. 

Uerbum. 

Ant. 

Lapidauerunt. 

Uersiculus. 

Gloria  et. 

In  die  sanctorum  Innocencium. 
Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 


Nesciens  mater0. 
Benedictus. 
Lapides  torrentes. 


Uersiculus.     lustus  germinabit. 
Ant.  Hie  est  discipulus. 

Uersiculus.     Ualde. 


a  corrected  in  S  to  Justus  lit. 


228 


SARUM   CUSTOMS 


[CXIX.  67 


De  sancto  Johanne  et  de  sancto 
Thoma  eodem  modo  fiant  memorie 
ad  uesperas  et  ad  matutinas. 

In  die  sancti  Johannis  ad  ues 
peras  ad  memoriam  de  Innocen- 
tibus, 

Ant.     Innocentes  pro  christo. 

Infra  octauas  innocencium  ad 
memoriam  eorundem  dicuntur  hee 
antiphone : 

Ant.     Lauerunt  stolas. 

Ant.     Ambulauerunt  mecum. 

Ant.      Cantabant  sancti. 

Ant.     Innocentes  pro  christo. 
ad  uesperas  et  ad   matutinas   cum 
repeticione  earundem.] 


Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 


Pastor  cesus. 

Ora  pro. 

Uirgo  uerbo. 

Uerbum  \caro\. 

Adhesit  \animd\. 

Gloria  et\ 

Hie    est    discipulus 

meus. 
Ualde. 


In  die  sancti  Thome. 

Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Beatus  uenter. 
Benedictns. 
Stephanus. 
Posuisti. 
Ecce  pner. 
Ualde. 

Lauerunt  stolas^ 
Mirabilis. 


Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Sexta  die  a 

Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Uirgo  dei  \genitrix\. 
Uerbum. 
Ecce  uideo. 
Gloria  et. 
Sunt  de  hie. 
Ualde  honorandus0. 
Ambulabunt. 
Letamini     in0     do 
mino0. 

Natiuitate  domini0. 

Pastores  dicite. 
Ipse  inuocauit. 
Beatus  Stephanus. 
Justus  germinabit° . 
Sic  eum  uolo. 
Ualde. 
Captabant\. 
Mirabilis, 


cxx.  67] 


MEMORIE   SANCTORUM 


229 


Ant. 
Uersiculus. 


Granum  cadit. 
Ora  [pro]. 


[CXX.  DE  UERSICULIS  DICENDIS  AD 
PREDICTAS  MEMORIAS  TAM  AD 
UESPERAS  QUAM  AD  MATUTINAS. 

De  uersiculis  dicendis  iste  modus 
seruetur,  tarn  ad  uesperas  quam  ad 
matutinas. 

De  Natiuitate,  ad  uesperas  : 

Uersiculus,  Uerbum  caro  factum 
est. 

ad  matutinas : 

Uersiculus,  Benedictus  qui  uenit. 

De  sancto  stephano,  ad  uesperas: 

Uersiculus,  Gloria  et  honore. 
ad  matutinas : 

Uersiculus,  lustus  germinabit. 

De  sancto  Johanne,  ad  uesperas: 

Uersiculus,  In  omnem  terram. 
ad  matutinas : 

Uersiculus,  Annunciauerunt. 

De  innocentibus,  ad  uesperas  : 

Uersiculus,  Letamini  in  domino. 
ad  matutinas : 

Uersiculus,  Mirabilis  deus. 

Isti  predicti  uersiculi  non  uari- 
antur  ad  uesperas  nee  ad  matutinas 
ante  diem  sancti  Thome  martyris  ad 
matutinas. 

In  die  sanctorum  Innocencium 
ad  uesperas  ad  memoriam  de  sancto 
Thoma : 

Uersiculus,  Ora  pro  nobis  beate 
tlwma. 

Ad  matutinas  in  die  sancti  thome, 
ad  memoriam  de  sancto  stephano  : 

Uersiculus,  Posuisti  domine. 


Ad  uesperas  de  sancto  Siluestro. 

Ant.  Virgo  hodie. 

Uersiculus.  Uerbum  caro. 

Ant.  Constitutus. 

Uersiculus.  Gloria  et°. 

Ant.  lohannes  apostolus. 

Uersiculus.  Ualde. 

Ant.  Herodes  iratus. 

Uersiculus.  Letamini  in  domino. 

Ant.  Totus  orbis. 

Uersiculus.  Ora  [pro]. 

In  die  sancti0  Siluestri. 
Ad  matutinas. 

Ant.  Hodie  intacta. 

Uersiculus.  Benedictus  qui° . 

Ant.  /;/  tribulacione. 

Uersiculus.  Posuisti  domine*. 

Ant.  Supra  pectus. 

Uersiculus.  Ualde  honorandus". 

Ant.  A  bymatu. 

Uersiculus.  Mirabilis  deus0. 

Ant.  Aqua  thome. 

Uersiculus.  Ora. 

In  octaua  sancti0  Stephani. 

Ant.  Quasi  unus. 

Uersiculus.  Ualde. 

Ant.  Uox  in  rama. 

Uersiculus.  Mirabilis. 

Ant.  Ad  thome. 

Uersiculus.  Ora  pro  nobis. 

Ant.  Ecce  maria. 

Uersiculus.  Post  partum. 
Ad  uesperas. 

Ant.  Ualde  honorandus. 

Uersiculus.  In  omnem  terrain0. 


S  Justus. 


230 


SARUM   CUSTOMS 


[cxx.  67 


Ad  uesperas  eodem  die,  ad  me- 
moriam  de  sancto  stephano  : 

Uersiculus,  Gloria  et  honore. 

Sexta  die  natalis  domini  ad 
memoriam  de  sancto  stephano  ad 
matutinas  : 

Uersiculus,  lustus  germinabit. 

Eodem  die  ad  memoriam  de 
sancto  Thoma: 

Uersiculus,  Posuisti  domine. 

Ad  primas  uesperas  de  sancto 
Siluestro, 

ad  memoriam  de  sancto  stephano: 
Uersiculus,  Gloria  et  honore. 

ad  memoriam  de  sancto  Thoma  : 
Uersiculus,  lustus  utpalma. 

Ad  matutinas  de  sancto  Siluestro, 

ad  memoriam  de  sancto  stephano: 
Uersiculus,  Posuisti  domine. 

ad  memoriam  de  sancto  thoma  : 
Uersiculus,  lustus  ut  palma. 

In  octaua  sancti  stephani  ad 
memoriam  de  sancto  thoma  ad 
matutinas : 

Uersiculus,  Posuisti  domine. 

Eodem  die  ad  memoriam  de 
sancto  thoma  ad  uesperas : 

Uersiculus,  Gloria  et  honore. 

Iste  predictus  modus  et  ordo 
uersiculorum  seruetur  ad  memoriam 
sanctorum  a  secundis  uesperis  diei 
Natalis  domini  usque  ad  uigiliam 
epiphanie  tarn  ad  uesperas  quam  ad 
matutinas.  1 


Ant. 

Sub  trono. 

Uersiculus. 

Letamini    in° 

mino°. 

Ant. 
Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 

Tu  per  thome. 
Ora  pro0  nobis°. 
Quando  natus. 
Speciosus  forma. 

do- 


octaua  sancti0  Johannis. 


Ad  matutinas. 

Ant. 

Laudes  reddant. 

Uersiculus. 

Mirabilis. 

Ant. 

Summo  sacerdocio. 

Uersiculus. 

Ora. 

Ant. 

Ecce  maria. 

Uersiculus. 

Post  partum. 

Ad  uesperas. 

Ant. 

Innocentes. 

Uersiculus. 

Letamini. 

Ant. 

Monachus. 

Uersiculus. 

Ora. 

Ant. 

Quando  natus. 

Uersiculus. 

Speciosus  forma1  . 

In  octaua  sanctorum  innocencium. 

Ad  matutinas. 
Ant. 

Uersiculus. 

Ant. 

Uersiculus. 


Ad  uesperas. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Cultor  agri. 
Ora. 

Ecce  maria. 
Post  partum. 

Pastor  cesus. 

Ora. 

Confessor  domini0 . 

Amauit  eum. 

Quando  natus. 

Speciosus  forma*. 


In  uigilia  Epiphanie. 

Ad  matutinas. 

Ant.  Opem  nobis. 

Uersiculus.     Ora  pro0. 


ex  XL] 


MEMORIE   SANCTORUM 


231 


[CXXI.     DE  UERSICULIS  DICENDIS  PER 
ESTATEM  AD  UESPERAS  ET  AD 

MATUTINAS 
A  DEUS  OMNIUM  USQUE  AD 

ADUENTUM  DOMINI 
AD  MEMORIAS  DE  CRUCE 

ET  DE  SANCTA  MARIA 

ET  DE  OMNIBUS  SANCTIS 

IN  FESTIS  TRIUM  LECCIONUM 

ET  IN  OCTAUIS  SINE  REGIMINE  CHORI 

ET  IN  PROFESTIS  DIEBUS  : 

De  sancta  cruce  ad  memoriam 
tarn  ad  uesperas  quam  ad  matutinas: 

Uersiculus,  Omnis  terra  adoret 
te,  deus. 

Ad  memoriam  de  sancta  maria 
tarn  ad  uesperas  quam  ad  matutinas : 

Uersiculus,  Sancta  dei  genitrix. 
uel,  Post  partum  uirgo. 

Ad  memoriam  de  omnibus 
sanctis  ad  uesperas : 

Uersiculus,  Letamini  in  domino. 
ad  matutinas : 

Uersiculus,  Mirabilis  deus. 

Isti  duo  uersiculi  qui  dicuntur 
ad  memoriam  de  omnibus  sanctis 
non  uariantur  nisi  cum  uersiculus 
Letamini  ad  primas  uesperas  dicitur, 
si  uespere  fiant  plurimorum  mar- 
tyrum  uel  confessorum.  Tune  ad 
memoriam  de  omnibus  sanctis  ad 
uesperas  de  die  dicitur  uersiculns, 
Exultent  iusti. 

Similiter  ad  matutinas  cnm  uer- 


Ant. 

Uersiculus. 
Ant. 
Uersiculus. 


Euge  serue. 
Justus  germinabit. 
Exultabunt. 
Mirabilis  deus0. 


232 


SARUM   CUSTOMS 


[CXXII.  65 


siculus  Mirabilis  deus  dicitur  de 
die,  tune  ad  memoriam  uersiculus, 
lustorum  anime  de  omnibus  sanctis 
dicitur.] 


[CXXII.       [DE  BENEDICCIONIBUS.]1 

Modus  et  ordo  benediccionum 
seruetur  in  ecclesia  Sarum  domi- 
nicis  diebus  quando  de  dominica 
agitur  et  in  omnibus  festis  nouem 
leccionum  tarn  duplicium  quam  sim~ 
plicium  nisi  in  festis  beate  marie 
uirginis,  et  omnium  sanctorum. 


Ad  primam  leccionem. 
Alma  dei patris 

ueniat  benediccio  nobis. 
Benediccione  perpetua 

benedicat  nos  pater  eternus. 
Ilk  nos  benedicat 

qui  sine  fine  uiuit  et  regnat. 

Ad  secundam  leccionem. 
Chris  tus  ad  eterne 

nos  ducat  premia  uite. 
Deus  dei  filius 

nos  benedicere  et  adiuuare  dig- 

netur. 
Uirtus  christi 

habitet  in  cordibus  nostris. 


65  a.       DE    BENEDICCIONIBUS    DICEN- 
DISb    PER    TOTUM    ANNUM0. 

Quociensfcunque]  fiunt  nouem 
lecciones  per  totum  annum,  dicantur 
iste  sex  benedicciones  ad  matutinas, 
preterquam  in  festis  beate  marie  et 
omnium  sanctorum.  Dicantur  eciam 
in  festis  trium  leccionum  sine  ex- 
posicione  euangelii,  siue  chorus  re- 
gitur,  siue  non ;  et  eciam  in  octauis 
et  infra  et  in  feriis  paschalis  tem- 
poris  secundum  ordinem  noctur- 
norum. 

In   primo   nocturnod :    [dicuntur 
hee  tres  benedicciones]. 

Benediccione  perpetua 

\benedicat  nos  pater  eternus\ 


Deus  dei  filius 

[nos  benedicere  et  adiuuare  dig- 
netur\ 


H  has  no  heading. 


a  Tliis  chapter  is  in  CRSA  :  compare  Sarum 
Brev.  vol.  I.  after  the  Kalendar. 

b  S  Brev.  add  ad  matutinas. 

c  R  has  no  title. 

<i  Brev.  has  Dicuntur  iste  benedicciones  (in  full). 
S  omits. 


cxxii.  65] 


BENEDICCIONES 


233 


Ad  terciam  leccionem. 
De  celo  missus 

doceat  nos  spiritus  almus. 
Spiritus  sancti  gratia 

illuminet  corda  et  corpora  nos- 

tra. 
Ignem  sui  amoris 

accendat  deus  in  cordibus  nostris. 
Ad  quartam  leccionem. 
Omnipotens  dominus 

sua  gratia  nos  benedicat. 
Propicius  et  clemens 

sit  nobis  deus  omnipotens. 

Ad  quintam  leccionem. 

Christus  perpetue 

det  nobis  gaudia  uite. 
Ad  gaudia  paradisi 

perducat      nos       misericordia 
christi. 

Ad  sextam  leccionem. 
Intus  et  exterius 

purget  nos  spiritus  almus. 
Splendor  lucis  eterne 

nos  illuminet  sine  fine. 

Ad  septimam  leccionem. 
Euangelica  lectio 

sit  nobis  salus  et  protectio. 
Fons  euangelii 

repleat  nos  dogmate  celt. 
Euangelitis  armis 

muniat  nos  conditor  orbis. 
Per  euangelica  dicta 

deleantur  nostra  delicta. 


Spiritus  sancti  gratia 

\illuminet  corda  et  corpora  nos 
tra}. 


In  secundo  nocturne  : 
Omnipotens  dominus 

[sua  gratia  nos  benedicaf\. 


Christus  perpetue 

[det  nobis  gaudia  uite]. 


fntus  et  exterius 

{purget*  nos  spiritus  almus\. 


In  tercio  nocturnoa: 
Secundum  marcum. 
Euangelitis  [armis 

muniat  nos  conditor  orbis]. 
[Secundum]  matheum. 
Euangelica  lectio 

[sit  nobis  salus  et  protectio]. 
[Secundum]  lucam. 
Per  Euangelica  dicta 

[deleantur  nostra  delicta\ 
[Secundum]  iohannem. 
Fons  euangelii 

[repleat  nos  dogmate  celi\^ 


F. 


a  Brev.  has  Quando  dicitur  euangelium  secun- 
dum  matheum  dicitur  ista  benedictio  Evangelica 
lectio,  secundum  marcum  Evangelicis  armis. 

i>  R  puts  S.  iohannem  second. 

3° 


234  SARUM    CUSTOMS  [CXXII.  65 

Quando  exposicio  euangelii0  non 
habetur,  tune  dicaturx  ad  septimam 
leccionem  ista  benediccio. 
Creator  omnium  rerum 
\benedicat  nos  nunc  et  in  eter- 

num\. 

Ad  octauam  leccionem.  Ad  octauam  leccionem  semper 

dicatur  ista  benediccio  nisi  in  festis 
beate  marie  {et  omnium  sanctorum, 
scilicet0— }a 
Diuinum  auxilium  Diuinum  auxilium 

maneat  semper  nobiscum.  \maneat  semper  nobiscum}. 

Ad  nonam  leccionem. 

/;/  unitate  sancti  spiritus 
benedicat  nos  pater  et  filius. 

A  festo  sancte  trinitatis  usque 
ad  aduentum  domini  in  dominicis 
diebus  quando  de  dominica  agitur, 

Ad  nonam  leccionem. 

In  caritate  perfecta 

confirmet  nos  trinitas  sancta. 

Sunt  eciam  quedam  festa  nouem 
leccionum  in  quibus  ad  matutinas 
exposicio  euangelii  secundum  usum 
Sarum  non  habetur,  uidelicet : — 

Festa  Sanctorum — 

Nicholai  episcopi  et  confessoris. 

Lucie  uirginis. 

Thome  apostoli. 

Fabiani  et  sebastiani. 

Agnetis  uirginis. 

Uincencii  martyris. 

Agathe  uirginis. 

Gregorii  pape. 

Benedicti  abbatis. 

Aldelmi  episcopi. 

Barnabe  apostoli. 

Albani  protomartyris  anglie. 


a  not  in  R. 


cxxn.  65] 


BENEDICCIONES 


235 


Translacio  sancti  Thome  mar- 
tyris. 

Margarete  uirginis. 
Inuencio  sancti  stephani. 
Bartholomei  apostoli. 
Egidii  abbatis. 
Exaltacionis  sancte  crucis. 
Edithe  uirginis. 
Mauricii  cum  sociis  suis. 
Dyonisii  cum  sociis  suis. 
Dedicacionis  Michaelis  in  monte 
tumba. 

Martini  episcopi. 
Machuti  episcopi. 
Aedmundi  archiepiscopi. 
Cecilie  uirginis. 
Katerine  uirginis. 

et  in   talibus   festis   benediccio   ad 
septimam  leccionem. 

Creator  omnium  rerum 

benedicat  nos  hie  et  in  euum. 

Ad  octauam  leccionem. 
Diuinum  auxilium. 

Ad  nonam  leccionem  una  ex 
istis. 

In  imitate  sancti  spiritus. 

Ad  sorietatem  ciuium  supernorum 

perducat  nos  rex  angelorum. 
Et  ista  ultima  benediccio  dicitur  in 
festis  sanctorum  tantum. 

In  paschali  tempore  quando 
chorus  regitur  et  exposicio  euangelii 
habeatur, 

Ad  primam  leccionem  una  ex 
istis  dicitur. 

Euangelica  leccio. 
Fons  euangelii. 


Quando  ueroa  exposicio  euan 
gelii  ad  primam  leccionem  dicitur, 
[tune]  sit  ista  benedicciox  secunda 
scilicet : — 

Diuinum  auxilium. 


RS  dicitur  here. 


SARUM   CUSTOMS 


[CXXII.  65 


Euangelicis  armis. 
Per  euangelica  dicta. 

Ad  secundam  leccionem. 
Diuinum  auxilium. 

Ad  terciam  leccionem. 

Ad  societatem  duium  supernorum. 

In  unitate  sancti  spiritus. 

file  nos  benedicat. 

Creator  omnium  rerum. 


In  omnibus  festis  trium  leccio- 
num  sine  regimine  chori  et  in 
profestis  diebus  nisi  in  commemora- 
cionibus  beate  marie  uirginis, 

Ad  primam  leccionem  una  ex 
istis  dicitur. 

Alma  dei patris. 
Benediccione  perpetua. 
Omnipotens  dommus. 
Propicius  et  demens. 


In  festis  sanctorum  sit  ista  nonax 
benediccio. 

Ad  societatem  ciuium  \supernorum 
perducat  nos  rex  angeloruni\. 


Et  dicatur  semper  Rex  angelorum 
quandocunque0  dicitur0  secundum 
[usum]  Sarum  ecclesie,  nisi  in  festis 
beate  marie. 

Quando  uero  de  aliquo  sancto 
nunt  tres  lecciones  cum  exposicione 
euangelii,  tune  sita  tercia  benediccio, 
[scilicet]  :— 

Ad  societatem  ciuium  [super 
norum]. 


Quandocunque  [enim]b  fiunt  no- 
uem  lecciones  de  temporali  per 
totum  annum  nisi  a  festo  sancte 
trinitatis  usque  ad°  aduentum  domini 
sit  ista  nona  benediccio  : — 

In  unitate  sancti  spiritus 

[benedicat  nos  pater  et  filius\ 

Diceturc  eciam  in  festo  de 
corpore  christi  et  in  octauis  eius- 
dem  [et  in  festo  dedicacionis  ec 
clesie,  et  in  dominica  infra  eiusdem" 
octauas  et°  in0  octauis0  eiusdem] d  et 
in  exaltacione  sancte  crucis. 


R  erit  ista. 
R  dicatur. 


S  quando  uero. 
from  R. 


cxxii.  65] 


BENEDICCIONES 


237 


Iste  ultime  benedicciones  dicun- 
tur  in  festis  cum  regimine  chori 
paschalis  temporis  quando  exposicio 
euangelii  non  habetur  ad  primam 
leccionem. 

Item  hee  benedicciones  se- 
quentes  in  feriis  paschalis  temporis 
ad  primam  leccionem  dicuntur  sci 
licet  una  ex  istis  : — 

Deus  misereatur  nostri 

et  det  nobis  pacem. 
Immensa  del  pietas 

nos  sine  fine  custodiat. 

Ad  secundam  leccionem  una  ex 
istis  : 

Ad  gaudia  paradisi. 
Deus  del  films. 
Christus  ad  eterne. 
Uirtus  christi. 

Ad  terciam  leccionem  una  ex 
istis : 

In  unitate  sancti  spiritus. 
Splendor  lucis  eterne. 
Ille  nos  benedicat. 


Quando  uero  fiunt  tres  lecciones 
de  temporalia  [per  totum  annum] 
cum  exposicione  euangelii,  tune  sit 
ista  tercia  benediccio  : — 

In  unitate  sancti0  spiritus*. 

A  festo  sancte  trinitatis  [uero] 
usque  ad  aduentum  domini  diebus 
dominicis,  quando  de  dominica 
agitur,  sit  ista  nona  benediccio : — 

In  caritate  perfecta. 

In  omnibus  [uero]  feriis  per  an 
num  extra  tempus  paschaleb  et 
exposicio  euangelii0  non  habetur, 


R  ends  here  incompletely. 


S  pasche. 


238 


SARUM    CUSTOMS 


[CXXII    65 


In  festiuitate  omnium  sanctorum 
dicantur  hee  benedicciones. 

In  caritate  perfecta 

confirmet  nos  trinitas  sancta. 
Per  inter cessionem  sue  matris 

benedicat  nos  filius  dei  pair  is. 
Ad  sodetatem  ciuium  supernorum 

perducat  nos  rex  angelorum. 

Patriarcharum  merita 

nos  ducant  ad  regna  celestia. 

Apostolorum  intercessio 

iungat  nos  angelorum  consorcio. 

Martyrum  constanda 
nos  ducat  ad  celi  gaudia. 

Sancti  euangelii  lecdo 

sit  nobis  salus  et  protecdo. 

Chorus  sanctarum  uirginum 
intercedat  pro  nobis  ad  domi- 
num. 

Sanctorum  meritis 

mereamur  gaudia  luds. 

In  festis  beate  marie  uirginis. 


Alma  uirgo  uirginum, 

intercede  pro  nobis  ad  dominum. 


dicantur    iste    tres    benedicciones, 
scilicet0 : — 

Deus  misereatur  nostri, 

et  det  nobis  suam  pacem. 
Uirtus  christi 

\habitet  in  cordibus  nostris\ a. 
De  celo  missus 

{doceat  nos  spiritus  almus}&. 
In     festo     omnium    sanctorum 
[dicuntur  iste]  benedicciones. 
In  primo  nocturno  : — 
In  caritate  perfecta 

\confirmet  nos  trinitas  sancta} a. 
Per  intercessionem  sue  matris, 

\benedicat  nos  filius  dei  patris\. 
Ad  sodetatem  ciuium  supernorum 

\jperducat  nos  rex  angeloruni\. 

In  secundo  nocturno  :— 
Patriarcharum  merita 

nos  ducant  ad  regna  celestia. 
Apostolorum  intercessio 

iungat*   \nos~\   angelorum   con- 

sordo. 
Martirum  constanda 

nos  ducat  ad  regna  celestia  fb. 
In  tercio  nocturno  : — 
Sancti  euangelii  lecdo 

sit  nobis  salus  et  protecdo. 
Chorus  sanctarum  uirginum, 

intercede^  pro  nobis  ad  domi 
num. 
Sanctorum  meritis 

mereamur  gaudia  luds. 
In  festis  et  in0  commemoracion- 
ibus  beate  marie  dicantur  iste  bene 
dicciones. 

In  primo  nocturno  : — 
Alma  uirgo  uirginum 


a  not  in  S. 

b  S  celi  gaudia. 


S  intercedat. 


cxxu.  65] 


BENEDICCIONES 


239 


*Christtts  marie  films 

sit  nob  is  clemens  et  propicius. 
Sancta  dei  genitrix 

sit  nobis  auxiliatrix. 

Sancte  marie  merita 

nos  ducant  ad  regna  celestia. 
Que  peperit  christum^ 

pro  nobis  postulat  ipsum. 
Stella  maria  marts 

succurre piissima  nobis3-. 

Per  marie  suffragia 

prosit  nobis  leccio  euangelica. 
Diuina  solacia 

nobis  impetret  uirgo  maria. 
Ad  consorcia  angelorum 

per  ducat  nos  regina  celorum. 

In  commemoracione  eiusdem. 

Intercede  pia 

pro  nobis  uirgo  maria. 
Stella  maria  marts 

nos  protege,  nos  ttiearis. 
O  mundi  regina 

da  nobis  celi  minima. 

Et  semper  demissa  uoce  dicantur. 


Chris tus  marie  filius 

[sit  nobis  clemens  et  propicius]. 
Sancta  dei  genitrix. 

In  secundo  nocturno  : — 
Sancte  marie  merita 

nos  ducant  ad  regna  celestia. 
Que  peperit  christum, 

pro  nobis  postulat*  ipsum. 
Stella  maria  marts, 

Succurre  piissima  nobis. 

In  tercio  nocturno  : — 
Per  marie  merita 

{prosit  nobis  leccio  euangelica^0. 
Diuina  solacia 

{nobis  impetret  uirgo  marta}b. 
Ad  societatem  ciuium  supernorum 

perducat  nos  regina  celorum. 

Item     alie     benedicciones     de 
eadem. 

In  primo  nocturno  : — 
Pur  a  pudica  pia 

miseris  miserere  maria. 
Uirgo  par  ens  natum 

fac  nobis  propiciatum. 
Nos  precibus  matris 

saluet  sapiencia  patris. 

In  secundo  nocturno  : — 
Uirgo  deo  digna 

peccantibus  esto  benigna. 
Intercede  pia 

pro  nobis  uirgo  maria. 
Que  peperit  florem 

det  nobis  floris  odorem. 

In  tercio  nocturno  : — 
Conserua  famulos 
uirgo  maria  tuos. 


a-  »  Written  in  a  late  hand  over  an  erasure. 


S  postulet. 


b  not  in  S. 


240  SARUM    CUSTOMS  [68 

Sancte  marie  precibus 

benedicat  no s  pater  et  filius. 

Filius  uirginis  marie 
det  nobis  gaudia  uite. 

p.  61. 


68. a  DE  MODO  TERMINANDI  ORA- 
CIONES  GENERALITER  PER  TO 
TUM  ANNUM  QUANDOCUNQUE 
DICENDE  SUNT. 

Videndum  nobisx  est  et  magna 
intencione  intelligendum  qualiter 
oraciones  quas  bad  missam  siue  ad 
horasb  dicturi  sumus  concludere 
debeamus;  quod  nullo  modo  scire 
poterimus  nisi  per  rationem  istarumc 
oracionum  illud  intelligamus. 

Nullus  ad  altare  patrem  pro  filio 
necd  filium  pro  patre  nominare  debet 
sed  oraciones  illas  quas  ad  patrem 
sine  mencione  filii  faciamus  sic  con 
cludere  debemus  Per  dominum  nos 
trum  iesum  christum  filium  tuum, 
&c.  sicut  istas  et  multas  alias 
oraciones  similes  istis — Concede  nos 
famulos  tuos  [guesumus,  &c.]  Deus 
qui  miro  ordine.  Unde  uersus  :— 

Per  dominum  dicas 

cum  patrem  pres biter  oras. 

Item  oraciones,  quas  ad  patrem 
cum  mencione  filii  facimus  circa 
principium,  sic  concludere  debe 
mus  : — Per  eundem  dominum  nos 
trum  iesum  christum  &c.  Sicut  istas 
et  multas  alias  similes  istis — Deus 
qui  de  beate  marie.  Largire  nobis 
clementissime  pater. 

Si  uero  circa  finem  sic  con- 
cludimus  : — Qui  tecum  uiuit  et  reg- 
nat  in  unitate  spiritus  sancti,  deus, 


a  from  SA. 

b — b  A  ad  matutinas  et  ad  missas. 

c  A  illarum.  d  A  uel. 


68]  DE   MODO   TERMINANDI   ORACIONES  241 

sicut  istas  et  consimiles  [istis]. 
Presta  quesumus  omnipotent  dens  tit 
natus  \hodie\  Omnipotens  sempi- 
terne  deus  dirige  actus  nostros.  Da 
nobis  quesunms  domine  imitare.  Unde 
uersus: — 

Principio  natum  memorans  finem 
per  eundem. 

Si  circa  finem  qui  tecum  dicere 
debes. 

Oraciones  autem  quas  facimus 
ad  filium  sic  finimus,  Qui  uiuis  et 
regnas  cum  deo  patre  in  unitate  sancti0 
spiritus0 ,  deus° :  [uel  sic  Qui  cum 
patre  et  spiritu  sancto  .•]  ut  est  Deus 
qui  sanctam  crucem.  uel  Fidelium 
deus.  Et  sic  de  ceteris  [similibus]. 
Unde  uersus : — 

Cum  loqueris  Christo 

qui  uiuis  adesse  memento. 

Item  oraciones  ad  patrem  in  qui- 
bus  mencionem  de  trinitate  facimus 
sic  concludimus : — In  qua  uiuis  et 
regnas  deus  per  omnia  secula  secu- 
lorum:  sicut  istas  et  multas  aliasa  : — 
Omnipotens  sempiterne  deus  qui  das 
famulis  tuis,  Populum  tuum  que 
sumus  domine  non  deserat  pietas  tua. 
Unde  uersus : — 

Die  in  qua  uiuis 

ubi  mencio  fit  trinitatis. 

Illasb  autem  oraciones  quas  faci 
mus  ad  ipsamx  trinitatem  tantum 
sic  concludimus  : — Qui  uiuis  et  reg 
nas,  deus  per.  Sicut  istam  et  con- 
similes  : — Placeat  tibi  sancta  trinitas 
obsequium  seriiitutis. 

Item  oraciones  ad  patrem  in 
quibus  mencionem  de  spiritu  sancto 
facimus  sic  finimus,  Per  dominum 


a  A  similes.  b  A  Istas. 

F.  31 


242  SARUM   CUSTOMS  .        [69 

nostrum  iesum  christum  filium  tuum, 
qui  tecum  uiuit  et  regnat  in  unitate 
eiusdem  spiritus  sancti  deus.  Sicut 
istas  et  consimiles  : — Deus  qui  corda 
fidelium,  Mentes  nostras  quesumus 
domine.  Unde  uersus  : — 

Commemorans  flamen 
eiusdem  die  prope  finem. 

II] as  autem  quas  ad  filium  faci- 
mus  cum  mencione  spiritus  sancti 
sic  concludimus  : — Qui  cum  patre  et 
eodem  spiritu  sancto  uiuis  et  regnas  : 
sicut  istam  Domine  iesu  christe  qui 
introitum  portarum. 

Secundum  uero  romanam  aucto- 
ritatem  nullam  oracionem  concludi 
mus  cum  Per  eum  qui  uenturus  est 
\iudicare  uiuos  et  mortuos\  nisi  sit 
exorcismus  in  quo  perx  diuinum 
indicium  diabolum  ut  a  creatura 
dei  recedatx  adiuramus.  Nam  in 
aliis  oracionibus  quas  per  dominum 
nostrum  includiinus,  patrem  ut  per 
amorem  filii  sui  subueniat  implo- 
ramus.  In  exorcismo  autem  dia 
bolum  per  dei  iudicium  ut  efifugiat 
increpamus. 


69.  GRACIE  DICENDE  DIUERSIS 
TEMPORIBUS  ANNI  SECUNDUM 
ANTIQUUM  USUM  ECCLESIE  ET 
EPISCOPORUM  SARUM  a. 

bln  uigilia  pasche  ante  pran- 
dium  b. 

Benedicite.  Dominus.  Edent 
pauperes  &c.°  Gloria  patri° .  Si- 
cut  eraf .  Kyrieleyson  Christeleyson 
Kyrieleyson.  Pater  noster.  Et  ne 
nos.  [Sed  libera.~\  Or  emus.  Benedic 

a  Only  in  CS. 

b_b  S    Benedicciones  ante  prandium  in   uigilia 
pasche. 


69]  GRACIE  243 

do  mine.      Jube    do  mine    benedicere* . 
Cibo  spiritual^ . 

[Sequatur]  leccio.  Si  consur- 
rexistis  cum  christo  que  sursum  sunt 
querite  ubi  christus  est  in  dextra  del 
sedens. 

Post  prandium.  Deus  pads  6°r.° 
Mcmoriam  fecit*  <5rv.°  Gloria  pair?. 
\Sicut  I\  Agimus  tibi  gracias*  &*c° 
Ps.  Laudate  deum  omnes  gentes. 
Quoniam  confirmata.  Gloria  pair?. 
Sicut  erat°.  ^f  In  resnrrecdone  tua 
christe.  ty  Celt  &c.  [Statim  se- 
quatur]  Dominus  uobiscum.  Oremus. 
Spiritnm  in  nob  is,  [domine,  tue 
caritatis  infunde  ut  quos  sacramentis 
paschalibus  saciasti  tua  facias  pietate 
Concordes].  Per  dominum  nostrum 
\tesum  christum  filium  tuum  qui 
uiuit  et  regnat}0.  In  unitate  eiusdem 
spiritus  sancti  deus.  Dominus  uobis 
cum.  Et°  cum0.  Benedicamus  do 
mino  [sine  Alleluya.  Deo  gracias.] 
{dicatur  Ps.  De  profundis  clamaui\°. 

In  die  pasche. 

Benedicite.  Dominus.  Hec  dies 
6°^.°  Gloria  patri.  Sicut  er at.  Kyri- 
eleyson  Christeleyson  Kyrieleyson. 
Pater  noster.  Et  ne  nos.  \_Sed 
ItberaJ]  Oremus.  Benedic  domine '. 
Jube  domine.  Mense  celestis. 

[Leccio.]  Expurgate  uetus  fer- 
mentum  ut  sitis  noua  conspersio  sicut 
estis  azimi :  etenim  pasca  nostrum 
immolatus  est  christus^  itaque  epu- 
lemur  in  domino,  {et  non  ulterius}0. 

Post  prandium.  Qui  dat  escam 
omni  carni.  Confitemini  domino  celi. 
Tu  autem  domine  miserere  nostri. 
Deo  gracias.  Ps.  Laudate  deum 
omnes  gentes.  \Quoniam  confirmata. 
Gloria  patri.  Sicut  erat.\  fr  In 


244  SARUM   CUSTOMS  [69 

resurrecrione  tua  Christe.  \R  Cell 
et  terra  letentur,  AlleluyaJ]  Do  mi- 
mis  uobiscum.  Et  cum  spiritu  tuo. 
Or  emus.  Spiritum  in  nobis.  Per 
dominum.  In  unitate.  Dominus 
uobiscum.  Benedicamus  domino  [sine 
Alleluya^\  {Ps.  De  profundis  sed 
statim  post  Benedicamus  domino  sit 
dicendo  Anime  omnium  fidelium  de- 
functorum  per  misericordiam  dei  in 
pace  requiescant. 

Benedicite.  Dominus  det  nobis 
suampacem  et  requiem  sempiternam.\° 

Eodem  modo  dicuntur  per  totam 
ebdomadam;  et  hec  leccio  scilicet 
Expurgate  omnibus  dominicis  die- 
bus0  usque  ad  ascensionem x  dicitur. 

[Ad  cenam  ueroper  to  turn  annum 
dicitur  benediccio  scilicet  Cenam 
sanctificet  qui  nobis  omnia  prebet. 
In  nomineJ] 

Post  cenam  [uero  per  hanc  ebdo- 
madam  hoc  modo  dicitur]  {Benedi 
cite.  Dominus.  Cenam  sanctificet 
qui  nobis  omnia  prebet.  In  nomine 
patris.}0  Hec  dies  &c.  fr  In  resur- 
reccione  tua  christe '.  Dominus  uo 
biscum.  Oremus.  Spiritum  in  nobis, 
[et  finiatur  ut  predictum  est :  Domi 
nus  uobiscuiri\.  Benedicamus  domino0 
[sine  Alleluya~\.  Non  dicitur  psal- 
mus  De  profundis  post  cenam  secun- 
dum  usum  Sarum  ecclesie,  sed 
statim  post  Benedicamus  domino 
sic  dicendo  Anime  omnium  fidelium 
defunctonim  per  misericordiam  dei  in 
pace  requiescant. 

[Per  reliquum  uero  tempus  tocius 
anni  dicitur  post  cenam]  Benedictus 
deus  in  donis  suis.  Et  sanctus  in 
omnibus  operibus  suis.  Adiutorium 
{nostrum  in  nomine  domini\° .  Qui 


6g\  GRACIE  245 

fecit.  Sit  no  men  domini° .  Ex  hoc 
nunc.  Non  dicitur  Oremus  sed  sic : — 
Retribuere  dignare  ut  supra. 

[Nulla  die  per  annum  dicitur 
psalmus  De  profundis  post  cenam 
secundum  usum  predictum.] 

In  diefbus]  ueneris  et  in  uigiliis 
et  in  quatuor  temporibus  et  quociens- 
cunque  ieiunium  est  preceptum  [ex 
tra  quadragesimam  et  ebdomadam 
pasche]  dicuntur  [iste  benedicciones] 
ante  prandium. 

\Benedicite.  Dominusl\  Edent 
pauperes  cum  leccione.  \Gloriapatri. 
Sicut.  Kyrieleyson  Christeleyson  Ky- 
rieleyson.  Pater  noster.  Et  ne  nos. 
Sed  lib  era.  Oremus.  Benedic.  Jube 
domine.  Cibo  spiritually 

[Leccio.]  Gracia  domini  nostri 
usque  ad  hec  uerba  omnibus  nobis 
tantum. 

Et°  post  prandium.  Deus  pads. 
Memoriam  {fecit  et  cetera  more 
solito}0.  \Gloria.  Sicut.  Agimus. 
Laudate  deum  omnes  gentes.  Quo- 
niam  confirmata.  Gloria.  Sicut. 
Kyrieleyson  Christeleyson  Kyrieley 
son.  Pater  noster.  Et  ne  nos.  Sed 
libera.  Dispersit  dedit.  Justicia 
eius.  Benedicam  dominum.  Semper 
laus.  hi  domino  laudabitur.  Au- 
diant  mansueti.  Magnificate.  Et 
exaltemus  nomen.  Sit  nomen.  Ex 
hoc  nunc.  Retribuere  dignare.  Bene- 
dicamus  domino.  Deo  gracias.} 

Notandum  quod  ante  hanc° 
oracionem  Retribuere  dignare0  nun- 
quam  dicitur  Oremus,  {quecunque 
benedicciones  dicantur}0  [secundum 
usum  Sarum]a. 

a  S  has  this  paragraph  earlier  in  a  transposed 
order. 


246  SARUM   CUSTOMS  [69 

Quodcunquea  duplexxfestum  [in] 
die  ueneris  contigerit  extra  quad- 
ragesimam  et  ebdomadam  [pasche 
excepto  die]  natalis  domini  dicantur 
hee  predicte  benedicciones  bde  ieiu- 
nio  scilicet  Edent  pauperes  et  cetera 
more  solito.  Hoc  eodem  modo 
dicantur  per  totam  quadragesimam 
exceptis  diebus  dominicis  et  in  feriis 
et  in  festis,  quodcunque  fuerit  siue 
simplex  siue  duplex  sed  cum  hac 
leccioneb  Frange  esurienti  et  cum 
psalmo  Miserere  scilicet  post  pran- 
dium  [loco  Laudate  dominum,  scilicet 
per  hanc  racionem  quia  huiusmodi 
benedicciones  sunt  de  natura  tem- 
poralis  et  non  sanctorum].  {Quan- 
docunque  enim  dicitur  missa  de 
ieiunio  in  quadragesima  dicuntur 
benedicciones  ante  prandium  cum 
hac  leccione  Frange  et  cum  psalmo 
Miserere  post  prandium.}0 

Ceteris  autem  [omnibus]  diebus 
[tocius  anni]  {scilicet  extra  tempus 
pasche  et  quadragesime  et  quando 
non  est  dies  ueneris  nee  ieiunium 
preceptum}0  [et  in  die  natalis  domini 
quacunque  die  contigerit  et  in  om 
nibus  dominicis  quadragesime]  di 
cantur  hoc  modo  [benedicciones, 
scilicet : — ante  prandium 

Bencdicite.  DominusJ\  Oculi  om 
nium  &c.  [Gloria.  Sicut.  Kyri- 
e  ley  son  Christeleyson  Kyrieleyson. 
Pater.  Et  ne.  Sed  libera.  Oremus. 


a  S  Quandocunque. 

b-b  S  tarn  ante  quam  post  prandium  et  cum 
leccione  Gmcia.  domini  nostri.  Similiter  fiat  in 
quarta  feria  in  capite  ieiunii  cum  tribus  diebus 
sequentibus. 

Feria  secunda  prime  ebdomade  quadragesime  et 
abhinc  cotidie  usque  ad  uigiliam  pasche  exceptis 
dominicis  diebus,  quodcunque  fuerit  simplex  uel 
duplex,  dicuntur  predicte  benedicciones  supradicto 
modo,  scilicet  Edent  cum  hac  leccione 


69]  GRACIE  247 

Benedic.  Jube domine.  Mensc.~\  Cum0 
leccionea  [Deus  caritas\ 

Post  prandium  Deus  pads  &c. 
Confiteantur  \tibi\  et  cetera  more 
solito. 

Gracie  ante  gentaculum. 

Benedicite.  Dominus.  Apposita 
et  apponenda  benedicat  del  patris  in 
nomine  patris. 

Post  gentaculum. 

Pro  tali  conuiuio  benedicamus 
domino.  Anime  omnium  fidelium. 

Gracie  post  gentaculum,  quod 
sit  aliquando  loco  prandii. 

Benedictus  deus,  et  cetera  sicut 
supra  ad  cenam. 

Gracie  dicende  sunt  ante  pran 
dium  quod  sit  aliquando  hora  cene, 
dicantur  sicut  ante  prandium  preno- 
tata  sunt.  Post  huiusmodi  prandium 
dicitur  Benedictus  deus  in  donis  &c. 
ut  supra  ad  cenam  prenotatum  est. 

bDictis  uerograciis  post  prandium 
tantum  omni  die  per  annum  exceptis 
festis  duplicibus  &\z\\.m^,Deprofundis 
sine  Gloria  patri  [sed]  cum  Kyrieley- 
son  Christeleyson  Kyrieleyson.  Pater 
noster.  Et  ne  nos.  [Sed  libera} 
Requiem  eternam.  [Et  lux}  A 
porta  inferi.  \_Erue  domine.}  Credo 
uidere.  [In  terra  uiuencium}  Domi 
nus  uobiscum.  [Et  cum  spiritu} 
Oremus.  Absolue  quesumus  [domine] 
&c.  Per  christum  dominum  nostrum. 
[Amen.]  Requiescantinpace.  Amen. 
Benedicite.  Dominus.  [Deinde]  se- 
quatur  hoc  modo  Det  uiuis  graciam, 
defunctis  ueniam,  ecclesie  et  regno 
pacem,  et  nobis  uitam  eternam.  Amen. 

a  S  Leccio. 

b-b  S  Cotidie  per  annum  exceptis  festis  princi- 
palibus  dicitur  post  oracionem  Retribnere  iste 
psalmus, 


248  SARUM   CUSTOMS  [70 

70.  [DE  DUPLICI  FESTO.]a 

1.  Hec    obseruentur    in   omni 
duplici  festo  per  annum  quod  chorus 
regatur   a  quatuor  clericis  in  capis 
sericis ;    et  ab  eisdem  cantetur  in- 
uitatorium  cum   psalmo    Uenite  ad 
graduin  chori. 

Dicitur  et  responsorium  ad  utras- 
que  uesperas  a  tribus  clericis  de 
superiori  gradu  in  capis  sericis  ad 
gradum  chori. 

2.  Ad   matutinas   uero   omnes 
antiphone  in  superiori  gradu   inci- 
piantur,  in  primis  a  dignioribus,  et 
sic  descendendo  gradatim. 

Omnes  uersiculi  ad  utrasque 
uesperas  et  ad  matutinas  a  duobus 
pueris  in  superpelliceis  ad  gradum 
chori  dicuntur. 

Benedicamus  a  duobus  clericis 
semper  de  secunda  forma  in  super 
pelliceis  inter  rectores  principales  et 
secundarios  dicitur  nisi  ad  matutinas 
in  die  natalis  domini  tantum. 

Item  dicuntur  et  respondeantur 
a  duobus  de  superiori  gradu,  loco 
et  habitu  predicto.  Secundum  uero 
BenedicamiiS)  si  habeatur,  semper  a 
duobus  pueris  in  superpelliceis  post 
sacerdotem  dicitur. 

Omnia  responsoria  a  duobus 
rectoribus  incipiantur,  et  in  super 
pelliceis  ad  gradum  chori :  tercium 
sextum  et  nonum  uero  a  tribus  can- 
tentur,  loco  et  habitu  prenotato. 

Omnes  lecciones  in  pulpito  in 
superpelliceis  legantur.  Prima  et 
secunda  leccio  a  clericis  de  secunda 
forma  legantur.  Tercia  et  sic  dein- 
ceps  a  clericis  de  superiori  gradu 
ascendendo  gradatim  legantur. 

a  This  chapter  is  only  in  R  and  has  no  heading. 


70]  DE    DUPLICI   FESTO  249 

Primum  et  secundum  respon- 
sorium  a  duobus  clericis  de  secunda 
forma  cantentur  :  tercium  a  tribus 
de  eadem  forma  cantetur.  Quartum 
et  sic  deinceps  a  clericis  de  superior! 
gradu  ascendendo  gradatim  supra- 
dicto  modo  cantentur. 

3.  Ad  laudes  omnes  antiphone 
in  superior!  gradu  discurrunt  et  anti- 
phona   super    Benedictus    ab    excel- 
lenciori  ex  parte  chori  incipiatur. 

4.  Preterea   in    omnibus    festis 
de  inferioribus   duplicibus  ut  supra 
notatur,  omnia  responsoria  ad  matu- 
tinas  a  duobus  cantentur,  nisi  nonum, 
quod  a  tribus ;  et  tune  prima  leccio 
semper  legatur  a  puero  secunda  et 
tercia  a  clericis  de  secunda  forma; 
quarta  et  sic  deinceps  a  clericis  de 
superiori    gradu    ascendendo    gra 
datim   in   superpelliceis   in   pulpito 
legantur. 

Primum  uero  et  secundum  re- 
sponsorium  a  duobus  pueris  can 
tentur  et  tercium  responsorium  a 
duobus  de  secunda  forma. 

Quartum  responsorium  et  sic 
deinceps  a  clericis  de  superiori 
gradu  ascendendo  gradatim  supra- 
dicto  modo  cantentur,  et  tune 
omnes  antiphone  super  laudes  in 
secunda  forma  discurrant. 

5.  In    festo    autem    Omnium 
Sanctorum  lecciones  et  responsoria 
in    primis    a    dignioribus    personis 
legantur  et  cantentur,  descendendo 
gradatim.     Ita  tamen  quod  octaua 
leccio  a  puero  legatur  et  nona  ab 
aliquo  sacerdote  de  superiori  gradu. 

Ad  primam  et  ad  alias  horas 
omnes  antiphone  in  superiori  gradu 
incipiantur :  responsoria  et  uersiculi 

F.  32 


250  SARUM   CUSTOMS.  [70 

a  singulis  clericis  de  secunda  forma 
ex  parte  principalis  rectoris  dicuntur, 
loco  nee  habitu  mutato  sed  ad  altare 
conuersif. 

Ad  utrasque  uesperas  antiphone 
uel  antiphona  super  psalmos  in 
superior!  gradu  incipiantur.  Capi- 
tula  yma  uoce  a  sacerdote  dicuntur 
loco  nee  habitu  mutato  sed  ad  altare 
conuerso;  quod  per  totum  annum 
obseruetur  in  capitulo  dicendo.  An 
tiphona  super  Magnificat  ab  excel- 
lenciori  ex  parte  chori  incipiatur. 

Ad  utrumque  completorium  an 
tiphona  super  psalmos  in  superiori 
gradu  incipiatur.  Uersus  Custodi 
nos  semper  ab  uno  solo  puero  ex 
parte  chori  principalis  dicitur,  loco 
nee  habitu  mutato  sed  ad  altare 
conuerso.  Antiphona  super  Nunc 
dimittis  ab  excellenciori  ex  parte 
chori  incipiatur. 

Item  ad  utrasque  Uesperas  et 
ad  Matutinas  ad  Benedictus  et  Mag 
nificat  thurificetur  altare  a  duobus 
sacerdotibus  in  capis  sericis. 

Similiter  fiat  ad  Tedeum  in  festis 
duplicibus  quandocunque  dicitur. 
Chorus  uero  a  duobus  pueris  thuri 
ficetur.  Quando  enim  non  dicitur 
Te  deum  in  festis  duplicibus  ut  in 
aduentu  et  quadragesima,  tune  non 
thurificetur  altare  nee  chorus  in 
repeticione  ultimi  responsorii. 

Preterea  in  omnibus  festis  du 
plicibus  paschalis  temporis  ad  ma- 
tutinas  omnes  antiphone  ante  lec- 
ciones  et  super  laudes  in  superiori 
gradu  incipiantur,  in  primis  a 
dignioribus  et  sic  descendendo  gra- 
datim,  omnes  lecciones  et  omnia 
responsoria  a  duobus  clericis  de 


cxxni.  70] 


CANTUS   COMMUNES 


251 


cxxin.     [CANTUS  COMMUNES.]' 

1.  De     modo     dicendi    Dens 
in   adiutorium    ad    uesperas    et    ad 
alias    horas  : — Deus   in    adiutorium 
meum    intende.      Domine    ad   adiu- 
uandum  me  festina.     Gloria  patri  et 

filio  et  spiritui  sancto.  Sicut  erat 
in  prindpio  et  nunc  et  semper  et  in 
secula  seculorum  Amen.  Alleluya. 
Laus  tibi  domine,  rex  eterne  glorie. 

2.  De    modo    faciendi    finem 
in   leccionibus   legendis   ante    epi- 
stolam  ad  missam  et  in  tribus  noc- 
tibus    ante   pascha    et    in   crastino 
omnium    sanctorum    et    in    uigilia 
mortuorum  quando  corpus  affuerit, 
et  in  trigintalibus  et  in  anniuersariis 
incoandis  exequiis  mortuorum   lec- 
ciones  sic  finiantur: — Ecce  mine  in 
pulucre  dormio :  et  si  mane  me  qnc- 
sieris  non  subsistam. 


superiori  gradu  dicuntur  ascendendo 
gradatim,  ita  quod  tercium  respon- 
sorium  a  tribus  cantetur  :  et  cetera. 


71.  HEC  SUNT  FESTA  IN  QUIBUS 
AD  SECUNDAS  UESPERAS  NULLA 
FIET  MEMORIA  DE  FESTIS  TRIUM 
LECCIONUM  IN  CRASTINO  CON 
TINGENT!  BUS a. 

Festum     purificacionis     beate 
marie. 

Festum  natiuitatis  beate  marie. 
Dominica  in  albis. 
Festum  sancte  trinitatis. 
Festum  de  corpore  christi. 


1  This  chapter  is  only  in  H  and  has  no  heading. 
For  the  Music  see  Appendix. 


This  chapter  is  only  in  R. 


252  SARUM   CUSTOMS  [CXXIII, 

3.  Et  quandocunque  Kyrie  di- 
citur  ad  seruicium  mortuorum  dice- 
tur  tali  cantu : — Kyrieleyson.    Christ- 
eleyson.     Kyrieleyson. 

4.  Item  de  modo  dicendi  Per 
dominum  post  oraciones  ad  uesperas 
et  ad  matutinas  et  ad  alias  horas  : — 
Per  dominum  nostrum  iesum  chris- 
tum  filium  tuum,  qui  tecum  uiuit  et 
regnat  in  imitate  spiritus  sancti,  deus 
per  omnia  secula  seculorum.     Amen. 
Dominus  uobiscum.     Et  cum  spiritu 
tuo. 

Ad  completorium  et  ad  alias 
horas  diei  et  in  uigiliis  defunctorum 
et  ad  missam  hoc  modo  dicetur : — 
Per  dominum  nostrum  iesum  chris- 
tum  filium  tuum,  qui  tecum  uiuit  et 
regnat  in  imitate  spiritus  sancti,  deus 
per  omnia  secula  seculorum.  Amen. 
Dominus  uobiscum.  Et  cum  spiritu 
tuo.  Benedicamus  domino. 

5 .  De  modo  dicendi  capitula : — 
Tu    in   nobis   es   domine^    et   nomen 
sanctum   tuum    inuocatum  est  super 
nos;  ne  derelinquas  nos^  domine  deus 
noster. 

6.  'Sciendum  quod  Hostias  et 
preces  nunquam  dicitur  ad  missam 
nisi  quando  corpus   fuerit    presens 
uel  in  trigintalibus  uel  in  anniuer- 
sariis '. 

7.  In  dominicis  diebus  per  an 
num  ante  missam  processio  fiat  et 
preces  dicantur  laicis.     Et  si  aliqua 
festa  uel  festum    debent   teneri   in 
aliqua  ebdomada  uel  ieiunium  pro- 
nunciari,  sacerdos  ipse  pronunciet : 
et  si  sentencia  data  esse  debet:  pre 
ces   et    huiusmodi    sentencia   fiant 


1 — !  This  passage  and  all  the  foregoing  directions 
are  in  red  in  H  :  the  next  paragraph  in  black. 


CXXIIL]  CANTUS   COMMUNES  253 

ante  missam  et  non  post  euangelium 
sicut  agunt  indiscreti  quasi  cor- 
rumpentes  missam. 

8.  De  modo  legendi  leccionem 
in  secunda  leccione  diei  pasche  de 
exposicione  gregorii  pape,  Angehts 
dixit   ad  mulierem  : — Sed  ite  dicite 
discipulis  eius  et  petro  quia  precedet 
uos  in  galileam.      Querendum  nob  is 
est  cur  nominatis   discipulis   petrus 
designator  ex  nomine.     Sed  si  hunc 
angelus   non   exprimeret   noniinatim 
quia   magistrum    negauerat ;    uenire 
inter    discipulos    non    auderet.      Tu 
autem,  domine,  miserere  nostri. 

9.  De    uersiculis    dicendis : — 
Resurrexit  do  minus.     R  Sicut  dixit 
uobis,  alleluia. 

JIta  /fr  Ipse  inuocauit  me  uel  fr 
not  Mm  fecit  dominus  dicuntur,  et 
respondeantur. 

In  natali  et  in  paschali  tempore 
uersiculi  post  responsoria  ad  horas 
respondeantur  cum  Alleluya  preter 
ad  nonam  et  ad  primam  :  qui  di 
cuntur  sine  Alleluya^. 

10.  In  die  pasche  ad  uesperas 
procedant  ad   fontes  cum   oleo   et 
crismate,  ordinata  processione  cum 

cruce  et  ceroferariis  et  thuribulario;  (p.  158.) 

deinde  oleum  et  crisma  a  duobus 
diaconis  de  secunda  forma  deferatur 
qui  induti  sint  albis :  et  primum  Alle 
luya  incipiant  rectores  chori ;  deinde 
chorus  ex  parte  decani  primum  uer- 
sum  psalmi  totum  dicat  cum  Alle 
luya  :  deinde  chorus  ex  parte  cantoris 
totum  alium  uersum  psalmi  cum 
Alleluya  canant:  et  sic  alternatim 
totum  psalmum  canant;  et  in  fine 

1 — *  This  paragraph  is  in  black  in  H. 


254  SARUM   CUSTOMS  [CXXIII. 

psalmi  tota  antiphona  a  toto  choro 
cantetur.  Alleluya.  Laudate  pueri 
dominum :  laudate  nomen  domini, 
alleluya.  Sit  nomen  domini  bene- 
dictum:  ex  hoc  mine  et  usque  in 
seculum,  Alleluya. 

Et  sic  totus  psalmus  cantetur. 
Deinde  eundo  ad  crucem  dicitur 
antiphona  et  psalmus  cantetur :  et 
semper  post  unumquemque  uersum 
in  prima  parte  in  qua  dicitur  uersus 
dicitur  Alleluya.  Alleluya.  In  exitu 
Israel  de  egypto :  domus  iacob  de 
populo  barbaro,  Alleluya.  Facta  est 
iudea  sanctificacio  eius :  israel  po- 
t est  as  eius,  Alleluya. 

Et  sic  dicatur  totus  psalmus  cum 
alleluya,  ut  supra  dictum  est. 

ii.  De  Benedicamus  quando  et 
quomodo  debet  dici.  Sciendum 
quod  omnibus  dominicis  simplicibus 
et  feriis  et  festis  nouem  leccionum 
simplicium  quando  Inuitatorium  a 
tribus  non  dicitur,  et  in  festis  trium 
leccionum  per  totum  annum  dicitur 
in  ecclesia  Sarum  tarn  ad  uesperas 
quam  ad  matutinas  Benedicamus 
domino^. 

In  festis  uero  duplicibus  et  in 
festis  quando  Inuitatorium  a  tribus 
canitur,  dicitur  aliquod  proprium 
Benedicamus  de  historia  festi  de  quo 
agitur  uel  aliquid  aliud  quod  festo 
conueniat.  In  paschali  uero  tern- 
pore  quando  duo  Benedicamus  di- 
cuntur  in  talibus  uero  festis  cum 
Alleluya  dicuntur,  ultimum  semper 
cum  hoc  cantu  : — Benedicamus  domi 
no,  Alleluya?-.  A  die  uero  pasche 
usque  in  crastinum  octauarum  di- 

1  For  the  Music  see  Appendix. 


CXXIIL]  CANTUS   COMMUNES  255 

citur  utrumque  Benedicamus  cum 
Allehiya  ad  utrasque  uesperas  et  ad 
matutinas.  Similiter  fit  in  ebdo- 
mada  pentecostes  et  in  festis  supra- 
dictis.  Dominicis  autem  huius  tem- 
poris  et  aliis  feriis  et  festis  ut 
dictum  est  prius  dicatur  Benedica 
mus  domino^. 

Sciendum  uero  est  quod  in  die 
Natalis  clomini  semper  Benedicamus 
dupliciter  et  quatuor  diebus  sequen- 
tibus,  et  in  die  Circumcisionis  post 
memoriam  de  octauis  et  in  annun- 
ciacione  beate  marie  quando  post 
pascha  celebratur  et  in  Inuencione 
sancte  crucis  et  in  die  Ascensionis 
ad  secundas  uesperas  quando  In- 
uencio  sancte  crucis  in  crastino 
celebratur,  et  semper  cum  tali  cantu 
Benedicamus  domino :  et  in  tempore 
paschali  cum  Allehiya. 

In  festis  uero  sancti  Michaelis  et 
sancti  Andree  infra  aduentum  et 
in  annunciacione  dominica  infra 
quadragesimam  simpliciter  dicitur 
secundum  quod  et  dicitur  ultimum 
in  festis  quando  Inuitatorium  a  tri- 
bus  canitur  nisi  in  paschali  tempore : 
et  eciam  tune  dicitur  simpliciter  post 
memorias  sed  cum  alio  cantu  et 
Allehiya  ut  supra  dictum  est. 

12.  Quod  si  in  die  pasche  ad 
fontes  eundum  non  est,  ut  in  locis 
ubi  fontes  non  habentur,  tune  post 
primam  collectam  dicto  Benedica- 
mus,  incipiatur  in  sinistro  choro 
antiphona  Allehiya  cum  psalmo 
Laudate  pueri,  ut  alibi  dictum  est : 
et  post  unumquemque  uersum  repe- 
tatur  primum  Alleluya  ut  supra :  et 


1  For  the  Music  see  Appendix, 


256  SARUM    CUSTOMS  [CXXIII. 

post  psalm  um  et  Gloria  patri  repe- 
tatur  tota  antiphona.  Deinde  dicat 
sacerdos  ~f  Surrexit  dominus  de 
sepulcro,  cum  oracione  :  debet  dici 
ad  fontes. 

Deinde  procedant  ante  cruci- 
fixum  et  inchoetur  in  dextro  choro 
antiphona  Alleluya,  ut  supra ;  psal- 
mus  In  exitu  tsrael:  et  sic  dicatur 
totus  psalmus  ut  supra  cum  Alleluya. 
Post  psalmum  dicat  sacerdos  Jf 
Dirite  in  nacionibus:  oracio,  Deus 
qni  pro  nolris  filium  tuum. 

In  redeundo  de  sancta  maria 
aliqua  solempnis  antiphona  dicatur 
ut  supra  dictum  est :  et  sic  uespere 
finiantur. 

Quod  si  processio  non  sit  faci- 
enda,  ut  in  capella  et  alibi  ubi  cruci- 
fixus  non  habetur,  tune  omnia  fiant 
ut  dictum  est,  excepto  quod  non  dice- 
tur  antiphona  de  sancta  maria  nee 
oracio,  eo  quod  non  fit  processio. 


APPENDIX    I. 


[CARTA  OsnuNDi.]1 

In  nomine  sancte  et  indiuidue  trinitatis,  ego  Osmundus1  Sarum  ecclesie 
episcopus,  omnibus  Christi  fidelibus  tarn  posteris  notifico  quam  presentibus 
ad  honorem  domini  nostri  iesu  christi,  sanctissimeque  MARIE  uirginis,  et 
pro  salute  animarum  Willelmi  Regis  et  uxoris  sue  regine  Matilde  atque 
filii  sui  Willelmi  regis  Anglorum  regni  successoris,  pro  salute  eciam  anime 
mee  ecclesiam  sarum  me  construxisse,  et  in  ea  canonicos  constituisse, 
atque  illis  uiuentibus  canonice  bona  ecclesie  ita  sicut  ipse  optinueram 
libere  et  ut  exigit  regularis  censura  canonice  in  perpetuum  concessisse. 
Has  scilicet  uillas  preter  militum  terras,  Eteminister,  Aulton',  Cerminister, 
Begminister,  Niderbir',  Writelinton'.  Ecclesiam  de  Sireburne  cum  tota 
decima  eiusdem  uille,  et  cum  ceteris  appendiciis,  excepta  monachorum 
decima  et  sepultura.  Ecclesiam  de  Bera  cum  decimis  et  ceteris  ibidem 
appendiciis.  Ecclesiam  sancti  Georgii  in  Dorcestr'  cum  decimis  et  ceteris 
appendiciis.  Dimidiam  ecclesiam  de  mera  cum  medietate  decime  et 
ceteris  ibidem  appendiciis.  Ecclesiam  de  sarum  cum  decimis  et  ceteris 
ibidem  appendiciis,  et  duas  hidas  et  dimidium  in  eadem  uilla,  et  sex  hidas 
et  dimidium  in  Stratford' ;  et  ante  portam  castelli  sarum  terram  ex  utraque 
parte  uie  in  ortorum  domorumque  canonicorum  necessitate.  Ecclesiam 
de  Wiueleford  cum  decimis  ceterisque  ibidem  appendiciis.  Ecclesias  de 
Potern'  et  de  Lauinton'  cum  decimis  ceterisque  ibidem  appendiciis. 
Ecclesias  de  Rammesbir'  et  de  Bedewinde  cum  decimis  ceterisque 
appendiciis.  Et  unum  molendinum  in  eadem  uilla.  Ecclesiam  de 
Wamberg'  cum  decimis  ceterisque  ibidem  adiacentibus,  et  unam  hidam 
et  dimidium  et  terram  unius  bordarii  et  duodecim  acras  terre  in  eadem 
uilla,  et  ortulum  unum  in  eadem  uilla.  Ecclesiam  de  Farendon'  cum 

1  Marginal  note  also  : — Dotatio  et  fun-       datorem.      From    Registrum    Osmundi   f. 
datio  ecclesie  Sarum  per  Osmundum  fun-       -21. 

F.  33 


258  SARUM   CUSTOMS  [APP.  I. 

decimis  ceterisque  ibidem  adiacentibus.  Ecclesiam  de  caning'  cum 
decimis  ceterisque  ibidem  adiacentibus.  Ecclesias  de  calna  cum  decimis 
ceterisque  ibidem  adiacentibus.  Ecclesias  de  Worpa  cum  decimis  ceteris 
que  ibidem  adiacentibus.  Ecclesias  de  Marleberg'  cum  decimis  ceterisque 
ibidem  adiacentibus.  Ecclesias  de  Bledbir'  cum  decimis  ceterisque 
ibidem  adiacentibus.  Ecclesias  de  Sunning'  cum  decimis  ceterisque 
ibidem  adiacentibus.  Et  decem  hidas  terre  in  Rotheschamp'.  Ecclesias 
de  Granham  cum  decimis  ceterisque  ibidem  adiacentibus. 

Preterea  concessi  eis  medietatem  totius  oblacionis  que  super  principale 
offertur  altare,  exceptis  ornamentis.  Et  tota  oblacione  ceterorum  altarium. 
Sepulturam  insuper  totam  cum  oblacionibus  que  episcopo  missam  cele- 
branti  offeruntur,  preter  auri  medietatem  in  eadem  ecclesia. 

Si1  quis  autem  canonicorum,  sine  ad  dedicationem  ecclesiarum  slue  alias, 
cum  episcopo  eiusdem  ecclesie  fuerit,  partem  oblacionis  sicut  capellanus 
habebit. 

Ad  hoc  etiam,  duas  paries  prebende  canonici  defuncti  in  usum  concessi 
ceterorum  canonicorum^  et  terciam  partem  in  usum  pauper um  per  unius 
anni  spatium. 

Scripta  autem  est  hec  carta  et  confirmata  Anno  incarnacionis  dominice 
M-XC-I.,  indictione  xiiii.,  Willelmo  rege  monarchiam  totius  anglie  strenue 
Gubernante,  anno  iiij  regni  eius  apud  hasting'.  Hiis  subscriptis  testibus. 

De  ilia  medietate  oblacionis  principalis  altaris  quam  retinet  episcopus 
in  manu  sua,  dabuntur  uni  canonicorum  per  annum  iiij  libre  quousque 
prebenda  sua  perficiatur. 

Quisquis  uero  peruertere  hanc  voluerit,  perpetuo  anathematizetur. 


Et  notandum   quod   carta    ista    sigillata    est    sigillo   Regis   Willelmi 
tantum,  et  habet  multas  subscriptiones  comitum  et  baronum. 

1  See  p.  9. 


APPENDIX    II. 


INSTITUTIO   OSMUNDI.1 

Hee  sunt  dignitates  et  consuetudines  Sarum  ecclesie  quas  ego  Os- 
mundus  episcopus  eiusdem  ecclesie  in  nomine  sancte  trinitatis,  anno  ab 
Incarnatione  Domini  Mxci2  institui  simul  et  concessi  personis  et  canonicis 
eiusdem  ecclesie, 

participate  dominorum  archiepiscopi  et  aliorum  coepiscoporum  nos- 
trorum  consilio,  quorum  nomina  subscripta  sunt, 

et  domini  Regis  Willelmi  interueniente  assensu. — 

Videlicet  [I]  ut 

decanus  et  cantor,  cancellarius  et  thesaurarius  residentes 
sint  assidue  in  ecclesia  Sarum  remota  omni  excusationis 
specie. 

II.  Archidiaconi  cum  tali  moderamine  officium  archidia- 
conatus  impleant,  ut  duo  semper  ex  eis  residentiam  faciant 
in  ecclesia  Sarum,  nisi   necessaria   et   euidens   causa  possit 
eos  excusare. 

III.  Canonicos   nichil   potest   excusare   quin  et  ipsi  resi 
dentes    sint    in    ecclesia    Sarum,    nisi    causa    scholarum    et 
seruitium  domini  Regis,  qui  unum  habere  potest  in  capella 
sua, 

IV.  et  archiepiscopus  unum, 

V.  et  episcopus  tres. 

VI.  Verumtamen     si    necesse    habuerit    canonicus,    pro 
communi   utilitate   ecclesie    uel  prebende   sue,   et  hoc  fuerit 
in  manifesto,  poterit  per  anni  tertiam  partem  abesse. 

1  Added  in  a  later  hand  at  the  bottom  2  In  the  original  MS.  the  date  is  given 

of  f.  24  of  the  Registrum  Osmundi  and  the       as    1016    (MCXVI.),    which    is    clearly    a 
top  of  the  verso.  mistake  for  1091  (MCXCI.). 


260  SARUM   CUSTOMS  [A PP.  II. 

VII.  Dignitas    Decani   est,    et    omnium    canonicorum,    ut 
episcopo  in  nullo  respondeant,  nisi  in  capitulo, 

VIII.  et  juditio  tantum  capituli  pareant. 

IX.  Habent   etiam   curiam   suam    in    omnibus    prebendis 
suis, 

X.  et  dignitatem  archidiaconi  ubicunque  prebende  assig- 
nate  fuerint  in  parrochia  nostra,   siue  in   ecclesiis,  uel  decimis, 
aut  terris, 

XI.  ita  quidem  quod  nulla  omnino  exigentia  in  dono  uel  in 
assisa,  aut  aliqua  alia  consuetudine  ab  episcopo,  uel  a  quolibet 
alio,  fiat  in  prebendis  eorum, 

XII.  sed  omnes  libertates  et  omnes  dignitates  plenarie  et 
pacifice   habent,    quas   ego   Osmundus    episcopus    in    eisdem 
prebendis   habui,  aut   aliquis   alius,    cum   eas  in   nostro    dominio 
haberemus. 

XIII.  Quando  uero  aliquis  constituitur   canonicus,   debet 
coram  fratribus  in  capitulo  iurare,  presente  euangelio, 

se   dignitates   et    consuetudines    Sarum    ecclesie    inuiola- 
biliter  obseruaturum. 

XIV.  Decanus    omnibus    canonicis    et    omnibus    uicariis 
preest  quoad  regimen  animarum  et  correctionem  morum. 

XV.  Cantor  debet  chorum  regere  quoad  cantum, 

XVI.  et  potest  cantus  eleuare  et  deponere. 

XVII.  Thesaurarius  in  conseruandis  thesauris  et  ornamentis 

XVIII.  et  in  administrandis  luminaribus  preminet. 

XIX.  Similiter  Cancellarius  in  scolis  regendis 

XX.  et  in  libris  corrigendis. 

XXI.  Archidiaconi  in  sollicitudine  parrochiarum,  et  in  cura  pollent 
animarum. 

XXII.  Decanus,   et   cantor,  thesaurarius,   et   cancellarius,  duplicem 
percipiunt  communam. 

XXIII.  Reliqui  canonici  simplicem  ; 

XXIV.  sed   in  communa  non  percipiat  nisi  qui  residens  fuerit   in 
ecclesia. 

XXV.  Si    canonicus    dedication!1    interfuerit    aeque     percipiat    de 
oblacionibus  cum  capellanis  episcopi. 


At  the  bottom  of  the  page  is  added 

Hoc  inuenies  scriptum  in  quodam  textu  paruo  et  ueteri  pauperis  pretii. 


APP.  II.]  INSTITUTIO   OSMUNDI  261 

XXVI.  Si  dominus   episcopus  ecclesias  uel  capellas  pre- 
bendarum  dedicauerit,  nichil  ibi  percipiunt  capellani  episcopi 
nee  alii,  nisi  solus  canonicus  cuius  fuerit  prebenda. 

XXVII.  Subdecanus  a  decano  archidiaconatum  urbis  et  sub- 
urbii, 

XXVIII.  Succentor  a  cantore  que  ad  cantariam  pertinent,  possideant. 

XXIX.  Si  decanus  defuerit  ecclesie,  subdecanus  uices  eius 

impleat. 

XXX.  Succentor  similiter  et  cantoris. 

XXXI.  Archischola  debet  lectiones  ascultare  et  terminare, 

XXXII.  et  sigillum  ecclesie  portare, 

XXXIII.  literas  et  cartas  componere, 

XXXIV.  et  in  tabula  lectores  notare. 

XXXV.  Et  cantor  similiter  cantatores. 

XXXVI.  Seniores  obsecrandi  sunt  ut  fratres. 

XXXVII.  Verumtamen    si   cotidiano    sacrificio,    uel    horis 
canonicis,    absque    rationabili    causa    sepius    defuerint,    et    a 
decano  correpti  hoc   non   emendauerint,    debent   in  capitulo 
coram  decano  et  fratribus  prostrati  veniam  recipere. 

XXXVIII.  Si  uero  de  inobedientia  et  rebellione   uel   alio 
notorio  deprehensi  fuerint,   debent  a  stallo  degradari   et   ad 
hostium  chori  post  decanum,  uel  in  chore  ultimi  puerorum 
secundum  quantitatem  delicti  penitentiam  agere. 

XXXIX.  Quod  si  hanc  disciplinam  neglexerint   et   incor- 
rigibiles  apparuerint,  seueriori  subiaceant  ultioni. 

Huius  uero  constitutionis  a  me  liberaliter  facte  et   concesse,  testes 
sunt  hii. 

Willelmus  rex  Anglorum ; 

Thomas  archiepiscopus ; 

Walkelinus  episcopus ; 

Martinus  episcopus ; 

Johannes  episcopus ; 

Hoellus  episcopus  cenomannensis ; 

Robertus  episcopus ; 

Herbertus  episcopus ; 

Remigius  episcopus ; 

Radulfus  episcopus ; 

Gundulfus  episcopus ; 

Robertus  cancellarius ; 
et  multi  alii,  tarn  clerici  quam  laici,  magni  nominis  et  dignitatis  uiri. 


APPENDIX    III. 


[NOUA  CONSTITUTIO.]1 

1.  Anno  ab  incarnatione  domini  M-COXIIII.,  In  crastino  Epiphanie, 
presidentibus  domino  Rficardo]  Uecano,  Hfugone]  cancellario,  et  multis 
aliis  quorum  nomina  subscripta  sunt,  facta  est  hec  constitutio  in  capitulo 
Sarum.     Videlicet,  quod  nunquam  maius  sigillum  debet  aperiri,  nisi  ad 
confectionem  scripti  autentici,  et   hoc   fiat   in   presentia  domini  Decani 
Cancellarii  et  aliorum  canonicorum  qui  commode  ad  hoc  possint  venire. 
Rescriptum  autem  huius  scripti   in   registro   ecclesie   Sarum   per   uisum 
predictorum   debet   notari,    et   in   thesauro    poni.      Istud    autem    maius 
sigillum  per  assensum  Decani  Cancellarii  custodie  duorum  canonicorum 
fidelissimorum  debet  tradi,  nisi  Cancellarius  in  propria  persona  presens 
ibidem  possit  esse,  qui  cum  alio  canonico  sigillum  ipsum  possit  custodire. 
A  die  autem  constitutionis  huius,  si  qua  charta  fuerit  confecta  et  impressa 
illo  ueteri  osseo  sigillo,  pro  nulla  reputabitur,   quoniam   ipsum  sigillum 
quasi  pro  dampnato  propter  multiplices  quorundam  excessus  habetur. 

Usus  autem  minoris  sigilli  erit  ad  citationes  faciendas,  amicabiles 
preces  offerendas,  redditus  exigendos,  et  ad  alios  usus  ecclesie  necessaries, 
secundum  uisum  et  assensum  canonicorum  et  aliorum  ad  eius  custodiam 
per  assensum  Decani  et  Cancellarii  deputatorum. 

2.  Super  residentia  canonicorum  facienda  ita  prouisum  est.     Vide 
licet,   quod    quarta    pars    canonicorum    per    totum    terminum    statutum 
continuam    annuatim    faciat    residentiam,    una    cum    quatuor    personis 
ecclesie,   qui   secundum   constitutionem   bone  memorie   Osmundi  Sarum 
episcopi  continuam  facere  tenentur  residentiam,  exceptis   illis  canonicis 
qui  per  regem  Archiepiscopum  episcopum  exempti  sint.     Si  quis  uero 
statutis   terminis   suam   non   poterit,   et   hoc    rationabili    causa    ostensa, 

1  Registrum  Osmundi  f.  56  headed  there  in  a  later  hand  Statutum  de  custodia 
sigillorum. 


APP.  III.]  NOUA   CONSTITUTIO  263 

facere  residentiam,  quintam  portionem  prebende  sue  secundum  ipsius 
ualorem  et  rectam  estimationem  residentibus  uel  ad  alios  usus  secundum 
consilium  Decani  ecclesie  necessaries  absque  omni  contradiccione  pre- 
stabit.1 

4.  De  habitu  et  honestate  clericorum  chorum  ingredientium,  cuiuscun- 
que  sint  gradus,  ita  statutum  est,  quod  capas  habeant  nigras  integritate 
decentes,  et  ad  minus  talares  cum  superpelliceo  cape  longitudinem  non 
excedente.  Installati  pilliolis  nigris  utantur.  Tarn  installati  quam  non 
installati  calciamenta  habeant  honestati  et  religioni  conuenientia,  et  alia 
indumenta  clericum  decentia  et  in  nullo  reprehensibilia.  Horarum  autem 
tempore,  mutua  in  choro  caueant  colloquia  nisi  secretius  eliciatur  re- 
sponsio,  vel  fiat  interpellate  propter  seruitium,  et  alia  negotia  ecclesie 
facienda.  Litibus  cachinnis  derisionibus  modis  omnibus  abstineant.  Si 
qui  vero  in  huiusmodi  fuerint  consueti,  et  a  maioribus  reprehensi  noluerint 
castigari,  per  Decanum  et  capitulum,  pena  arceantur  graviori.  Ante  et 
post  tempus  horarum  in  choro  seu  presbiterio  mutuis  non  utantur 
colloquiis  nisi  de  bonis  moribus;  et  hoc  voce  submissa,  quoniam 
specialiter  loca  ilia  orationibus  deputata  sunt.  In  aliis  autem  ecclesie 
partibus,  si  uelint,  colloquiis  utantur.  Sollicite  tamen  prouideant  quod 
eorum  colloquium  omnimodo  tumultu  careat.  Preterea  clerici  singuli  et 
uniuersi  in  ecclesia  mutua  studeant  evitare  colloquia  cum  feminabus,  de 
quibus  suspitio  possit  oriri,  quoniam  pro  talibus  non  modicum  ecclesie 
possit  generari  scandalum  et  detrimentum.  Comestiones  etiam  et 
potationes  cum  huiusmodi  mulieribus  in  ecclesia  sub  anathematis  inter- 
minatione  prohibentur.2 


1  §  3  which  follows  deals  with  questions  the  cathedral  vicars  and  the  visitation  of 
of  property  arising  out  of  the  death  of  a  prebends.     The  whole  is  printed  in  Regis- 
canon  or  parochial  vicar.  trum  Osmundi,  R.S.  i.  374. 

2  The  two  remaining  sections  deal  with 


265 


APPENDIX  IV 

THE    FOLLOWING    PASSAGES    WITH    MUSICAL    NOTATION    ARE   OMITTED 
IN    THE    TEXT    ABOVE    AND    HERE    COLLECTED    IN    AN    APPENDIX. 

On  p.  50. 


Ex-  ur-ge       do-  mi-  ne        ad-iu-  ua    nos. 
On  p.  67,  line  2. 


i    - 

5     P.       . 

-     z 

Do-mi-  nus  uo-bis-cum.         O-  re-mus. x 
On  p.  67,  line  n. 


Do-mi-nus  uo-bis-ciim.         O-  re-mus. 


line  14. 


J; 


Per  om-ni-  a  se-  cu-  la    se-  cu-  lo-  rum.  or  se-  cu-  lo-  rum.  3 
On  p.  69. 


Lec-ci-  o    y-  sa-  i-  e  *  pro-phe-te.      In  di-  e-bus  il-  Us  lo-cu-tus  est  do-mi-nus  ad 


A-chaz  di-cens,    Pe-te  ti-  bi  signum  a  do-mi-no  de-  o  tu-  o  in  pro-fun-dum 


in-fer-ni       si-  ue  in  ex-cel-sum  su-pra. 


S  emphasizes  the  B  natural  with  a  §  .  2  A  has  the  C  clef. 

3   So  S.  4  A  gives  D.  CD.  D  for  ysaie. 


F, 


34 


266  SARUM  CUSTOMS  [APR  iv. 

Iterum  in  eodem. 

I     •       •       ~i       i       i     •      i      •     •    1      i~i"     m         •     •       i     •     •~i' 


Numquidparum  uobis  est  mokstos  esse  hominibus^  quia  molesti  estis  et  deo  meo? 
Et  semperx  hoc  modo  fmiatur. 


Butirum  et  mel  comedet    ut  sci-at  re-pro-ba-re  malum  et  e-  li-ge-  re  bonum1. 

On  p.  74. 

Hoc   modo   legantur   omnia0   euangelia   per   totum0   annum,    nisi   in 
festis  duplicibus  tantum  :  hoc0  modo0  :- 


Se-quen-ci-  a  sancti  e-uan-ge-lii  se-cun-dum  lu-canf. 
Chorus  respondeat  Gloria  tibi  domine. 


In  illo  tempore  stetit  lesus  in  media  discipulorum  suorum  et  dixit,  Pax  uobis. 
Iterum  in  eodem. 


Qua-re  3  tur-ba-ti  es-tis  et  co-gi-  ta-ci-  o-nes  ascendunt  in  corda  vestra  ? 

Hoc   modo   leguntuH  omnia   euangelia  in   festis   dupplicibus   secun- 
dum  usum  Sarum  ecclesie. 


Sequencia  sancti  euangelii  secundum  lucam.    In  illo  tempore^  stetit  lesus  in 


i    SA  end   with  a  simple  C  on  the  last  syllable  of  bonum.        A  has  a  simple  C  on  the  first 
syllable  of  malum. 


-3- 


I 


bonum    In  Chri-sto    lAe-su   do-  mi-no  nos-tro        Per  lAe-sum  Christum   dominum    nostrum. 

Et  hoc  modo  semper  finiatur  quelibet  epistola. 

2  A  constantly  varies  here  and  later  by  dropping  from  the  reciting  note  to  B.          3   SA  Quid. 
4  S  legantur.  5   S  gives  C.B.  BC  for  tempcre. 


APP.  IV.] 


267 


me-di-o  di-sci-pu-lo-rum  suorum,     et  dixit :  Pax  uobis.  Quare  I  .  .  .  vestra  ? 


Item  in  aliis  euansreliis  : 


Item  in  aliis  euangeliis  :- 


A-men 2  A-men  di-co  uo-bis.  Martha,  Martha  3,  sol-li-ci-ta  es. 

Et  omnia   euangelia   tarn  in  festis   dupplicibus  quam  in   simplicibus 
per  totum  annum  fiant4  hoc  modo. 


Be-  a-  ti  qui  au-di-unt  uerbum  de-  /,     et  cus-to-  di-unt  il-  lud. 
On  p.   75. 


A- 


Credo  6  in  u-num  deum,  patrem  om-ni-po-ten-tem,  Factorem  ce-li  et  ter-re 


\ 


% 


ui-si-bi-li-um  om-ni-um  et  in-ui-si-bi-  li-um  :  et  in  unum  do-mi-num  iesum 


chris-tum,  Ft-  li-um  de-  i-  u-  ni- ge-ni-tum,  et  ex  pa-tre  na-tum  an-te  om-ni-a 

t 


se-  cu-  la  :  Deum  de  de-  o,    lu-men  de  lu-  mi-  ne,    de-um  uerum  de  de-    o  7 


ue-  ro :  Ge-ni-tum  non  fac-tum  con-sub-stan-ci-  a-lem  pa-tri,  Per  quern  om- 


: 


•     • 


ni-  a  fac-  fa  sunt:  Qui propter  nos  hom-in-es   et  propter  nos-tram  sa-  lu-tem 


\- 


de- seen- dit  de    ce-  Us:     et   in-car-na-tus  est  de   spi-  ri-  tu 8  sanc-to      ex 


i  SA  Quid.  2  A  begins  on  C.  3  A  gives  C.A  for  the  second  Martha.  4  S  pronunciantur. 
5  A  has  no  drop  to  B.  6  The  clef  is  so  placed  in  S:  but  in  A  the  signature  is  \)  and  in  C  the 
clef  is  wrongly  placed  a  fifth  too  low.  7  S  gives  G.F  for  deo.  8  C  gives  G.F.E  for  spiritu. 


268 


SARUM  CUSTOMS 


[APP.  iv. 


6- 


ma-ri-a  uir-gin-e:  et  ho-mo  fac-tus  est.   Cru-ci- fi-xus  e- ci-am  pro  no-bis 


sub  pon-ci-  o   py-  la-  to,  pas-sus  et  se-pul-tus  est.     Et  re-sur-re-xit  ter- 


* 


Ta 


.. •__•: 


ci-  a     di-  e       se-  cun-dum  scrip-  tu-ras.  et    as-  cen-  dit   in    ce-lum,    se-det 


\ 


ad  dex-  te-ram  pa-tris :  et  i-  te-rum  uen-tu-rus  est  cum  glo-ri-  a  iu-di-ca-  re 


V     • 

•—!—*—'—•               "__J 

.       •       •       •  ^ 

• 

• 

ui-  uos  et  mor-tu-   os :   cu-ius  reg-  ni  non  e-  rit  fi-  nis.    Et  in  spi-  ri-tum 


± 


sane-turn  do-  mi-  num :  et     ui-  ui-  fi-  can-tern,  Qui  ex  pa-  tre  fi-   It-    o-  que 

4- 


•s 


pro-ce-dit:  Qui  cumpa-tre  et  fi-  li-    o    si- mul  a-  do-ra-tur    et   con-glo- 


ri-  fi-  ca-tur:    Qui  lo- cu-tus  est  per  pro-phe-tas.    Et  u-nam  sanc-tam 

=8=1— — ,-    ]a    "~*~<H~*~n^=!-  r,    •  -|z^=jz=!Z=!=zr= 

ca-tho-  li-  cam  et     a-pos-  to-  li-cam  ec-  cle-  si-  am :    con-fi-  te-  or   u-  nam 


-a — r 


d 


bap-tis-ma  in    re-mis-  si-  o-nem  pec-ca-tor-um.  Et  ex-pec-  to  re- sur-rec- ci- 


± 


'-.— i- 


on- em  mor-tu- o- rum,  et  ui-tam  uen-tu-ri    se-  cu- li.     A-         men. 


APP.  IV.] 


269 


On  p.  78. 

In  missis a  uero  pro  defunctis  post  ablucionem  manuum  sacerdotis, 
statim  incipiat  idem  sacerdos,  iunctis  manibus,  in  medio  altaris  ad  al- 
tarex  conuersus,  ita  dicens  :- 


Hos-  ti-  as1     et pre-ces  ti-  biz  do-mi-ne    of-  fe-  ri-mus. 
Chorus  cantando  respondet  :- 


Tu   sus-  d-  pe  pro  a-  ni-  ma-  bus.  erv.  4 

On  p.  79. 

Hoc    modo    incipiantur    omnes   prefaciones    ad    missam   per   totum 
annum  tarn  in  feriis  quam  in  festis.  s 


If! 


Per  om-ni-  a   se-  cu-  la  se-  cu-  lo-rum.  A-men.  Do-mi-nus  uo-bis-cum. 


.    •  •  —  5—  •   " 

•    > 

1-    .    •-  -* 

Et  cum  spi-  ri-  tu   tu-  o.     Sur-sum  cor-  da.    Ha-be-mus  ad  do-  mi-num. 


-Ti— S- 


=P=T 


Gra-ci-  as   a-  ga-mus  do-mi-  no  de-  o    nos-tro.  Dig-num  et  ius-tum  est. 

Hec  prefacio  cotidie  dicitur6  per  totum  annum  nisi  in  festis  et  in 
octauis  quando?  propria  habentur.  Ita  tamen  quod  omnes  prefaciones 
tocius  anni  sub  hoc  tono  dicuntur,  siue  propria  habeantur  siue  non, 
tarn  in  feriis  quam  in  festis  secundum  usum  Sarum  :- 


Ve-re*  dig-num  et  ius-tum  est,  e-quum   et    sa- lu-  ta-  re   nos  ti-bi  sem-pei 


i   C  has  only  a  punctum  C  on  the  last  syllable.  A  has  the  C  clef.     ^  A  has  C.B.     3   S  has 
ED  on  the  first  syllable.    A  has  the  following  notation,  DC.C.  BC.  C.  4   SA  have  no 

notation.          5   A   is  constantly  in  error.  6   S   Hec  est  prefacio  cotidiana  et  dicitur  cotidie. 

7  S  per  octauas  in  quibus.  8  A  begins  with  a  C. 


SARUM  CUSTOMS 


[APP.  iv. 


et    u-  In-  que  gra-  ci-  as    a-  ge-  re,  Do-mi-  ne  sanc-te  pa-  ter  om-ni-  po-tens 


e-  ter-  ne  de-us,    per  christum  do-  mi-num  nos-trum.   Per  quern  ma-ies-  ta- 


tern  tuam  lau-dant  an-ge-  //,  a-do-ranf1  do-mi-na-ci-o-  nes,  tre-munt  po-tes- 


i 

•  —  • 

t 

• 

*    •      §      •      • 

•    •    •    i 

* 

ta-tes.     Ce-  //2  ce-lor-um-que  uir-tu- tes  ac  be-a-ta    se-ra-phin    so-ci- a 


ex-ul-ta- ci-    o- ne    con-  ce-  le-brant ;  Cum  qui-bus    et  nos-tras  uo- ces    ut 


ad-mi  t-ti   in  -be  -as  de-pre-ca-mur,  sup-pli-d*  con-fes-si-o-  ne  di-cen-tes. 


On  p.  82. 

Hie  cooperiat  sacerdosx    calicem  et  teneat  manus  suas  supra  altare 
usque  dicitur  Pater  nostcr,  ita  dicens  :- 


Per  om-ni- a    se-  cu-  la   se-  cu-  lo-rum.    Chorus      A-  men.   O-  re-  mus. 


P?-e-cep-tis  sa-  hi-  ta-  ri-bus  mo-ni-  ti   et  (di-  vi-  na  in-  sti-  tit- ci-one  for- 


^-^=^=^-=1 

wfl-A*  au-  de-  mus  di-  ce-  re)  4. 


i    A   drops  to  A  on  the  first  syllable.  2  A   begins  with  a  C.  3   A   has  B.B.B  :  and 

adds  at  the  end  Et  ideo  cum  angclis  and  the  proper  prefaces  noted  in  full.       4  S  omits  this  and 
has  no  notation  at  all.     A  is  untrustworthy. 


APP.  iv.]  NOT^E  271 

(Hie  accipiat  diaconus  patenam  de I  .manu  subdiaconi,  eamque  a 
dextris  sacerdotis  extento  brachio  in  alto  usque  ad  Da  propicius  [pacem] 
discoopertam  tenens,  sacerdote  sic  dicente) 2, 

Hie  eleuet  manus      "S    B     i — 'a     a 

suas  dicens  :- 


Pa-ter  nos-ter,  qui  es  in  ce-  /is, 

[Et  sciendum  est  quod  semper  tarn  in  feriis  quam  in  festis   dicatur 
Pater  noster  sub  hoc  tono  :-] 


•        '     i     •    ~  i  l      i       i 

•       -      i  — -a — i 


sanc-ti-  fi-  ce-  tnr  no-men  tu-um  :  ad-  ue-ni-at  reg-num  tu-um:  fi-  at   vo- 


lun-tas  tu-a     sic-ut  i?i  ce-  lo    et  in   ter-ra:  pa  nem  nos-trum  quo-ti- 

, s 

_s •      •     • •_• , i    .       ,     » • • -  _§ . j 


di-  a-num  da  no-bis  ho-di-  e  :      et  di-mit  te  no-bis  de-  In-  ta  nos-tra^ 

it      ~  —  1~  ~rr  ~~r-  • 

^ 


sic-  ut  et  nos  di-mit-ti-mus  de-  bi-  to-  ri-bus  nos  tris  :  et  ne  nos  in-du-cas 


"*    •     •     ~  •     •,          F         Chorus0          i~ 

respondeat0 


in  ten-ta-  ci-    o-  nem,  sed  H-be-ra  nos  a    ma-lo. 

On  p.  83. 

Per  omnia  secula  sccnlorum.     As  above  p.   270. 

Deinde  si  episcopus  celebrauerit,  diaconus,  ad  populum  conuersus, 
baculum  episcopi  in  dextera  manu0  tenens,  curuatura  baculi  ad  se  con- 
uersa,  dicat  sic:- 


Chorus 


-  respondeat  - 


Hu-mi-li-a-  te  3  nos  ad  be-ne-dic-ci-  o-?icm.  De  o  gra-ci-  as. 


i    SA  a.  2  A  has  this  later  and  begins  Dum  dicitur  Prcccptis  salutaribus  accipiat  &c. 

3  A   drops  a  third  on  the  last  syllable  and  rises  by  a  podatus  AC  on  uos.      It  omits  the  drop 
of  a  fifth  at  the  end. 


272 


SARUM  CUSTOMS 


[APP.  iv. 


Deinde1  episcopus,  eukaristia  super  patenam  [rejposita,  (mitram 
sumens  et  baculum  )2  super  populum  faciat  benediccionem.  (Peracta 
benediccione  statim  dicat  episcopus  more  solito:- 

Chorus       "5~~I  .    .    ~    I 


respondeat  - 


Et  pax  de-i  sit  sem-per  uo-bis-cum.  Et  cum  spi-ri-tu  tu-o. 

Quando   uero  non   celebrat   tune   statim  post   Per  omnia  secula  se- 
culoruni) 2  sequatur  :- 


\ 


Pax  domini  sit  semper  uobiscum 3.  Chorus  Et  cum  spiritu  tu-o^  ut°  supra0. 

On  p.   103. 

Preterea  in  uigilia  natalis  domini  dum  oracio  ante  epistolam  dicitur, 
ueniat  accolitus  ad  gradum  chori  et  ibi  leccionem  ante  epistolam  legat 
et  terminet  sub  hoc  tono:- 

Similiter  et  omnes  lecciones  que  [legantur]  ad  missam  per  totum 
annum  dicuntur0. 


Lec-ci-o    y-sa-ie  pro-phe-te,    Hec  di-cit  do-mi-nus.  Prop-ter  sy-on  non 


ta-ce-bo     et  prop-ter  hie-ru-sa-lem  non  qui-es-cam,  do-nec  e-gre-di-  e- tur 


J: 


ut  splendor  ius-  tus  e-  ius  et  sal-ua-tor  e-  ius  ut  Jam-pas  ac-cen-da-tur. 
Et  sic  finitur 


in  sem-  pi-  ter-tmm. 


On  p.   119. 


5 


r    Chorus  respon 
deat  sic  :- 


Ju-be  dom-pne  be-ne-di-ce-re. 


O-ra  pro  no-bis  pa-ter. 


\   SA.  Postea, 


2  Not  in  SA. 


3  C  has  no  notation. 


APR    IV.] 


NOT,*; 


273 


On  p.   251,  $  i. 

De  modo  dicendi  Deus  in  adiiitorhim  ad  uesperas  et  ad  alias  horas. 


De-us  in   ad-iu- to-  ri-um  me-nm   in- ten-  de.     Do-mi-  tie  .  .  .  fes-  ti-  na. 


Glo-ri-  a  pa-tri  et  fi-  li-  o      et  spi-ri-tu-  i  sanc-to  :  Sic-ut  .  .  .  sem-per,     et 


\ 


j^z^ 


/;/  .  .  .  A -men.        AI-le-hi-\a.     Laus  ti-bi  do-mi-ne,  rex  e-ter-ne  glo-ri-e. 
§2...  lecciones  sic  finiantur. 


EC-  ce  nunc  in  pul-ne-  re  dor-mi-  o,     et    si  ma-ne  .  . .  noti  sub- sis-tarn. 

On  p.   252. 

S  3.   Et  quandocunque  Kyrie  dicitur  ad  seruicium  mortuorum  dicetur 
tali  cantu. 


K\-  ri-  e-  ley -son.  Christ- e-  ley- son.  Kv-  ri-    e-     ley-   son. 
§  4.   Item  de  modo  dicendi  Per  dominum  post  oraciones . . . 


¥ 


±t±± 


b 


Per  dominum  . .  .fi-li-um  tuum  (jui  tecum  . . .  deus  per . .  .  seculorum.  Amen. 


fi 


Do-mi-nus  uo-bis-cum.    ILt  cum  spi-ri-  tu  tu-  o. 


Per  dominum  . . .  tuum,  t/ui  tecum  . . .  sancti,  de-us  per . .  .seculo?'um.  Amen. 


Do-mi-nus  uo-b.s-cum.    Et  cum  spi-ri- tu  tu-o.  Be-ne-di-ca-mus  do-mi-no. 
F-  35 


274  SARUM  CUSTOMS 

§6.  De  modo  dicendi  capitula. 


[APP.  iv. 


Tu  in  no-bis   .  .  .  su-per  nos,    fie   de-  re-  lin-quas .  .  .  nos-ter. 

On  p.   253,  £8. 

De   modo     legend!    leccionem    in    secunda   leccione    diei  pasche   de 
exposicione  gregorii  pape,     Angelus  dixit  ad  mulierem. 


Sedi-te  di-ci-te  disdpulis  eius  et  petro  quia  precedet  uos  in  gali-Ieam.  Queren- 


dum  nobis  . .  ex  nomi?ie.  Sed  si  hunc . . .  quid  magistrum  negauerat ;  uenire 


± 


in-ter  dis-ci-pu-los  non  au-de-ret.    Tu  autem,   do-  mi-ne,  mi-se-  re-re  nostri. 

§9. 

De  uersiculis  dicendis  :- 


.  Re-sur-rex-it  do-  mi-  mis.         1^7.   Sicut  dixit  uobis,  alleluia. 
On  p.   254,  §10. 


•*     2 

3          •  •      •    • 

• 

3= 

-j 

Al-  le-lu-ya.  Laudate  pu-er-i  dominum:  laudate  nomen  domini,  al- le-lu-ya. 


_§ •_ 


Sit  ttomen  domini  be-ne-dic-tum:  ex  hoc  mine  et  usque  in  se-culum,  al-le-lu-ya. 

Et  sic  totus  psalmus  cantetur.  Deinde  eundo  ad  crucem  dicitur 
antiphona  et  psalmus  cantetur :  et  semper  post  unumquemque  uersum 
in  prima  parte  in  qua  dicitur  uersus  dicitur  Alleluya. 


Al-  le-    lu-ya.    In  ex-i- tu  is-ra-elde  e-gyp-to :  domus  ia-cob  de  po-pu-lo 


.APP.    IV.] 


NOT.*: 


275 


•c  •   •      i     •% 

JH  •  —  |  —  •  *  —  ;  —  •  — 

bar-ba-  ro,     Al-  le-    lu-ya.  Fac-  fa    est  iu-  de-  a  sanc-ti-  fi-   ca-  ci-  o 

•e      —\ —  .   ,   r~r       ,       .       a»t 

T*     j  i  •  ^       3       • 


ei-us :     is- ra- el  po- fas-fas  el-  us,    A  I-  le-      lu-ya. 
Et  sic  dicatur  totus  psalmus  cum  alleluya,  ut  supra  dictum  est. 
On  p.   254,  SIT,  line  9,  and  line  29  (on  p.   255). 


Be-  fie-  di-  ca-mus  do-  mi-  no. 


Line  20. 


r    a    %r 


Be-  fie-  di-  ca-mus  do-  mi-  no,  Al-  le-    lu-ya. 
•On  p.   255,  §  IT,  line  42. 


Be-  ne-  di-  ca-mus  do-  mi-  no. 


THE  following  index  is  simply  an  analysis  of  the  contents  of  the  book ; 
references  to  other  books  have  as  far  as  possible  been  avoided  since  they 
would  have  led  far  beyond  the  immediate  purpose  :  but  the  principal 
subjects  have  been  treated  very  fully  so  that  the  index  may  be  in  itself 
a  useful  guide  to  the  Sarum  regulations  as  here  laid  down. 

The  liturgical  forms  are  printed  in  italics  and  the  following  abbrevia 
tions  are  employed  to  describe  them. 

A.  Antipbona. 

Al.      Alleluia  with  its  Verse. 

B.  Benedictio. 

Cap.  Capitulum  or  Chapter. 

Ev.  Evangelium. 

H.  Hymnus. 

I.  Introitus  or  Officium. 

Inv.  Invitatorium. 

Lc.  Lectio. 

O.  Offerenda  or  Ofifertorium. 

Or.  Oratio  or  Collecta. 

Ps.  Psalmus. 

P:.  Responsorium. 

Sq.  Sequentia. 

Tr.  Tractus. 

^".  Versiculus  or  Versus. 

t  calls  attention  to  a  mistake. 


INDEX 


SS.  Abdon  et  Sennen,  199 
B.   Ab  eo  sit  benedict  a,  71 

A.  A  bimatu,  225,  229 

B.  Ab  ipso  (eo)  benedicatur,  66,   183 
B.  Ab  ipso  sanctificetur,  183 
Ablucio,  87,  &c. 

Absolucio,  202 
Absolucionem,  46,  64,  65 
ACOLYTUS,  a  clerk  in  minor  orders  or  acolyte. 
He  specially  figures  as  cross-bearer,  41, 
52>  53>  59>  !07>  i3i>  160,  204,  in  a 
surplice 

He  brings  in  the  chalice  at  Mass,  69 ;  helps 
in  preparing  the  elements,  71;  censes 
the  choir,  76;  holds  the  chalice,  79 
On  Christmas  Day  he  reads  the  lesson  at 
Mass,  1 03, 2  72;  and  also  on  Wednesdays 
and  Saturdays  in  Ember  weeks,  104; 
he  wears  dalmatic  or  tunicle  at  Mass 
on  Christmas  Day,  128 
He  carries  the  text   at  the  censing   at 
Mass  unless  the  Bishop  be  celebrant, 
76,  129;  and  a  candle  for  the  conse 
cration  of  the  font  on  Easter  Even,  150 
Three  acolytes  were  to  be  in  attendance 
upon  the  Bishop  when  he  celebrated 
Mass,  62 

B.  Ad  consorcia,  239 
B.   Ad  gaudia,  233,   237 

A.  Adhesit,  224,  228 
"ft.  Adiutorium,  65 

ty..  Ad  nutum,   135,   136 

B.  Ad  societatem,  235,  236,  238,   239 
A.  Ad  thome,  226,   229 

ADVENTUS.    Advent  as  the  opening  season 
of  the  year  has  its  services  and  cere- 

F, 


(Adventtis) 

monial  fully  defined  as  a  standard  of 
comparison  for  the  rest 
THE  SEASON,  40,  55,  71,  93,  98,  99, 
215,  254  ;  Deacon  and  sub-deacon  wear 
chasubles,  62,  91  ;  Preces  at  Mass,  90 
THE  FIRST  SUNDAY  :  the  duty  belongs 
to  the  Bishop  or  Dean,  3 
The   lights   to   be   provided   for    this 

Sunday,  4,  6 

The  method  of  services.     Evensong, 

42-46,    216;    Compline,    46,    47; 

Mattins,  47-49  ;  Lauds,  49  ;  Prime, 

49,  50;   Chapter  Service,  51,  52; 

Blessing  of  Holy  Water,  &c.,  52-54; 

Terce,  54 ;   Second  Evensong,  55  ; 

Procession,  58,  59;  Mass,  61-91 

A  comparison  of  this  Sunday  with  other 

days  as  regards  the  ceremonial  of  the 

Hours,  55-58  ;  of  Procession,  59-61  ; 

of  Mass,  91,  92 

THE  FIRST  MONDAY  :  the  tabula,  93-95 ; 

the  Hours,  95-98  ;  the  Mass,  100-103 

A  comparison  of  this  with  other  ferias  as 

regards   the  tabula,   95;    the    Hours, 

98-100 ;   the  Mass,   103-105 

In  relation  to  S.  Andrew's  day,  195,  255 

The  fourth  Sunday  in  Advent  has  tabula 

ebdomadaria,  33,  34,  109 
All  Sundays  in  Advent,  55,  71,  92 
*ft.  Affluent,  191 
S.  Agatha,  221,  234 
S.  Agnes,  197,  221,  234 
Agnus  del,  sung  at  Mass,  23,  24,  36,  38, 
66,  75,  205;  except  on  Easter  Eve,  152; 
method  of  singing,  84 

36 


278 


INDEX. 


ALBA.  Albs  were  worn  by  the  assistants 
at  the  blessing  of  Holy  Water,  52  ;  at 
Mass,  63,  69,  212 

By  cross-bearer,  taperers  and  thurifers, 
&c.  at  the  hours,  112;  and  procession, 
131,  141,  157,  158,  207 
On  Vigils,  Ember  days  and  Good  Friday 
the  deacon  and  sub-deacon  wore  albs 
and  amices,  63,  103,  182;  also  at 
Masses  for  the  dead  except  at  funerals, 
on  All  Souls'  Day,  and  for  Bishops  of 
Sarum,  102 

Worn  also  by  the  deacons  at  the  Re 
conciliation  of  penitents,  144;  by  the 
ministers  at  the  Consecration  of  Oils, 
202,  203  ;  by  readers  and  singers  on 
Easter  Even,  145  ;  by  deacons  in  the 
Easter  Even  procession,  149,  and 
Easter  Day,  253 

S.  Albanus,  222,  234 

S.  Aldelmus,  28,  221,  234 

All  Saints,  All  Souls,  see  Omnium 

A.  Alleluya,  152,  158,  161,  253-256 
Alleluya  added  in  Christmastide  and  Easter 
tide  to  Antiphons,  Responds,  &c.,  253-256 

Alleluya  and  its  Verse  sung  at  Mass  between 
the  Epistle  and  Gospel :  two  are  sung  in 
Eastertide,  101,  169  ;  but  the  Alleluya 
is  omitted  from  Septuagesima  to  Easter, 

92,  103,  105 
method  of  singing,  17,  18,  21,  70,  71,  72, 

101,  157,  163 

sung  by  two  superiors  in  copes  on  Sun 
days,  41,  70,  72;  and  other  days, 

105,  106,   120,   157,    178,    180, 
190,  191 

by  three  superiors  on  Christmas  Day, 

106,  107,  151 

by  the  rulers,  70,  133,  168 

by  two  of  the  second  form,  TOO,  101 ; 

in  surplices,  105 
by  two  boys,  in  surplices,  101,  105, 

170,  172,  178 

by  a  taperer  boy,  101,  105,  197,  201 
sometimes  at  the  pulpitum,  70,  105, 

133,  15 1,  &c. 
sometimes  at  the  choir   step,   100, 

101,  171,  &c. 

B.  Alma  del,  232,  236 

A.  Alma  redemptoris,  179 


B.   Alma  uirgo,  238 

Almucia,  almess,  or  fur  tippet,  25,  118 

ALTARE 

The  high  altar  stood  in  the  middle  of  the 
presbytery  with  a  space  behind  it,  68 

Lights  were  placed  on  and  near  it  at 
Mattins,  Mass,  and  Evensong,  varying 
in  number  from  two  to  eight,  4-6 ; 
others  were  set  to  light  other  objects 
close  by  or  in  a  corona  before  the 
altar,  4-6 

These  and  other  ornaments  and  neces 
saries  (such  as  the  cross,  61,  139)  were 
under  the  charge  of  the  Treasurer,  4-7, 
and  this  was  so  for  every  altar  in  the 
Church  except  the  parochial  altar 

The  clergy  bowed  to  the  altar  on  entering 
or  leaving  or  crossing  the  choir  as  well 
as  to  the  Bishop  or  Dean,  14,  1 6 

The  choir  turned  to  the  altar  for  the  chief 
parts  of  the  service  except  the  actual 
chanting  of  psalms  at  the  Hours  ;  and 
at  frequent  intervals  during  Mass, 
18-22 

The  Rulers  of  the  choir  also  turned  to 
the  altar,  36;  and  others  who  began 
the  singing  42,  99,  nr,  121,  149,  248; 
or  the  ^  before  Lauds,  49;  or  said  the 
chapter,  43,  123,  248;  or  collect,  54, 
123 

Censing  of  the  altar  took  place  as  follows : 
at  Evensong,  on  ordinary  double  feasts 
only  the  high  altar,  32,  249 ;  but  all 
the  altars  on  about  a  dozen  chief  feasts 
at  first  Evensong,  31,  114,  116,  124, 
126,  185,  187 

At  Mattins : — the  high  altar  only  in  the 
middle  lesson  of  each  nocturn  when 
three  were  said,  and  at  Te  deum,  on 
about  a  dozen  chief  feasts,  31,  32,  121, 
123,  126,  249;  but  on  ordinary  double 
feasts  only  at  Lauds  at  Bencdictus,  32, 
122,  123,  187;  on  Easter  Day  at  Te 
detim  and  Benedictiis,  155 

On  ferias  and  the  lowest  festivals  the 
altar  was  not  censed  either  at  Even 
song  or  Lauds,  97 

The  method  of  censing  is  fully  described, 
44  and  ff.,  66,  72,  76,  113,  114-116, 
1 19,  121,  122,  183,  248 


INDEX. 


2/9 


(Allure) 

The  movements  of  the  celebrant  and 
others  at  Mass  with  regard  to  the  altar 
are  described  in  ch.  xxxix.  (92).  See 
also  129,  132,  133,  148,  152,  212 

At  the  blessing  of  Holy  Water  the  clergy 
turned  to  the  altar,  52  ;  either  the  high 
altar,  or  on  double  feasts  some  other 
altar,  53.  The  altar  itself  was  first 
sprinkled,  53,  and  other  altars  were 
sprinkled  in  the  procession  before 
Mass,  58 

At  Candlemas  the  candles  were  blessed 
upon  the  altar,  132 ;  on  Maundy 
Thursday  the  Holy  Oils,  201-205 

Throughout  Lent  the  altar  was  ordinarily 
hidden  by  the  Lent  veil,  139,  140 

On  Easter  Eve  all  altars  were  decorated 
for  the  festival,  but  crosses  and  images 
were  still  covered  till  Easter  Mattins, 
144 

The  host  was  carried  from  the  sepulchre 
to  the  altar  before  Easter  Mattins,  153 

autenticum,  31,  32,  79,  115,  121 

magnum,  68 

principale,  32,  53,  61,  123,  124, 126,  134, 
139'  !72,  258 

parochiale,  7 

Apostolorum,  114 

All  Saints  or  Satue,  1 14 

S.  Katherine,  114 

S.  Mark,  114,  probably  a  mistake  for 
S.  Martin 

S.  Martin,  6,  141,  153 

S.  Mary  Magdalene,  115 

S.  Nicholas,  115,  124 

S.  Stephen,  115,  124,  223 

Other  altars,  141 
^.  Amauit  eum,  226 

S.  Ambrosius,  28,  30,  127, 128, 165, 166, 181 
A.  Ambulauertint,  224,  228 
Amictus,  amice,  worn  with  the  alb  as  a 

covering    for  head  and  neck,  63,    102, 

112,    182,    202;    and   occasionally   with 

the  surplice,  121,  125 
Ampulla  used  for  the  Holy  Oils,  202-5 
S.Andreas.    Day,  30,  no,  125,  127,  255; 

octave,   195,   200 
Lc.  Angclns  dixit,  251 
A.  Angelus  doniini,  168 


S.   Anianus,  200 
A.  Anima  mea,  135 

A.  Anima  nostra,  179 
P:.  Anime  eorum,  51 
Anime  omniiim,  244-247 
S.  Anna,  28,  29 

Anniuersarius,    3,    12,    40,    78,    93,    102, 
105,  209-212,  250,  251 

~f.  Anmmciauerunt,  223-230 

ANTIPHONA.    Antiphons  sung  at  the  Hours 
with  Psalms  and  Canticles  and  in  Pro 
cession  with  or  without  Psalms 
The  method  of  beginning  antiphons  at 

the  Hours,  19,  35,  36,  42,  in 
When   doubled   at   Magnificat,   31,   32, 

"3 

of  Psalms,  35,  38-40,  42,  46,  47,  49, 
54-8,  62,  93,  96-99,  111-3,  117,  118, 
122-4,  126,  128,  135-7^  '40>  M3>  i52> 
i53»  '55-9,  *6o,  163-7,  !7i>  174.  i75» 
177,  178,  182,  185,  r86,  187,  188,  189, 
193,  194,  195,  196,  207,  209,  210,  211, 
216,  227,  247-9,  252-4 

of  Gospel  canticles  in  general,  45 

of  Benedictus,  35,  42,  45,  49,  143,  165, 
166,  171,  207,  209,  247-9 

of  Magnificat,  31,  32,  35,   36,  45,    113, 

n7>  i35>  I53>  i63>  i65>  171,  '75.  l84» 

185,  207,  250 

of  Nunc  dimittis,  37,  45,   46,   56,   117, 

186,  248,    250 

of  Quicunque,  38,  49,  97,  123,  134,  135, 

187 
Processional,  53,  59-61,  124,  153,  156-9, 

160,  163,  164,  168,  169,  172-179,  252, 

274>  275 

Antiphon  BVM  in  redeundo,   124, 

169,  179,  256 
Antiphon  of  All  Saints  in  redeundo, 

135 

vSung  after  each  verse  of  the  psalm,  53 
of  Memorials,  173,  223-232 
Apostoli,  26,  64  (colours),  181,  190,  192 

B.  Apostolorum,  238 
Apparatus  solennis,  131 

Aqua  used  at  the  altar,  68,  71,  75,  87 
Aqua  benedicta,  41,   107,    132,    146,  207  ; 
method  of  blessing,  52,  53;  and  sprink 
ling,  53»  54»  58-6o 
A.  Aqua  thome,  225,  229 


280 


INDEX. 


Aquila,  a  reading  desk  on  the  pulpitum, 

70,  101 
Aquilo,  74 
Arausicanum  concilium.     The  canon  given 

on   p.    145  seems  to  be  referred  to  as 

emanating  from  Orange,   but  it   is   not 

found  in  the  usual  collection  of  Canons 

either  of  the  first  (441)  or  of  the  second 

Council  (529) 

Archa  reliquiarum,  44,   183 
Archidiaconus,  four  in  number,  i ;  duties, 

7,  8;   residence,    10;    seat,    13,   51;   in 

attendance  on  the  bishop,  138,  144,  202- 

204;  anniversaries,  209 
Archiepiscopus,  n,  206,  262 
Archischola,  261 
A.  Ascendit  christus,  1 79 
ASCENSIO.    Day,   5,  7,  26,   28,  147,  150, 

X55>   164,    168,    181;  services,  174-176, 
213,  220,  255 

Vigil,  148,  174 

Octave,  28,  134,  137,  170,  181,189-194, 
214 

Season,  167 

Ash  Wednesday,  see  Caput  ieiunii 
A.  Asperges  me,  53 
Aspersio,  53,  54,  58-60 
A.  Assumpta  esf,  185 
Atrium,  143,  176 
Aue  in  eternum,  86,  87 
Tr.  Aue  maria,  133 
H.   Aue  maris  stella,  36 
Sq.  Aue  mundi  sfles,  133 
A.    Aue  regina  celorum,  179 
Aue  rex  noster,  60,  61 
Aufer  a  nobis,  65 
S.  Augustinus,  archiep.,  30,  127,  165 

episcopus,  28,  30,  127,  181 
Aulton,  259 

Baculum,  pastoral  staff,  58,  83,  in,  118, 

119,  271 
Balsamum,  204 

S.  Barnabas,  28,  181-191,  222,  234 
S.  Bartholomeus,  30,  127,  222,  235 
SS.  Basilides,  &c.,  198 
A.  Beat  a  dei  genitrix,  179 
A.  Beatus  stephanus,  225,  228 
A.  Beatus  uenter,  224,  228 
Bedewinde,  257 


Begminister,  257 

^.  Benedicanms.  The  versicle  with  which 
the  hours  normally  end.  When  memo 
rials  are  said,  a  second  Benedicamus  is 
said  after  them. 

The  arrangements  for  singing  it  are  in 
the  hands  of  the  Rulers,  37-39 

The  method  is  given,  254,  255,  275 

simplex,  sung  by  a  single  boy,  44-46,  185 

duplex,   37,    255,    sung  by  two  of  the 
second  form,  117,  167,  178,  185,  248; 
two  deacons,  124 
by  two  boys,  117,  123,  157,  158,  165, 

167,   178,  248 
by  two  superiors,  123 

said  also  at  Mass  instead  of  lie  missa  est 
in  Advent,  88,  89 

in  Lent,  but  not  on  Easter  Eve,  153 

See  also  160,  163,  223 
BENEDICCIO  or  blessing,  of  persons  or  things 

At  Mass,  Blessing  of  incense,  66 ;  and  of 
water,  71;  and  of  the  Gospeller,  73, 
77,  1 20,  130;  and  of  the  oblations,  78; 
and  at  the  consecration,  80,  81 ;  all 
by  the  celebrant 

Blessing  of  the  people  by  the  Bishop, 
83,  84,  203,  205 

At  Mattins  before  the  lessons,  17,  118- 
120,  232-240 

At  Evensong,  118-120 

Blessing  of  incense  at  Mattins,  122;  at 
Lauds  during  Benedictus,  122 ;  at  Even 
song  during  Magnificat,  44,  122,  183, 
184 

Blessing  of  palms  on  Palm  Sunday,  60 ; 
of  the  Oils  on  Maundy  Thursday, 
201-205 ;  of  Candles  at  Candlemas, 
132 ;  of  Salt  and  water  on  all  Sundays, 
52>  53  >  of  New  Fire  on  Easter  Eve, 
146;  and  incense,  147 

Blessing  at  table;  242-6 

at  Collation,  215;  at  Preciosa,  18,  52 

at  a  marriage,  67 
B.  Benedicdone,  232,  236 
Benedicite,  242-6 
Benedicite  sacerdotes,  89 
S.  Benedictus,  199,  221,  234 
Benedictus,  19,  20,  35,  160,  207,  219 

prostration  at,  23,  208 

censing  at,  97,  122,  155,  185,  187 


INDEX. 


281 


A.  Benedictus  es,  105 

y.  Benedictus  qui,  223-230 

S.  Bernardus,  36.     The  quotation  is  not  to 

be  found  in  his  works 
S.  Bertinus,  197 
S.  Blasius,  198 
Bledbir',  258 
S.  Bonifacius,  198 
S.  Bricius,  200 

Calciamenta,  263 

Calix,  the  Chalice,  69,  71,  75,  77,  81-84, 

87,  88,  270 
S.  Calixtus,  200 
Calna,  258 

Campana:  the  bells  are  under  the  charge 
of  the  treasurer,  7 
are  silent  for  the  last  three  days  of  Lent, 

140,  till  Easter  morning,  154 
How  rung  for  Collation,  &c.,  214,  215, 

220 

Cancellarius,   or   Chancellor,    the    3rd    in 
order    of   the    quatuor   persone   of   the 
Cathedral  Church,  i  ;  his  duties  are  de 
nned,  3,  4,  85,  86;  his  seat,  13,  51.    See 
also  130,  210,  259,  260,  262 
Candela,  Cereus.    Candles  are  to  be  sup 
plied  by  the  Treasurer,  4-7 
The    following    are    the    places   where 
candles  are   specially  ordered   to  be 
set: 

On  the  super-altar,  4 
At  the  altar  step,  4 
Round  the  altar,  4,  6 
In  front  of  the  image  of  our  Lady, 

4,  6 
Aloft  by  the  relics,  crucifix  and  images, 

4 

In  the  corona  before  the  altar,  4,  6 
On  the  wall  behind  the  pulpitum,  4,  6 
In  the  brazen  candelabrum,  5 
At  the  choir  step,  6 
In  the  treasury  before  the  sepulchre,  6 
At  S.  Martin's  altar,  6 
At  the  west  door  of  the  choir,  6 
They  are  carried  by  the  taperers : 

At  the  censing  of  the  altar,  43,  44, 

112,  114,  115,  122,  182-185 
At  the  blessing  of  Holy  Water,  52 
At  the  Mass  at  the  introit,  62,  65 


(Candela,  Cereus) 

At  the  entry  of  the  chalice,  69 
At  the  Gospel,  73,  102 
At  Evensong  and  Lauds  at  the  Collect, 
45  ;  Advent  Sunday,  &c.,  117,  185; 
not  on  ferias,  97 

In  procession,  150, 163,  178,  203,  253; 
but  see  157 

Carried  by  the  five  boys  who  sung  the 
8th  Respond  on  All  Saints'  Day,  and 
the  Verse  of  the  ist  respond  on  Christ 
mas  Day,  121,  125 

Carried  by  the  procession  of  deacons  on 
S.  Stephen's  Eve,  124 

Blessed  at  Candlemas  and  carried  in 
procession,  132 

Use  of  candles  at  Tenebrae,  142,  143 

Use  of  candles  on  Easter  Even,  146-148, 

150-152,  252;  and  Easter  morning,  153 

Candelabrum,  candlestick   carried   by  the 

taperers,  41,  44,  65,  94,  95,  107 

set  down  at  the  altar-step,  65,  69,  185 

a  special  brazen  candlestick  holding 
seven  candles,  5 

for  the  paschal  candle,  148,  220;  for  use 

on  Easter  Even,  148 
Candlemas,  see  Mary  S. 
Caning,  258 

Canonicus,  the  title  of  secular  clergy  living 
under  a  rule,  and  of  some  regular 
clergy  who  were  not  monastic 

The  canons  of  Sarum  belonged  to  the 
former  class  and  formed  the  Chapter  or 
corporation  of  clergy  to  whom  the  care 
of  the  Cathedral  and  its  services  was 
entrusted,  257 

At  the  head  of  the  Chapter  were  the 
Four  Principal  persons,  the  four  Arch 
deacons,  the  Sub-dean  and  Succentor, 
i,  who  held  special  offices,  2-8 

The  Canons  owed  their  position  to  the 
Bishop,  2 ;  but  when  once  instituted 
by  him,  they  were  subject  solely  to 
the  Dean,  2,  8;  and  to  the  Chapter 
and  the  Bishop  in  Chapter,  8 

They  had  a  right  to  a  stall  in  choir,  and 
a  place  in  the  Chapter-house,  2,  13,  51 

Their  income  was  drawn  from  two 
sources,  (a)  their  prebend  i.e.  the 
individual  estate  which  each  held 


282 


INDEX. 


(Canonicus) 

severally,  (b)  their  share  of  the  com- 
muna  or  common  fund,  2,  8 

The  prebend  was  frequently  a  benefice 
or  a  part  of  a  benefice 

The  Canon  received  possession  of  this 
from  the  Dean,  and  as  holder  of  this 
he  was  a  prebendarius,  2 

Canons  consequently  often  were  involved 
in  two  rival  obligations,  (i)  as  clergy 
of  the  Cathedral  Church,  (ii)  as  Rectors 
of  their  various  prebendal  Churches 

They  got  over  the  difficulty  by  appointing 
a  vicar  as  deputy  to  do  their  work  in 
one  or  both  respects — a  Vicar  choral 
to  fill  their  place  in  choir  and  a  paro 
chial  Vicar  for  the  prebendal  parish,  2 

Their  rights  and  duties  in  the  latter  were 
jealously  guarded,  8,  9,  10,  258,  262 

Rules  for  their  residence  are  given,  1 1 ; 
but  these  were  not  kept,  but  were 
constantly  being  modified  by  later 
Statutes.  See  262,  263,  as  well  as 
other  later  changes 

Rules  for  dealing  with  the  estate  of  a 
dead  Canon  are  given,  i  r ;  the  prayers 
to  be  said  for  him  are  specified,  12; 
and  for  his  funeral,  207;  and  anniver 
saries,  209-212 

In  discipline  they  were  subject  to  the 
Dean,  who  had  considerable  powers, 
8,  12,  43,  263 

The  Canons  were  of  various  ages  and 
degrees  :  some  were  only  boys,  13,  51 

They  were  specially  responsible  for  parts  of 
the  service  on  various  days,  33,  41,  106- 
108,  123,  152,  154,  159,  162  (a  deacon) 
A.  Cantabant>  225,  228 
Cantor  or  precentor,  60.  The  precentor  was 
the  second  in  order  of  the  four  principal 
persons  of  the  Chapter,  i ;  his  duties 
were  defined  in  S.  Osmund's  Institu 
tion  charter,  258-262 ;  and  are  ampli 
fied  in  Cap.  Ill  (3)  and  X  (10)  of  the 
Consuetudinary,  3,  10;  he  had  charge 
of  the  boys  and  was  responsible  for  the 
conduct  of  all  services 

(i)  He  therefore  shared  with  the  chan 
cellor  the  responsibility  for  the  Tabula 
and  arranged  the  assignment  of  the  duty 


{Cantor  or  precentor] 

of  singing  and  serving  to  various  per 
sons,  sometimes  being  governed  in  this 
by  custom  as  the  Chapters  on  the  Tabula 
direct,  sometimes  having  a  discretion, 
32,  34,  41,  46,  104,  112,  117,  123,  124, 
126,  128,  157,  159,  163,  165,  171,  180, 
1 86,  196 

It  is  uncertain  at  times  whether  this 
discretion  rests  with  him  or  with  the 
Ruler  of  the  choir,  117,  128,  163,  186; 
and  contrast  37  with  46  and  117 

(ii)  He  sometimes  officiated  himself  as 
Ruler  of  the  choir,  viz.  on  greater 
double  feasts,  3,  76,  85,  130;  or  in 
some  less  definite  capacity,  60,  61, 
112,  151  ;  and  at  other  times  merely 
superintended  the  Rulers,  3  ;  and  indi 
cated  to  them  or  others  the  prescribed 
music,  35,  39,  95,  151,  179,  205 

His  seat  was  that  nearest  to  the  gangway 
at  the  N.W.  of  the  choir  and  corre 
sponded  with  that  of  the  Dean  on  the 
other  side,  13,  14;  consequently  this 
side  was  called  Cantoris,  as  opposed 
to  Decani,  33,  44,  76,  85,  86,  117, 129, 
184,  253 

In  Chapter  he  sat  next  to  the  Bishop,  on 
his  left,  51 

When  the  Bishop  was  present  he  in 
structed  him  in  the  music  in  person,  3 

His  anniversary,  210 

The  Succentor  was  his  deputy,  8 
Cantores,  those  who  sing  Responds,  &c., 

118-120 
CAPA.    Copes  were  worn  of  two  kinds : 

(i)  Capa  nigra,  the  ordinary  dress  of 
clergy  in  choir,  was  worn  over  the 
surplice  at  all  times  except  on  the 
greatest  festivals  at  Procession  and  the 
Mass,  24;  and  on  some  other  occa 
sions,  24-26,  157 

All  the  clerks  wore  it,  even  the  boys,  20, 
47 ;  but  for  some  functions  it  was 
taken  off,  118 

See  also  104,  151,  207,  263 

(ii)    Capa  serica  of  various  colours 

Worn  over  the  surplice,  26,  40;  by  all 
clerks  at  Procession  and  Mass  on  great 
festivals,  24 


INDEX. 


283 


(Cap*} 

by  the  Rulers  of  the  choir  at  all  times 
in  choir,  25;  with  one  slight  excep 
tion,  39,  40,  131.    See  also  118,  248 
by  the  singers  of  the  Respond  at  Even 
song,  43,  112,  174,  175,  182,  216 
by  the  officiant  in  censing  the  altars, 
44,  45,  113,  121,  [82,  250;  in  bles 
sing  Holy  Water,  52  ;  new  fire,  146; 
in  procession,  157,  158 
The  use  of  colours  is  given,  26,  27 

by  the  singers  of  the  Gradual,  70;  of 

the  Allehiya,  70,  71,  105,  129,  151 ; 

of  the  Tract,  72,  92,  212;   of  Rex 

Sanctorum,   151;  of  the  Invitatory, 

186;  the  respond  at  Evensong,  248 

by  the  Bishop,  nr,  112,  119 

by  the  readers  of  lessons  at  Mattins, 

1 1 8,  213;  and  at  Mass  on  Christmas 

Day,  128 

by  the  deacons   in   procession  on  S. 

Stephen's  Eve,  124 
by  the  archdeacon  at  the  Reconcilia 
tion  of  Penitents,  144 
by  those  who  carried  relics  in  proces 
sion,  175;  or  assisted  at  the  conse 
cration  of  oils,  20 1 
Capella,  9,  n,  31,  125,  256 
Capellanus,  9,  115,  116,  184 
CAPITULUM. 

(i)  The  Chapter  or  short  passage  of 
Scripture  read  at  all  the  Day  Hours 
The  directions  for  saying  the  Chapter  are 
given,  18,  19,  43,  54,  93,  188,  250, 
252  ;  and  music  at  274.  See  also  122, 
135,  171,  196 

It  was  normally  said  by  the  officiant  (sacer- 

dos),  but  special  directions  are  given  for 

the  Bishop  to  say  it  when  present,  in 

No  Chapter  was  said  on  the  last  three 

days  of  Holy  Week,  143 
(ii)     The  top  part  of  the  Church. 
This  was  the  original  meeting-place  of  the 
Canons  of  any  Church  :  later,  a  special 
Chapter  House  was  generally  built,  and 
this  acquired  the  name.     It  was  also 
applied  thence  to  the  corporation  of 
Clergy  meeting  there  (see  below,  3) 
This  development  of  nomenclature  was 
all    anterior    to    S.   Osmund's    time. 


(Capitulum} 

See  his  use  of  the  term,  8,    12 
The    Chapter-house   was   the    meeting- 
place  for  business  purposes,  2,  4,  12  ; 
for  the  service  called  Preciosa,   after 
Prime  and  the  Reading  of  the  mar- 
tiloge  and  Tabula,  18,  41,  50-52,  163 
See  also  8,  24,  25,  58,  262 
(iii)    The  corporation  of  Canons,  2,  8,  10 
Capsula,  receptacle  for  relics,  61,  172,  175 
Caput  ieiunii,  Ash  Wednesday  and  the  days 
immediately  following,  63,  103,  138,  143, 

245 

Carbo,  Charcoal,  7 

Casula,  Chasuble,  worn  by  the  celebrant  at 
Mass,  67,  89,    102,    148,   151,   212;    by 
deacon  and  sub-deacon  between  Septua- 
gesima  and   Maundy  Thursday  and   in 
Advent,   except   on   Vigils   and   Ember 
days,  62,  63,  88,  91;  and  folded,  71 
Catechumenus,  148 
S.  Cecilia,  222,  235 
Cena,  244-246 

Cena  domini,  Maundy  Thursday,  the  first 
of  the  three  great  days  of  Holy  Week,  6, 
34,  49,  62,  63,  68,  69,  72,  95,  117,  141, 
152,  215,  220 

Its  peculiarities  are  described,  142-144, 
and  the  Blessing  of  the  Oils,  201-205 
B.  Cenam  sanctificet,  244 
Cenomanensis,  of  Le  Mans,  261 
Censing,  see  Thurificacio 
Cereus,  see  Candela 

Cereus  paschalis,  6,  146-148,  150,  219,  220 
Cerminister,  257 

Ceroferarius,  taperer.    For  his  use  of  lights 
see  under  candela. 
for  other  functions,  100,  101 
Cervicale,  64 
CHORUS,  the  choir. 

(i)  The  body  of  singers  as  disposed  for 
service  in  two  halves  on  the  north  and 
south  sides  of  the  church  in  three  rows, 
called  the  gradus  superior,  the  secunda 
and  the  prima  forma,  13,  14;  they 
formed  the  general  body  of  singers,  18, 
36>  38,  39>  42»  60,  61,  66,  70,  72,  75, 
76,  78,  83-86,  90,  92,  97,  102,  103, 
in,  113,  121-6,  146,  151,  156,  158, 
160,  169,  191,  204,  205,  212,  213, 


284 


INDEX. 


(Chorus,  the  choir) 

253;  but  singers  for  special  parts  of 
the  service  were  detached  from  the 
general  body 

Except  at  the  less  important  services 
they  were  subject  to  the  Rulers  of  the 
choir,  Rectores  chori  (q.v.).  Their 
attitude  during  service  was  carefully 
regulated  by  chapters  xvi.  (16),  xm. 
(13)  and  xvin.  (18);  their  dress  by 
ch.  xix.  (19) 

Each  side  took  the  lead  in  turn,  and 
accordingly  the  choir  was  said  to  be 
on  the  Decani  or  Cantoris  side  for  the 
time  being :  the  changes  in  this  respect 
were  regulated  by  ch.  xxn.  (22) 

'  The  choir  side'  is  constantly  mentioned 
elsewhere,  43-50,  56,  70,  72,  92,  94-7, 
100,  101,  105,  112,  121,  126,  127,  143, 
153,  156,  162,  163,  174,  175,  185,  187, 
209,  215,  249,  250 

The  opposite  side,  e.g.,  185.  Once  dexter 
and  sinister  chorus  are  used  instead, 
255.  256 

Rules  for  censing  the  choir,  31,  32,  76, 
77,  97,  102,  116,  122,  124,  126,  130 

(ii)  The  part  of  the  church  where  the 
choir  are  stationed,  or  'quire,'  12, 
13-26,  40,  42,  43,  45,  46,  48,  50,  53, 
58,  60,  61,  68,  73,  74,  79»  89»  91.  92> 
97,  103,  105,  117,  124,  129,  132,  133, 
138-141,  145,  146,  148,  149,  151,  153, 
158,  160,  163,  164,  172,  176,  179,  188, 
202,  205-7,  263 

ostium  occidentale,  6,  142,  146,  160,  176 

habitus  chori,  in,  that  is  surplice  and 
cope 

introitus  chori,  13,  14,  160 

dextera  and  sinistra  pars,   184 

gradus  chori,  the  step  dividing  the  quire 
from  the  presbytery,  where  the  gradual 
was  sung,  100,  120,  201  ;  here  a  light 
was  set  on  ferias,  6  ;  here  the  clergy 
bowed  to  the  altar  and  the  bishop  on 
entering  or  leaving  by  the  east  and  at 
other  times,  14,  69,  71,  117;  the  re 
spond  and  its  'f  were  sung,  1 6,  43,  48, 
49,  57,  112,  120,  121,  174,  182,  190, 
194,  209,  214,  216,  248,  249;  the  In- 
vitatory  was  sung,  118,  212,  213,  246 


(Chortts,  the  choir) 

The  collect  was  said,  45,  96,  117,  141, 
185;  Holy  Water  was  blessed  except 
on  double  feasts,  52-54 
Processions  were  ended,  59,  142,  172  ; 
and  begun,  172 

The  Epistle  was  read  on  lesser  days, 
69,  100,  104 

The  tract  was  sung,  72,  92,  104,  151; 
and  the  Allehiya,  101,  105,  120,  171, 
197,  201 

The  kiss  of  peace  was  given,  85,  86 
The  lesson  at  Mass  was  read,  103,  272 
The  Versicle  of  the  hymn  at  Evensong 
was   sung,    113,    182;    and  the  ~f  at 
Mattins,  118,  186,  248 
Incense  was  blessed  at  Evensong,  113; 

and  Mattins,  121 
And  the  officiant  was  censed,  116 
The  taperers  waited  there   during  the 

censing,  122,  184,  185 
B.   Chorus  sanctantm,  238 
Chrisma.     The  holy  oils  and  chrism  were 
hallowed  on   Maundy  Thursday,  the 
chrism  came  last  of  the  three  and  was 
made  by  the  mixture  of  oil  and  balsam, 
201-205 

When    hallowed,    it    was    treated  with 
great  reverence,  205;   was  carried  in 
procession  to  the  font  on  Easter  Even 
and  used  for  the  hallowing  of  the  font 
if  there  was  an  actual  baptism,  149,-!  50 
Otherwise  it  was  carried  in  the  Eastertide 
processions  to  the  font  by  two  deacons, 
154,  157,  163,  253 
B.   Christtts  ad,  232-237 
B.    Chris  fits  marie,  239 
Al.  Christus  nwrtuus,  169 
B.   Christus  perpetue,  233 
A.   Christus  resurgens,  153,  156,  159,  160, 

163,  169 
Cimiterium  canonicorum,  59,  60 

wrongly  called  laicorum  in  MS.  H,  60 
Circumcisio,  a  lesser  double  feast  with  pro 
cession,  5,  29,  30,  125,  255 
Its  tabula,  108;  its  colour,  26 
SS.  Ciriacus  et  Julitta,  198 
SS.  Ciriacus  et  socc.,  199 
Cirotheca,  glove,  part  of  the  episcopal  dress, 


INDEX. 


285 


Civitas,  the  town  of  Sarum,  173,  174;  also 

called  urbs,  172 
Classicum,  a  clash,   when  the  bells  were 

rung  all  together,  42,  151,  152 
Claustrum,  the  cloister,  60,  131 
S.  Clemens,  137,  216 

Clericus,  a  clerk  or  person  in  minor  orders 
or  holy  orders,  and  therefore  a  general 
term  for  clergy  as  opposed  to  laity,  54 
in  constant  use  throughout,  2,  8,  13-19, 
24,  25,  36,  41-51,  &c.  &c.;  generally 
meaning  clergy  as  individuals  and  op 
posed  to  chorus,   the  body  of  clergy 
gathered  in  choir 

Collacio.    The  special  reading  which  pre 
ceded  Compline  in  Lent,  so  called  from 
the    book    which   was    read,   originally 
Cassian's  Collationes 
Its  tabula  is  given,  95;    and  it  is  fully 

described,  214,  215 
See  also  15,  100,  188,  220 
COLLECT,  (i)  Collecta,  at  Mass,  15,  68 
at  Hours,  19,  54,  93,  107,  153,  188,  214, 

255 

method  of  saying,  97,  117,  123,  141 
de  cruce,  164 

(ii)  Oracio,  at  Hours,  37,  153,  156,  161 
method  of  saying  it,  45,  97,  117,  185,  211 
at  Mass,  66,  103,  104,  148,  272 
the  posticommunion,  88 
at  sprinkling  of  Holy  Water,  54 
at  the  Blessing  of  the  Paschal  Candle,  151 
at  the  Blessing  of  the  Oils,  203-5 
at    the   end   of  Procession,    before   the 

gradus  chori,  59;  in  Lent,  142;  also 

135,   154,  169,  206,  207;   and  at  the 

font,  158,  256;  at  the  rood,  160,  164, 

179,  256 
But  the  Ash  Wednesday  procession  has 

none,  138,  cp.  142 
Private  prayers  at  Mass,  86,  87 
Memorial,  124,  165 
Oracio  de  cruce,  179 
Oracio  de  BVM,  179 
Method  of  termination,  240-242 
Ijfc.   Collegerunt,  42 
Colores.     The  liturgical  use  of  colours  is 

described,  26,  27,  63 
There  is  no  complete  sequence  given,  but 

the  ministers  at  the  altar  and  the  rulers 


(Colores) 

of  the  choir  are  ordered  to  wear  white 
on  certain  occasions,  red  on  others, 
yellow  on  others 

One  copy  of  the  Customary  has  pro 
visions  peculiar  to  itself;  the  vestments 
are  classified  less  by  their  colour  than 
by  their  magnificence  so  far  as  ordinary 
festivals  are  concerned :  but  for  some 
there  is  a  special  appropriateness  in 
white  or  red ;  black  is  ordered  for 
Masses  of  the  dead,  (cp.  102,  but  con 
trast  212);  stripes  for  the  two  great 
Vigils  of  Easter  and  Whitsun;  and 
stars  for  Epiphany ;  apparently  green 
was  begun  on  Wednesday  after  Trinity 
These  latter  provisions  are  partly  con 
trary  and  partly  supplementary  to  the 
usual  Sarum  rules:  they  seem  to  be 
anterior  to  the  festival  of  Corpus 
Christi,  and  therefore  to  belong  at 
latest  to  the  first  half  of  the  thirteenth 
century 

The  rules  on  p.  63  are  a  recasting  of  the 
earlier  ones  with  additional  provision 
for  white  on  the  Conception  BVM 
and  red  on  Ash  Wednesday  and 
Maundy  Thursday 
Commemoracio,  see  S.  Maria,  &  Festum 

loci 

Communa,  the  common  fund  of  the  Chapter 
of  which  each  canon  in  residence  had  his 
share,  2,  260 

Commune  sc.  sanctorum,  the  service  com 
mon  to  Saints'  days  in  the  Breviary  or 
Missal,  134,  171,  200 

Communio,  the  anthem  sung  at  Mass  for 
the  communion,  36;  except  on  Easter 
Even,  152 

It   was   normally   begun   by  the   Ruler 
according  to    the   instruction   of   the 
precentor,    38,  (but   205);    while  the 
priest,  deacon  and  sub-deacon  stood  in 
line  on  the  altar  step,  75 ;    and  the 
acolyte  held  the  chalice,  88 
f.  Complaceat  tibi,  208 
COMPLETORIUM,  the  last  of  the  Hour  Ser 
vices 

Only  those  who  were  at  Evensong  were 
admitted,  except  in  Lent,  15,  42,  188 


37 


286 


INDEX. 


( Completoriuni) 

The  whole  was  said  standing  except  on 
certain  occasions,  when  the  preces  were 
said  cum  prostracione,  viz.  on  all  ferias 
out  of  Eastertide,  22;  and  except  that 
all  through  Lent  a  genuflexion  was 
made  at  the  beginning,  23 
The  method  of  the  service  is  described, 
37,  where  the  duty  of  the  rulers  is 
specially  laid  down,  46,  50,  98,  for 
Advent;  117,  118,  124,  for  Christmas; 
153  Easter  Even;  157-159,  161,  164, 
165,  167,  171  Eastertide;  175  Ascen 
siontide;  185,  189,  250  on  festivals 
The  rules  for  the  attendance  of  the  boys, 

40,  93>  99 

Special  rules  for  the  respond  and  verses 
of  the  Antiphon  in  Lent,  56,  99;  and 
for  Wednesday  in  Holy  Week,  141 
Rules    for    the    ringing,    220;    for    the 

collect,   252 

See  also  55,  57,  100,  in,  147,  148,  215 
Or.   Concede  nos,  240 
Or.   Concede  quesumus,  223 
Concilium  arausicanum,  see  Arausicanum 
Confessio,  see  Confiteor 
Confessors,  Festivals  of  many 
Yellow  colour  used,  27,  64 
The  Mass  has  no  sequence,  72 
Memorial  at  Evensong,  231 

A.  Confessor  domini,  226,  230 
Ps.   Confitemini,  160,  161 

y.    Confitemini,  64 

Confiteor,    (i)    At    Compline    and    Prime 
said  by  the  Bishop  if  present,  46,  47, 

50 
(ii)  At  Mass,  64,  65,  148,  152,  201 

B.  Conserua  famulos,  239 
A.   Constitutus,  225,  229 

Conuentus.  In  conventu  opposed  to  in 
choro,  used  here  only  in  H  of  the  Com 
memoration  of  BVM,  195,  201 

~ft.  Conuerte  nos,  153 

Cornu  altaris.  The  two  ends  of  the  altar 
are  distinguished  as  dextrum  cornu,  that 
on  the  south,  66,  68,  77,  87,  88,  115, 
204;  sinistrum  cornu,  68,  77,  115 

Corona.  A  candlestick  holding  six  candles 
which  was  in  front  of  the  altar,  4,  6 

Coronati,  see  Quattuor 


Corporale,  the  linen  cloth  on  which  the 
host  was  consecrated :  used  here  in  the 
plural  probably  to  include  another 
cloth  used  to  cover  the  chalice,  69,  71, 
75,  81,  82,  84 
•A  case  was  used  for  them  called  loculus, 

88 

Corpus  Christi.  This  festival  (instituted 
1264)  is  mentioned  only  in  the  Cus 
tomary,  28,  29,  in,  181,  198,  213,  221, 
236,  249 

Corpus  presens.  Services  of  the  dead  were 
sometimes  commemorative  and  some 
times  said,  corpore  presente,  as  actual 
funeral  services;  in  the  latter  case  they 
were  marked  by  special  usages,  40,  93, 
102,  211,  212 

SS.  Cosmas  et  Damianus,  199 
B.   Creator  omnium,  234-236 
Credo  in  unum.     The  Nicene  creed  was 

said  at  Mass  on  the  chief  days 
Rules  for  beginning  it,  21;  and  singing 
it,   75 ;    with  ceremonial  observances, 
not  genuflexion,  but  three  bows,  22,23 
See  also  77,  102,  104,  129,  152,  267,  268 
SS.   Crispinus  et  Crispinianus,  200 
~f.  Crucifixum  in  carne,  156 
Crucifixus.     A   crucifix  stood  with  relics 

and  images  aloft  near  the  altar,  4 
The  processional  cross  had  a  figure  upon 

it,  73>  129 
See  Crux 

The  great  Rood  had  also  a  figure  and  is 
called  sometimes  crucifixus,  256;  but 
usually  crux,  q.v. 

CRUX,  (i)  The  sign  of  the  Cross  is  ordered 
to  be  used  publicly  at  Mass  on  three 
occasions,  viz.  (i)  at  the  end  of  the 
Gloria  in  excelsis,  (ii)  at  the  response  to 
the  giving  out  of  the  Gospel,  (iii)  at  the 
beginning  of  the  Benedictus.  At  the 
end  of  the  creed  only  a  bow  is  pre 
scribed,  21,  22,  66 

The  sign  is  frequently  made  by  the  cele 
brant,  65,  66,  71,  76,  78,  80-84,  87-89 
The  deacon  on  reading  the  Gospel  made 
it  with  his  thumb  on  his  forehead  and 
breast,  74 ;  on  Easter  Even  he  inserted 
the  grains  of  incense  in  the  paschal 
candle  in  this  shape,  147 


INDEX. 


287 


(Crux) 

The  Bishop  made  it  on  giving  the  bles 
sing  after  the  consecration,  84 ;  also  at 
the  consecration  of  the  oils,  203-5 

(ii)  All  crosses  were  veiled  on  the  first 
Monday  in  Lent  and  remained  so  until 
Mattins  of  Easter  Day,  138;  but  on 
Palm  Sunday  the  rood  cross  and  the 
cross  on  the  high  altar  were  unveiled, 

61,  139 

(iii)  The  great  rood  was  a  prominent 
feature  in  the  church  and  the  place  of 
Station  at  the  procession  before  Mass, 
58-61,  131,  132;  and  at  other  times, 
158-161,  163,  164,  165,  178,  254-256 
It  was  censed  at  the  Station,  179 

(iv)  The  cross  venerated  on  Good  Friday 
was  buried  with  the  host  in  the  Sepul 
chre,  and  removed  on  Easter  morning, 

153 

(v)  A  cross  was  carried  at  the  head  of 
processions  by  an  acolyte,  41,  59,  150, 
157,  1 60;  except  those  on  week-days 
in  Lent,  141 ;  and  others,  146,  163, 
:78>  253.  Also  at  the  blessing  and 
sprinkling  of  Holy  Water,  52;  and 
before  the  deacon  on  his  way  to  read 
the  Gospel  on  double  feasts,  73,  129 

Two  crosses  were  carried  at  the  conse 
cration  of  the  oils,  204 

Three  crosses  were  carried  in  the  Christ 
mas  procession,  131 

A  wooden  cross  without  figure  was  used 
in  Lent,  219 

(vi)     Collecta  de  cmce,  164 

Antiphona  de  cruce,  178 

Memoria  de  cruce,  195,  231 

(vii)  Inuencio  crucis,  a  lesser  double 
feast,  29,  30;  with  rulers,  28;  occur 
ring  in  Eastertide,  155,  181 

The  method  of  service,  164, 165, 173,  255  ; 
and  relation  to  the  paschal  candle,  147 ; 
it  had  red  for  its  colour,  26,  27,  63,  64 

Exaltacio  crucis,  a  lesser  double  feast,  30, 
125;  with  triple  invitatory,  181 

The  method  of  service,  136;  it  had  no 
gospel  lesson  at  Mattins,  222,  235,  236; 
it  had  red  for  its  colour,  26,  27,  63,  64 

It  governed  the  September  Embertide, 
216,  217 


A.  Cnltor  agri,  230 

y.   Custodi  nos,  46,  250 

S.  Cuthbert,  199,  221 

S.  Cuthburga,  199 

SS.  Cyprianus  et  lustina,  199 

Or.  Da  nobis  quesumus,  241 

Da propicius,  82,  83,  271 

Dalmatica  worn  by  the  Deacon  at  High 
Mass  as  a  rule,  128;  except  in  Ad 
vent,  from  Septuagesima  to  Maundy 
Thursday,  on  Vigils  and  Ember  days, 
26,  63,  91,  103,  and  commemorative 
Masses  for  the  dead,  102;  but  see  212 
But  the  Ember  days  in  Whitsun  week 

are  an  exception,    104 
Worn  also   on  festivals  even   in   those 
seasons,  134;  and  also  on  Easter  Even, 
146 

B.  De  celo,  233,  238 

Ps.  De  profttndis,  243-5,  247 

Tr.  De  profundis,  212 

Decanus,  the  chief  of  the  four  principal 
persons  whom  S.  Osmund  set  at  the 
head  of  his  establishment  at  Sarum,  i ; 
his  duties  are  defined,  2,  3 ;  his  privi 
leges,  8,  9,  43,  260;  his  residence,  10; 
his  authority,  12,  260-263;  his  pre 
cedence,  13,  44,  51,  76,  85,  116,  184; 
his  anniversary,  210;  his  share  of  the 
communa,  260 

The  south  side  of  the  choir  was  called 
after  him  Decani  side,  and  had  certain 
precedence,  33,  44,   76,   85,  86,  116, 
130,  174,  184,  253 
The  sub-dean  was  his  deputy,  7,  261 

Decime,  257 

Dedicacio    ecclesie,    a    principal    double, 

29-31;  with  procession,  24,  213 
White  was  worn,  63 ;  or  at  any  rate  the 

best  vestments,   26 
The  method  of  service,  111-125,  236 
During  the  octave,  the  black  choir  copes 
were  discarded  according  to  the  later 
use :  this  is  laid  down  in  the  Customary 
but  not  the  Consuetudinary,  25 ;  simi 
larly  later  provision  is  made  for  the 
ruling  of  the  choir,  28;  and  white  silk 
copes  were  worn  by  the  rulers,  27 ;  and 
ministers  at  the  altar,   63;    and  the 


288 


INDEX. 


(Dedicacio  ecclesie] 

invitatory  was  to  be  triple,  181;  and 
the  last  respond  on  the  Sunday  was  to 
be  double,  214 

It  is  noticeable  that  in  the  earlier  form 
of  the  Consuetudinary  there  is  very 
little  attention  paid  to  this  festival,  but 
it  evidently  grew  steadily  in  import 
ance 

Deo  gracias,  89,  &c. 

A.  Descendi  in  horttim,  179 
Or.   Deus  ad  omne  cor,  62 

B.  Deus  deifilius,  232,  237 

^".  Deris  in  adiutorium,  in,  119,  153,  251 
Ps.  Deus  misereatur,  90 
B.  Deus  misereatur,  237,  238 
Deus  omnium.     The  period  from  the  first 
Sunday  after  Trinity  to  Advent,  90  &c. 
See  under  Trinitas 
Or.  Deus  pater  fans,  86 
Or.  Detis  qui  admirabili,  9 1 
corda,  242 
de  beate,  240 
mirabiliter,  148 
miroy  240 

pro  nobis,  158,  256 
sanctam,  241 
Ps.  Deus  uenerunt,  90 
DIACONUS.    Since  precedence  was  regulated 
partly  by  seniority  and  partly  by '  order,' 
the  position  of  a  deacon  was  the  subject 
of  legislation  in  Sarum  services,  even 
apart  from  his  definite  place  at  and  in 
connexion  with  the  celebration  of  Mass. 
As    far   as   precedence   went,    a    few 
deacons  were  allowed   to  sit  in   the 
upper  row,  but  the  greater  number 
sat  in  the  second  form,    13 
There  were  special  reservations  made  to 

a  deacon  in  the  services 
AT  THE  HOURS.  He  began  the  fifth 
antiphon  at  Mattins  on  Advent  Sun 
day,  47;  and  read  the  fifth  lesson, 
while  a  deacon  of  the  upper  row  read 
the  seventh  and  possibly  the  two  fol 
lowing  lessons  also 

On  Sundays  in  Eastertide  a  deacon  read 
the  first  lesson  and  sang  the  first 
respond,  57,  167;  the  former  only  on 
Easter  Day,  154;  and  Low  Sunday,  162 


(Diaconus) 

Also  on  week  days  when  a  Gospel  lesson 
was  read,  deacons  were  responsible  for 
the  first  two  lessons  and  responds,  170 

On  festivals  with  triple  invitatory  deacons 
were  responsible  for  the  fourth  lesson 
and  respond,  180,  186;  but  in  Easter 
tide  for  the  first  on  certain  specified 
occasions,  190 

He  took  part  in  the  censing,  122 

Two  deacons  said  Domine  miserere  at 
Tenebrae 

On  S.  Nicholas'  Day  a  deacon  sang  the 
eighth  respond,  191 

At  the  blessing  of  Holy  Water  and 
sprinkling  he  attended  the  priest,  52 

AT  PROCESSION  before  Mass  he  attended 
the  priest,  131  (cp.  58),  132;  similarly 
at  Candlemas,  132;  in  Lent,  141; 
Maundy  Thursday,  144;  Easter  Even, 
146-150;  Easter  week,  154,253;  As 
cension  Day,  175 

The  procession  on  the  evening  of  Christ 
mas  Day  in  honour  of  S.  Stephen  be 
longed  specially  to  the  deacons,  124 

AT  MASS.  Three  deacons  attended  on 
the  bishop  when  he  celebrated;  but 
on  double  feasts  five,  on  Maundy 
Thursday  and  Whitsunday  seven, 
and  on  Good  Friday  one  only,  62. 
They  followed  in  the  main  the  usual 
deacon's  ceremonial,  67,  74-76,  85, 
129,  130,  201 

The  deacon's  duties  at  High  Mass  are 
described,  62-90 

His  dress,  62,  63,  71,  91,  102,  103,  128, 
131,  146,  212,  252;  cp.  Subdiaconus 

He  carried  a  Gospel-book  at  his  entry 
on  double  feasts  only,  64;  he  stood 
on  the  right  of  the  priest  for  the 
confession  at  the  altar  step  and  was 
kissed  by  him  at  the  close  of  it,  64, 
65 ;  he  assisted  with  the  incense,  kis 
sing  the  priest's  hand  here  and  on 
similar  occasions  after  ministering  to 
him,  66,  75,  83;  he  censed  the  priest 
at  the  close  of  the  censing,  65,  66;  he 
stood  at  the  introit  on  the  step  behind 
the  priest  and  turned  (now  and  always) 
when  he  turned,  67;  but  at  the  Gloria 


INDEX. 


289 


(Diacomts) 

in  excelsis  he  was  on  his  right.  Before 
reading  the  Gospel,  according  to  the 
Customary,  he  washed  his  hands, 
spread  the  corporal,  and  prepared  the 
paten  and  chalice,  71 ;  he  then  censed 
the  middle  of  the  altar,  and  after 
receiving  a  blessing  from  the  (bishop, 
77,  130,  or)  priest,  he  went  in  proces 
sion  to  the  pulpitum  (or  lectern,  101), 
and  read  the  Gospel  northwards, 
making  a  cross  on  the  book  and  on 
his  own  forehead  and  breast,  74.  It 
is  provided  that  if  there  is  no  deacon 
the  priest  shall  read  the  Gospel,  68. 
When  it  was  ended  the  deacon  kissed 
the  book  and  carried  it  back  to  the 
priest  to  kiss,  75,  102  ;  or  according  to 
the  Consuetudinary  on  some  days  the 
subdeacon  carried  the  book  and  he 
censed  the  priest,  and  subsequently  the 
choir  also  was  censed ;  but  this  is  not 
mentioned  in  the  fuller  and  later 
directions  given  in  the  Customary, 
75,  though  it  is  mentioned  with  regard 
to  the  Bishop,  77,  130.  There  is  a 
similar  discrepancy  as  to  the  oblations, 
for  the  Consuetudinary  says  nothing 
of  the  preparation  of  the  chalice,  but 
says  that  the  priest,  not  the  deacon, 
prepares  the  paten  and  receives  the 
chalice  during  the  Offerenda,  75.  Here 
also  there  seems  to  have  been  a  change 
in  the  ceremonial 

At  the  Offerenda  he  stood  on  the  priest's 
right  hand  and  similarly  for  iheSanctus, 
Agnus  and  Communio,  75 :  but  see 
below 

He  helped  the  priest  at  the  censing  of 
the  oblations  and  altar,  and  censed 
him  when  it  was  done,  76 ;  he  then 
proceeded  to  cense  the  altar  and  relics, 
going  round  by  the  north  end,  77. 
Then  after  washing  his  hands,  79,  82, 
he  stood  on  his  step  behind  the  priest, 
77  ;  and  at  Surstim  corda  handed  the 
paten  wrapped  in  its  veil  to  the  sub- 
deacon  who  gave  it  to  the  acolyte  to 
hold  till  Pater  noster,  79.  He  helped 
at  the  consecration,  standing  at  the 


(Diaconus) 

priest's  right  hand,  and  after  kissing 
his  shoulder  at  the  end  he  received 
back  and  held  up  the  paten  during  the 
Pater  and  gave  it  to  the  priest  at  the 
end,  82,  83,  271 

When  the  Bishop  gave  the  blessing 
before  Agnus  del  he  helped  at  the 
ceremony. 

There  is  a  discrepancy  between  Consue 
tudinary  and  Customary  as  to  the 
position  at  Agnus  dei.  See  Sub- 
diaconus 

The  deacon  received  the  kiss  of  peace 
from  the  priest  and  handed  it  on  to 
the  subdeacon  (to  the  bishop  if  present 
and  not  celebrating,  86,  131),  and  also 
to  the  Rulers  :  (the  copies  of  the  Cus 
tomary  which  order  that  the  priest 
shall  give  the  kiss  direct  to  the  Rulers 
are  evidently  wrong:)  the  method 
varied  on  different  days,  84-86,  102 
At  the  ablutions  he  folded  up  the 
corporals  at  the  south  end  of  the 
altar,  and  placing  them  in  the  case 
with  the  veil  on  the  top  of  the  chalice 
gave  them  during  the  Communio  to 
the  acolyte  to  carry  out,  88 
He  closed  the  service  with  Ite  missa  est 

or  BenedicamuS)  89 

See   also   his   duties :    at    the    Mass   of 

Easter  Even,  152  ;  at  the  consecration 

of  Chrism,  201-203  ;  at  Mass  of  the 

,dead,   102,  212. 

His  relation  to  the  tabula,  51,  108,  154, 

167,  170,  180 

^jf.  Dicant  nunc,  156,  160-164,  167,  169 
"ft.  Dicite  in  nacionibus,  138,  255 
S.  Dionysius,  137,  216,  222,  235 
O.  Dirigatur  domine,  76 

A.  Dirige,  208 
Dirige,  see  Mortuorum 

B.  Diuina  solatia,  239 

B.  Diuitium  auxilium,  234,  235 

Doctor,  181 

Or.  Domine  lesu  C/iriste,  fili^  86 

Or.  Domine  lesu  Christe,  qui,  242 

Ps.  Domine  in  viriufe,  go 

^.  Domine  miserere,  142 

Domine  ne  in  ira.     The  Season  from  the 


290 


INDEX. 


(Do mine  ne  in  ira) 

Sunday  after  the  Octave  of  Epiphany 
to  Septuagesima.     See  Epiphania 

Or.  Domine  sancte  Pater ;  84 

Dominica.      Apart   from   great   days    the 
ordinary  Sundays  (dominice  simplices, 
J37>  MO)  had  customs  of  their  own 
The  Tabula  for  Sundays  is  given  with 
the  exceptions  for  Palm  Sunday,  41 , 42 ; 
and  referred  to,  137.     In  Eastertide, 
167,  168.    For  Sundays  in  octaves,  192 
The  Sunday  Services  are  described  under 
Advent  Sunday  at  great  length,  42-91 
with  exceptions,  55-58,  59-61,  91,  92, 
179;  in  Eastertide,  168,  169 
The  Sunday  method  of  ringing  bells  is 
alluded  to,  140;  and  partially  described, 
220 

The  blessings  for  the  lessons  are  pre 
scribed,  232.  The  graces,  244-6 
The  lights  are  prescribed,  4-6;  the 
colours,  26,  27,  63;  viz.  red  on  every 
Sunday  except  in  Eastertide;  the  choir 
was  always  ruled  on  Sundays,  27;  and 
the  Epistle  was  read  at  the  pulpitum, 
68,  and  the  gradual  was  sung  there  by 
two  boys  in  surplices  unless  it  was  a 
double  feast,  69 

The  censing  of  the  altar  is  described, 
183-185.     Benedicanws  is  given,  254, 

255 

On  some  Sundays  the  last  respond  at 
Mattins  was  double,  213,  214;  on 
others  the  respond  at  Evensong^  was 
sung  by  two  of  the  upper  row,  not  of 
the  second  form,  216 
The  boys  were  all  bound  to  be  present 
at  Evensong,  Compline,  Mattins, 
Prime,  and  Mass,  93  (contrast  40). 
There  was  no  collation  on  Sundays, 
215;  a  wooden  cross  without  figure 
was  used  in  procession  on  all  Sundays 
in  Lent  except  the  first,  219 
The  paschal  candle  burnt  during  Mass 

on  Sundays  in  Eastertide,   148 
See  also  172,  252 
Ps.  Domimis  illuminacio,  146 
B.  Dominus  sit  in  corde,  73 
Domimis  uobiscum,  67,  68,  74,  77,  78,  104, 
153,  203,  204,  265,  269 


Draco,  173-175 
I.  Dttm  medium  silencium,  92 
S.  Dunstanus,  28 

Duplex,  (i)  At  Sarum  there  were  two  main 
classes  of  festivals  called  duplex  and 
simplex,  29 

The  former  were  divided  into  four  divi 
sions,  Principalia,  Maiora,  Minora, 
Inferiora 

Lists  occur  at  29 

The  principalia  duplicia  festa  were 
Christmas,  Epiphany,  Easter,  Ascen 
sion,  Whitsunday  and  the  Assumption, 
to  which  the  later  recension  of  the 
Consuetudinary  adds  the  Dedication 
festival,  and  the  Customary  adds  the 
Festum  loci  or  Patronal  festival,  29,  30 

The  maiora  duplicia  were  Candlemas, 
Trinity  Sunday,  Nativity  of  BVM,  All 
Saints,  and  the  Feast  of  Relics;  to 
which  there  were  later  added  Corpus 
Christi  and  S.  Anne,  29 

On  these  festivals  there  was  always  a 
procession,  and  the  antiphon  to  Magni 
ficat  at  first  Evensong  was  doubled, 
and  there  was  elaborate  censing  at 
Evensong  and  Mattins,  5,  24,  31 

(The  lists  vary  slightly  in  omitting 
Easter  and  the  later  festivals.  None 
of  these  lists  includes  S.  Anne) 

Elsewhere  these  are  all  classed  together 
as  maiora  duplicia,  and  it  is  further 
provided  that  silk  copes  should  be 
worn  for  the  three  chief  lessons,  213  : 
compare  47 

Compare  the  list  of  those  of  this  class 
which  had  nine  lessons  (i.e.  excluding 
those  of  Eastertide),  124,  125 

The  minora  duplicia  were  the  four  days 
after  Christmas,  the  three  days  after 
Easter  and  Whitsunday,  Circumcision, 
Lady  Day,  Low  Sunday,  the  Inven 
tion  of  the  Cross,  S.  John  Baptist, 
SS.  Peter  and  Paul,  to  which  there 
were  added 

(a)  before  the  second  recension  of  the 
Consuetudinary,  the  Depositions  of 
S.  Edward  Confessor  and  S.  Edmund 
Abp,  and  the  Translation  of  S.  Thomas 
of  Canterbury 


INDEX. 


291 


(Duplex) 

(b)  by  the  time  of  the  Customary,  the 
Exaltation  of  the  Cross  and  the  Con 
ception  BVM,  30 

The  inferiora  duplicia  were  Michaelmas 
and  S.  Andrew;  to  which  there  are 
added  in  the  Customary  (with  an 
allusion  to  the  innovation  in  the  later 
recension  of  the  Consuetudinary,  181) 
the  festivals  of  apostles  and  evangelists 
and  of  the  four  Latin  Doctors,  30; 
and  also  the  Translation  of  S.  Edward 
Confessor,  S.  Augustine  of  Canterbury, 
and  S.  George,  perhaps  by  mistake 
for  S.  Gregory 

Elsewhere  these  are  classed  together  as 
minora  duplicia,  see  the  examples 
given  of  those  which  occurred  out  of 
Eastertide  and  therefore  had  nine 
lessons,  125:  in  neither  case  is  the 
list  here  a  full  one.  But  at  the  same 
time  the  inferiora  are  distinguished 
from  the  rest,  127 

See  also  the  list  of  those  in  Eastertide, 
165,  166 

There  was  a  procession  on  such  of  these 
festivals  as  fell  on  a  Sunday,  but  not 
otherwise,  5,  24,  32 ;  and  the  censing 
was  less  elaborate  at  Evensong  and 
Mattins,  32 

But  exceptions  were  made  with  regard 

to  Eastertide,  166 

(ii)  There  were  other  special  arrange 
ments  for  service  on  double  feasts. 
The  dean  (or  bishop)  was  expected  to 
officiate,  3.  The  precentor  had  special 
duties,  3.  The  treasurer  had  to  pro 
vide  special  lights,  4,  6.  All  stood  in 
choir  for  the  singing  of  the  Allehiya, 
1 8,  the  choir  was  always  ruled,  27, 
30,  35,  except  at  the  lesser  hours,  16, 
1 88;  and  the  rulers  had  special  duties, 
39,  but  followed  the  movements  of  the 
choir  throughout,  18.  The  boy  who 
held  a  light  for  the  officiant  at  Chapter 
and  Collect  wore  a  surplice  and  not 
his  choir  cope,  20,  47.  All  clergy 
wore  silk  copes  instead  of  choir  copes 
on  double  feasts  which  had  a  proces 
sion,  24,  and  they  discarded  their 


(Duplex) 

choir  copes  and  appeared  in  surplices 
on  double  feasts  in  summer  at  all  the 
Day-hours,  25,  and  also  according  to 
later  Sarum  use  during  certain  octaves, 
25.  But  there  were  certain  exceptions, 

25 
The  provisions  made  by  the  Customary, 

37,  seem  to  be  due  to  a  mistake 
The  boys  were  present  at  the  principal 

services,  93 

The  service  of  a  double  feast  is  described, 
111-124,  128-131,  132,  133,  248-251. 
The  Consuetudinary  takes  Christmas 
as  the  typical  one :  the  Customary 
describes  the  type.  Then  exceptions 
are  given,  124-128,  131,  132,  133-136. 
The  Eastertide  services  form  only 
to  a  certain  extent  a  new  type  as 
havingthree  lessons,  not  nine,  155-157, 
164-166,  177 
The  occurrence  of  a  double  feast  made  a 

difference  to  : — 
The  Invitatory,  37,  38,  212 
The  blessings  at  the  lessons,  232 
The  censing,  185,  250 
The    responds    on    inferior    doubles 

only,  249 
The  Memorials,  46 
The  Lenten  Compline,  37,  and  Colla 
tion,  215 

The  respond  at  Prime,  49,  50 
The  blessing  of  Holy  Water,  53 
The  deacons  attendant  on  the  bishop 

at  Mass,  62 
The  number  who  sang  the  gradual  and 

its  repetition,  70 
The  reading  of  the  Gospel,  73,  74, 

266,  267 
The  censing  at  the  offertory,  76,  the 

kiss  of  peace,  85,  86 
The  Mass  of  the  dead,  102,  212 
The  Tabula,  107,  108,  no,  154,  155 
The  Saturday  procession  in  summer, 

179.     The  graces,  246,  247 
The  presence  and  dress  of  the  bishop, 

119 
The  method  of  ringing  the  bells  for 

Evensong  is  alluded  to,  152,  and 

that  for  Compline,   220,  Collation, 


292 


INDEX. 


(Duplex) 

214,    220;     and    is    described    for 
None,   220 

The  consecration  of  chrism  was  like  a 
double  feast,  201,  and  the  proces 
sions  of  honour,  206 ;  and  the  an 
niversary  of  Bishops  of  Sarum,  211, 
or  of  the  burial  of  a  canon,  so  far  as 
the  hours  are  concerned,  212 
Duplex,  used  of  a  part  of  the  services 

when  performed  by  two  persons 

Benedicamus,  37 

Inuitatorium,  6,  95 

P:.   Ecce  aduenit,  138 
A.  Ecce  maria,  225,  226,  229,  230 
A.  Ecce  puer,  224,  228 
A.  Ecce  video,  224,  228 
S.   Editha,  222,  235 
S.  Edmundus 
Rex,  222 

Archiepiscopus.  Festum,  28, 30, 125,  222, 
235.    Octava,  29,  181 
Translacio,  28,  181,  198 
S.  Edwardus 

Rex  et  Martyr.         Translacio,  199 
Rex  et  Confessor.    Festum,  30,  125 

Translacio,  30,  127, 

222 

S.  Egidius,  222,  235 
A.  Ego  sum  alpha,  169 
^ .  Ego  sum  vestra  redempcio,  169 
Eleuacio.     The  elevation  of  the  host  and 
chalice  at  Mass,   23,  80,  81,   139,   140 
P.  Emendemus,  138 
y .  Emitte  spiritum,  62 
En  rex  venit,  42,  60 

EPIPHANIA,  a  principal  double  with  Pro 
cession,  5,  24,  29,  31,  in,  213 
The  colour,  26.     The  rulers,  31 
The  service  followed  the  lines  of  Christ 
mas,  124,  but  125 
The  Vigil,  27,  226,  227,  230,  231 
The   octave :    Colour,    26 :   has    Rulers, 
27,  and  triple  invitatory,  28,  and  the 
relation    to    Tabula,    34.      Mode    of 
service,     181,     182.        The     Sunday, 
214 

The  season  from  the  Sunday  after  the 
Octave   to   Septuagesima   was   called 


(Epiphanid) 

Domine  ne  in  ira  from  the  first  respond, 
58,  90,  195,  231 

EPISCOPUS.  The  bishop  had  ever  since 
S.  Osmund's  time  conceded  rights  to 
the  Dean  and  Chapter,  which  made 
them  an  independent  corporation  :  he 
therefore  figures  but  little  in  the  cus 
toms 

The  archdeacons  were  his  special  officers, 
within  the  chapter,  7  :  he  instituted 
the  canons,  2 ;  but  they  were  then 
very  free  of  him,  8,  9;  though  they 
might  be  in  his  service,  9,  1 1 

He  was  expected  to  perform  service  on 
certain  days,  3,  132,  138,  143,  144 

With  the  help  of  the  precentor,  3 

(i)  When  he  celebrated  he  had  a  varying 
number  of  ministers,  62,  67,  68,  74-76, 
85,  86,  129,  130;  he  substituted  Pax 
uobis  for  Dominus  uobiscum,  68 ;  he 
gave  the  episcopal  benediction  after 
the  consecration,  83,  84,  271,  272 

Rule  as  to  oblations,  258 

His  duties  when  present  but  not  offici 
ating,  77,  84,  86,  116,  130,  131 

(ii)  In  choir  he  occupied  his  throne  some 
times  in  pontificals  and  sometimes  not, 
in,  118,  119,  122;  and  clergy  bowed 
to  him  on  entering  from  the  east,  14 

He  did  not  leave  his  place  as  others  did 
to  perform  his  part  of  the  service,  112, 
116-118,  183 

He  was  responsible  for  saying  Confiteor 
at  Prime  and  Compline  and  Mass 
when  present,  46,  50,  65 ;  for  the 
sprinkling  of  Holy  Water,  54 ;  at 
Evensong  for  saying  the  chapter,  112; 
precenting  the  antiphon  to  Magnificat, 
113;  censing  the  high  altar  only  while 
the  rest  were  censed  by  his  chaplain, 
115;  saying  the  collect,  117 

He  took  part  in  processions  with  staff 
and  mitre,  58;  he  ejected  and  restored 
the  penitents,  138,  143,  144;  hallowed 
the  Holy  Oils,  201-205 

At  Mattins  he  was  responsible  for  giving 
the  blessings  before  the  lessons,  118, 
119,  120;  and  over  the  incense,  122; 
sometimes  for  reading,  118,  119;  for 


INDEX, 


293 


(Episcopus) 

censing  the  altar,  119;  for  saying  the 
versicle  before  Lauds,  122;  at  Lauds 
all  was  done  as  at  Evensong  except 
the  censing,  122,  123 

(iii)  In  chapter  he  presided  with  the  dean 
on  his  right  and  the  precentor  on  his 
left,  8,  51 

Osmund,  i,  9 

Symon,  115 

Roger,  115 

Obits  of  Bishops  of  Sarum,  102 

Anniversaries,  210-212 

See  also  262 

EPISTOLA.  The  Epistle  was  sung  by  the 
subdeacon,  who  was  always  one  of  the 
Canons  on  Sundays,  41 ;  either  at  the 
pulpitum,  68,  105  ;  or  the  choir  step, 
69,  100 

The  method  of  singing,  68-70,  104,  128, 
130,  265,  266 

The  relation  to  the  Tabula,  107,  163 

It  was  occasionally  preceded  by  a  lesson 
(see  leccio),  the  remains  of  the  old 
'prophecy,'  103,  104,  106,  &c.,  also 
called  Epistolade  prophetia,  140;  and 
on  certain  days  by  a  series  of  lessons, 
104,  105 

The  choir  sat  meanwhile,  18 

Its  position  was  affected  by  the  Lent 
veil,  140 

See  also  21,  79,  88,  103,  106,  107,  151, 

251,  272 
Eteminister,  257 
S.  Etheldreda,  198 
f.  Etnenos,  208,  214 
Et pax  dei,  84,  272 

A.  Et  valde  mane,  165 

B.  Euangelica,  233,  235 
B.  Euangelicis,  233,  236 
A.  Euge  serue,  226,  231 
Euangelista,  26,  27,  64,  181 

EUANGELIUM. 

(i)  Sung  at  Mass  by  the  Deacon  either 
at  the  pulpitum,  70,  105  ;  or  at  a 
lectern  in  the  presbytery,  101 

The  choir  meanwhile  stood  facing  the 
Deacon,  21 

The  method  of  singing,  70-75,  77,  101, 
102,  129,  130,  253,  266,  267 

F. 


(Euangelitini) 

Relation  to  the  Tabula,  41,  163 
It  was  affected  by  the  Lent  veil,  139,  140 
(ii)    Read  at  Mattins,  the  choir  mean 
while  facing  the  reader,  20;  the  Bishop 
took  off  his  mitre  and  held  his  staff,  1 1 8 
It  was   followed   by    a   homily   on   the 
subject  called  exposicio,   23,   24,  170 
See  also  121,  125,  134 
A  list  offcasts  of  nine  lessons  on  which  there 

was  no  Exposicio  221,  222,  233-235 
Three  lesson  feasts  without   Exposicio, 

232,  236,  237 
(iii)     In  the  Palm  Sunday  procession,  60 

Ps.  Exaltabo,  214 

Exaltacio  crucis,  see  Crux 

Excellencior  persona,  the  senior  person  in 
choir  and  therefore  constantly  equivalent 
to  the  sacerdos  or  executor  officii,  the 
chief  officiant  at  the  service,  42,  46, 
50,  106,  119,  120,  128,  162;  or  chief 
officiants  when  there  were  two,  in;  or 
senior  person  in  choir,  115-117 
For  details  see  Sacerdos 

Excellencior  also  used  merely  of  precedence 
in  position,  e.g.,  95;  or  to  distinguish 
between  two  officiants,  in,  114;  or  of 
the  upper  grade  in  general,  e.g.  117,  123, 
124,  154,  £c. ;  compare  dignior,  126 

Executor  officii  equivalent  to  sacerdos  or 
excellencior  persona,  the  officiant,  60,  61, 
121,  131,  138,  146,  150,  175,  187;  or 
one  of  the  officiants,  when  there  were 
two  engaged,  114-117 
For  details  see  Sacerdos 

Exorcismus,  53,  203,  242 

Exorcizo  te,  53 

Exposicio,  see  Euangelium 

Lc.   Expurgate  uetus,  243,  -244 

A.  Exultabunt,  208,  227,  231 

Sq.  Exidtemus  in  hac  die,  107 

'ft.  Exultent  iusti,  231 

Exultet  iam  angelica,  146,  147 

"ft.  Exurge  domine,  50,  265 

A.  Exurge  donrine,  172 

SS;   Fabianus  et  Sebastianus,  221,  234 
Ev.  Factum  est  autem,  134 
Fareridon,  257 
SS.  Faustinus,  &c.,  199 

38 


294 


INDEX. 


SS.  Felix  et  Adauctus,  199 
Feretrum,  bier  for  relics,  60 
FERIA.   Certain  customs  belonged  to  ferias 
as  such  touching  Lights,  6.    Prostra 
tion,  23.    Entrance  to  services  in  Lent, 
15.    The  Tabula,  93, 170  ;  and  method 
of  service,  93-95 

The  first  Monday  in  Advent  serves  as  a 
specimen,  95-98,   100-103 ;    with  ex 
ceptions,  98-100,  103-105 
In  Eastertide,  170;  Benedicamus,  254 
Sometimes  feria  means  week-day  merely 

and  is  not  opposed  to  festum,  134 
FESTUM.     Feasts  were  classed   either  as 
duplex  or  simplex  (see  those  headings), 
or  as  feasts  without  rulers,  32,    195, 
&c.,  see  RECTOR 

Festum  loci,  or  more  fully  festum  sancti 
loci,  the  patronal  festival  of  a  church, 
29,  in,  213 

Festum  ecclesie  or  capelle,  also  the  pa 
tronal  festival,  5,  31,  125 
Besides  the   festival  there  was   often  a 
weekly  commemoration  of  the  patron, 
28;    at  Sarum   S.   Mary  was  patron, 
and  therefore  this  commemoration  was 
merged  in  the  regular  commemoration 
of  the  BVM.     See  S.  Maria 
Festum  principale,  the  chief  festival  of  a 
Saint,  normally  the  day  of  his  death 
as  opposed  e.g.  to  his  translation,  181 
Or.  Fidelium  deus,  241 

A.  Filie  hierusakm ,  171,  173 
I£.  Filie  hiertisalem,  173 

B.  Filius  uirginis,  240 
Fleet annts  genua,  144 

B.  Fans  euangelii>  233,  235 

FONTES.    The  font  was  the  turning  point 
of  the  Sunday  procession,  58 
The  blessing  of  the  font  on  Easter  Even, 
146,  149-151  ;  and  Whitsun  Eve,  176 
The   procession   to    the   font   in   Easter 
week,  157-159'  l6l>  163,  253-256 

FORMA.  There  were  three  rows  of  seats 
(cp.  formula,  16,  122,  184)  in  the  choir, 
and  the  clergy  sat  in  them  by  precedence  : 
the  upper  one  was  that  of  chief  dignity 
and  was  called  gradus  superior  (q.  v.); 
the  two  lower  ones  were  called  forma 
secunda  and  prima  respectively,  13,  51 


(Forma) 

A  parish  Church  had  less ;  the  juniors 
stood  Eastward  of  the  seniors,  and  the 
boys  of  the  first  form  stood  on  the 
floor,  14 

(i)  The  following  are  the  duties  assigned 
to  those  of  the  second  form : — 

On  certain  days  the  Rulers  were  chosen 
from  them,  33,  106,  107,  177 

The  invitatory  was  sung,  95,  197  ;  ver- 
sicle,  208 

The  Antiphons  were  begun  there,  42,  46, 
49>  54,  55.  57.  96>  128,  140,  143,  171, 
185,  187,  188,  210,  211 ;  or  carried  on 
there,  47,  57,  96,  98,  137,  186,  193 

Lessons  read,  48,  57,  94,  95,  100,  106, 
no,  120,  127,  137,  167,  171,  180,  186, 
190,  191,  193,  194,  208,  209,  215,  248 

Responds  sung,  48,  49,  50,  54,  55^7, 
94>  95.  97.  no.  120,  123,  128.  137, 
140,  142,  167,  170,  171,  177,  180,188, 
190,  191,  193,  194,  208,  216,  249 

Two  carried  relics  on  Palm  Sunday,  41  ; 
and  three  sang  En  rex  venit,  42 ;  other 
duties  in  procession,  59,  60,  142,  149, 
154,  161,  164,  169,  172,  175,  252 

The  gradual  on  some  days,  69,  70,107, 129 

The  Allehiya,  100,  101,  105,  201 

The  lessons  at  Mass,  104,  106,  107,  130 

The  Tract,  104,  151,  212 

Benedicamus,  117,  178;  at  Hours,  185 

(ii)  The  following  are  the  duties  assigned 
to  those  of  the  first  form  : — 

They  began  the  Antiphons  on  occasions, 
47>  57,  96-99.  !37>  I93.2o8,  211 ;  and 
continued  them 

They  read  collation,  95,  215;  and  les 
sons,  no,  127,  209,  211 

They  sang  responds,  99,  no,  128,  211 

Their  duties  in  procession,  &c.,  146,  150 

See  also  PUER 

(iii)  The  two  rows  were  censed  in  turn, 
45,  76,  116,  184;  and  received  the 
pax,  85,  86,  102 

Their  place  in  procession,  58 

The  first  form  was  used  as  a  temporary 

place  to  sit  in,  72,  79 
Lc.  Frange  esurienti,  246 
Sq.  Fulgens  preclara,  168 
Ps.  Fumiamenta,  134 


INDEX. 


295 


A.    Gaiideamus,  223,  227 
Gelasius,  149 
Genealogia,  26 
Gentaculum,  see  Jentaculum 
Genuflexio  at  censing,  44,  114,  183 

at  the  beginning  of  the  Hours  in  Lent, 
23.     On  Palm    Sunday,  60,  61.     On 
Maundy  Thursday,   204.     On    Easter 
Even,  24,  151 
S.  Georgius,  28,  127,  218 
S.  Gereon,  200 

SS.  Geruasius  et  Protasius,  198 
^.  Gloria  et  honore,  223-230 
Gloria  in  excelsis,  sung  at  Mass  on  days 
that  were  not  ferias,  except  in  Advent 
and  from  Septuagesima  to  Easter  Even, 
91,  92,  101,  104,  128,  140,  151 
was  sung  eastwards,  2 1 ;  and  the  sign  of 
the  cross  was  made  at  the  end,  21,  66 
method  of  singing,  39,  66,  68 
see  also,  24,  75 

H.   Gloria  laus  et  honor,  42,  6 1 
Gloria  patri,    19,   48,   62,    90,    143,    182, 

256 

Gloria  tibi  doinine,  21,  74,  see  266 
Lc.    Gracia  domini,  245 
Or.    Graciam  tuam,  158 
Gracias  agamus,  205 
Or.   Gracias  tibi  ago,  87 
GRADALE.    Respond  sung  at  Mass  between 
the  Epistle  and  Gospel :    the  choir  sat 
meanwhile,  18;  but  bowed  to  the  altar 
at  the  close  of  it  before  the  Gospel,  21 
It  was  precented,   36;   by  the  ruler  of 

the  choir,  38 

Method  of  singing,  69-71,  103,  105,  113 
It  was  sung  by  one  boy  on  ferias,  100  ; 

and  a  few  simple  feasts,  197,  201 
It  was  sung  by  two  boys  on  Sundays,  41, 
69  ;  and  lesser  feasts,  &c.,  100,   177, 
1 80,  see  also  106 
It  was  sung  by  three  clerks  on  double 

feasts,  69,  70,  106,  107,  120,  129 
It  was  sung  in  surplices  on  Sundays  and 
simple  feasts,  69,    197,   201  ;    also  in 
surplice  or  alb  on  ferias,  100 
It   was   sung  in  silk   copes   on   double 

feasts,  70,   129 

It  was  sung  in  choir  copes,  69 
In  Eastertide  after  Low  Sunday  an  Alle- 


( Gradale) 

luya  took  the  place  of  the  Gradual, 
168,  169,  177,   178 

The  Gradual  Hec  dies  was  sung  also  on 
Easter  Day  and  through  the  Octave  at 
the  Hours  in  place  of  a  Hymn,  157, 
163 

GRADUS.  The  steps  were  important  land 
marks  in  the  Church  :  the  altar  stood  on 
its  platform  and  below  it  was  the  step 
of  the  deacon  and  the  step  of  the  sub- 
deacon,  67 
There  was  another  step  at  the  entry  to 

the  presbytery,  44,  cp.  69 
Most    important    of    all   was    the    step 
at  the  end  of  the  choir,  which  was 
different  from  the  step  at  the  entry  to 
the  stalls,  122.     There  was  a  step  in 
front  of  the  Rood,  59 
altaris.    Two  lights  were  set  there,  4. 
The  priest  bowed  after  the  censing,  44, 
114,  145,   185;  before  Mass,  64,  65; 
the  taperers  put  their  candles  there, 
65,   185.     The  singers  bowed  to  the 
altar,  71.     The  Epistle  was  read  on 
ferias,     101.      Distinguished     visitors 
were  brought  there  in  procession,  206 
ante  crucem,  59 
chori,  see  CHORUS 
inter  formulas,  1 22 

presbyterii,  the  blessing  of  incense  took 
place  there,  44,  183,  but  see  114,  121, 
and  the  note  on  p.  183 
superior,   the  upper  row  of  the  stalls : 
(see  FORMA)  and  the  most  dignified 
position,   13,  14,  44,  51,  58,  76,   116, 
117 
Those  who  occupied  it  were  called  ex- 

cellenciores  (q.  v.) 

The  most  honourable  parts  of  service 
were  assigned  to  the  upper  row,  and 
the  Rulers  were  drawn  from  there  on 
chief  days,  154 

The  beginning  of  antiphons,  45,  49,  57, 
58,  117,  122,  123,  126,  137,  143,  152, 

i53'    r57>    J59»    l6o>    l63»    &c-»   and 
Verses,  56,  59,  132,  156,  163,   164 
psalms,  46,  51,  &c. 
hymns,  54,  95,  96,  &c. 
Kyrie,  106 


296 


INDEX. 


(Gradus) 

The  reading  of  lessons,  47,  48,  57,  94, 

104,  106,  no,  120,  i2i,  137,  159,  &c.; 

and  collation,  95,  215 
The  singing  of  responds,  49,  55,  57,  94, 

no,  ii2,  120,  128,  137,  159,  &c. 

tracts,  72,  92 

Alleluya,  105,  106,  107,  151,  157,  &c. 

Benedicamus,  123,  but  the  authorities 
differ 

Prose,  131 

The  saying  of  the  collect,  154 
See  also  163-171,  174,  177-182,  184-194, 

207-211,  216,  246-249 
Granham,  258 

A.  Granum  cadit,  226,  229 

S.  Gregorius,  30,  162,  181,  215,  221,  234 
Gundulfus,  261 

Habete  osculum,  65 
Sq.  Hac  clara  die,  132 
Hasta,  146 
Hasting,  258 

Hebdomada  maior;  Holy  Week,  see  215, 
and  for  the  last  three  days  of  Holy  Week, 
3,  6,  27,  49,  65,  142-153,  251 
Hebdomadarius,    a   person   appointed   for 

some  office  or  duty  for  the  week 
puer,  40,  45,  48,  52 
rector,  33,  34,  46,  54,  56 
the  reading  on  p.  46  seems  to  be  doubt 
ful  :  perhaps  it  should  refer  to  sacerdos, 
not  chorus ;  compare  the  use  of  canonici 
ebdomadarii  on  p.  33 

B.  Hec  mixtio  liqitorum,  204 
Or.  Hec  nos  domine,  87 
Hec  nox  est,  145 

Hec  sacrosancta,  84 

Herbertus,  261 

A.  Her  odes  iratus,  225,  229 

A.  Hie  est  discipulus,  224,  227,  228 

S.  Hieronymus,  30,  127,  181 

S.  Hippolytus,  199,  222 

Historia.  A  group  of  Old  Testament 
lessons  drawn  from  this  or  that  book  : 
hence  it  came  to  be  used  more  generally 
for  the  Mattins  service  of  which  it  formed 
part,  58,  135,  196,  222,  254 

f.  Hodie,  132 

A.  Hodie  intacta,  223,  225,  227,  229 


Hoellus,  261 

A.   Homo  natus,  134 

HOST i A.       The    host    or    wafer    for    the 

Eucharist,   75,  80-82,  84,  86 
called  also  corpus  domini,  6,  60,  83,  86, 

87,  139.     Corpus  dominicum,  153 
Eucharistia,  83,  138,  139 
Sacramentum,  140 
Hostias  et preces,  78,  252,  269 
S.  Hugo,  222 
Hugo  cancellarius,  262 
Or.  Humiliate  capita,  139 
Humiliate  vos,  83,  205,  271 
Hymnus,  sung  at  each  of  the  Hours  except 
between    Maundy   Thursday   and    Low 
Sunday,   15,   19,  35-39,  44,  46,  47,  54, 
95,  96,  112,  135,  143,  157,  171,  182,  187 

A.  I  bo  mi  hi,  1 79 

B.  Jgnem  sui,  233 

Ignis  nouus,  146,  147,  219 

B.  llle  nos  benedicat,  232,  236,  237 

Imago,  4,  114,  138,  144.     See  also  Maria 

B.  Immensa  dei,  237 

Incensum,  7,  146,  147,  152,  183.     See  also 

Thurificacio  and  Thus 
B.  In  caritate,  234-237 
Ps.   In  exitu  israel,   158,    159,    161,   252, 

254,   274,   275 
In  honorem  dei,  147 
Innocens  papa,  145 
SS.  Innocentes,  5,  26,  30,  31,  223-232 

A.  Innocentes  pro,  224,  226-228,  230 
~f.  In  omnem  terram,  225 

Ev.  In  principle,  89 

Lc.   In  principio,  148 

Or.  In  spiritu  humilitatis,  78 

I£.  In  sudore,  138 

B.  Intercede  pia,  239 
Intonacio,  87 

A.  In  tribulacione,  229 

A.  Introibo,  62 
Introitus,  75,  129,  201 

B.  Intus  et,  233 
Inuencio  crucis.     See  Crux 
H.  Inuentor  rutili,  146 
INUITATORIUM.     The  refrain  sung  to  Ps. 

xciv.  (xcv. )  at  Mattins. 
The  method  of  performance  varied  con 
siderably  on  days  of  different  degrees, 


INDEX. 


297 


(Inuitatoriuni) 

212,  213.    See  also,  20,  33,  37,39,  47, 

95>  i34>  i92 

On  certain  days  it  was  simplex,  i.e.  sung 
by  a  single  person,  95,  96,  196-8,  201, 
viz.  on  ferial  days  and  the  lowest  class 
of  festivals 

On  other  days  it  was  sung  by  two 
(duplex}.  For  the  list  of  these,  198- 
200,  compare  195,  7,  201.  They  are 
mentioned  also  at  4,  6,  95,  100,  171 

A  list  of  the  days  when  it  was  sung  by 
three  (triplex)  is  given  by  the  Custo 
mary  at  28 :  it  is  repeated  again  on 
181,  and  is  then  seen  to  differ  slightly 
from  that  of  the  Consuetudinary  and 
to  be  more  detailed 

They  are  mentioned,  6,  54,  93,  178,  186, 
194,  254,  255 

Tabula  of  these  days,  180,  and  detailed 
modus  exequendi,  180-191 

On  Christmas  Day  and  on  double  feasts 
it  was  sung  by  four  rulers,  38,  39,  118, 
248 

B.  In  unitate,  234-237 
$.  Ipse  inuocauit,  224 
Ite  missa  est,  89,  91,  92,  101,  104,  153 

S.  Jacobus,  30,  127 

Jentaculum,  247 

I£.  Jesu    Christe.     See    Responsorium    at 

Prime 

H.  Jesu  Saluator,  164 
S.  Joannes   Baptista.     Day,   5,    7,   26-30, 
125,  126,   181,  211,   221 

Octave,  192,  199 

Beheading,  28,  181 
A .  Joannes  apostolus^  225,  229 
Joannes  episcopus,  261 
S.  Joannes  Euangelista.     Day,  5,   26,  30, 
31,  63,  223-232 

Portlatin,  28,  181,  189,  191 
SS.  Joannes  et  Paulus,  199,  222 
Jube  do/nine,  51,  52,  119,  215,  272 
Ps.  Judica  me  deus,  62 
S.  Juliana,  198 
S.  Julianus,  198 
Juncus,  7 

^jf ,  Justorum  anime,  232 
^".  Justus  germinabit,  223—231 


S.  Katerina,  222,  235 

S.   Kenelmus,  199 

Kyrieleyson,  sung  at  Mass,  36,  38,  66,  90, 

91,  106,  151,  252 
said  with  the  preces,  23,  62,  214 

at  procession,    142,  and  as  part  of 

the  Litany,  149 
said  at  Evensong  on  Easter  Day,   156, 

and  throughout  the  week 
said  at  Service  of  the  dead,  252,  273 

Laici,  54 

Lanterna,  60 

A.  Lapidauerunt,  223,  227 

A.  Lapides  torrentes,  224,  227 

Or.  Largire  nobis,  240 

Ps.  Laudate,  89,  152,   158,  159,  161,  254, 
255.  274,  275 

Tr.  Laudate  dominum,  151,  152 

A.  Laudate pueri,  101,  105,  158,  201 

Laudes.  (i)  The  service  following  Mattins 
and  often  included  under  the  term 
Matutinae 

Method  of  performance,   17,  20,  23,  49, 
57»  58,  96>  97.  99>  TI9>  I22>  I23>  128, 
134-137,  143,  155,  160,  165-167,  171, 
178,  187,  194,  208,  227,  249 
(ii)   Trope  to  Gloria  in  Excelsis,  106 

Lc.  Laudes  deo,  106,  128 

A.  Laudes  reddant,  230 

Sq.  Laudes  Saluatori,  168 

A.  Lauerunt,  224,  228 

Lauinton,  257 

S.  Laurencius.    Day,  28,  181.    Vigil,  220. 
Octave,  192 

Laus  tibi,  251,  273 

LECCIO.  Lessons  at  Mattins  were  normally 
read  by  clergy  in  ascending  order  of 
dignity,  41,  94,  106,  no,  118-120, 
126,  154,  162;  but  on  All  Saints' 
Day  this  was  reversed,  no,  120,  121, 
125 

They  were  read  under  the  direction  of 
the  Chancellor,  3,  4 ;  the  choir  sat 
meanwhile,  1 7  :  the  reader  read  at  the 
pulpitum,  except  the  bishop  who  stayed 
in  his  throne,  118 
The  method  of  reading,  47,  48,  93-95, 

118,  126,  127,  159,  164-168 
See  also  20,  23,  57,  93,  107,   136,   137, 


298 


INDEX. 


(Leccio) 

142,  155,  159,  175,  177,  180,  186-196, 
208-213,  248-253,  274 
at  Mass,  18,  21,  70,  103-107,  130,  148, 

251,273 
at  the  Martiloge  and  in  Chapterhouse, 

18,  41,  51,  52 
Collation,  95 

At  the  reconciliation  of  penitents,  144 
Nine  lesson  feast,  15,  27,  48,  56,  62,  69, 
93,  100,  124,  126,  127,  131,  133,  136, 
137,  139,  141,  142,  165,  166,  175,  177, 
180,  188-190,  193,  194,  196,  200,  208, 
232,  234 

Three   lesson  feast,   17,   69,  90,  94-96, 
101-103,  133,  171,  189,  195-200,  201, 
207,  208,  231,  236,  251,  254 
Lector,  4,  106,  119,  163,  208,  209 
Lectrinum  in  pulpito,  70,  72 

in  presbyterio,  101 
Legatus,  206 
8.  Leo,  198 

Leo,  the  banner  of  the  Lion,  173-175 
y.  Letamini)  224-231 
Letania.     (i)   The  Litany  was  sung  in  pro 
cession,  141,  142,  149-151,  172 
septiformis,  149 
quinquepartita,  149,  150 
(ii)  Metrical  litany,  Rex  Sanctorum,  151 
Letania  Maior,  172,  173 
Leuate,  144 

Ev.  Liber  generacionis,  121 
Liber  pastoralis,  215 
Liber  a  nos,  83 

Loculus,  the  corporas  case,  or  burse,  88 
Low  Sunday.     See  Pascha 
S.  Lucas,  30,  127 
S.  Lucia,  216,  217,  221,  234 
Lumen    luminaria,    20,    4,    see    for    the 

general  subject  candela 
A.  Lux  orta,  223,  227 

S.  Machutus,  222,  235 

Magister  scholarum,  104 

Magnificat,  19,  23,  31,  35,  36,  45,  97,  122, 

124,  135,  185,  187,  207,  208 
for  the  censing  see  Thurificacio 
sung  with  doubled  antiphon,  31,  32 

Mandatum,    see    for    the    Maundy  under 
Cena  domini 


Al.  Mane  nobisctim,  169 

Mantellum,  69 

Manutergium,  68 

SS.  Marcellinus  et  Petrus,  198 

S.  Marcus,  25,  28,  30,  128,  147,  148,  166, 

189-192 

SS.  Marcus  et  Marcellianus,  198 
SS.  Marcus,  Marcellus  et  Apuleius,  200 
S.   Margareta,  222,  235 
S.  MARIA 

Antiphons,  124,  158,  160,  164,  256;  sung 
at  the  close  of  processions  on  entering 
the  choir 

Annunciation,  26,  29,  30,  50,  56,  63,  72, 
95,  125,  126,  132,  139,  147,  165,  166, 
219.  255 
Assumption,  5,  7,  25,  26,   28,   29,   31, 

in,  124,  181,  213 
its  octave,  28,  63,  134,  179,  181,  192, 

196,  214 

Commemoration,  held  weekly  on  Satur 
days  unless  for  any  reason  it  was 
necessary  to  transfer  it  to  some 
other  day 

The  Hours  called  Seruicium  plenum 

BVM  and  a  Mass  were  said,  26,  28, 

63.   i<>3>    i33>   J72,   183,  208,  236, 

238,  239 

Method  of  service,  183,  193-197,  201, 

238,  239 

Conception,  30,  63,  125 
Festivals,  232,  234,  236,  238,  239 
Image,  4,  6,  44,  139,  183 
Memorial,  157,  158,  178,  179,  195,  231 
Nativity,  5,  7,  25,  26,  28,  29,  31,  in, 

124,  179,  181,  213,  251 
its  octave,  29,  63,  1355-136,  181,  192, 

196,  214 
Purification,  5,  7,   26,  29,  31,  72,  in, 

124,   131,  132,  156,   196,  213,  251 
Respond,   124 

Seruicium  non  plenum,  or  little  office  said 
after  the  corresponding  canonical  hours, 
18,  46,  141,  196 

S.  Maria  Magdalene,  26-28,  181 
Marleberg,  258 

Martilogium,  18,  51,  210,  217-219 
S.  Martinus,  day,  29,  181,  222,  235 
octave,  192,  200 
altar,  6,  141,  153 


INDEX. 


299 


Martinus  episcopus,  261 

Martyr,  26,  27,  64,  173,  231 

B.  Marty  rum,  238 

Matilda,  257 

Matricula.  The  roll  of  clergy,  41,  107, 
1 08 

Matutinae,  originally  sc.  Laudes,  the  service 
of  Lauds  :  but  later  applied  to  the  great 
night-office  (originally  called  Nocturns) 
and  Lauds  taken  together,  or  even  to  the 
former  as  distinct  from  the  latter.  The 
most  elaborate  and  variable  of  all  the 
Hours  and  therefore  treated  of  most 
constantly  here;  4,  6,  15,  17,  20,  23-25, 
37»  38,  46,  47,  52,  56,  57,  72,  93~99> 
117,  126,  134-144,  147,  148,  152-161, 
164,  166,  171,  175-177,  180,  185-197, 
200,  201,  213,  214,  222-232,  247-250, 

255 

S.  Mattheus,  30,  127 
S.  Matthias,  30,  127,  218 
S.  Mauricius,  222,  235 
A.  Media  vita,  37 

Memoria,  consisting  of  Antiphon,  "ft  and  I* 
with  collect,  179,  said  at  the  close  of 
Evensong  and  Lauds 
(i)  Common  Memorials  were  said  habi 
tually;  35,  37,  45,  124,  134,  141,  157, 
158,  165,  178,  222-232,  255;  and  see 
especially,  195,  196 

(ii)  Special  Memorials  were  said  on  special 
days,  e.g.  on  a  saint's  day  when  the 
office  of  the  saint  was  superseded  by 
some  superior  office;  135,  173,  192, 
196,  251 

Or.  Mentes  nostras,  242 
Mera,  257 

Metrum  psalmi,  36,  39 
S.  Michael,  5,   25-27,   30,   63,   no,   125, 

127,  235,  255 

in  monte  tumba,  29,  63,  72,  181,  222 
Ministri,   a   general    term   for  those   who 
minister  at  the  altar  &c.,  especially  the 
deacon  and  subdeacon,  26,   53,  58,  59, 
61-74,  90,  91,  129,  131,   132,  141-152, 

2O2-2O5,  207,  212 

Minucio,  bleeding,  8,  43 
^ '.  Mirabilis  deus,  224-232 
Miscreatur,  46,  64,  65 
Ps.  Miserere,  142,  248 


MISSA.  The  directions  for  Mass  are  very 
many :  the  service  is  elaborately  de 
scribed,  61-92,  and  100-105  ;  and  these 
two  descriptions  serve  as  a  standard  of 
comparison  for  the  rest 
The  various  parts  are  indexed  severally 

maior,  147,  168.  There  was  a  High 
Mass  every  day  besides  other  Masses  : 
three  on  Christmas  Day,  128-131 

pro  defunctis,  26,  65,  68,  78,  84,  102, 
105,  269 

sponsalium,  67 

pro  pace,  71 

in  capitulo.  The  Chapter  Mass,  102, 
105  (capitalis),  192 

de  ieiunio,  134,  139 

General  Rules  as  to  behaviour  at  Mass, 
15,  18,  21-27,  38,  39,  240 

The  Tabula  communis,  41,  107-109. 
The  other  chief  directions  are  on,  128- 
134,  139,  140,  151-153,  168-172,200- 
205,  212,  252,  253 

See  also,  4,  6,  37,  40,  93,  119,  145,  148, 

156,  157,  1/9,  188,  192,  220 
Mitra,  58,  83,  in,  118,  119 
A.  Monachus,  226,  230 
Mortarium,  6 

Mortuorum  Seruicium.     Description  of  the 
Service,  207-212 

General  directions,  15,  18,  23-25,  40, 
43,  93,  188 

See  also,  100,  113,  214,  252,  273 
Or.  Munda  me,  77 

NATALE.      Christmas    Day,    a    principal 
double  with  procession,  5, 24, 29,  31,213 

Tabula,  33,  34,  105-107 

Services  described,  17,  70,  111-136, 
223-231 

Eve,  24,  90,  98,  103,  272 

Octave,  192,  253,  255,  275 

See  also  4,  7,  26,    155-157.   T76,   i77» 

245-247 

A.  Natitiitas  est  hodie,  135 
Natta,  7 

Ev.  Nemo  accendit,  222 
A.  Nesciens  mater,  223,  227 
Neupma,  20 1,  152,  157.     A  cadence  sung 

without  words  at  the  end  of  an  antiphon 

or  the  like 


300 


INDEX. 


S.  Nicasius,  200 

S.  Nicholaus,  28,  181,  190,  221,  234 

S.  Nicomedes,  198 

Niderbir',  257 

Nocturnus,  a  group  of  psalms,  lessons  and 
responds  at   Mattins,   17,  20,  43,  47, 
56,  121,  122,  126,  208,  227,  232-240 
The  least  important  of  feasts  were  liable 
to  lose  their  own  proper  nocturn  and 
be  treated  as  ferias,  especially  in  Lent 
Three-lesson  Feasts  occurring  on  Vigils 
were  excepted  and  had  their  nocturn 
as  well  as  some  others,  196-198 

Nona,  89,  94,  97,  98,  105,  134,  141,  143, 
144,  161,  188,  220,  253 

B.  Nos  precibus,  239 

Nota,  sine,  91 

Nouo,  ex,  30,  125,  140,  181 ;  cp.  Modernus 
usus,  25 

Nunc  dimittis,  19,  37,  89,  141,  153 

Tr.  Mmc  dimittis,  132 

Obitus,  51 
Oblacio,  162 

Octaua,  26-31,  34,  90,  100,  102,  133,  137, 
i%9-193>  T95>  i97>  20I>  2°8,  231,  232, 
269 

compare  Septimana,  25 
Offerenda,  also  called  offertorium  in  later 
times,  the  music  sung  at  Mass  during  the 
offertory,  22,  36,  38,  75,  77,  152 
Offertorium,  the  chalice  veil,  69,  79,  88 
Officium,  (i)    Any  service ;   see  p.  3  and 

passim:   cp.  executor  officii 
(ii)    The  Antiphon   and   Psalm  at   the 
beginning  of  Mass,  36,  38,  62  ;   and 
the  early  part  of  the  Mass  in  general, 
66,  67,  139 
S.  Olauus,  199 

Oleum,  (i)  The  Oil  for  unction  of  the  sick 
(ii)  The  Oil  for  consecration 
(iii)  The  Oil  for  chrism 

These  were  all  blessed   on   Maundy 

Thursday,   201-205 
The  two  latter  were  carried  in  proces 
sion  at  Easter,   149,  150,  154,  157, 
158,  163,  253 

Omnes  Animae,  27,  269,  79,  102,  118,  251 

Omnes  Sancti,  Day,  5,  7,  26,  29-31,  47, 

126,  213,  232,  234,  238,  248,  249 


(Omnes  Sancti} 

Its  principal  features  were  the  reversal  of 
procedure  with  regard  to  the  lessons, 
no,  120,  121,  125;  and  the  8th 
respond  sung  by  five  boys  in  surplices 
with  amices  on  their  heads  and  candles 
in  their  hands,  in,  121,  125 
Memorial,  195,  231 

B.   Omnipotens  do  minus,  215,  233,  236 
Or.   OSD  dirige  actus,  241 
Or.   OSD  miserere  farnulo,  240 
Or.   OSD  qui  das  famuli s,  241 
y.    Omnis  terra,  231 
B.    0  mundi,  239 
A.    Opem  nobis,  226,  230 
Al.  Oportebat,  169 
y.   Ora  pro  nobis,  244—230 
Oracio,  see  Collecta 

dominica,  see  Pater 
Orate  fratres,  78,  139 
Ordinale,  63,  157,  158,  163,  192,  195,  212, 

223 

Ordo   Romanus,    145.     The  quotation   is 
from    the   Ordo    given   by    Hittorp   De 
Divinis  Catholicae  Ecclesiae  Officiis  (Paris 
1624),   col.  84.     It   is   not   included   in 
Mabillon's  collection  of  Ordines 
H.   O  redemptor,  204 
Or  emus,  67-     ,  203 
A.    0  rex  gloriose,  37 
A.    O  Sapiencia,  24,  98 
S.  Osmundus,  i,  9,  257,  259,  260,  262 
Ostium  presbyterii,  141 

australe,  115,  116,  149,  150,  153,  157 
boreale,  114,  115 
septentrionale,  58 
ecclesiae,  61,  143,  144 

australe,  138,  172,  173,  206 
occidentale,  61,  176 
S.   Osuualdus,  199 

Palm  a,  60 

Palmarum,  Dominica  in  ramis,  Palm  Sun 
day.  3>  4'  53'  J39>  176 
Colour,  27 
Tabula,  41,  42,  109 
Method  of  Service,  53,  55,  56,  72,  92, 

103,  216 

Procession,  59-61 
Saturday  before,  43 


INDEX. 


3OI 


Panis,  68,  71,  75 

Parasceue,  6,  62,  63,  143,  219,  220 

Parochia,  259 

PASCHA,  (i)  Easter  Day,  a  principal  double 

with  procession,  5,  29,  31,  213 
Colour,  26,  63,  64 
Method  of  Service,  99,  101,  115,  153- 

i59>  ^53-256 
See  also  6,  7,  18,  133,  139,  147,  162, 

163,  168,  175,  219,  243,  244 
(ii)  Easter    Even,   6,   24,   68,    101,   140, 

157,  176,  219,  220,  242-244 
Method  of  Service,  144-153 
(iii)  Easter  Week,  6,  17,  18,  25-31,  33, 
34,  70,  115,  134,  147,  152,  175,  189, 
220 
Method  of  Service,  159-162,  166,  167, 

177.  !78 

Easter  tide,  26,  28,  57-59,  63,  64,  71, 
99,   101,  105,  128,  137,  155,  181, 
207,  208,  214,  232,  235,  237,  243, 
244,  250,  253,  255 
Method  of  Service,  165-172, 189-198 
(iv)  Dominica  in  Octauis  pasche  or  in 
Albis,    Low    Sunday,   a    principal 
double   with  procession,   5,  29,   30, 
109,  128,    134,   147,   167,   168,  173 
Method  of  Service,  162-165,  251 
A.  Pascha  nostrum,  168 
Passio,  139,  140 
Passione,  Dominica  in,  27,  43,  50,  56,  133, 

214 

Passion  tide,  95,  215 
A.  Pastor  cesus,  224,  226,  228,  230 

A.  Pastores,  224,  228 

Patena,  71,  75,  77,  79,  83,  88,  271 

Pater  de  celis,  149 

Pater  noster,  or  Oracio  dominica,  in  Preces, 

23,  62,  90,  206 
in  the  Canon  of  Mass,  82,  83,  152,  270, 

271 

On  Easter  Even,  148 
Before  the  lessons,  208 

B.  Patriarcharum,  238 

S.  Paulus,  Conuersio,  28,  181 

Commemoracio,  28,  181 

PAX.  (i)  The  kiss  of  peace  given  in  the 
Mass,  is  described  84-86;  and  again, 
1 02,  131.  The  ceremony  was  omitted 
on  Easter  Even,  152.  See  also  24 

F. 


(/tor) 

(ii)  The  pax,  or  ornament  which  was 
handed  round  and  kissed  to  take  the 
place  of  the  actual  kissing :  on  Maundy 
Thursday  the  chrismatory  was  used 
instead,  205 

Pax  domini,  67,  84,  90,  103,  205,  272 
Pax  vobis,  68 
Peluis,  68 

Penitentes,  138,  144 

PENTECOSTES.  (i)  Whitsunday,  a  principal 
double  with  procession,  5,  7,  25,  26, 
29,  31,  62,  109,  133,  162,  167,  176, 
189-191,  213,  216 

(ii)  Whitsun  Eve,  3,  6,  25,  68,  roi,  176 
(iii)  Whitsun  Week,  6,   25,  26,   27,  29, 
31,  33>  34>  69,  104,  105,  166,  167,  177, 
178,  255 

(iv)  Whitsuntide,  34 
Per  dominum,  148 
B.  Per  euangelica,  233,  236 
B.  Per  intercessionem,  238 
B.  Per  marie,  239 
Per  omnia,  79,  83,  88,  90,   152,  205,  265, 

269,  270-272 
Persona  principalis,  i,  13,  14  210 

excellencior,  see  Excellencior 
S.  Petronilla,  197 

SS.  Petrus  et  Paulus,  Day,  5,  28-30,  125, 
126,  181,  221 
Octave,  28,  134 
Cathedra  Petri,  28,  181,  218 
Vincula,  28,  181 
Phialum,  68 
SS.  Philippus  et  Jacobus,  28,  30,  128,  147, 

148,  166,  181,  189 
Pileolus,  worn  in  choir  like  the  modern 

biretta,   263 

Pixis:  (i)  containing  the  host,  60,  cp.  138 
(ii)  containing  the  unconsecrated  bread, 

68 

Or.  Placeattibi,  89,  241 
Placebo,  see  Mortuorum 
Pontifex,  203,  see  Episcopus 
Or.  Popiilum  tuum,  24 
Postcommunio,  88,  153 
'ft.  Post  par  turn,  158,  231 
A.   Post  partum,  196 
^ff .  Posuisti,  224-230 
Potterne,  257 

39 


302 


INDEX. 


Prandium,  TOO,  188,  220,  242-247 
Prebenda,  the  estate  of  an  individual  canon, 

2,  10,  n,  258,  263 
Precentor,  see  Cantor 
PRECES.   At  Prime  and  Compline,  50,  167 
At  Collation,  214 
At  the  other  Hours,  140,  167 
At  Procession,  142,  206,  252 
At  Mass  :  (i)  For  the  priest ;  in  prepara 
tion,  64,  65  ;  at  the  end,  89,  90 
(ii)  After  the  canon,  90,  91 
(iii)  Bidding  prayer,  not  to  be  said  in 
the  Mass,  252,  though  so  ordered  in 
the  Processional,  p.  8 
cum  prostracione,  17,  90,  97,  99,  170 
Preciosa.     The  name  given  to  the  Service 
in  the  Chapter  House,  8,  51  ;  see  also  18 
"ft.  Preciosa,  51 

Prefacio,  67,  79,  80,  169,  205,  269,  270 
Prelatus,  146 
PRESBYTER.     The  priests  sat  in  the  upper 

stalls,  13,  and  chief  seats,  51 
some  reservations  were  made  to  them  in 

the  services,  48,  142,  153 
They  were  tabled  to  say  mass  according 

to  their  order  in  the  roll,  108,  109 
See  SACERDOS 
Presbyterium,  52,  54,  58,62,  69,  101,  139- 

142,  263 

See  Gradus,  Ostium 
Or.  Presta  questitmis,  241 
Prima.     Method    of   service,    49-52,    97, 

123,   187,   1 88,   249 
General  directions,  18,  38-40,  93,  123 
See  also  46,  160,  252 
Prime  and  hours,  17,  155,  156,  161,  165, 

167,  171,  175,  178,  187,  188,  249 
SS.   Primus  et  Felicianus,  198 
PROCESSIO.     A  liturgical   procession   had 
always  some  definite  point  in  view  to 
be  reached  and  was  not  a  meaningless 
walk  round  the  Church  :  before  Mass 
it  led  to  the  High  Altar,  at  other  times 
to  the  Font,  the  Rood,  or  some  side 
altar 

General  regulations,  15,  24,  25,  219 
(i)     There  was  a  procession  before  High 

Mass  : — 

(a)     On  great  Sundays — Easter,  Low 
Sunday,  Whitsunday  and  Trinity 


(Processid) 

(b]  On  certain  moveable  festivals 
which  might  or  might  not  be  Sun 
days,  viz.  Christmas,  Epiphany, 
Candlemas,  Ascension  Day,  As 
sumption  and  Nativity  BVM,  All 
Saints,  Feast  of  Relics,  Dedication 
and  Patronal  festivals,  5,  31;  to 
these  there  was  later  added  Corpus 
Christi,  24,  233,  and  at  a  still  later 
date,  subsequent  to  the  Customs 
here  printed,  the  Conception,  An 
nunciation  and  Visitation  BVM,  and 
the  Holy  Name 
Silk  copes  were  worn  by  all  over 

their  surplices 

(r)  On  other  Sundays  if  a  great 
festival  fell  upon  them  the  rule 
was  that  the  procession  should  be 
of  the  festival 

The  list  of  such  festivals  is  given,  5 

It  is  identical  with  the  list  of  double 

feasts,    29,   except    for    the    first 

three  days  of  Easter  and  Whitsun 

weeks,  Lady  Day  (but  see  219), 

S.  Andrew  and  the  ex  novo  feasts 

But  at  32  it  is  ordered  that  this  rule 

should  apply  to  all  double  feasts 
As  to  the  ex  novo  double  feasts,  181, 
there  is  no  special  provision  here, 
but  in  fact  the  rule  was  extended 
to  all  new  double  feasts.     It  was 
further  extended  to  great  Vigils, 
Octaves    and    Sundays    in   great 
Octaves,  179,  and   finally  to  all 
nine  lesson  feasts 
See  Processionale  Sarum,  p.  138 
(d]     The  remaining  Sundays  had  an 
ordinary  dominical,  not  a  special 
festival    procession,    except    that 
Palm  Sunday  was  peculiar 
Method  of  service,  58,  59,  168,  169, 

252 

Verger,  boy  in  surplice  with  Holy 
Water,  acolyte  with  cross,  taperers, 
thurifer,  subdeacon, deacon,  priest, 
clergy  in  ascending  order  of  dig 
nity,  Bishop  in  mitre  with  staff 
The  route  was  by  the  North  door  of 
the  presbytery  round  the  presby- 


INDEX. 


303 


(Processio) 

tery  by  the  South  aisle  past  the 
font  to  the  Rood  where  a  station 
was  made,  and  the  bidding  prayer 
&c.  said,  and  the  procession  closed 
at  the  choir  step  with  versicle  and 
collect 

Method  of  service  on  double  feasts 
with  procession  annexed,  131, 156, 
168,  169,  175,  176,  179 
The  route  was  by  the  West  door  of 
the  choir,  round  choir  as  well  as 
presbytery;  then  as  on  Sundays, 
except  that  on  Christmas  Day  the 
cloisters    were    included    in    the 
route,  131  ;  on  Ascension  Day  the 
procession  went  out  at  the  West 
door  and  round  the  church,  176; 
on  Whitsunday  it  follows  the  route 
of  Palm  Sunday,  1 76 
(ii)    There  was  a  procession  after  Even 
song 

(a)  to  the  altars  of  S.Stephen,  S.John, 
Holy  Innocents  and  S.  Thomas  (or 
a  substitute),  on  Christmas  Day,  124, 
and  the  three  days  following,  223; 
and  generally  speaking  when  there 
was  an  altar  dedicated  to  any  saint 
a  procession  was  made  there  after 
first  Evensong  of  the  festival.     But 
provision  is  made  for  there  being  no 
such  procession  at  Christmas,   227, 
228 

(b)  to  the  Font  from  Easter  Day  up 
to  Friday  of  Easter  week,   157- 
159,   161,   163,  253,  254 

The  route  was  by  the  South  door  of 
the  presbytery  and  the  South  aisle, 
returning  by  the  Rood.  The 
chrism  was  carried  in  procession 

(c)  to  the  Rood  on  Low  Sunday  at 
first  Evensong  and  thenceforward 
till  Ascension,  every  Saturday  and 
on  Holy  Cross  Day,  163,  164,  166 

The  route  was  through  the  midst  of 

the  choir 
The    same    procession    took   place 

every   Saturday    from    the    First 

Sunday  after  Trinity  to  Advent, 

178,   179,  cp.  135 


(Process? o) 

(iii)     Special  processions  and  ceremonies 
may  be  noted  as  follows  : — 

(a)  Candlemas.    Candles  were  blessed 
and  carried  in  the  procession  before 
Mass,  131,  132 

(b)  Ash    Wednesday.     The   ejection 
of  penitents  took  place  at  the  South 
door  of  the  church,   138,  or   West 
door  (Processional) 

(c)  In  Lent   processions  were  made 
before  Mass  to  the  altars  in  turn  on 
Wednesdays  and  Fridays 

(d)  Palm   Sunday.     The    procession 
began  in  two  parts  since  a  subsidiary 
procession  bearing  the  Blessed  Sa 
crament   met   the   main   procession 
at  the  first  place  of  station.     The 
route  was  through  the  West  choir 
door  round  the  cloister  and  out  by 
the  Canons'  door  to  the  churchyard 
Cross  on  the   North    side    of   the 
church.      First     Station.      Thence 
round   to   the    South    side    of   the 
church    for    the    Second    Station. 
Thence  through  the  cloister  to  the 
West  door   of  the   church   for   the 
Third  Station.    Thence  to  the  Rood 
and   so   into   choir,  41,  42,  59-61, 

139 

(e)  Maundy  Thursday.     The  restora 
tion  of  penitents  took  place  at  the 
South   porch,    143,    144;    or   West 
porch  (see  Processionale).    The  oils 
were  blessed  at  Mass,  201-3;  m  tne 
evening  the  altars  were  washed  and 
the    Maundy  washing  of  the  feet 
performed 

(/)  Good  Friday.  After  the  Re 
proaches  and  Creeping  to  the  Cross, 
the  Host  and  cross  were  buried  in 
the  Sepulchre 

(g)  Easter  Even.  The  procession 
went  through  the  West  door  of  the 
choir  to  a  pillar  in  the  South  aisle 
for  the  Blessing  of  New  Fire ;  re 
turned  to  the  choir  for  the  Blessing 
of  the  Paschal  Candle :  after  the 
preparation  for  Mass  the  Lessons 
were  read  and  the  sevenfold  Litany 


304 


INDEX. 


(Processio) 

sung :  then  the  procession  went  with 
Litany  through  the  South  door  of 
the  presbytery  for  the  consecration 
of  the  Font :  and  then  returned  for 
Mass,  144-153,  176 

(h)  Easter  Day.  The  procession 
went  before  Mattins  to  the  sepulchre 
to  take  out  the  Host  and  Cross ; 
the  former  was  laid  on  the  altar  and 
the  Cross  was  carried  by  the  South 
door  of  the  presbytery  through  the 
choir  and  out  by  the  North  door  of 
the  presbytery  to  the  altar  of  S. 
Martin,  and  here  the  procession 
ended,  153,  154 

(/)  Easter  Week.  A  procession  was 
made  daily  after  Mattins  to  the 
Rood,  1 60 

(k)  Letania  maior.  The  procession 
went  after  Mass  through  the  choir 
and  the  South  door  of  the  church 
with  banners  and  relics  to  a  neigh 
bouring  church :  there  Mass  was 
sung  and  the  procession  returned 
singing  the  Litany  and  ended  at  the 
choir  step,  172 

(/)  Rogation  Days.  The  procession 
was  like  the  preceding 

(m)  There  were  also  processions  of 
honour  which  passed  through  the 
choir  and  the  South  door  of  the 
church  to  meet  and  escort  a  distin 
guished  guest,  205.  A  similar  pro 
cession  went  to  escort  a  dead  body 
to  burial  in  the  Cathedral  but  in 
different  attire,  205,  206 
Procession  to  read  the  gospel,  129;  to 

bring  in  the  oils,  202,  203 
See  also  181,  189 
SS.  Processus  et  Martinianus,  199 
Profesti  dies,  38,  195,  231,  236 
B.  Propicius  et  clem  ens,  233,  236 
Prosa,  92,  129,  131 
PROSTRACIO.   The  Hours  in  the  main  were 

said  standing 
Sitting   was   allowed    at    responds   and 

lessons,  and  under  certain  restrictions 

during  the  singing  of  the  psalms,   16, 

17 


(Prostracio) 

The  ferial  preces  were  said  cum  prostra- 

cione  on  ferias  out  of  Eastertide,  17, 

22,  23,  97,  99;  and  the  Pater  noster 

before  the  lessons  at  Mattins,  22,  23; 

a  similar  rule  applied  to  the  office  for 

the  dead,  18,  23,  24,  207,  208 

The  reference  given  on  p.  18  as  to  rules 

for  the  Hours  BVM  is  misleading,  as 

no  such  rules  are  to  be  found 

In  Lent  a  genuflexion  was  made  at  the 

beginning  of  each  Hour,  23 
The  rules  for  Preciosa,  18 
An  exception  at  Evensong  and  Compline, 

140,  141 

At  Mass  sitting  was  allowed  for  the  choir 
during  Lesson,  Epistle,  Gradual, 
Alleluya  and  Tract,  18.  They  knelt 
on  ferias  out  of  Eastertide  from  the 
end  of  the  Sanctus  to  the  blessing  of 
Pax  domini  before  Agnus  del,  23, 

!03 

At  this   point  the  prayers  for  peace 
were  inserted  at  a  later  date  than 
the  Consuetudinary,  and  said  kneel 
ing,  90,  91.     The  collects  &c.  are 
given  in  full,  see  Missale  631-634 
At   procession   on   week   days   in   Lent 
preces  were  said  kneeling  at  one  of 
the  altars,  141,  142 
See  also  170,  192,  201 
Psalmus.     Psalms  were  not  only  sung  in 
the  ordinary  course  of  psalmody  but, 
were    said    also  with    preces    at   the 
Hours,  141 
in  the  celebrant's  preparation,   62,  65; 

and  thanksgiving,   89 
in  the  prayers  for  peace  at  Mass,  90,  and 

after  Prime  and  Compline,  22 
Method  of  singing  psalms,  36,  187 
PUER.     The  boys  of  the  choir  of  Sarum 
were  employed  both  in  the  performance 
and  the  ceremonial  of  the  services 
they  were  under  the  charge  of  the  Pre 
centor,  3 

they  were  stationed  in  the  lowest  place, 
the  prima  forma  (q.  v),  whether  canons 
or  not,  12,  13,  14,  51;  and  usually 
stood  all  through  service,  16,  17, 
18 


INDEX. 


305 


(Puer} 

they  were  subject  in  choir  to  the  Rulers 

of  the  choir,  25,  40 
the  services  which   they  are   bound  to 
attend  are  prescribed,  40,  93 ;  where 
it  is  to  be  gathered  from  the  Customary 
that  they  were  not  present  in  a  body 
on  ferias  or  lesser  festivals 
their  place  in  procession,  58 
Specially  responsible  for  singing  Alleluya, 
101, 105, 197  ;  theantiphons,  93, 96, 98, 
186;  the  versicles,  36,  43,  44,  46,  47, 
96,  117,  ii 8,  171,  248;  Benedicamus, 
45,    117,   123,    185;   the  gradual,  41, 
69-71,  100,  1 06;  respond,  48,  50,  94, 
99,  128,  180,  187,  197,  201 
A  senior  boy  was  responsible  every  week 
for  reading  in  Chapter,  41,  51,  52  ;  he 
was  probably  the  same   as   the   puer 
ebdomadarius  leccionis,   106-108 
Others   were    responsible    for    parts    of 
ceremonial,  41 ;  the  seniors  as  thurifers, 
4i,  43-45»  S^,  75,  102,  107,  112,  113, 
116,  117,  122,  182-5;  or  cross- bearers, 
41  ;   the  juniors  to  carry  candles,  41, 
43,  94,  100,  loi,  107;  holy  water,  41, 
52,  59,  107,  112,  182 
Certain  boys  were  entered  on  the  Tabula 
for  special  duties  through  the  week, 
94,  95 ;  the  chief  of  these  were  : — 
Puer  ebdomadarius  responsoriorum,  a  boy 
who  was  responsible  week  by  week  for 
the    first    or    subsequent    responds    at 
Mattins :   also  further  one  selected  for 
the   antiphons  and  responds  at  certain 
Hours  from  Septuagesima  and  through 
out  Lent  and  Advent,  40,  93,  94,  97~99> 
170,  1 86,  193,  249 

Puer  ebdomadarius  leccionis,  a  boy  who 
was  responsible  week  by  week  for 
reading  the  first  lesson  at  Mattins 
and  for  holding  the  book  for  the 
officiant  who  said  the  chapter  and 
collect  at  Lauds  and  Evensong  and 
other  similar  occasions,  20,  45,  47,  52, 
93,  94,  127,  157,  158,  160,  170,  185, 
249 
At  times  other  lessons  were  read  by  boys, 

48,  93,  94,  no,  121,  186 
Puer  ebdomadarius  [thuribuli],  114 


(Ptter  ebdomadarius) 

Two  boys  for  Versicle,  36,  113,  167,  178, 
182,  186,  211,  248 

Respond,  128,  248 

Benedicamiis,  165,  167,  178,  247 

Censing,  185,  249 

Alleluya,  101,  170,  171,  172,  178,  201 

Gradual,  180,  197,  201 
Three  boys  for  the  Respond,  48 

Alleluya,  158 

0  redemptor,  204 

Five  boys  for  the  respond,  in,  121,  125 
Seven  boys  for  Gloria  laus,  42,  6 1 
Sometimes   the  duties    of   serving  and 

singing  were  combined,  100,101.     At 

Mass  when  not  employed  the  serving 

boys  took  their  place  at  the  outside  of 

the  prima  forma,  79 
PULPITUM,  or  pulpitum  leccionum,  4,  6; 

equivalent   to   locus   legendi,  47,  48; 

that  is  the  stone  loft  between  the  choir 

and  nave  (now  removed) 
The  lessons  at  Mattins  were  sung  there, 

47,  94,  118,   166,  187,  194,  213;  the 

epistle,  gradual,  Allehiya  and  gospel, 

on  all  great  days,  68-70,  73,  101,  105, 

129,  133,  151 

Also  the  Lesson  at  Mass,  128 
The  pulpitum  was  also  used  in  functions 

at  the  Rood,  59,  132,  156,  169  ;  but 

the   singer   then   faced   westwards   to 

the  procession,  not  eastwards  to  the 

choir 

See  also  120,  248,  249 
The  name  is  also  given  to  the  reading 

place  in  the  Chapter  House,  51,  52 

QUADRAGESIMA.  The  period  from  the 
first  Sunday  in  Lent  to  Easter ;  (for 
Ash  Wednesday  and  the  two  other  days 
in  capite  ieiunii  are  part  of  Quinqua- 
gesima  week) 

(i)  The  ornaments  of  the  church  were 
veiled,  138,  and  a  veil  hung  before  the 
altar,  138 
(ii)  The  method  of  Service  at  the  Hours, 

56,  196 

The  Hoursbegan  with  a  genuflexion,  23 

The    little    Hours    acquired    unusual 

dignity    through    having    elaborate 


306 


INDEX. 


( Quadragesima) 

responds  £c.,  15,  37,  4o,  43,  55,  56, 
93,  99,  1 88 

Wednesday  in  Holy  Week  had  a 
peculiar  use  as  being  the  close  of 
the  ordinary  Lenten  season,  140, 
141 

(iii)  Collation,  95,  222,  &c.  s.  v. 
(iv)  At    Mass    special    vestments  were 
used,  62,  63 

Colour  (red)  on  Passion  Sunday  and 
Palm  Sunday  and  simple  feasts  in 
Lent,  27 

No  sequence  was  sung  nor  Alleluya, 
but  a  tract  instead  on  Sundays, 
Mondays,  Wednesdays  and  Fridays, 
and  most  festivals,  72,  92,  103  ;  but 
see  132,  133 

Otherwise  the  gradual  was  repeated, 

103,  105 

(v)  Processions  were  made  on  Wednes 
days  and  Fridays  before  Mass  to 
the  various  altars  in  turn,  141.  For 
other  pro  visions  about  procession,  2 19 

See  also  59,  69,  70,  216,  245,  246,  255 

For  the  last  three  days  of  Holy  Week 
see  under  Cena,  Parasceue  and  Pasche 
Vigilia 

A.  Quant  pulchra  es,  179 
A.  Quando  natus,  226,  230 

A.  Quasi  timis,  229 

SS.  Quatuor  coronati,  200 
Quatuor   tempora,   63,   69,  94,    103,    104, 
216,   217,   244 

B.  Que pepei-it  christum,  239 
B.   Que  peperit florem,  239 

Ps.  Quicunque  uult,  said  daily  at  Prime, 

38,  49,  97,  134-136,   167 
Quinquagesima,  196 
Or.  Quod  ore  sumpsimus,  87 

Radulphus  episcopus,  261 

Rammesbir',  257 

RECTOR.  The  ruling  or  direction  of  the 
choir  was  primarily  the  duty  of  the 
Precentor,  3.  It  was  delegated  to 
officers  called  Rectores  chori  at  all  the 
principal  services  on  the  principal  days 
when  the  service  was  said  to  be  cum 
regimine  chori.  But  certain  parts  re- 


(Rector) 

mained  directly  in  the  precentor's  hands, 
3,  35  5  cp.  85 
The  Rulers  were  entered  on  the  tabula, 

41,  106,  107,  154,  177 
The  attitude   of  the  rulers  is  described 
1 8,  their  place  was  on  each  side  in 
the  middle  of  the  choir,  74,  86,  117, 
123,  248 
their  dress  was  always  silk  copes  with 

surplices,  25,  26 ;  but  see  39,  40 
the  colours  changed  with  the  season, 

26,  27 
their  number  varied  and  also  the  dignity 

of  those  selected,  30,  31 
there  were  four  on  double  feasts,  30, 

248,  and  two  on  simples,  32 
the  principles  of  selection  in  the  former 

case,  32,  33,  34 

the  chief  ruler  or  pair  of  rulers  was 
called  principalis,  32-40,  76,  86,  95, 
II7»  I23>  13°.  163,  187,  248 
the  other  secundarius,  33-40,  77,  86, 

117,   123,   130,  248 
On    simple    feasts    the    hebdomadary 
priests  were  rulers,  33,  34,  46,  where 
cantor   is   no   doubt  a  mistake  for 
rector,  95,  96,  98,  168,  187 
The  duties  of  the  rulers,  35-40,  54,  55, 
70,  96,  128,  156-158,  165,  182,  253 
they  were  mainly  concerned  with  the 
precenting  of  the  music  and  with  the 
discipline  of  the  choir  boys,  26,  40, 
43,  112,  182;   and  sometimes  with 
singing  special  things,  70,  118,  133, 
1 86,  248 
The  rules  for  the  days  when  the  choir 

was  ruled,  27,  28,  214 
[N.B.    There  are  several  Festivals  quoted 
here  in  the  Consuetudinary  and  not  re 
tained  in  the  Customary  because  mean 
while  they  had  been  promoted  to  be 
double  feasts,  and  the  latter  only  recites 
the  simple  feasts  cum  regimine  :  in  the 
Customary  several  new  names  appear.] 
Method  of  service  on  days  cum  regimine, 
49,  69,   72,   117,   133,    137,  169,  182- 
188,  190,  191,  193,  194,  232 
But  there  was  no  ruling  of  the  choir  a 
the  little  hours,  188 


INDEX. 


307 


(Rector) 

Method  of  service  on  days  sine  regimine, 
90,93  (see Corrigenda),  94, 97, 100-102, 
140,  171,  172,  195-201,  231,  232,  236 
The  rulers  had  considerable  dignity: 
they  were    censed    next    after    the 
officiant,  44,  76,  77,  116,  130,  184; 
and  received  the  kiss  of  peace  first  of 
the  choir,  85,  130 
Or.  Rege  quesiimus  domine,  206 
Inv.  Regem,  (3)  200 
RELIQUIE  ;    (i)  set  round  about  the  altar, 

4,  44,  77,  183;  covered  up,  138 
carried   in   procession,  42,  60,  6r,   155, 

172,   175 
See  also  76 

(ii)  Feast  of  Relics,  originally  at  Sarum 
on  the  octave  of  the  Nativity  BVM 
a  principal  double  with  procession 
annexed,  5,  29,  31,  in,  125,  136, 
181,  213,  221 

But   altered  to  the   Sunday  after  the 
Translation  of  S.  Thomas  of  Canter 
bury    after    the    above    mentioned 
Octave   was   made    a    solemn    day 
itself,  (1252)  (1319) 
Remigius  episcopus,  261 
Requiescant  in  pace^  89 
Residencia,  10-12,  262,  263 
RESPONSORIUM.   This  fy  with  its  ^  (versus) 
is  to  be  distinguished  from  ^  (versi- 
culus)  with  its  I*  (responsio) 
The  respond  is  the  relic  of  responsorial 
chant,  and,  though  much  cut  down, 
represents  the  singing  of  a  solo  with 
a  short  refrain  sung  by  a  chorus 
(i)  The  respond  at  Mass  is  the  gradual, 

q.  v.  (responsorium  graduale) 

(ii)  There  was  normally  also  a  respond 

at  the  Hours,  except  that  it  only  was 

occasional  at  Evensong  and  Compline 

and  that   at  Mattins  there   was   a 

respond  corresponding  with  each  of 

the  lessons,  and  they  therefore  fell 

into  groups  of  three 

(a)  At    Mattins,    57,    137,    155,    165, 

166,  175,  177,  186,  189-194,  208, 

211,   253 

The  responds  were  allotted  on  the 
same  principles  as  the  lessons,  48, 


(Responsorittnt) 

94,  95,  106,  no,  119,  120,  159, 
171,  249,   250 

and  the  singers  entered  on  the 
Tabula,  41,  106,  no,  154,  170, 
180,  191,  192,  2ii 

A  hebdomadary  boy  was  generally 
responsible  for  the  first,  48,  94, 
98,  99;  but  not  on  Christmas 
Day  and  the  like,  120 

The  third  and  sixth  had  special  dis 
tinction,  127,  168,  180,  186,  190, 
193,  194,  210,  248 

The  eighth  respond  on  All  Saints' 
Day,  in,  121,  125,  249;  see  also 
119,  191 

The  ninth,  or  the  last  respond,  had 
special  dignity,  49,  119,  120,  127, 
128,  142,  180,  187,  192,  213,  214, 
248,  251  ;  and  was  repeated  when 
Te  deum  was  not  said,  122,  250 

Ferial  responds  were  supernumerary 
and  were  therefore  said  only  on  a 
weekday,  135,  196 

(b)  At  Evensong,  35,  98,  182,  189,216 
Only  on  Sundays  and  festivals  at 

first  Evensong,  43,  112,  136,  137, 
140,  174;  but  not  lesser  feasts,  171 
Also  at  second  Evensong  on  Sundays 
in  Advent  and  Lent,  55,  56,  99, 
165 ;  and  on  greater  feasts,  248, 
not  lesser,  188 

(c)  At  Prime  there  was  an  invariable 
respond  lesti  Christ  e,  but  sung  with 
some  modifications,  38,  39,  49,   50, 
93,  97,  123,  167,  187 

(d)  At   Compline   there  was    only  a 
respond  in  Lent,   56,  99 

(e)  At  Terce,  Sext  and  None,  54,  123, 
1 88,  249 

At  the  lesser  hours  there  was  gene 
rally  only  a  short  respond;  but 
when  greater  responds  were  sung 
at  them,  the  Hebdomadary  boy 
was  responsible  for  them,  40,  93, 

94,  97-99 

The  respond  was  sung  at  the  choir  step, 
and  the  choir  sat  as  a  rule  during  the 
singing  of  the  verse,  16,  or  of  the 
whole,  17 


308 


INDEX. 


(Responsoriuni) 

Method  of  performance,   19,  20,  35-39, 
43,  48,  49,   112,  113,   118,   119,   120, 
143,  209,  248 
simplex,  120,  192,  &c. 
duplex,  43,  49,  57,   126,  128,  167, 
168,  171,  177,  180,  182,  189-193, 
213,  214,  216,  248,  249 
triplex,  48,  112,  120,  127,  128,  174, 

248,  249 
quintuplex,   r  r  i 

(iii)  At  Procession  a  respond  was 
constantly  sung,  60,  61,  124,  138, 
141 

~f.  Resurrexit,  252,  274 
Or.  Retribiiere  dignare,  245 
Rex,  209,  262 
"ft.  Rex  benedicte,  141 
H.  Rex  sane  forum  >  151 
S.  Richardus,  28 
Richardus  decanus,  262 
Robertus  cancellarius,  261 
Robertas  episcopus,  261 
Rogacio,  94,  134,  170,  173,  174 
Rogerus  episcopus,  115 
S.  Romanus,  197 
Rotheschamp,  258 
S.  Rufus,  199 

SABBATUM.  The  position  of  Saturday  was 
peculiar  as  regards  the  Hours.  The 
theory  of  the  Psalter  section  of  the 
Breviary  is  that  there  is  naturally  a 
full  ferial  office.  But  in  practice  the 
Evensong  was  the  first  Evensong  of 
Sunday,  and  at  the  preceding  Hours 
the  Commemoration  of  the  BVM 
generally  took  the  place  of  the  ferial 
office;  and  the  same  was  the  case  at 
Mass,  172,  196 

Method   of  Service  on  Saturdays,    163, 

164 
in  Eastertide,  57,  58 

The  Procession  in  Eastertide,  163,  164; 
in  the  summer,  178,  179 

The  ringing,  220 

The  Consuetudinary  puts  the  hanging  of 
the  Lent  veil  on  the  first  Saturday  of 
Lent,  but  the  Customary  on  the  first 
Monday,  139 


SACERDOS,  used  to  express  the  officiant,  23, 
and  therefore  equivalent  to  excellencior 
persona  (or  the  officiants,  when  there 
were  two,  nr,  who  were  then  dis 
tinguished  as  excellencior  (or  princi- 
palis,  121)  and  secundarius,  114,  115) 
(i)  At  the  Hours;  in  beginning  the 

service,  42,   in 

in  saying  Chapter  and  Collect,  20,  43, 
45.  54.  93.  97,  "7.  I23.  185,  188, 
207,  250,  cp.  248 

in   beginning   the   antiphon   to   Mag 
nificat,   175 
in  rising  from  preces  in  prostracione, 

22 

in  censing,  44,  45,  113-116,  121,  182- 
184,  187;  reading  the  chief  lesson, 
106,  119,  120;  but  see  127,  163  and 
compare  175 

in  leading  the  confession,  46,  50 
in  saying  the  versicle  before  Lauds,  49, 

122 
in  the  service  in  Chapter  called  Pre- 

ciosa,  51,  52 

used  occasionally  merely  for  a  clerk  in 

priest's  orders  to  whom  some  part  of 

the   service  was  reserved,    104,    121; 

cp.  presbyter 

(ii)  At   the  blessing  and  sprinkling   of 

Holy  Water,   52-54 

(iii)  At  Procession,  58-61,  131,  138, 
141,  142,  154,  158,  160,  169,  179, 
206,  207 

On  Easter  morning  the  term  excel 
lencior  presbyter  is  used,  153 
(iv)  At  Mass,  61-91,  102,  132,  133,  139, 
212,  252,  269-271;  it  is  generally 
used  merely  as  meaning  the  cele 
brant 

It  is  occasionally  used  here  also  to 
express  the  senior  person  who  was 
to  be  the  celebrant,  128,  132,  133, 
210;  contrast  130 

(v)  At  Baptism  on  Easter  Even,  145, 
and  the  other  ceremonies,  146-152, 
256 

Sacrarium,  87 
Sacrificium,  75,  76,  78,  102 
Sacrista,  7,  114,  115,  172,  175 
Sal,  52,  53 


INDEX. 


309 


A.  Sahtator,  135,  179 
H.  Saluator  mundi,  164 
Sahie  chapel,  see  Altare 
Salue,  60 
Saluefesta  dies,  156 

I.  Salus populi,  70 
S.  Sampson,  199 

B.  Sancta  dei,  239 

j^.  Sancta  del genitrix,  231 
Sancta  maria  or  a,  142,  149 

A.  Sancta  maria  virgo,  179 

B.  Sancte  marie,  239,  240 
B.  Sancti  euangelii,  238 
Or.  Sancti  spiritus,  78 

B.  Sanctoriim  meritis,  238 

Sanctus,  21,  23,  36,  38,  66,  75,   79,   103, 

152 

SARUM.     Usus,  27,  29,  67,  220,  221,  223, 
236,  242,  244,  245;  cp.  136 
modernus,  25;    cp.  30,   140 
Ecclesia,  i,  3,  9-11,  13,  27,  29,  35,  65, 

133,  140,  196,  2O5,  2IO,  212,  22O, 
221,  232,  236,  242,  244,  254,  257, 
259 

diocesis,  8 

urbs,  10 ;  cp.  172-174 

consuetudines,  n,  259,  260 

chorus,  14 

episcopus,  206,  211,  242,  257,  262 

capitulum,  262 
Schola,  3,  7,  260 
Secreta,  79 
Secretarius,  147 

Secundarius,  see  Rector,  Sacerdos 
Sedes  episcopi,  122 
A.  Sedit  angelus,  156,  159,  168 
fy.  Sed  libera,  208 
A.  Sepeliernnt,  223,  227 
SS.  Sept  em  dormientes,  199 
SS.  Septem  fratres,  199 
Septentrionale  (cp.  boreale),  176,  see  ostium 
Septuagesima  Sunday,  196,  212 

Season,  40,   59,  62,   70,  72,  91-93,  99, 

103,  105,  132,   133,  196 
Sepulcrum,  6,  115,  153,  219,  220 
Sequencia,  21,   38,   70-74,   104,  132,  133, 
168,  169 

On  Sundays  only  in  Advent  and  Easter 
tide,  71 


(Sequencia) 

On  Saints'  days  as  a  rule  except  from 

Septuagesima  to  Easter,  72 
See  also  Prosa 

S.  Sergius,  218 

Serica,  212,  see  also  Capa. 

Sermo,  100 

H.  Sermone  blando,  165 

Sessio,  see  the  account  given  under  Pro- 
stracio 

Sexagesima,  196 

Sexta,    4o,    93,    94,    97,    99,    i44,    161, 
172 

A.  Sic  eum  volo,  225,  228 

Lc.  Si  consurrexistis,  243 

Tr.  Sicut  ceruus,  1 48,  2 1 2 

Sigillum,  3,  262 

Signa,  151,  152,  220 

S.  Siluester,  136,  214,  225-230 

SS.  Simon  and  Judas,  30,  127 

Simplex,  all  festivals  not  duplex  but  with 
rulers:  they  were  classed  according  to 
whether  the  invitatory  was  triplex, 
duplex  or  simplex,  32,  35,  in,  180, 
193,  216,  232,  267 
Method  of  service,  42-  ,  69,  136-138, 

180-190,  194,  214 
Tabula,  107,  191,  192 

Sindon,  202,  205 

Sireburne,  257 

SS.  Sixtus  et  Agapitus,  199 

fy.  Solem  iusticie,  135 

A.  Speciosafacta,  179 
P:.  Speciosafacta,  196 
~fr.  Speciosus factus,  226 

Or.  Spiritum  in  nobis,  153,  243 

B.  Spiritus  sancti,  233 

B.  Splendor  lucis,  233,  237 

STACIO.     (i)  Attitude  in  choir,   see   Pro- 

stracio 
(ii)  Station  or  halt  in  a  Procession 

(a)  At  the  rood,  58-61,  131,  132,  158, 

160,  163,  164,  178,  179 

(b)  In  the  cemetery,  60 

(c)  At  the  church  door,  61 

(d)  At  the  West  door  of  the  church, 

61 

(e)  At  the  font,  150,  158,  161 
See  also  176 


F. 


40 


3io 


INDEX. 


Stallum,  the  arrangement  in  Choir,  13 
the  ordinary  place  of  standing  and  sitting, 

20,  43,  116,  184,  208 
the  special  place  of  the  officiant,  44,  116, 

121,  132,  184 
the  official  seat,  12 

B.  Stella  maria,  239 

S.  Stephanus  papa,  199 

A.  Stephanus,  224,  228 

S.  Stephanus  Day,  5,  26,  29,  31,  124,  223 
Invention,  222,  235 

9:.  Stirps  iesse,  135 

Stola,  71 

Stramen,  71 

Stratford,  257 

Subdecanus,  i,  7,  13,  51,  200,  261 

SUBDIACONUS.  At  the  Hours  special  func 
tions  were  from  time  to  time  reserved 
to  him,  e.g.  singing  an  antiphon,  47, 
55,  1 86,  or  Kyrie  142;  reading  a 
lesson,  48,  1 80,  1 86 
At  the  Easter  Even  ceremonies,  146, 

148-150 

At  procession  he  preceded  the  Deacon 
and  carried  the  Gospel  book  before 
Mass,  52  (cp.  58),  175 
At  Mass,  1 08.  He  entered  with  the 
Gospel  book,  64,  stood  on  the  priest's 
left  for  the  confession  and  kiss,  and 
gave  the  Text  to  the  priest  to  kiss 
after  the  censing.  He  stood  behind 
the  Deacon  on  the  South  side  till  he 
returned  to  the  priest's  left  for  Gloria 
in  excelsis :  he  read  the  Epistle  at  the 
pulpitum  or  the  choir  step,  prepared 
the  chalice  and  paten  during  the 
gradual,  preceded  the  deacon  to  the 
reading  of  the  Gospel  and  held  the 
book  and  gave  it  him  to  kiss,  then 
was  on  the  priest's  left  till  the  offertory, 
and  gave  the  priest  the  Text  to  kiss 
after  the  censing,  ministered  the  lava 
tory  and  stood  behind  the  deacon 
(except  at  the  Sanctus),  held  the  paten 
till  Pater  noster.  [His  position  at 
Agnus  dei  is  doubtful,  75,  84.]  He 
received  the  kiss  of  peace  from  the 
deacon,  ministered  the  ablutions, 
moved  the  book  to  the  South  side: 


(Subdiaccmis} 

was  on  the  priest's  left  for  the  com- 
munio,  behind  the  deacon  for  the  post- 
communio,  and  came  out  as  he  went 
in,  64-89,  102,  271 

At  Episcopal  Mass,  62,  67,  68,  74-77. 
83-86,  129-132,  202,  103 
His  dress  was  a  tunicle,  except  when 
folded  Chasubles  were  worn  in  Advent 
and  from  Septuagesima  to  Lent;  and 
except  Good  Friday,  lesser  Masses 
of  the  dead,  Vigils  and  Ember  days 
(not  in  Whitsun  week),  when  he  wore 
simple  alb  and  amice,  62,  64,  102, 
128,  146 

A.  Sub  throno,  226,  230 

Succentor,  i,  7,  13,  51,  210,  261 

Sufflare,  203,  204 

A.  Summo  sacerdocio,  226,  230 

Sunning,  258 

A.  Sunt  de  hie,  224,  228 

Superaltare,  4 

SUPERPELLICEUM.     The  ordinary  dress  of 

clergy  in  choir,  26,  40,  263 
As  a  rule  the  capa  nigra  or  choir  cope 
covered   it,   24,   26,  40;    occasionally 
an    amice    was    worn    with    it,    121, 
125 

Silk  copes  were  substituted  for  the  choir 
cope  at  Procession  and  Mass  on 
Sundays  and  Double  feasts  with  pro 
cession  annexed,  24;  also  in  the  case 
of  Rulers,  2  5.  The  officiant  at  censing, 
45,  &c.  see  Capa 

Sometimes  the  surplice  was  worn  un 
covered  by  any  cope,  i.e.  from  Easter 
Eve  to  Low  Sunday  and  Whitsun  Eve 
to  Trinity,  24,  25,  151;  also  at  the 
Day-hours  throughout  the  summer  on 
double  feasts,  and  according  to  later 
use  in  certain  octaves,  25 
Further  the  surplice  was  the  dress 
appropriate  to  the  performance  of 
certain  parts  of  the  service:  it  was 
thus  worn 
(i)  At  the  Hours 

In  reading  lessons,  48,  118,  127,  128, 

159,  165,  166,  177,  248,  249 
in  singing  responds,  48,  57,  120,  121, 


INDEX. 


(Superpelliceuin ) 

165,  166,   177,   186,  187,  190,  194, 
214,  248 

in  reading  at  Preciosa,  51 
in   singing  the  Versicle,   113,    118, 
167,  178,  182,  186,  248 
Benedicamus,  117,  123, 165, 185,  248 
the  Gradual,  157 

On  Sundays  and  double  feasts  by  the 
Hebdomadary  boy  who  held  the 
candle  for  chapter  and  collect,  20, 

45>  i85 
(ii)  At  the  blessing  of  water  it  was  worn 

by  the  boy  who  served,  52 
(iii)  At  procession  it  was  worn  by  those 
who  sang  the  verse,  59,  160,  164, 
169;   the  litany,   149 
and  by  servers,  146,  157,  158;  cross- 
bearer,  1 60 

and  by  the  principals,  153 
(iv)  At  Mass  it  was  often  worn  by  those 
who  sung  the  gradual,  69,  70,    100, 
104,  197,  201 

[N.B.   the    alb    is    mentioned  on  p.    100 
probably  by  mistake.] 

the  Allehtya,  101,  105,  171 
by  the  readers  of  lessons,  104,  130 
A.  Supra  pectus,  225,  229 
Al.  Surrexit  altissimus,  169 
Al.  Surrexit  christus,  169 
$".  Surrexit  dominus,  154,  158,  254 
Sursum  corda,  79,  205,  269 
Or.  Susdpe  sancta  trinitas,  75 
Or.  Susdpe  sancte  pater,  147 
Symon  episcopus,  115 

Tabernaculum,  202,  204 
TABULA.    The  table  of  services  and  the 
allotment    of  their  various    parts    to 
various  persons 

The  precentor  was  responsible  for  making 
such  a  table,  3,  and  it  was  read  daily 
after  Preciosa,  52 
(i)  The  table  might  be  either 

(a)  hebdomadaria — consisting  of  ar 
rangements  which  lasted  for  a  week, 
108,  109,  163 

(b)  orcommunis — made  up  of  arrange 
ments   which   varied    from    day   to 


(  Tabtila) 

day :  this  was  exceptional  and  only 
occurred  where  a  number  of  double 
feasts  followed  close  upon  one 
another,  34,  107-109 
(ii)  The  word  is  also  used  in  a  more 
restricted  sense  to  denote  the  type 
of  arrangements  which  are  required 
in  the  table  for  any  given  occasion  : 
e.g. 

(a)  dominicalis — the  type  of  arrange 
ments    required     for    an    ordinary 
Sunday,  33,  41,  57,  108,   180 

(b)  ferialis  —  that     required     for     an 
ordinary  feria,  93-95,   170,   192 

The  making  of  the  table  described 
in  detail,  41,  42,  93,  105-111,  119- 
121,  136,  142,  154,  155,  162,  163, 
167,  168,  170,  173,  180,  191,  192, 
211 

See  also  39,  40,  177,  181,  186,  190 
S.  Tecla,  197 

TE  DE  UM  sung  at  Mattins  on  Sundays  and 
most  feasts  except  in  Advent  and  Lent, 
250,  during  the  singing  the  altar  was 
censed  on  principal  double  feasts  with 
procession  annexed,  32,  121,  122,  155, 
250 

When  Te  deum  was  omitted  in  Advent 
and  Lent  the  ninth  respond  was  re 
peated  instead,  but  on  feasts  of  nine 
lessons  only,  122 
See  also  20,  128,  197 
Te  igitur,  80-83,  201 
A.  Teiure,  134,  135 
Tenebrae,  142,  143 
Tercia,  40,  53,  54,  60-62,  93,  94,  97,  98, 

102,  123,  131,  132,  134,  161,  187 
Textus,  the  Gospel  Book  at  Mass,  66,  73- 

78,  102,  129-131 

It  was  carried  in  procession  by  the  sub- 
deacon,  52,  64 

On  double  feasts  the  deacon  and  sub- 
deacon  each  carried  one  on  a  cushion, 
64,  129,  cp.  203 
Thesauraria,  6 
Thesaurarius,   i,   4,    10,    13,  85,  86,  130, 

210,  259,  260 
Thomas  archiepiscopus,  261 


312 


INDEX. 


S.  Thomas  apostolus,  30,  127,   180,  212, 

234 
archiepiscopus,  Day,  5,  30,  125, 

223-232 

Translation,  30,  125,  221,  235 
Thuribularius.     At   the  Hours,   114,    115, 

184 
at  Mass  in  alb  and  amice,  62,  63,  73,  74, 

cp.  89,  102 
at  procession,  153,  157,   160,  178,  253, 

cp.   112,  113 

Thuribulum,  41,  43,   44,  52,  65,   66,  76, 
112,  113-116,  131,  146,  147,  149,  163, 
182,  183,  203 
the  charge  was  entrusted  to  the  thurifer 

and  entered  on  the  Tabula,  41,  107 
on  great  occasions  there  were  two,  116, 

131,  185,  203 
THURIFICACIO.     Censing   took    place    as 

follows : — 
(i)  At  the  Hours : — 

(a)     On  principal  double  feasts  with 

procession  annexed 
At  first  Evensong  all  the  altars 
were  censed  at  Magnificat,  31, 
113-117.  At  Mattins  and  second 
Evensong  only  the  high  altar  and 
choir 

The  censing  at  Mattins  took  place 
at  the  second,  fifth  and  eighth 
lessons  when  there  were  nine 
lessons,  as  well  as  at  Te  deum, 
32,  i2i,  155,  175 
There  was  also  censing  at  Bene- 

dictus,  97,   185,  187,  250 
(b}     On  other  double  feasts  there  was 
censing  only  of  the  high  altar  and 
choir    at     both     Evensong     and 
Lauds,  32,  126 

As  to  Te  deum  there  seems  to  be  a 
contradiction  between  p.  32  and 
p.  250 

(c]  Similarly  on  Sundays  and  all 
occasions  but  the  lesser  feasts 
without  rulers  and  ferias,  97,  183; 
but  with  less  ceremonial,  185 
The  ordinary  censing  of  altar  and 
choir  is  described,  44,  45,  121- 
123,  183-185,  187 


( Tlntrificacio} 

the  more  elaborate  function  at  the 
first  Evensong  of  Christmas,  113- 
117;  and  other  double  feasts,  185, 
250 

(ii)  At  the  blessing  of  Holy  Water  the 
thurifer  boy  attended  with  the  censer, 
52 
(iii)  The  same   order  was   observed  at 

Procession,  58 

Easter  procession  to    the   font,    149, 

i57>  158,  160,  253.     To  the  Rood, 

163,  178.     Funeral,  207 

(iv)  At  mass  the  thurifer  came  with  the 

censer  at  the  entry,  62;   the  censing 

at  the  Introit,  65,  66;   of  the  middle 

of  the  altar   (not  the  lectern)  by  the 

deacon  before  the  Gospel,  72  ;  incense 

in  the  Gospel  procession,  73 ;  censing 

of  the  oblations,  altar,  sanctuary  and 

choir,  76,  77;  but  the  choir  was  only 

censed  when  Credo  was  said,   i.e.   on 

Sundays  and  greater  festivals,  77,  102 

See    for  the  episcopal  ceremonies    129, 

130 

(v)  Censing  at  the  blessing  of  Candles, 
132;    the    Paschal    Candle,    147;    the 
Easter  Sepulchre,  153;   the  consecra 
tion  of  chrism,   203,  205 
Thus,  7,  65,  114,  183 
S.   Tiburcius,  199 
Titulus  leccionis,  148 
A.   Tot  a  pulchra  es,  179 
A.  Totus  orbis,  225,  229 
Tractus,  sung  from  Septuagesima  to  Easter, 

72,  92,  103,  105.     Colour,  26,  27 
Method  of  performance,  18,  21,  72,  92, 

103 

See  also,  70,  71,  104,  132,  133,  148,  151, 
152;  and  for  Candlemas,    132;  Lady 
Day,  133 
Trigintale,    12,   40,  78,  93,   105,   209-212, 

251,  252 

Trinitas.     Festum  sancte  trinitatis,  a  prin 
cipal  double  with  procession  annexed, 
5,  29,  31,  124,  213,  221,  251 
The  week  following,  197,  198 
The  summer  season  called  Dais  omnium 
from  the  first  Sunday  after  Trinity  to 


INDEX. 


313 


( Trinitas) 

Advent,  58,  go,  178,  195,  231,  cp.  234, 

236,  237 

See  also  34,  92,  in 
y.   Tristicia  vestra,  171 
A.   Trium  puerorum,  89 
A.   Tua  est  potencia,  90 
Tu  autem,  51,  52,  215,  253 
Cap.    Tu  in  nobis,  252 
Tumbe  episcoporum,  i 1 5 
TUNICA,  worn  by  the  Subdeacon,  63,  91, 

128,  134,   146,  212 
Except  in  Advent  and  from  Septuagesima 

to    Easter,    when  he  wore  a  folded 

chasuble,  91 
And  exclusive  of  Whitsuntide,  64 ;  lesser 

Masses  of  the  dead,  102,  212;  Good 

Friday,  Vigils  and  Ember  days  when 

albs  and  amices  were  worn,   103 
Colour,  26,  102 
A.    Tu  per  Thome ;  226,  230 
A.   Tu principatum,  223,  227 

SS.  Undecim  millia  virginum,  200 
y".   Units  autem,  61 
Usus,  see  Sarum 

^.   Valde  honorandus,  223-230 

A.    Valde  honorandus,  223-229 

SS.  Vedastus  et  Amandus,  196 

Velum  quadragesimale,  138-140 

Velum  templi,  140 

H.    Veni  creator,  62,  204 

A.    Venite,  144 

Ps.    Venite  sung  with  Invitatory,   37,    39, 

95,  186,  212,  213 
*ft.   Verbum  caro,  223-230 
Vere  digmini,  79,  269 

VERSICULUS  with  its  responsio  not  the 
same  as  responsorium  and  its  versus 
(q-  v.),  43>  167,  246-249,  253,  274 

At  nocturns,  43,  47,  167,  171,  178,  186, 

211 

Before  Lauds,  49,  96,  122 

After  the  Hymn,  19,  35,  37-39,  44,  46, 

113,  117,  135,  143,  171,  182,  183,  185, 

207,  208 
Before  the  collect,  54,  59,  135,  138,  153, 

156-160,  164,  169,  172,  179,  223-232 


( Versiculus] 

At  the  close  of  the  Hour,  45 

At  Prime,  50,  265 
Versus  of  a  respond  or  gradual  (q.  v.) 

of  an  Antiphon,  56 

VESPERE.  A  Sunday  or  greater  festival 
had  as  a  rule  two  Evensongs,  the  first 
on  the  Eve  and  the  second  on  the  day 
itself:  of  these  the  former  was  the 
chief:  and  lesser  festivals  had  no 
second  Evensong 

primae  vesperae,  31,  32,  122,  134,  187, 
&c.;  secunde  vesperae,  31,  32,  &c. ; 
utraeque  vesperae,  4,  6,  32,  57,  187, 
188,  248,  250,  &c. 

The  services  of  the  first  Sunday  and  the 
first  week-day  in  Advent  are  fully 
described,  42-46,  98;  and  the  chief 
variations  noted,  55,  56,  99 ;  of 
Christmas,  111-117,  I23»  1245  Lesser 
Double  feasts,  125, 126;  other  doubles, 
134~I36;  Simple  feasts,  137;  Easter 
tide,  156-159,  161-167,  171;  As 
cension,  174,  175;  Whitsuntide,  176; 
Simple  feasts,  182-185,  l89>  I9°5  CP- 
Octaves  and  Commemorations,  193- 
196 

See  also  140,  141,  147,  148,  152-155, 
178,  221,  223-231 

General  rules,  15-23,  31,  40,  93,  97, 
216,  248-256 

Duties  of  Ruler,  35-39 

de  Sancta  maria,  100,  141 

for  Placebo,  see  Mortuorum 
Vestiarium,  70,  112,  148,  182 
Vestibulum,  44,  45,  71 
VEXILLUM.     Banners  were  carried  in  pro 
cession 

On  Palm  Sunday,  60 

On  Ash  Wednesday,  of  hair  cloth,  138 

At  Letania  maior,  172 

On  Rogation  days  and  Ascension  Day, 
especially  Leo  and  Draco,  173-175 

At  the  processions  in  the  consecration  of 

oils,  202,  203 
Vicaria,  2 
Vicarius,  2,  11,  13,  51 

prebende,  the  canon's  parochial  deputy, 
n,  as  opposed  to  the  Vicar  choral 


314 


INDEX. 


( Vicarius] 

who  was  his  deputy  in  the  Cathedral 

choir 

Sq.    Victime  paschali,  168 
A.    Vidi  aquam,  53 
Vigilia,  62,  69,  94,  101,  103,  105,  196,  198, 

208,  210,  211,  245 

See  under  the  corresponding  festivals 
S.  Vincencius,  137,  216,  221,  234 
Vinum,  67,  71,  75 
Virga,  114 
Virgo,  26,  27,  63 

A.  Virgo  dei,  224,  228 

B.  Virgo  deo,  239 

A.    Virgo  hodie,  225,  227,  229 


I£.    Virgo  parens,  196 
B.    Virgo  par  ens  >  239 

A.  Virgo  verbo,  224,  228 

B.  Virtus  christi,  232,  237,  238 
S.  Vitalis,  28 

SS.  Vitus  et  Modestus,  198 
A.    Vox  in  rama,  225,  229 

Walkelin,  261 
Wamberg,  257 
Willelmus,  257-259,  261 
Wiveleford,  257 
Wortha,  258 
Writelinton,  257 


CAMBRIDGE:   PRINTED  BY  j.  AND  c.  F.  CLAY,  AT  THE  UNIVERSITY  PRESS.